tình hình chăm sóc chi trên của bệnh nhân liệt nửa người giai đoạn cấp do tai biến mạch máu não

B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC THNG LONG











LUN VN TT NGHIP

TÌNH HÌNH CHM SÓC CHI TRÊN CA BNH
NHÂN LIT NA NGI GIAI ON CP DO TAI
BIN MCH MÃU NÃO



KHÓA LUN TT NGHIP C NHÂN IU DNG
KHÓA 2007- 2011




Sinh viên thc hin:  TH NHUNG
Mã sinh viên: A 12503

HÀ NI- 2011
B GIÁO DC VÀ ÀO TO
TRNG I HC THNG LONG











LUN VN TT NGHIP

TÌNH HÌNH CHM SÓC CHI TRÊN CA BNH
NHÂN LIT NA NGI GIAI ON CP DO TAI
BIN MCH MÃU NÃO



KHÓA LUN TT NGHIP C NHÂN IU DNG
KHÓA 2007- 2011


Ngi hng dn: TH.BS. NGUYN TH KIM LIÊN
Sinh viên thc hin:  TH NHUNG
Mã sinh viên: A 12503

HÀ NI- 2011

Thang Long University Library
LI CM N
Em xin bày t lòng bit n sâu sc ti các thy cô giáo trng i hc Thng
Long – Nhng ngi thy đã dìu dt, dy d, to điu kin thun li giúp đ em
trong hc tp cng nh nghiên cu đ em có th thc hin khóa lun này.
Em xin chân thành cm n Gs.Ts. Phm Th Minh c, Ts. Lê Th Bình,
Ths. Nguyn Hoàng Long. Các thy đã hng cho em đn vi phc hi chc nng,
góp nhiu ý kin quý báu và đng viên em trong sut quá trình hc tp và thi gian
nghiên cu.
Em xin chân thành cm n các thy cô trong khoa iu Dng trng i
hc Thng Long đã tn tình dy d, đng viên em trong sut quá trình hc tp.
Em xin bày t lòng bit n sâu sc ti Ths.Bs. Nguyn Th Kim Liên, ngi
đã trc tip dành nhiu thi gian và công sc đnh hng, hng dn và dìu dt em
nhng bc đu tiên trên con đng nghiên cu khoa hc, hoàn thành khóa lun
này.
Em xin chân thành cm n ti các cô, chú, anh ch, bác s, điu dng viên,
k thut viên, h lý trong Trung tâm Phc hi chc nng Bnh vin Bch Mai đã
tn tình ch bo và to điu kin giúp đ em trong quá trình làm lun vn này.
Em xin chân thành cm n tp th các cô, chú, anh ch nhân viên đn v Tai
bin mch máu não, khoa Thn Kinh Bnh vin Bch Mai đã tn tình giúp đ em
trong quá trình thc hin lun vn này.
Em xin chân thành cm n các bnh nhân lit na ngi đã hp tác vi em
trong quá trình thu thp s liu. Cu chúc cho các bnh nhân sm hi phc đ tr li
hòa nhp vi cuc sng bình thng ca gia đình và cng đng.
Tôi xin chân thành cm n bn bè, các bn đng nghip đã đng viên,

khuyn khích giúp đ tôi trong quá trình hc tp và thc hin lun vn này.
Con xin bày t lòng bit n vô hn ti công sinh thành và nuôi dng ca b
m và gia đình.
Hà Ni, ngày 24 tháng 6 nm 2011
 Th Nhung
Thang Long University Library
MC LC
Trang
LI CM N
T VN  1
CHNG 1: TNG QUAN 3
1.1. Tình hình tai bin mch máu não trên th gii và Vit Nam 3
1.1.1. Trên th gii: 3
1.1.2.  Vit Nam 3
1.2. Tình hình nhng thng tt th cp chi trên  bnh nhân lit na ngi do
tai bin mch máu não giai đon cp 4
1.2.1. Trên th gii 4
1.2.2. Vit Nam 5
1.3. i cng thng tt th cp chi trên  bnh nhân lit na ngi do tai bin
mch máu não. 5
1.3.1. Gii phu chc nng khp vai 5
1.3.2. Gii phu chc nng ca bàn tay 9
1.3.3. Hi chng vai tay 11
1.3.4. au khp vai. 13
1.3.5. Bán trt khp vai 13
1.4. Công tác chm sóc chi trên  bnh nhân lit na ngi do tai bin mch
máu não giai đon cp . 14
1.4.1. Mc đích: 14
1.4.2. Phng pháp: 14
CHNG 2: I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU 18

2.1. i tng nghiên cu 18
2.2. Phng pháp nghiên cu 18
2.3. Các bc tin hành nghiên cu. 18
2.4. Phng pháp x lý s liu 21
2.5. o đc trong nghiên cu 21
CHNG 3
: KT QU NGHIÊN CU 22
3.1. c đim nhóm bnh nhân nghiên cu. 22
3.1.1. Phân loi bnh nhân theo tui và gii. 22
3.1.2. Phân loi bnh nhân theo bên lit và loi tn thng. 23
3.1.3. Phân loi bnh nhân theo ngh nghip và đa ch 24
3.1.4. Phân loi bnh nhân theo thi gian b bnh 25
3.1.5. Phân loi bnh nhân theo bên tay lit và bên tay thun. 26
3.1.6. Phân loi bnh nhân theo mc đ đau khp vai 27
3.1.7. Phân loi bnh nhân theo phù n mu bàn tay 28
3.1.8. Phân loi bnh nhân bán trt khp vai. 29
3.2. ánh giá công tác chm sóc 30
3.2.1. Liên quan gia công tác hng dn ca điu dng và vic thc hin
ca ngi nhà bnh nhân. 30
3.2.2. Nhng can thip trc tip ca điu dng vào tay lit ca bnh nhân. .32
CHNG 4: BÀN LUN 34
4.1. c đim ca bnh nhân nghiên cu 34
4.2. Công tác chm sóc chi trên  bnh nhân lit na ngi ca điu dng. 37
KT LUN 38
KHUYN NGH 39
TÀI LIU THAM KHO
PH LC
BNH ÁN MU
DANH SÁCH BNH NHÂN NGHIÊN CU
Thang Long University Library

DANH SÁCH CÁC BNG BIU, HÌNH V,  TH
Trang
Hình 1.1: Khp cùng vai đòn 6
Hình 1.2: Khp  cho cánh tay 7
Hình1. 3: Thit đ đng ngang qua khp cánh tay 8
Hình 1.5: T th nm đúng 15
Hình 1.6: Nghiêng bên lit 15
Hình 1.7: Tp khp vai 16
Hình 1.8: Không kéo tay lit ca bnh nhân 16
Hình 1. 9: eo dây treo vai khi đng 16
Hình 1.10: Tránh tiêm truyn vào bên tay lit 17
Bng 3.1. Phân loi bnh nhân theo tui và gii. 22
Biu đ 3.1. Phân loi bnh nhân theo gii tính. 23
Bng 3.2. Phân loi bnh nhân theo bên lit và loi tn thng. 23
Biu đ 3.2. Phân loi bnh nhân theo loi tn thng. 24
Bng 3.3. Phân loi bnh nhân theo ngh nghip và đa ch 24
Biu đ 3.3. Phân loi bnh nhân theo ngh nghip. 25
Bng 3.4. Phân loi bnh nhân theo thi gian b bnh 25
Biu đ 3.4. Phân loi bnh nhân theo thi gian b bnh 26
Bng 3.5. Phân loi bnh nhân theo bên tay lit và bên tay thun. 26
Biu đ 3.5. Phân loi bnh nhân theo bên tay thun. 27
Bng 3.6. Phân loi bnh nhân theo mc đ đau khp vai 27
Biu đ 3.6. Phân loi bnh nhân theo mc đ đau khp vai 28
Bng 3.7. Phân loi bnh nhân theo phù n mu bàn tay 28
Biu đ 3.7. Phân loi bnh nhân theo phù n mu bàn tay 29
Bng 3.8. Phân loi bnh nhân bán trt khp vai 29
Biu đ 3.8. Phân loi bnh nhân bán trt khp vai. 30
Bng 3.9. Liên quan gia công tác hng dn ca điu dng và vic thc hin ca
ngi nhà bnh nhân 30
Bng 3.10. Mc đ chm sóc chi trên  bnh nhân lit na ngi ca điu dng

và ngi nhà. 31
Biu đ 3.10. Mc đ chm sóc chi trên  bnh nhân lit na ngi ca điu dng
và ngi nhà 32
Bng 3.11. Nhng can thip trc tip ca điu dng vào tay lit ca bnh nhân. 32
Biu đ 3.11. Tiêm truyn vào bên tay lit ca bnh nhân. 33


1

T VN 

Tai bin mch máu não là mt vn đ ln ca y hc các nc trong nhiu
thp k qua. Tai bin mch máu não là bnh do nhiu nguyên nhân khác nhau, bnh
có th gây t vong nhanh chóng hoc đ li nhiu di chng nng n, đc bit là các
di chng v vn đng. ó là gánh nng không ch đi vi ngi bnh, gia đình, mà
còn nh hng đn c cng đng và quc gia ca h [6]
Theo công b ca T chc Y t Th gii, tai bin mch máu não là nguyên
nhân gây t vong đng hàng th ba sau bnh ung th và tim mch. T l mi mc 
các nc công nghip phát trin là 60 – 80/100.000 dân [13].
 Vit Nam, t l bnh nhân b tai bin mch máu não có xu hng ngày
càng tng cao. Theo thng kê ca b môn Thn Kinh Trng i hc Y Hà Ni, t
l hin mc tai bin mch máu não là 115,92/100.000 dân, trong đó có di chng v
vn đng chim 92,96%, di chng va và nh chim 62,41% [3].
Nhng di chng ca tai bin mch máu não dù nh và va thm chí nng đn
gây phin phc rt nhiu cho bnh nhân, t nhng sinh hot hàng ngày đn vic tái
hòa nhp cng đng. Trong đó di chng  chi trên không nhng hay gp mà còn
nh hng rt ln đn bnh nhân. ó là đau khp vai, bán trt khp vai và hi
chng vai tay, nhng thng tt th cp này mang đn cho bnh nhân ni đau đn,
s hn ch vn đng, sng n các khp, teo c, cng khp, khin ngi bnh nn
chí, ngi luyn tp, công tác phc hi chc nng vt v hn nhiu. Chính vì vy, mà

phc hi chc nng giai đon cp cho bnh nhân là vô cùng quan trng bi nu giai
đon đu bnh nhân đc chm sóc tt, hn ch đc càng nhiu thng tt th cp
thì phc hi giai đon sau càng nhanh và hiu qu.
Trong giai đon cp, ngi điu dng là ngi thng xuyên tip xúc,
chm sóc bnh nhân. Ngi điu dng nu chm sóc đúng và có trách nhim vi
bnh nhân thì s giúp bnh nhân hn ch đc nhng thng tt th cp không
đáng có k trên. Hin nay  Vit Nam, vn đ này cha đc quan tâm nhiu, vì
vy chúng tôi tin hành nghiên cu đ tài “Tình hình chm sóc chi trên ca bnh
nhân lit na ngi giai đon cp do tai bin mch máu não” nhm mc tiêu:
Thang Long University Library


2

1. ánh giá tình hình thng tt th cp chi trên  bnh nhân lit na ngi
do tai bin mch máu não trong giai đon cp.
2. ánh giá công tác chm sóc chi trên  bnh nhân lit na ngi do tai bin
mch máu não trong giai đon cp.


3

CHNG 1
TNG QUAN

1.1. Tình hình tai bin mch máu não trên th gii và Vit Nam:
1.1.1. Trên th gii:
Tai bin mch máu não đã và đang là vn đ thi s cp thit ca y hc nói
chung và phc hi chc nng nói riêng đi vi mi quc gia trên th gii.
Theo thng kê ca T chc y t th gii, tai bin mch máu não là mt trong

mi nguyên nhân gây t vong cao nht. T l t vong do tai bin mch máu não
đng hàng th ba sau bnh tim mch và ung th [7].
 Hà Lan theo Broeks (1999) t l tai bin mch máu não mi mc hàng
nm là 162/100.000 dân, mi nm có khong 250.000 trng hp b tai bin mch
máu não mi [4, 13].
Ti Hoa K, hàng nm có 500.000 ngi b tai bin mch máu não, trong s
đó thì mt phn ba b t vong và gim kh nng [23].
Theo Orgogoro (1995), 80% tai bin mch máu não là nhi máu não và 20%
là chy máu não [7].
Theo s liu thng kê ca T chc Y t th gii, nm 1990 c tính có ti
2,1 triu ngi b t vong vì tai bin mch máu não ta châu Á, bao gm 1,3 triu
ngi  Trung Quc, 448.000 ngi  n  và 390.000 ngi  các nc khác tr
Nht Bn [7]. Bnh nhân tai bin mch máu não vào điu tr ni trú  Trung Quc
là 40%, n  là 11%, Philippin là 10%, Hàn Quc 16%, Indonexia là 8%, Vit
Nam là 7%, Thái Lan là 6%, Malaixia là 2% [10].
1.1.2.  Vit Nam.
Theo Lê Vn Thành và cng s, t l hin mc trung bình hàng nm ca tai
bin mch máu não là 416/100.000 dân, t l mc là 152/100.000 dân [8].
Theo Nguyn Vn ng và cng s, t l hin mc là 98,44/100.000 dân, t
l mi mc là 36/100.000 dân và t l t vong là 27/100.000 dân, t l tai bin mch
máu não ca nam / n là 1,48/1 [6].
Thang Long University Library


4

Ti Bnh vin Hu ngh, qua chp ct lp vi tính t 1991 – 1995, Hoàng
c Kit đã phát hin đc 467 trng hp nhi máu não và 649 trng hp chy
máu não trong s [11].
Nm 1991, Khoa Hi sc cp cu Bnh vin Bch Mai đã tip nhn điu tr

120 bnh nhân b tai bin mch máu não [7].
Lê Vn Thính khi nghiên cu 1.036 bnh nhân tai bin mch máu não trong
mi nm (1981 – 1990), đã thy t l nhi máu não là 76% [14].
K t tháng 9 nm 1997 đn tháng 6 nm 2000, ti Khoa Thn kinh Bnh
vin Bch Mai đã tip nhn khong 1.220 bnh nhân tai bin mch máu não, tui t
11 – 89, trong đó tui t 45 – 74 chim 67% các trng hp [15].
T l di chng nh và va ca tai bin mch máu não là 68,42%, t l di
chng nng là 27,69%, trong đó di chng v vn đng chim 92,96% tng s bnh
nhân lit na ngi. T l ngi tai bin mch máu não đang sng ti cng đng có
nhu cu phc hi chc nng là 94% [5].
1.2. Tình hình nhng thng tt th cp chi trên  bnh nhân lit na ngi
do tai bin mch máu não giai đon cp.
Trong giai đon hi phc sau tai bin mch máu não, nhng thng tt th
cp hay gp nht  chi trên là: hi chng vai tay, đau khp vai bên lit và bán trt
khp vai bên lit  bnh nhân lit na ngi do tai bin mch máu não [1].
1.2.1. Trên th gii.
1.2.1.1. Tình hình hi chng vai tay.
Theo Davis và cng s, trong nhng bnh nhân tai bin mch máu não t l
bnh nhân có hi chng vai tay là 12,5%. Hi chng này thng xut hin vào
khong tháng th nht đn tháng th ba sau khi b bnh [21].
Theo Cailliet Rene li cho thy hi chng này thng xut hin t tháng th
nht đn tháng th t sau khi b tai bin mch máu não vi các triu chng phù n
mn tính, x hóa, teo c, cng khp, vi t l t 16% đn 37% [19].
Robert Teasell và cng s cho thy rng, t l hi chng vai tay t 12% đn
34%, t l này tùy thuc thi gian b bnh và mc đ tn thng ca bnh nhân.
Theo nghiên cu gn đây ca Kondo (2001), t l hi chng vai tay là 34%;
Petchkrua (2000) là 12 – 32%; Tepperman (1984) cho rng, t l hi chng vai tay
là 25%[28].

5

1.2.1.2. Tình hình đau khp vai bên lit.
Theo Poulin de Courval 1990, t l đau khp vai  bnh nhân lit na ngi
do tai bin mch máu não là 48 – 84% [19].
Van Ouwenlaller và cng s cho rng, t l này là 72% [29].
Theo Aras và cng s cho rng, t l này là 63,5% [17].
Trong giai đon đu phc hi sau tai bin mch máu não, đau khp vai rt d
xy ra do chm sóc không tt hoc không đúng. Nu bnh nhân bt đng khp vai
lâu s dn đn teo c, cng khp, viêm các thành phn quanh khp vai gây đau
khp vai vnh vin và không đáp ng vi điu tr na khi t chc liên kt ca dây
chng và bao khp b thay đi [18].
1.2.1.3. Tình hình bán trt khp vai.
Theo Najenson và cng s, t l bán trt khp vai dao đng t 29 – 75% 
bnh nhân lit na ngi do tai bin mch máu não [27]. S d có khong dao đng
ln nh vy là do chn đoán mun và tiêu chun chn đoán cha rõ ràng [25].
Chaco và Wolf cho rng, bán trt khp vai hu ht xy ra trong 3 tun đu
sau khi b tai bin mch máu não, trong lúc chi còn lit mm và đc bit c trên gai
không hot đng [25].
Vic đt tay lit  v th đúng cng nh vic dùng dây treo vai là phng
pháp đ ngn nga bán trt khp vai và đau vai hiu qu nht [26].
1.2.2. Vit Nam.
Nguyn Th Phng và cng s (2006) khi nghiên cu 89 trng hp tai
bin mch máu não, có 33 trng hp có hi chng vai tay chim 37,1% [16].
T l bnh nhân tai bin mch máu não có đau khp vai là 42,16% [9].
Theo Nguyn Th Kim Liên (2001), t l bán trt khp vai ca bnh nhân tai
bin mch máu não là 42,55% [12].
1.3. i cng thng tt th cp chi trên  bnh nhân lit na ngi do tai
bin mch máu não.
1.3.1. Gii phu chc nng khp vai.

Khp vai là khp linh hot nht ca c th nhng cng là khp d b tn
thng nht bi bao khp lng lo, dây chng không đ chc và cng do đng tác
ca khp có biên đ ln gm: đng tác ca cánh tay (gp và dui, dng và khép,
Thang Long University Library


6

xoay vào trong và ra ngoài, xoay vòng), đng tác riêng ca khp vai (lên trên, đa
ra trc, đa ra sau).
 Xng, khp

Hình 1.1: Khp cùng vai đòn.
Khp vai đc cu to t ba xng: xng b vai, xng đòn, xng cánh
tay và gm nm khp tham gia vào vn đng ca vai:
+ Khp c đòn: Liên kt gia xng c vi đu trong xng đòn
+ Khp gia xng b vai và lng ngc: ây không phi là khp thc s.
+ Khp cùng vai đòn: Khp gia mm cùng vai và đu ngoài xng đòn.
+ Khp gia mm cùng vai và chm xng cánh tay: Khp này bao gm c
bao thanh mc di mm cùng vai và bao thanh mc di c delta.
+ Khp gia  cho xng cánh tay và chm xng cánh tay: Là khp ln
và quan trng nht. Chm xng cánh tay thì to,  cho thì hp nên  cho đc
tng thêm mt din khp là mt sn vin.
 Din khp:
+ Chm xng cánh tay: tng ng vi khong 1/3 khi cu, hng lên trên
và vào trong.
+  cho xng b vai: Là hõm nông hình trng, cao 35mm, rng 25mm, ch
bng 1/3-1/4 din tích ca chm xng cánh tay (ngi ln).
Sn vin là mt vòng sn bám vào quanh  cho, làm cho chiu sâu ca  cho tng
lên đ tng thêm din tip khp vi chm xng cánh tay.

7

 ng tác:
Khp vai có th quay quanh ba trc thng góc vi nhau nên đng tác khp
vai rt rng rãi:
+ Quanh trc trc sau: Dng và khép
+ Quanh trc ngang: Gp và dui
+ Quanh trc thng đng: Xoay trong và xoay ngoài
ng tác xoay vòng là kt qu phi hp ca c ba đng tác quanh ba trc
quay trên.
Nu ch có chuyn đng đn thun riêng khp vai thì đng tác dng không
quá mc đng thng nm ngang tc 90đ, vì có vòm cùng vai-đòn và mm qu án
ng  phía trên. Thc t vn đa lên cao đc là di chuyn c xng b vai và
xng đòn kt hp đng tác ca ct sng.
 Bao khp và dây chng:

Hình 1.2: Khp  cho cánh tay
Bao khp rt lng  phía di đ các khp có th c đng đc d dàng.
Các dây chng gm: Dây chng qu - cánh tay, dây chng  cho - cánh tay,
dây chng cùng - qu, dây chng qu - đòn, có chc nng gi cho khp chc thêm.
im yu nht ca khp vai nm gia dây chng gia và dây chng di (thuc dây
chng  cho – cánh tay) nên chm xng cánh tay thng trt ra trc và vào
trong qua đim này.
Thang Long University Library


8

 Các c quanh khp:

Hình1. 3: Thit đ đng ngang qua khp cánh tay
Các c quanh khp có chc nng c đnh đu trên xng cánh hng tâm
chm xng cánh tay vi  cho.
- C delta: dng và xoay cánh tay vào trong hay ra ngoài.
- C nh đu: gp cng tay vào cánh tay.
- C di vai: xoay trong cánh tay.
- C ngc to, c lng to, c tròn to: khép và xoay trong cánh tay.
 Bao thanh mc
Gm bao thanh mc di mm cùng vai và bao thanh mc di c delta và
chp các c xoay. H thng này giúp cho vai hot đng đc d dàng. Khi tn
thng bao thanh mc s làm hn ch tm vn đng ca khp vai.
 Mch máu và thn kinh
Các thành phn ca khp vai đc nuôi dng bi ngành bên và ngành tn
ca bó mch thn kinh cánh tay. Ngoài ra, vùng khp vai còn liên quan đn r thn
kinh vùng c và phn trên lng, liên quan vi các hch giao cm c.  đây có
nhng đng phn x ngn nên khi có tn thng kích thích vùng ct sng c,
trung tht, lng ngc đu có th gây lên các du hiu  vùng khp vai.


9

1.3.2. Gii phu chc nng ca bàn tay
 Gii phu bàn tay
 Các xng bàn tay:

Hình 1.4: Các xng c tay
- Các xng c tay gm 8 xng xp thành mt khi gm 2 hàng:
+ Hàng trên có 4 xng xp theo th t t ngoài vào trong là xng thuyn,

xng nguyt, xng tháp, xng đu.
+ Hàng di có 4 xng xp th t t ngoài vào trong là xng thang,
xng thê, xng c, xng móc.
- Các xng đt bàn: có 5 xng đt bàn tay, t ngoài vào trong là I, II, III, IV,V.
- Các xng đt ngón tay:
+ Ngón cái: có 2 đt là đt gn và đt xa.
+ Các ngón khác có 3 đt: đt gn (I), đt gia (II), đt xa (III).
 Khp ca bàn tay
Thang Long University Library


10

Các khp ca bàn tay gm: khp c tay, khp bàn ngón, khp gian đt ngón.
Các khp này to nên đng tác linh hot ca bàn tay.
 Các c ca bàn tay
Bàn tay có hai loi c:
• Các c ngoi lai: Là các c có nguyên y  cng tay nhng gân ca chúng
chy xung bám tn  ngón tay. Nhng c này to nên c đng mnh hay thô s
cho ngón tay.
• Các c ni ti: Là các c có nguyên y và bám tn trong phm vi bàn tay.
Nhng c này to nên c đng yu nhng chính xác và tinh t ca các ngón tay.
Các c ni ti đu nm  gan tay và gm 4 nhóm c chính: nhóm c ô mô cái,
nhóm c ô mô út, nhóm c giun  ô gan tay gia và nhóm c gian ct.
 Mch máu và thn kinh
• Thn kinh: C bàn tay do thn kinh gia, thn kinh quay và thn kinh tr
chi phi.
• Mch máu:
- ng mch: các đng mch quay và tr đi vào gan bàn tay.  đó, đng mch quay
liên tip vi đng mch gan tay sâu, đng mch tr liên tip vi cung đng mch

gan tay sâu. Các nhánh đng mch tách ra các nhánh bên đ cp máu cho vùng lân
cn mà chúng đi qua. Nhánh ca các đng mch thng tip ni vi nhau quanh các
khp.
- Tnh mch:
+ Các tnh mch sâu: Tnh mch sâu ca chi trên chy kèm theo đng mch
và có tên nh đng mch, đng mch nách có mt tnh mch đi kèm. Các đng
mch còn li có hai tnh mch đi kèm. Tnh mch nm phía trong đng mch, thu
nhn tt c máu tnh mch ca chi trên và đ vào tnh mch di đòn.
+ Các tnh mch nông: Các tnh mch nông nm ngay di da nên có th
nhìn thy đc. Chúng đc tip ni rng rãi vi nhau và vi các tnh mch sâu. T
các tnh mch  quanh móng tay, tp trung thành các cung tnh mch ngón tay, đ
máu xung li tnh mch dày đc  bàn tay và các cung tnh mch mu tay. u
ngoài ca cung, cùng các tnh mch  ngón tay cái to nên tnh mch gia cng tay.
u trong ca cung cùng các tnh mch ngón tay út to nên tnh mch nn.


11

 Chc nng ca bàn tay:
Cánh tay, cng tay, bàn tay làm nên mt th thng nht khi thc hin mi
đng tác ca chi trên. Trong th thng nht đó thì bàn tay đóng vai trò vô cùng quan
trng.
Bàn tay giúp con ngi cm nm vt th, nhn dng chúng, s dng chúng.
Con ngi s dng bàn tay đ lao đng, đ thc hin nhng sinh hot hàng ngày.
Di s ch đo ca h thn kinh, qua các dây thn kinh, s kt hp linh hot
ca rt nhiu c, các khp bàn, ngón tay, bàn tay có th thc hin chc nng ca
mình mt cách tt nht.
1.3.3. Hi chng vai tay
1.3.3.1. nh ngha
Hi chng vai tay (còn gi là hi chng lon dng giao cm) đc biu

hin bng bàn tay đau, sng n, tng cm giác, bt đng, thay đi v da và ri lon
vn mch ca chi trên [28].
1.3.3.2. Triu chng lâm sàng [21]
Du hiu ca hi chng vai tay din ra qua ba giai đon. Trong ba giai đon
này thì giai đon ba là giai đon nng nht. Ba giai đon này không nht thit phi
xy ra cùng mt lúc, cng không nht thit phi phân chia mt cách rành rt.
 Giai đon sm
 Khp vai hn ch vn đng, có th đau hoc không đau.
 Bàn tay:
+ Bàn tay bnh nhân đt ngt sng n.
+ Hn ch vn đng khp rt nhanh.
+ Bàn tay sng n ch yu  mt mu, sng n khp bàn ngón, các ngón tay
và ngón cái.
+ Bàn tay mt np nhn, đc bit  khp liên đt ngón gn và liên đt ngón
xa và ngón cái.
+ Có th không có gân bàn tay.
+ Bàn tay thay đi màu sc da: màu hng.
+ Bàn tay s m t, m.
+ Móng tay b thay đi: màu trng hoc m đc.
Thang Long University Library


12

+ Mt vài trng hp có tng cm giác ngoài da.
+ Hn ch tm vn đng:
• Mt nga c tay.
• Hn ch dui c tay.
• Hn ch dng các ngón tay.
• Các ngón tay bên lit rt to, khp liên đt gn nh b cng và to ra.

• Không gp, dui đc hoc gp dui đc rt ít các khp liên đt gn và
liên đt xa.
• Xut hin đau khi gp th đng các khp.
 Giai đon mun:
Nu không đc điu tr trong giai đon sm thì triu chng ngày càng trm
trng hn.
 au tng lên, đau rt nhiu khin bnh nhân không chu đng ni.
 Phù n gim.
 Dính khp vai  cui tm vn đng.
 Các khp đt ngón tr nên dính hn.
 Xut hin teo da.
 Lông tha hn là dày.
 Gim cm giác.
 Loãng xng thy đc trên phim X- quang.
 Giai đon di chng:
Nu không điu tr bàn tay b bin dng.
 Mt phù hoàn toàn.
 Ht đau.
 Bàn tay mt c đng vnh vin.
 Gp mt mu, nga cng tay b hn ch.
 Phn da gia đt I và đt II b co ngn li, mt đ đàn hi.
 Khp liên đt gn và liên đt xa b cng.
 Lòng bàn tay dt, teo nhóm c ô mô cái và ô mô út.


13

1.3.4. au khp vai.
Du hiu lâm sàng ca đau khp vai trên bnh nhân lit na ngi.
+ Bnh nhân đau ti khp vai bên lit và khó khn khi tp ch đng hay th

đng các đng tác ca khp vai (gp và dui, dng và khép, xoay trong và xoay
ngoài).
+ Hn ch vn đng khp vai.
+ S thy đim đau  mm cùng vai, mm qu, rãnh cân c nh đu.
+ Teo c quanh khp vai.
1.3.5. Bán trt khp vai.
1.3.5.1. nh ngha
Bán trt khp vai là mt mt phn s tip xúc bình thng ca b mt khp  cho
xng cánh tay [19].
1.3.5.2. Du hiu ca bán trt khp vai trên bnh nhân lit na ngi [22].
 Du hiu lâm sàng:
 Nhìn:
+ Vai bên lit x xung, thp hn so vi vai bên lành.
+ Teo c trên gai, c di gai, c delta sau.
+ Nhìn t phía sau li (lng): xng b vai nm gn ct xng sng hn, nhng đc
bit góc  di khép li, thp hn xng b vai bên đi din.
+ B đt sng ca xng b vai b kéo ra khi lng ngc.
 S: Thy có khong trng di mm cùng vai t 10mm tr lên.
 Du hiu X – quang thng: Nhìn trên phim chp khp vai thng trc sau hai
bên, xác đnh đ chênh lch khong cách t b di mm cùng vai đn b
trên ca đu xng cánh tay gia bên lit và bên lành, nu đ chênh lch
khong cách t b di mm cùng vai đn b trên ca đu xng cánh tay
gia bên lit và bên lành ln hn đ chnh lch khong cách t b di mm
cùng vai đn b trên ca đu xng cánh tay hai bên  ngi bình thng thì
kt lun có hình nh bán trt khp vai [24].
Thang Long University Library


14

1.4. Công tác chm sóc chi trên  bnh nhân lit na ngi do tai bin mch
máu não giai đon cp [3,5].
1.4.1. Mc đích:
- Hn ch ti đa nhng thng tt th cp có th xy ra  chi trên.
- Giúp bnh nhân và ngi nhà hiu và ý thc đc tm quan trng ca vic phc
hi chc nng đi vi bnh nhân b tai bin mch máu não, t đó hp tác vi điu
dng.
- Giúp quá trình phc hi chc nng sau này nhanh và hiu qu hn.
1.4.2. Phng pháp:
Trong giai đon sm này, có th bnh nhân vn trong tình trng nguy him,
vì vy ngoài vic thc hin thuc là ht sc quan trng thì ngi điu dng vn
phi chú trng công tác chm sóc cho bnh nhân, phòng nhng thng tt th cp
không đáng có  chi trên, nht là hi chng vai tay và đau khp vai.
Nhng công tác đó bao gm:
 t t th nm đúng cho bnh nhân.
+ Bnh nhân nm, bên lit  phía ngoài. Các đ dùng cá nhân và trang thit b
phòng đt  phía lit.
+ Kê gi di vai bên lit
• Khi nm nga
u quay sang bên lit, gi va phi.
m gi di vai bên lit đ đa khp vai ra trc và không b khép.
Tay: Khuu tay, c tay dui, cng tay nga, các ngón tay dui và dng.
• Nm nghiêng bên lành:
Khp vai và tay lit đa ra trc, có gi đ.
Khuu tay, c tay dui, các ngón tay dui và dng.
• Nm nghiêng bên lit:
Không đè lên vai bên lit. Khp vai đc đa ra trc, dng và xoay ngoài.
Khuu tay, c tay dui, bàn tay nga, ngón tay dui và dng.

15


Hình 1.5: T th nm đúng
 Vn đng sm:
• Ln sang bên lành:
Bnh nhân nm nga, đan hai bàn tay vào nhau, chân lit gp (có th có ngi tr
giúp). u quay sang bên lành, dui hai tay sang bên lành và ln. Có th tr giúp
bnh nhân  vai và hông.
• Ln sang bên lit:

Hình 1.6: Nghiêng bên lit
Trc tiên hng dn bnh nhân di chuyn sang bên đi din đ có khong trng 
ging phía bên lit ri làm đng tác nh nghiêng sang bên lành.
• Vn đng th đng các khp:
Thang Long University Library


16


Hình 1.7: Tp khp vai
Tp th đng, ch đng (nu có th) theo tm vn đng khp các khp sau: khp
vai, khp khuu, khp c tay, khp bàn ngón tay, khp liên đt ngón tay.
Vic tp luyn này đc thc hin trong sut quá trình điu tr, bt k khi nào có th
nhm hn ch ti đa cng khp. Mi ngày nên tp 2 ln, mi ln t 10 – 15 phút.
 Tuyt đi không kéo tay lit ca bnh nhân.

Hình 1.8: Không kéo tay lit ca bnh nhân
 Khi ngi hoc đng phi có dây treo vai tránh bán trt khp vai.

Hình 1. 9: eo dây treo vai khi đng


17

 Xoa bàn tay, ngón tay, cánh tay theo chiu t ngn chi đn gc chi, tng tun
hoàn nuôi dng, phòng tránh teo c cng nh  tr tun hoàn gây phù. Mi
ngày tin hành 2 ln, mi ln t 10 – 15 phút.
 Tránh gp c tay bên lit.
 Tránh truyn tnh mch tay bên lit.








Hình 1.10: Tránh tiêm truyn vào bên tay lit
Thang Long University Library


18

CHNG 2
I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU

2.1. i tng nghiên cu.
Trong khong thi gian nghiên cu t tháng 3 nm 2011 đn tháng 5 nm

2011, chúng tôi đã tin hành nghiên cu 70 bnh nhân tai bin mch máu não.
Nhng bnh nhân này đã đc thm khám, chn đoán xác đnh và điu tr ti khoa
Thn Kinh Bnh vin Bch Mai.
2.1.1. Tiêu chun chn bnh nhân.
- Bnh nhân lit na ngi do tai bin mch máu não ln đu tiên.
- Bnh nhân có th giao tip đc.
- Bnh nhân t 16 tui tr lên.
2.1.2. Tiêu chun loi tr bnh nhân.
- Bnh nhân di 16 tui
- Bnh nhân b tai bin mch máu não ln th hai tr lên
- Bnh nhân không giao tip đc
- Bnh nhân có tn thng chi trên b teo c, cng khp trc khi b tai bin mch
máu não.
2.2. Phng pháp nghiên cu.
Nghiên cu mô t, tin cu.
2.3. Các bc tin hành nghiên cu.
2.3.1 Nhn đnh bnh nhân.
- Xác đnh tên, tui, gii, ngh nghip, đa ch, s đin thoi liên lc, ngày vào vin.
- Xác đnh bên tay lit và bên tay thun, thi gian b bnh.
- Xác đnh loi tn thng, nh vào chn đoán ca đn v nghiên cu đ xác đnh
loi tn thng là chy máu não hay nhi máu não.
- Xác đnh nhng triu chng đu tiên xy đn vi bnh nhân.
- Xác đnh du hiu phù n mu bàn tay.
- Phát hin tình trng bán trt khp vai có hay không.
- Xác đnh mc đ đau: Da vào bng đánh giá mc đ đau theo cùng mt tiêu
chun. Tin hành đánh giá mc đ đau theo trình t sau [20]: