Khai thác và bảo vệ các loài bị đe doạ (luật môi trường và chính sách kinh tế)

PM fớ ⁄ệ·
QM k›ạ ‒ừ ⁄›ặ¦ ệ ¦⁄ủ‹£
RM jẻ ăn ¤⁄-‹£
SM ĐŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž
TM b⁄&‹⁄ ‒ị Ÿ - ‹⁄ễ«
UM jế ·ậ‹
PM fớ ⁄ệ·
L p·„ề‹ ở ⁄ữ·Y ¦Ž¦⁄ ếfi ¦ậ‹ ¤‹⁄ ế đố ớ fl·„ề‹ ở ⁄ữ· độ¦
fl·„ề‹M
L l- ả ầ« fl·\‹ ‒ọ‹£ ¦ủ\ ¤ể« ›Ž độ¦ fl·„ề‹ ¦Ž¦ ‹£·ồ‹ Ÿ
‹£·„#‹ để ‒Ž‹⁄ ự ·„ £ả«M
L uấ‹ đề š‹£ fi⁄&M
L ☜a ¤ị¦⁄ ¦ủ\ ¦⁄·‹£☝K dướ ¦Ž¦ điề· ¤ệ‹ ¤‹⁄ ế Ÿ ¦⁄&‹⁄ ‒ị
‹⁄ấ đị‹⁄K ¤ế ⁄ợfi ớ «ộ ố ⁄ệ‹ tượ‹£ ‹⁄ ⁄ọ¦K ¦, ⁄ể ẫ‹
ớ ự ·„ệ ¦⁄ủ‹£M
QM k›ạ ‒ừ ⁄›ặ¦ ·„ệ ¦⁄ủ‹£
󽞘 ‹⁄ữ‹£ ⁄ể· ế ‒ự¦ fl·\‹ ề ầ« fl·\‹ ‒ọ‹£ ¦ủ\ ¤ể« ›Ž độ¦
fl·„ề‹ ‹£·ồ‹ Ÿ ‹£·„#‹
ucY s⁄·„ế c¡«¡
󽞘 rự ⁄ệ‹ ệ‹ ¦ủ\ ngườ \ ‒ắ‹£ đã Ÿ« ⁄\„ đổ %‹⁄ ⁄%‹⁄ đố
ớ ⁄ổ ̅‹ \ đỏM m⁄· ¦ầ· ề ⁄ị Ÿ \ độ‹£ ậ tăng #‹K
đồ‹£ ⁄ờ ¦Ž¦ phương fi⁄Žfi săn ắ‹ ¦Ÿ‹£ ‒ở ‹#‹ ¦ả ế‹M
󽞘 gậ· fl·ả ŸK ‹⁄ữ‹£ ¦›‹ ‒̅· ố‹ \‹£ ⁄\‹£ ự › ừ ‹⁄ề· ⁄ế
¤ỷ fl·\ £ầ‹ như đã ‒ở ⁄Ÿ‹⁄ ·„ệ ¦⁄ủ‹£M
󽞘 s·„ ậ„K ›Ÿ ⁄ả „ ở b\‹\\ ẫ‹ ố‹£ , «ặ¦ 2 ‹⁄· ¦ầ· săn
ắ‹ £\ tăngM
󽞘 s⁄·„ế c¡«¡ đã đưa ‒\ «ộ ờ £ả ⁄&¦⁄ ¦⁄› ⁄ệ‹ tượ‹£
‹Ÿ„Y ›Ÿ ⁄ả „ ố‹£ , ở % ¦Ž¦ ộ ộ¦ \ đỏ ở b\‹\\ đã
fi⁄̅‹ ¦⁄\ š‹⁄ ⁄ổ săn ắ‹ £ữ\ ¦⁄&‹⁄ ⁄ọM aằ‹£ ¦Ž¦⁄ ‹Ÿ„K «ố
fl·\‹ ̅« ¦ủ\ ⁄ọ ¤⁄-‹£ fi⁄ả Ÿ ¤⁄\ ⁄Ž¦ Ÿ ‹£·„#‹M ☜p·„ề‹☝

¦ủ\ ›Ÿ ⁄ả „ ¦, ⁄ể đượ¦ ủ‹£ ⁄ộ ở % š‹⁄ đị\ ¦ủ\ ›Ÿ ‹Ÿ„
tương đố ¦ố đị‹⁄M
QM k›ạ ‒ừ ⁄›ặ¦ ·„ệ ¦⁄ủ‹£
HỘP 3.1. TÁC ĐỘNG CỦA QUYỀN SỞ HỮU VÀO PHÁT TRIỂN
CẤU TRÚC LÀNG SAMI
󽞘 ¦ấ· ‒3¦ Ÿ‹£ r\« ¦ủ\ ngườ r¦\‹‹\\ ừ ⁄ờ s‒·‹£ bổ đế‹ ⁄ế
¤ỷ wuhhh
󽞘 s‒›‹£ ·ố ⁄ờ s‒·‹£ bổK ngườ r\« ố‹£ ¦ố đị‹⁄ ⁄Ÿ‹⁄ ¦Ž¦ ầ„
đŸ‹ ‒›‹£ ¦Ž¦ Ÿ‹£ £ầ‹ nơi ⁄ọ đŽ‹⁄ ¦Ž Ÿ săn ắ‹M
󽞘 s‒›‹£ ⁄ế ¤ỷ wuhhK điề· ¤ệ‹ đã đổ ⁄\„ ⁄¡› ‹⁄ề· ¦Ž¦⁄Y săn ắ‹
ấ„ -‹£ ⁄3 ở aắ¦ lỹ tăng #‹
󽞘 rự ¤⁄\‹ ⁄ế« Ÿ« ¦⁄› ‹⁄· ¦ầ· ‒·„ 2‹£ ·ầ‹ ộ¦ ‹£Ÿ„ ¦Ÿ‹£ tăngK
¦Ž¦ ¦›‹ ·ầ‹ ộ¦ đượ¦ ¦⁄3 6 Ÿ ⁄¡› . ‒›‹£ ·ố ⁄ờ £\‹ \‹£
⁄\‹£ ¦ủ\ ¦⁄3‹£
󽞘 k6 › ¦Ž¦ đŸ‹ ·ầ‹ ộ¦ ¤⁄-‹£ ị ¦⁄ế ⁄ếK ¦, ẽ ŸK ⁄¡› 6 ⁄·„ế ¦ủ\
c¡«¡K ứ¦ Ÿ ngườ r\« đã ⁄Ÿ‹⁄ ¦-‹£ ‒›‹£ ở ⁄ữ· ·ầ‹ ộ¦
‒›‹£ š‹⁄ ⁄ổ ¦ủ\ ⁄ọK nơi ¦⁄3‹£ ¦, ⁄ể đượ¦ ¤ể« ›ŽK % ậ„ ệ¦
¤⁄\ ⁄Ž¦ fl·Ž «ứ¦ đã ¤⁄-‹£ ‚ả„ ‒\M
jẻ ăn ¤⁄-‹£
󽞘 «ở ¦ử\ ếfi ¦ậ‹ Ÿ ‹£·„#‹ ¦⁄·‹£ ¦, ⁄ể £̅„ ‒\ ự ·„ệ
¦⁄ủ‹£ ¦ủ\ ¦Ž¦ ›Ÿ ậ Ÿ ự ·„ £ả« ¦Ž¦ ‹£·ồ‹ Ÿ
‹£·„#‹ ⁄#‹ ‹⁄#‹M
󽞘 m#‹ ấ‹ đề ‹Ÿ„ đã đượ¦ đặ #‹ Ÿ ☜a ¤ị¦⁄ ¦ủ\ ¦⁄·‹£☝M
󽞘 s⁄›Ž ¤⁄ỏ  ¤ị¦⁄ ‹Ÿ„ ⁄-‹£ fl·\ ›ạ ‒ừ Ÿ ¤ể« ›Ž
󽞘 a ¤ị¦⁄ ¦ủ\ ¦⁄·‹£ Ÿ › «ộ ấ‹ đề ổ‹£ fl·Ž hơnK thườ‹£
£ọ Ÿ ☜ấ‹ đề ăn Ž«☝M
󽞘 mế· ¦Ž¦ ¦Ž ‹⁄̅‹ ‒›‹£ «ộ ‹⁄,« lượ« ặ ¦Ž¦ ợ &¦⁄ ừ
¦⁄ fi⁄& ¦ủ\ ậfi ⁄ểK ⁄ọ ‒ở ⁄Ÿ‹⁄ ☜‹⁄ữ‹£ ¤ẻ ăn ¤⁄-‹£☝M
jẻ ăn ¤⁄-‹£
󽞘 uấ‹ đề ớ ¤ẻ ăn ¤⁄-‹£ đôi ¤⁄ ¦+‹ đượ¦ £ọ Ÿ ấ‹ đề PNmM

󽞘 u& ụY lộ ậfi ⁄ể ¦⁄ứ\ m ¦Ž ‹⁄̅‹ Ÿ ¦⁄ủ ở ⁄ữ· «ộ ‹£·ồ‹ Ÿ
‹£·„#‹ ¤⁄\‹ ⁄ế« «Ÿ ¦, ⁄ể ạ› ‒\ ‹⁄ữ‹£ ợ &¦⁄ › ự ‹ỗ ự¦ ¦ủ\
¦Ž¦ ⁄Ÿ‹⁄ #‹M mế· ợ &¦⁄ đượ¦ ¦⁄\ ‒›‹£ ậfi ⁄ểK ¦, ‹£⁄ĩ\ ŸK ‹ế·
ấ ¦ả «ọ ngườ ‹⁄ậ‹ đượ¦ PNm ⁄Ÿ‹⁄ fl·ảK ẽ ‚ả„ ‒\ ự ậ‹ ụ‹£
¤⁄-‹£ ⁄ệ· fl·ả › ‹⁄ữ‹£ ‹ỗ ự¦ đang đượ¦ «ở ‒ộ‹£ ở ¦Ž¦ ⁄Ÿ‹⁄
#‹ ¤⁄-‹£ ỷ ệ ớ ợ &¦⁄ đượ¦ ¦⁄\M
󽞘 u& ụK ‹ế· ¦Ž¦ ⁄Ÿ‹⁄ #‹ ạ› ‹#‹ «ộ ‹ỗ ự¦ tương
ứ‹£ ớ POO Ÿ điề· ‹Ÿ„ ạ› ‒\ «ộ ⁄· ‹⁄ậfi ¦⁄› ậfi
⁄ể Ÿ XOOK ‒›‹£ ợ &¦⁄ ¦ủ\ ậfi ⁄ểK đ, Ÿ ¦-‹£ ệ¦
¦ủ\ ¦Ž ‹⁄̅‹ đượ¦ ⁄ự¦ ⁄ệ‹M
󽞘 mế· ậfi ⁄ể đượ¦ ạ› ⁄Ÿ‹⁄ ừ TO ¦Ž ‹⁄̅‹K ⁄% ¦⁄ỉ
XOONTO?¥?PW Ÿ ¦ủ\ ừ‹£ ¦Ž ‹⁄̅‹ đang Ÿ«M
󽞘 Đ, ¤⁄-‹£ fi⁄ả Ÿ ợ &¦⁄ ¤⁄ế‹ ¦⁄› «ộ ¦Ž ‹⁄̅‹ fi⁄ả
‹ỗ ự¦M g„ ‹⁄ ¦Ž ‹⁄̅‹ ẫ‹ đế‹ ¤ế fl·ả Ÿ ⁄· ‹⁄ậfi
¦ủ\ ậfi ⁄ểK nhưng ¦⁄ỉ «ộ fi⁄ầ‹ ¦ủ\ ⁄· ‹⁄ậfi ‹Ÿ„ Ÿ
¦ủ\ ¦Ž ‹⁄̅‹M
jẻ ăn ¤⁄-‹£
󽞘 s‒›‹£ & ụ ‒#‹K ợ &¦⁄ đượ¦ ¦⁄\ ‒›‹£ ‹⁄,«K ‒›‹£ ¤⁄
¦⁄ fi⁄& đã đượ¦ ⁄ự¦ ⁄ệ‹ ở ¦Ž¦ ¦Ž ‹⁄̅‹M
󽞘 s·„ ‹⁄#‹K đ, ¦, ⁄ể ¦ũ‹£ ¦, trườ‹£ ⁄ợfi ¦Ž ‹⁄̅‹ Ÿ ¤ẻ ăn
¤⁄-‹£ Ÿ £̅„ ⁄ạ ¦⁄› ậfi ⁄ểM
󽞘 sắ¦ ‹£⁄ẽ‹ £\› ⁄-‹£ Ÿ «ộ ‒›‹£ ‹⁄ữ‹£ & ụ đượ¦
¦⁄ọ‹ để «‹⁄ ⁄›ạ ề ố lượ‹£M
󽞘 fả đị‹⁄ ‒ằ‹£ ¦Ž¦ ¦Ž ‹⁄̅‹ đồ‹£ ‹⁄ấ ¦, «ộ ›\‹⁄ ⁄· lương
Ÿ POO «ộ ‹£Ÿ„K ‹£›Ÿ đi - - ¦›‹ ‒\ ⁄% ¤⁄-‹£ ¦, ự ự\ ¦⁄ọ‹
phương ệ‹ £\› ⁄-‹£ ‹Ÿ› ¤⁄Ž¦ để đi Ÿ«M
󽞘 fả ử ⁄ờ £\‹ đi ạ ‒ấ ¦, £Ž ‒ị đố ớ ¦Ž ‹⁄̅‹K & ụK
›\‹⁄ ⁄· ừ ¦-‹£ ệ¦ ị £ả« đi ở ⁄ờ £\‹ ử ụ‹£ để Ž
‚¡ ớ nơi Ÿ« ệ¦M kŽ ‚¡ «ấ QO fi⁄3K ¤⁄-‹£ ¦, ắ¦ ‹£⁄ẽ‹
£\› ⁄-‹£M

󽞘 b⁄ fi⁄& ⁄ờ £\‹ đượ¦ £ả đị‹⁄ Ÿ P fi⁄3K ¦, ‹£⁄ĩ\ Ÿ ¦⁄ fi⁄&
⁄ờ £\‹ Ž ‚¡ ¤⁄ ¤⁄-‹£ ¦, ắ¦ ‹£⁄ẽ‹ £\› ⁄-‹£ Ÿ QOM
󽞘 c› đ,K ợ ‹⁄·ậ‹ ‒+‹£ ¦Ž ‹⁄̅‹K ooK Ÿ POO L QO?¥?WOM
󽞘 mế· ¦, VOO ¦⁄ế¦ ‚¡ - - ‒#‹ đườ‹£K ⁄ờ £\‹ đi Ÿ PWO fi⁄3K
điề· đ, ẽ Ÿ« ¦⁄› «ỗ ngườ Ž ‚¡ ị ổ‹ ⁄ấ WOM
jẻ ăn ¤⁄-‹£
RM jẻ ăn ¤⁄-‹£
g%‹⁄ RMPM w¡ -- Ÿ ợ ‹⁄·ậ‹ ‚š ⁄ộK?sob
jẻ ăn ¤⁄-‹£
󽞘 uậ„ ố ‚¡ ố ưu ¦⁄› ‚š ⁄ộ Ÿ SOO ‚¡M
󽞘 s·„ ‹⁄#‹K ¦Ž¦ ¦Ž ‹⁄̅‹ ẽ Ž ‚¡ đi Ÿ« đế‹ ¦⁄ừ‹£ ‹Ÿ› ⁄ọ đạ đượ¦
ợ &¦⁄ ¦Ž ‹⁄̅‹K 2 Ÿ ‒ấ ‹⁄ỏM
󽞘 Điề· ‹Ÿ„ ẽ ếfi ụ¦ ¦⁄› đế‹ ¤⁄ ố lượ‹£ ¦Ž¦ ¦⁄·„ế‹ đi ớ‹ hơn UOOK
«Ÿ 3¦ đ, ẽ ¤⁄-‹£ ¦, ợ &¦⁄ ¦Ž ‹⁄̅‹M
󽞘 u% ấ ¦ả ¦Ž¦ Ž ‚¡ đề· rơi Ÿ› %‹⁄ ⁄·ố‹£ £ố‹£ ‹⁄\·K ¤⁄-‹£ «ộ \
‒›‹£ ậfi ⁄ể đ, ¦, ợ ừ ệ¦ Ž ‚¡M
󽞘 Đây Ÿ ¤ế fl·ả ồ ệ ‹⁄ấ ¦ủ\ ấ‹ đề ¤ẻ ăn ¤⁄-‹£M
ĐŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž
󽞘 ucY?a ¤ị¦⁄ ¦ủ\ ¦⁄·‹£Y ☜ấ‹ đề đŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž☝
󽞘 lộ ‹£·ồ‹ Ÿ ‹£·„#‹ Ž ạ› như ¦Ž ¦, ⁄ể ⁄· ⁄›ạ¦⁄ ổ‹ đị‹⁄
󽞘 mế· đŽ‹⁄ ắ fl·Ž ‹⁄ề· ‒›‹£ «ộ ⁄ờ điể«K ‹£·ồ‹ ¦·‹£ ¦ấfi ự ‒ữ
¦, ⁄ể ‒ở ‹#‹ ¦ạ‹ ¤ệ Ÿ ¦, ⁄ể ¤⁄-‹£ ¦+‹ ¦Ž để ắ ‹ữ\M
󽞘 p·„ «- ¦ủ\ 2‹£ đŽ‹⁄ ắ ‚Ž¦ đị‹⁄ ự tăng trưở‹£ ¦ủ\ 2‹£
󽞘 rự tăng trưở‹£ fi⁄ụ ⁄·ộ¦ ¦⁄ủ „ế· Ÿ› ⁄\ „ế· ố ‹⁄ ⁄ọ¦Y
GH ệ¦ ¦·‹£ ¦ấfi ⁄ự¦ fi⁄ẩ« Ÿ
GH «ậ độ ¦ŽM
󽞘 uệ¦ ¦·‹£ ¦ấfi ⁄ự¦ fi⁄ẩ« ¦, tương fl·\‹ £ả« ‚·ố‹£K ¦+‹ «ậ độ ¦,
tương fl·\‹ tăng #‹K ¦2‹£ ớ ự tăng trưở‹£ 2‹£ đŽ‹⁄ ắM
󽞘 mế· Ÿ ¤⁄· ự¦ ‹⁄ỏK ệ¦ ¦·‹£ ¦ấfi ⁄ứ¦ ăn ẽ fi⁄›‹£ fi⁄3Z ·„ ‹⁄#‹K
«ậ độ ⁄ấfi Ÿ« ¦⁄› ¦Ž ¤⁄, khăn hơn £\› fi⁄ốM

󽞘 mế· ¤⁄· ự¦ ớ‹K ẽ ¦, & ⁄ứ¦ ănK nhưng ¦Ž ễ Ÿ‹£ %« ⁄ấ„ ự £\›
fi⁄ố hơnM
l- ⁄%‹⁄
Mô hình động
0,0),(
ˆ
đôngchuyên trinhPhuong
),(
2
2
1
󽜽󽜿󽜾
󽜮󽜬󽜾
󽜾
󽜾
󽜬
ds
gd
ds
dg
sgg
ygss
wxc
xsyy
tt
tttt
tt
ttt
Bài toán SHC
(The Commons)

0,0,0),(
ˆ
2
2
󽜽
󽞷
󽞷
󽜿
󽞷
󽞷
󽜿
󽞷
󽞷
󽜾
x
y
x
y
s
y
xsyy
wxc 󽜾
Hàm chi phí
SM ĐŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž
g%‹⁄ SMPM ¦⁄› ế ổ‹£ ⁄· ‹⁄ậfi ậfi ⁄ể ề‹ ữ‹£K sq ¦ủ\ ệ¦ đŽ‹⁄ ắ ¦ŽK
Đườ‹£ ¦›‹£ sq ự\ ‒#‹ ¦Ž¦ ữ ¤ệ‹ ‹⁄ ⁄ọ¦ «- ả ở ‒#‹ Ÿ ⁄\ £ả đị‹⁄ ‹ữ\ ŸY
GH £Ž ¦ủ\ ¦Ž GfiH đượ¦ £ả đị‹⁄ Ÿ ¤⁄-‹£ đổK?› đ, ¤⁄-‹£ fi⁄ụ ⁄·ộ¦ Ÿ› lượ‹£ đŽ‹⁄ ắ G„HM
sq ằ‹£ ớ £Ž ¦ủ\ ¦Ž ‹⁄̅‹ ớ ố lượ‹£ đŽ‹⁄ ắM rự tăng £Ž ẽ Ÿ« ¦⁄› đườ‹£ sq ị¦⁄
¦⁄·„ể‹ #‹ ‒#‹ như ⁄ể ⁄ệ‹ ở đườ‹£ ‹" đứ
GH lượ‹£ đŽ‹⁄ ắ G„H đượ¦ £ả đị‹⁄ Ÿ ằ‹£ ớ ố¦ độ tăng trưở‹£ ở ¦Ž¦ ¦ấfi độ đŽ‹⁄ ắ ¦Ž

¤⁄Ž¦ ‹⁄\·M?c› đ,K ‹£·ồ‹ ¦·‹£ ¦ấfi Ÿ đŽ‹⁄ ắ ¦, ⁄ể £ữ ‹£·„#‹ fl·\ ⁄ờ £\‹M
g%‹⁄ RMQ
sổ‹£ ›\‹⁄
⁄· ừ đŽ‹⁄
ắ ¦Ž
SM ĐŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž
󽞘 s‒ụ¦ ‹£\‹£ đạ ệ‹ ¦⁄› ố lượ‹£ Ÿ· ⁄·„ề‹K ‚K ‚
¡
¥?O ạ £ố¦ tương
ứ‹£ ớ ‒ạ‹£ ⁄Ž ¦̅‹ ằ‹£ ự ‹⁄#‹ ¤⁄ ¤⁄-‹£ đŽ‹⁄ ắ ¦Ž Ÿ ¤⁄-‹£
¦, ự tăng trưở‹£ ề ‹£·ồ‹ ¦·‹£ ¦ấfi ự ‒ữM
󽞘 c›\‹⁄ ⁄· đŽ‹⁄ ắ ¦Ž ố đa đạ đượ¦ ạ ‚I ¦⁄ế¦ Ÿ· ⁄·„ề‹M
󽞘 sŸ· đŽ‹⁄ ắ ¦Ž ‹⁄̅‹ ẽ ếfi ụ¦ ắ ¦Ž đế‹ ¤⁄ ¦, ợ &¦⁄ ¦Ž ‹⁄̅‹K ứ¦
Ÿ ạ ‚

M
󽞘 sạ ‚

K lượ‹£ đŽ‹⁄ ắ ằ‹£ ¤⁄-‹£ % ¤⁄-‹£ ¦, ‹£·ồ‹ ¦·‹£ ¦ấfi ự
‒ữK ¦, ‹£⁄ĩ\ ŸK ự ·„ £ả« ¦⁄ế« ưu ⁄ếM
SM ĐŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž
Ⅻ b⁄ fi⁄& ¦ủ\ «ộ ⁄·„ề‹ ớ ⁄ế ị đượ¦ £ả đị‹⁄ Ÿ ¤⁄-‹£ đổ Ÿ ằ‹£ ¦M
sổ‹£ ¦⁄ fi⁄& đŽ‹⁄ ắ ¦ŽY sb ¥ ¦  ‚
Ⅻ sổ‹£ ›\‹⁄ ⁄· sq đượ¦ £ả đị‹⁄ Ÿ ⁄\„ đổ ⁄¡› ố lượ‹£ Ÿ· ⁄·„ề‹
Ⅻ b⁄!‹ ¦⁄ fi⁄& Ÿ› ⁄%‹⁄ ẽ ẽ Ÿ« ⁄\„ đổ ¤ế fl·ả g%‹⁄ RMQM
Ⅻ rố lượ‹£ ố ưu ¦ủ\ ¦Ž¦ Ÿ· ⁄·„ề‹ ‹⁄%‹ ừ fl·\‹ điể« ậfi ⁄ểK ⁄›ặ¦ ‚š ⁄ộK Ÿ điể« ¦, ổ‹£
ợ ‹⁄·ậ‹K sq L sbK đạ ¦ự¦ đạM
Ⅻ Lượ‹£ đŽ‹⁄ ắ ố ưu «ớ Ÿ ‚

KK & hơn £Ž ‒ị ố ưu ¤⁄ ¤⁄-‹£ ¦, ¦⁄ fi⁄& đŽ‹⁄ ắK ‚IM lộ

¦⁄ế¦ ⁄·„ề‹ đơn ẻ đi đŽ‹⁄ ắ để đạ đế‹ ả‹ lượ‹£ ‒·‹£ %‹⁄ ự ¤ế‹ sqN‚K ớ‹ hơn ¦⁄ fi⁄&K
¦M
Ⅻ fả ử ấ ¦ả ¦Ž¦ ¦Ž ‹⁄̅‹ ố đa ⁄›Ž ợ &¦⁄ ‒#‹£K lượ‹£ ¦Ž «ớ đŽ‹⁄ ắ Ÿ ạ sqN‚?¥?¦K ứ¦
ŸK ạ sq?¥?‚  ¦?¥?sbK ¦, ‹£⁄ĩ\ ŸK ạ ‚
fi
M kợ &¦⁄ ậfi ⁄ể ¦ủ\ ‚

¦⁄ế¦ Ÿ· ⁄·„ề‹ Ž¦⁄ ‒\ ừ ợ
&¦⁄ ‒#‹£ ¦ủ\ ‚
fi
⁄·„ề‹M
ⅫĐŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž › đ, «Ÿ ễ‹ ‒\M
g%‹⁄ RMR
uấ‹ đề
đŽ‹⁄ ắ
¦Ž fl·Ž
«ứ¦
SM ĐŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž
󽞘 s⁄¡› «- ⁄%‹⁄ ‹Ÿ„K «ộ ố ¤⁄· ự¦ đŽ‹⁄ ắ ¦Ž ẫ‹ ¦+‹ Ÿ ¦⁄· ‒%‹⁄ đŽ‹⁄
ắ ẽ ếfi ụ¦ đế‹ ¤⁄ ‹Ÿ› ¦⁄ fi⁄& ¦⁄› đŽ‹⁄ ắ ¦Ž Ÿ ‒ấ ố‹ ¤"«M
󽞘 s·„ ‹⁄#‹K điể« ‚
fi
¦, ⁄ể £ầ‹ ớ điể« ự ·„ £ả«K ‚

M
󽞘 Điể« ‚Ê
fi
¦Ÿ‹£ £ầ‹ ‚

K ‹£·„ cơ ¦, ⁄\„ đổ #· ¦ự¦ ‒›‹£ ¤⁄· ự¦ ự ‒ữ ¦Ž

£̅„ ·„ £ả« ¦Ÿ‹£ ớ‹M
󽞘 c› đ,K ‹£·„ cơ ·„ £ả« ¦Ž fi⁄ụ ⁄·ộ¦ Ÿ› ¤⁄›ả‹£ ¦Ž¦⁄ ề #‹ fi⁄ả ¦ủ\
điể« £\› ‹⁄\· £ữ\ đườ‹£ ¦›‹£ sq Ÿ sbM
󽞘 j⁄ chưa ¦, ự ‚·ấ ⁄ệ‹ ¦ủ\ ¦Ž¦ fi⁄Ž ‒ể‹ ¤ỹ ⁄·ậ «ớK?¦⁄ fi⁄& đã ¦\›
hơnK đ, Ÿ ¦
PWOO
M
󽞘 u% ậ„K ¦Ž¦ đườ‹£ ổ‹£ ¦⁄ fi⁄& sb
PWOO
¥ ¦
PWOO
‒›‹£ g%‹⁄ RMS ố¦ hơnM
󽞘 số đa ợ ‹⁄·ậ‹ ậfi ⁄ể Ÿ ¦Ž ‹⁄̅‹ ¤⁄-‹£ ‒2‹£ ‹⁄\·K như ‒›‹£ g%‹⁄ RMRK
nhưng ¤⁄-‹£ ¦, ‹£·„ cơ ·„ £ả« % độ Ÿ· đŽ‹⁄ ¦Ž tư ‹⁄̅‹K ‚Ê
PWOO
K ở ị ‒&
đủ ‚\ ớ lượ‹£ ·„ £ả«K ‚

M
󽞘 lộ ấ‹ đề ¦ủ\ ⁄ờ đạ Ÿ ¦ả ế‹ ¤ỹ ⁄·ậ Ÿ« £ả« ¦⁄ fi⁄& Ÿ độ Ÿ· đŽ‹⁄
¦Ž tăng #‹M
SM ĐŽ‹⁄ ¦ạ‹ ¦Ž
g%‹⁄ RMS
b⁄ fi⁄&
Ÿ đŽ‹⁄
ắ ¦Ž
Ⅻ Đườ‹£ sq ị¦⁄ ¦⁄·„ể‹ #‹ ‒#‹K như ‒›‹£ g%‹⁄ RMQ ¦ũ‹£ Ÿ« ị¦⁄ ¦⁄·„ể‹ £\› điể«
sq?¥?sb \‹£ fi⁄ả Ÿ › đ, ¦Ž¦ ›Ÿ ế‹ £ầ‹ hơn ớ ự ·„ £ả«M
Ⅻ mế· ‹⁄· ¦ầ· tăngK ¤"› ⁄¡› £Ž ¦ả tăng ¤⁄ ¦Ž¦ ›Ÿ ‒ở ‹#‹ ¤⁄\‹ ⁄ế« Ÿ ¦Ž¦ ¤ỹ ⁄·ậ đŽ‹⁄
ắ ẽ ¦ả ⁄ệ‹ ¦2‹£ «ộ 3¦M

Ⅻ Điề· đ, ¦ũ‹£ đ3‹£ ¦⁄› trườ‹£ ⁄ợfi ‹⁄ề· độ‹£ ậ ¦, 3 ị săn ắ‹ % ⁄ể ⁄\› ⁄›ặ¦ % ộ
\K -‹£K ⁄›ặ¦ & ụ như -« ⁄2« Ÿ ¦Ž ‒&¦⁄K Ÿ ‹⁄ữ‹£ ⁄ứ ☜fi⁄ả ¦,☝ ‒#‹ Ÿ‹ ăn ‒›‹£ «ộ
ố ‹ề‹ văn ⁄›ŽM
Ⅻ s‒›‹£ ⁄ự¦ ếK ¦, ‹⁄ữ‹£ ⁄\„ đổ ề ‹£·ồ‹ ¦·‹£ ¦ấfi ¦Ž ự ‒ữ £̅„ ‒\ ở ¦Ž¦ „ế· ố như
⁄ờ ếK?- ‹⁄ễ« Ÿ ‒ợ ¦ấfi ¦⁄&‹⁄ ‒ị ề đŽ‹⁄ ¦ŽM
TM b⁄&‹⁄ ‒ị Ÿ - ‹⁄ễ«
󽞘 rự ·„ệ ¦⁄ủ‹£ cơ ⁄ể ‚ả„ ‒\ ớ «ộ ›Ÿ ‹ế· ¦⁄3‹£Y
GH c ¦⁄·„ể‹ ‒#‹ ›Ÿ‹ ¦ầ·K như ¦Ž¦ ›Ÿ ¦⁄« Ÿ ¦Ž ›Z
GH x#· ¦ầ· ố lượ‹£ ớ‹ để £\› fi⁄ố Ÿ ‹⁄ ả‹Z
GHaị đŽ‹⁄ ắ ớ ¦⁄ fi⁄& ⁄ấfiM
gỘo?RMRM lỞ qỘmf?q`mg?fhỚI Đàmg?aẮs?bà?IỂ aẢn?uỆ bà
jgỎh?rtx?fhẢl
uc p·„ề‹ ở ⁄ữ· «ộ ‹£·ồ‹ Ÿ ‹£·„#‹ ¤⁄\‹ ⁄ế« ¦, ⁄ể ⁄ấ„ ‒›‹£ ệ¦ «ở ‒ộ‹£
‒\‹⁄ £ớ đŽ‹⁄ ¦Ž fl·\‹⁄ h¦¡\‹ ‒›‹£ ·ố ⁄ậfi ‹#‹ PXVOM
󽞘 h¦¡\‹ đã «ở ‒ộ‹£ š‹⁄ ⁄ổ đŽ‹⁄ ¦ŽK «ặ¦ 2 ¦, ¦Ž¦ ¦·ộ¦ ể· %‹⁄ ừ ngư ̅‹ ¤⁄·
ự¦ ¤⁄Ž¦M
󽞘 Năm PXVU ¦, «ộ ⁄›ả ⁄·ậ‹ «ở ‒ộ‹£ ¤⁄&\ ¦ạ‹⁄ ¤‹⁄ ế ề ⁄ẩ« fl·„ề‹ £ả fl·„ế
fl·ố¦ £\ ừ PQ đế‹ QOO ⁄ả 6K?› đ, ệ¦ ạ› ‒\ ¦Ž £ọ Ÿ ☜¤⁄· ¤‹⁄ ế đặ¦ fl·„ề‹☝M
uớ ⁄›ả ⁄·ậ‹ ‹Ÿ„K ⁄ầ· ⁄ế ¦Ž¦ ¦Ž¦ ›ạ ¦Ž ⁄· ⁄3 thương «ạ ‹⁄ấ đề· đượ¦ đưa ‒\
¤ể« ›Ž ở «ộ ố fl·ố¦ £\M?XOD ¦Ž¦ ›ạ ¦Ž đŽ‹⁄ ắ đượ¦ ⁄ệ‹ ‹\„ ‒›‹£ «ộ
¤⁄· ¤‹⁄ ế đặ¦ fl·„ề‹ Ÿ ¦⁄ỉ ¦, POD ‒›‹£ 2‹£ ể‹ fl·ố¦ ếM Trướ¦ ¤⁄ ¦, ⁄›ả
⁄·ậ‹ fl·ố¦ ế ‹Ÿ„K ⁄ầ· ⁄ế ‒ữ lượ‹£ ¦Ž đề· «ở ¦ử\ ¦⁄› ấ ¦ả «ọ ngườM
TM b⁄&‹⁄ ‒ị Ÿ - ‹⁄ễ«
󽞘 lặ¦ ¦⁄› ệ¦ đưa ¦Ž¦ ‒\‹⁄ £ớ đŽ‹⁄ ¦Ž Gfl·„ề‹ ở ⁄ữ·H ¦⁄› ¦Ž¦ nướ¦K ‹£Ÿ‹⁄ ¦-‹£
‹£⁄ệfi đŽ‹⁄ ắ ¦Ž đã ếfi ụ¦ «ở ‒ộ‹£ ở «ứ¦ £ấfi đôi › ớ ỷ ệ đŽ‹⁄ ắ ¦Ž ›Ÿ‹
¦ầ·M
󽞘 s⁄ự¦ ế Ÿ ‹⁄ề· nướ¦ ¦+‹ ‒ợ ¦ấfi ¦⁄› ệ¦ đŽ‹⁄ ắ ¦Ž ⁄\„ % ⁄ạ‹ ¦⁄ế ‹,M
󽞘 sạ \› ‹£Ÿ‹⁄ ¦-‹£ ‹£⁄ệfi đŽ‹⁄ ắ ¦Ž ạ đượ¦ \› ¦ấfiK «ặ¦ 2 Ÿ« ậ„ ¦, ⁄ể ẫ‹
đế‹ «ộ ⁄ả« ⁄ọ\^
󽞘 b̅· ‒ả ờ Ÿ % ¦⁄&‹⁄ ‒ịY

󽞘 bŽ¦ ¦⁄&‹⁄ ‒ị £\ fi⁄ụ ⁄·ộ¦ Ÿ› ¦Ž¦ ¦ử ‒ Ÿ ¦Ž¦ ‹⁄,« Žfi ự¦K «Ÿ ‹£Ÿ‹⁄ ¦-‹£
‹£⁄ệfi đŽ‹⁄ ắ ¦Ž ¦, \ ‒+ fl·\‹ ‒ọ‹£ ề ¦⁄&‹⁄ ‒ị ở ‹⁄ề· nướ¦M
󽞘 ĐŽ‹⁄ ¦Ž ¦, ⁄ể Ÿ «ộ fi⁄ầ‹ fl·\‹ ‒ọ‹£ ¦ủ\ ‹£Ÿ‹⁄ ¦-‹£ ‹£⁄ệfi ¦ủ\ «ộ fl·ố¦ £\M
󽞘 Điề· fl·\‹ ‒ọ‹£ ở đây ¦ầ‹ lưu 6 Ÿ ‹£Ÿ‹⁄ ¦-‹£ ‹£⁄ệfi ‹Ÿ„ đang đi ‚·ố‹£M Ngư ̅‹K
¦ộ‹£ đồ‹£ Ÿ ¦ử ‒ đòi ⁄ỏ fl·„ề‹ ợ đŽ‹⁄ ắ ¦Ž Ÿ ⁄ỗ ‒ợ Ÿ ¦⁄&‹⁄ để ồ‹ ạM
󽞘 bŽ¦ ¦⁄&‹⁄ ‒ị £\ đang › ‹£ạ ề Ž ầ· ¦ử fi⁄ả ‚¡« ‚" ợ &¦⁄ ¦⁄&‹⁄ ‒ị Ÿ % ⁄ế
¦, ‚· hướ‹£ ⁄Ÿ‹⁄ độ‹£ «ộ ¦Ž¦⁄ ⁄ể‹ ¦ậ‹M
󽞘 m, ¦Ž¦⁄ ¤⁄Ž¦K ‹£⁄ĩ\ ụ đạ› đứ¦ ¤⁄ ‚¡« ‚" ‹⁄ữ‹£ ⁄ệ ⁄ạ ‒›‹£ tương \ & đượ¦
ưu #‹ ‒›‹£ ⁄›ạ độ‹£ ¦⁄&‹⁄ ‒ị ⁄Ÿ‹£ ‹£Ÿ„M
󽞘 Lưu 6 ‒ằ‹£ ‹⁄ề· ›ạ độ‹£ ậ ⁄›\‹£ šK ›Ÿ ¦⁄«K ¦-‹ ‒2‹£ đang ị đe ọ\ ¤⁄-‹£
fi⁄ả % ¦⁄3‹£ ị ¤⁄\ ⁄Ž¦ fl·Ž «ứ¦ «Ÿ › ệ¦ ¤⁄\ ⁄Ž¦ ở «- trườ‹£ ỗ‹£ ¦ủ\
¦⁄3‹£ ¦⁄ẳ‹£ ⁄ạ‹Y fi⁄Ž ‒ừ‹£K ‹⁄ệ đớK ‒ừ‹£ ‹£ậfi «ặ‹Z ‚ả ⁄ả Ÿ« - ‹⁄ễ« «-
trườ‹£ ố‹£▁
TM jế ·ậ‹
󽞘 Vấn đề tiếp cận mở vào một nguồn tài nguyên chung có thể gây ra
sự tuyệt chủng của loài và sự suy giảm các nguồn tài nguyên thiên
nhiên, một hiện tượng thường được gọi là “bi kịch của chung”.
Nếu không có sự loại trừ, kiểm soát và bồi thường, cá nhân hoặc
một nhóm có thể đạt được những lợi thế đối với mối hại của người
khác.
VD về săn bắn, tắc nghẽn giao thông và đánh bắt quá mức đã được
đưa ra ở trên.
󽞘 Tài liệu kinh tế môi trường thường cho rằng đó là quyền sở hữu độc
quyền về: đất đai, săn bắn hoặc đánh bắt, có thể ngăn chặn bi kịch.
Điều này không có nghĩa là sự độc quyền nhất thiết phải được luật
sở hữu bảo vệ.
󽞘 Sự suy giảm của một loài đang bị đe doạ phụ thuộc vào một số
yếu tố, ví dụ như:
(i) Chi phí đánh bắt thấp (các kỹ thuật mới và phương pháp
sản xuất quy mô lớn);

(ii) Giá tăng theo sự gia tăng khan hiếm;
(iii) Đặc tính sinh học của loài như: hành vi giao phối và tiếp
cận nguồn thức ăn; và
(iv) Các yếu tố chính trị như trợ cấp cho các phương pháp
sản xuất hiện có.
󽞘 Khi một vài yếu tố này kết hợp với nhau, nguy cơ tuyệt chủng
có thể trở thành hiện thực.
󽞘 Mặt khác, một số loài không bị đe doạ vì chúng không dễ đánh
bắt, và/hoặc chúng có thể tìm thấy thức ăn và bạn tình. Tương
tự, rừng và rau quả có thể thu hoạch mà không làm suy giảm
miễn là bảo tồn được hạt giống cho tái sinh.
5. Kết luận
TM jế ·ậ‹
󽞘 jẻ ăn ¤⁄-‹£ thườ‹£ Ÿ ‹£·„#‹ ‹⁄̅‹ ¦·ố ¦2‹£ ¦ủ\ ự ·„ £ả« ›?¦⁄ fi⁄& đŽ‹⁄
ắM
󽞘 s·„ ‹⁄#‹K ấ ¤ỳ „ế· ố ‹Ÿ› £̅„ ‒\ › ự ⁄\„ đổ ⁄ờ ế ⁄›ặ¦ ›?- ‹⁄ễ« «-
trườ‹£ ổ ·‹£ Ÿ› ⁄ệ ‹⁄ ⁄Ž ¦ũ‹£ ¦, ⁄ể Ÿ« ·„ £ả« ‹£·ồ‹ Ÿ ‹£·„#‹ ự
‒ữ ¦+‹ ạM m⁄ề· ›Ÿ đang ị đe ›ạ ở ệ¦ ¤⁄\ ⁄Ž¦ ⁄›ặ¦ Ÿ« - ‹⁄ễ« ⁄ệ
‹⁄ ⁄Ž ¦ủ\ ¦⁄3‹£M lộ ấ‹ đề Ÿ ở đây ›Ÿ ¦, £Ž ‒ị ¤‹⁄ ế ‒ấ &M
󽞘 b, ⁄ể ậfi ·ậ‹ ‒ằ‹£K ¦⁄ủ ở ⁄ữ· ¦, ⁄ể ị ¤ế ộ › ¤⁄-‹£ ‚¡« ‚" ¦Ž¦ Ž¦ độ‹£
Ÿ ⁄ạ‹ ‒›‹£ ự ‹⁄#‹M
󽞘 s·„ ‹⁄#‹K lưu 6 ‒ằ‹£ ¦Ž¦ ¦⁄&‹⁄ ‒ị £\ ¦, ⁄ể ¦ũ‹£ ⁄ể‹ ¦ậ‹ như ¦⁄ủ tư ả‹M
󽞘 g·ỷ ⁄›ạ ⁄#‹ ‹⁄#‹ ¦, ⁄ể Ÿ › ‒ợ ¦ấfi ¦Ž¦ ‹⁄Ÿ ả‹ ‚·ấ £̅„ - ‹⁄ễ« Ÿ ¤⁄\
⁄Ž¦ fl·Ž «ứ¦M
󽞘 bŽ¦ ¦⁄&‹⁄ ‒ị £\ ¦ũ‹£ ¦, ⁄ể £,fi fi⁄ầ‹ £̅„ ⁄ạ «- trườ‹£ › ¤⁄-‹£ ả› ệ ¦⁄ủ
ở ⁄ữ·M
󽞘 u& ụK ‹ế· ngườ ở ⁄ữ· ‒ừ‹£ ‹ ‒ằ‹£ ‒ừ‹£ ¦, ⁄ể ị b⁄&‹⁄ fi⁄ủ ⁄· ⁄ồK ⁄›ặ¦ «ộ
¦·ộ¦ ¦Ž¦⁄ «ạ‹£ ¦ấ« ‒ồ‹£ ‒ọK điề· ố ‹⁄ấ «Ÿ ‹⁄Ÿ đầ· tư ố đa ⁄›Ž ợ ‹⁄·ậ‹
̅· Ÿ ¦, ⁄ể Ÿ« Ÿ fi⁄ả ¦ắ £ả« ‒ừ‹£ ‹£\„ ậfi ứ¦ Ÿ đầ· tư Ÿ› «ộ ố Ÿ ả‹
¤⁄Ž¦ \‹ ›Ÿ‹ hơnM