lịch sử mỹ thuật hi lạp cổ đại

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

Không có lịch sử mỹ thuật nào nêu gương, phát triển nhanh chóng như
Hy Lạp. Ở Ai Cập cổ người ta không thấy di tích thời ấu trĩ của nghệ thuật từ buổi
đầu Cựu đế quốc đã có những tác phẩm của một nền mỹ thuật trưởng thành và suốt
3000 năm không bao giờ hơn. Còn ở Hy Lạp cổ đại sau khi dân tộc Hy Lạp Đô -
rien từ miền bắc lục địa tiến xuống nam chinh phục bán đảo Ban Căng(Balcan) và
những đảo trong biển ấ-Giờ, tàn phá cái gì có thể tàn phá được thì mỹ thuật trước
đó cơ hồ không còn gì nữa. Tinh hoa của nghệ thuật Ê - giờ chỉ còn trong truyền
thuyết như thi ca của Homerơ. Trải qua thời gian dài năm,sáu trăm năm, đất nước
đã thấy nền văn minh sáng chói Mi - nô - en của đảo Cơ - re tơ,như đang trong
đêm tối Có thể nói đến cuối thế kỷ 7 tr. CN dân tộc Hy Lạp mới khởi bước trở
lại bước đầu trên con đường mỹ thuật, sáng tác những tượng thô sơ.Nhưng đến
giữa thế kỷ 5 tr. CN trong vòng một năm rưởi năm(từ cuối thế kỷ 7 tr.CN) nghệ
thuật tạo hình Hy Lạp(cũng như kiến trrỳc) dẫn đến đỉnh cao nhất của lịch sử mỹ
thuật thế giới với những tác phẩm tuyệt mỹ của Phi - đi - át (Phidias) ở đền Pac - tê
- nông (Parthộnon) . Do đâu mỹ thuật Hy Lạp tiến nhanh như thế ?có người cho
mỹ thuật Hy Lạp là phép màu. Nếu ta nghiên cứu kỹ bản chất của người Hy Lạp cổ
đại, biết được tín ngưỡng, chế độ xã hội trong thời buổi ấy, theo dõi từ pho tượng
thô sơ trong những bước đầu vào thế kỷ 7 tr. CN tưởng rằng ta có thể hiểu được
nguyên nhân của sự phát triển nhanh chóng lạ thường ấy.
Trước hết là sự phát triển của nghệ thuật Hy Lạp cổ đại là do chế độ
xã hội thuận lợi: sự phân công trong lao động được tăng cường dựa trên nền tảng
sự phân công lớn giữa quần chúng được đưa ra lao động chân tay đơn thuần và một
số ít người có đặc quyền chuyên về quản lí lao động. Việc xây dựng nghệ thuật và
khoa học có thể là do vậy “khụng có chế độ nô lệ thì không có quốc gia Hy Lạp,
không có nghệ thuật và khoa học Hy Lạp” (Ph. Ăng - ghen)
Nhưng chế độ xã hội Hy Lạp có thể làm cho nghệ thuật Hy Lạp phát
triển, còn việc đạt đến đỉnh cao tuyệt vời của nghệ thuật Hy Lạp thì còn nhiều

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

nguyên nhân khác “cú những điều kiện thuận tiện không đủ nếu bản thân người Hy
Lạp không có khiếu thẩm mỹ, cái khiếu ấy,cái óc thẩm mỹ ấy ai cũng phải người
Hy Lạp cổ có đến một trình độ rất cao” “về nghệ thuật người ta biết rằng có những
thời kỳ phồn vinh không liên quan đến hình thức phát triển chung của xã hội và tất
nhiên với cơ sở vật chất có thể nói,với cái sườn đích thực của nú …”Cac Mac ông
còn nói “ cái khó khăn không phải ở chỗ hiểu được mỹ thuật và những anh hùng ca
có liên quan đến sự phát triển xã hội như thế nào, mà cái khó khăn là ở chỗ hiểu
được tại sao nú còn cho ta những nguồn mỹ cảm về mặt nào đó nú còn là tiêu
chuẩn, là mẫu mực không bắt chước được…”Nghệ thuật cổ có sứ quyến rũ của nú
chính vì nú phản ánh giai đoạn lịch sử mà Mac gọi là “tại sao thời thơ ấu của xã
hội loài người,phát triển đến mức đẹp nhất, lại không có sức quyến rũ vĩnh cửu đối
với chúng ta như một giai đoạn không bao giờ có thể lặp lại nữa …”
Mỹ thuật Hy Lạp cũng như mỹ thuật nhiều dân tộc khác đầu tiên do
động cơ tín ngưỡng Trong chế đọ dân chủ người Hy Lạp cổ là một công dân tự do,
không có gì gò bó tinh thần họ, hơn thế nữa họ là những người rất được ưu đãi và
kính nể trong các tầng lớp cua một dân tộc. Địa phương nào có một họa sĩ tiếng
tăm thì lấy làm hãnh diện
Lịch sử mỹ thuật có thể chia làm ba thời kỳ:1. thời cổ ngữ,nghĩa là thời
mà nghệ thuật còn cổ,thô sơ từ thế kỷ 7 tr. CN đến thế kỷ 5 tr. CN;2. thời cổ điển
từ thế kỷ 5 tr. CN đến hết thế kỷ 4 tr. CN tứ là thời mà ở Hy Lạp xuất hiện nhiều
nghệ sĩ thiên tài,mỹ thuật Hy Lạp đạt đến đỉnh cao về nghệ thuật;3. thời Hy Lạp
Ngữ từ thế kỷ 3 đến đầu công nguyên là thời tuy còn sản xuất nhiều kiệt tác về
nghệ thuật nhưng trong một số tác phẩm đã thấy có dấu hiệu suy sút.
Về mỹ thuật lúc đầu người Hy Lạp bắt trước người Ai Cập và người
Cơ - re - tơ nhưng trên cơ sở những thành tựu nghệ thuật của người xưa,hạo đã
phát triển một cách sáng tạo và mạnh mẽ phong cách nghệ thuật riêng biệt của
mình. Không những họ đó hấp thụ được những thuật kiến trúc và thuật

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

điêu khắc của người xưa,họ lại còn cải tiến và phát huy nú lên thành trình độ điêu
luyện hơn.
Nghệ thuật Hy Lạp có tính chất quần chúng và tính chất tôn giáo đậm
đà. Công trình đẹp nhất của người Hy Lạp là đền Pac - tê nông (Parthộnon)
Kiến trúc: là một trong những thành tựu đáng kể trong nghệ thuật Hy
Lạp. Trong mấy chục năm cuối thế kỷ 19 khi dân tộc Hy Lạp nổi dậy chống ách
thống trị cay nghiệt từ lâu đời của Thổ nhĩ Kì,thì những người Châu Âu,theo
gương thi hào nước Anh Bay-rơn, kêu gọi đứng về phía người dân Hy Lạp chiến
đấu với quân áp bức,người học thức ở Châu Âu đều xem đất nước có những ngôi
đền đá trắng trên đồi A - cơ - rô - pụ - lơ ở A - ten là quê hương của mình. Những
đền ở A - ten ngày nay là một cảnh điêu tàn nhưng vẫn tiêu biểu cho cái đẹp cân
đối,cái tinh hoa cho trí tuệ con người.
Kiến trúc Hy Lạp có ba thức chính:Đô- ric, thức I - ô - nic và thức Cô
- ranh –tiờng. thức Đô - ric và I - ô - nớc được biểu hiện trong nhiều công trình
thời cổ điển. Còn thức Cô - ranh - tiờng sinh sau đẻ muộn,phát triển mạnh thời La
Mã và sau đó. Đến gần đây bao nhiêu kiến trúc ở Âu Mĩ còn làm theo thức Cô -
ranh - tiờng người ta rất quen thuộc với phong cách ấy

Thức cô - ranh - tiờng Thức đo - ric Thức i - ô - nic
Sự khác nhau giữa các thức cột này được phân biệt bởi các đầu cột và các
khía rãnh. Cột Đô - rớc có hai mươi khía rãnh khá rộng hai mươi bốn có khi là bốn
mươi tám khía của cột I - ô - nic sâu hơn, khít hơn,phong cách cột I - ô -

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

nic duyên dáng và thanh mãnh hơn,phần đầu cột đầu còn được trang trí bằng phần
guột cột;Cô - ranh - tiờng được trang trí bằng hoa văn mềm mại trang nhã.
Thành phố A - ten.
Tôn giáo có vai trò quan trọng trong đời sống người Hy Lạp chínhvì

vậy mà kiến trúc phát triển nhất là kiến trúc đền thờ, lăng mộ và phục vụ đờisống
tinh thần là hí trường ngoài ra còn nhiều loại khác. Từ đầu thời cổ điển nhà kiến
trúc Hy Lạp đã xây dựng những công trình bằng đá lớn lao như đền thiên vương
(Zeus) (ảnh) ở O - lem - pia theo thức Đô - ric sau đó đến thời cực thịnh vào giữa
thế kỷ 5 tr. CN những đền đẹp như:Tê - xê - i - ông,Pơ-ru-pu-lờ, ấ-rec-ti-i-ụng…
nhất là đền Pac - tê - nông theo thức Đô - ric kết hợp với thức I - ô - nic. được
dựng lên ở A - ten. Giai đoạn sau thời cổ điển vào thế kỷ 4 tr. CN nhiều công
trình hết sức lớn lao được kiến thiết trên đất Hy Lạp ở Tây Á,như đền Ac - tê - mi
- si - ông ở Mi-Lờ, và nhất là lăng mộ vua Mô - xô - lơ ở Ha-li-cac-nat-sơ, công
trình kiến trúc được người cổ liệt vào một trong bảy kì quan thế giới.
Cũng trong thế kỷ 4 tr. CN người Hy Lạp bắt đầu làm những hí
trường bằng đá như ở Ê - pi - đô - rơ

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

Đền Pac - tê - nông
Đền Pỏc - tê nông là kiệt tác của kiến trúc đền thờ thời cổ điển Hy Lạp
trong lịch sử mỹ thuật thế giới ít có công trinh kiến trúc nào gần mức toándiện,toàn
mỹ thuộc loại đó như đền này. Đền thờ A - tê - na nữ thần bảo vệ thành A - ten,đền
Pac - tê - nông do kiến trúc sư Ít - tê - nụt vẽ theo sự hướng dẫn củanhà điêu khắc
thiên tài Phi - đi - at,khởi công từ năm 447 đến 432 tr. CN thì xong,cò điêu khắc
trang trí mãi sau mới hình thành,không thực to lớn như những công trình ở E - phe
- đơ hay Mi - Lê, Đền Pac - tê nông chỉ dài 70m, rộng 31m và cao 11m. Theo các
nhà chuyên môn sự cân xứng của đền là tuyệt diệu,cho nên người ta làm những cột
cao hơn hay thấp hơn vài mươi phân hay khoảng cách giữa những cột rộng hơn
hay gần nhau hơn thì sự cân xứng hài hũa không còn nữa. Ngay số cột của
đền,đường kính của cột, bề cao trụ gạch… cũng đều là kết quả của sự tính toán tỉ
mỉ của nhà kiến trúc. Nền đền có ba bực không phải xây dựng cho vừa bước chân
con người mà vừa với quy mô của đền để khi đứng xa nhìn thì thấy toàn bộ ngôi
đền vững vàng, vừa vặn đẹp đẽ. Nếu đi sâu nghiên cứu thì người ta càng ngạc

nhiên, khâm phục nhà kiến trúc chẳng những quan tâm về mặt thẩm mỹ mà cả về
mặt thực

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

tiễn cũng không có gì không để ý tới. Thêm vào đấy những phù điêu trang trí về
những sự tích trong thần thoại hay trong sinh hoạt của người A - ten hồi bất giờ.Do
Pi - đi - át và những người học trò của ông thể hiện. Trong đền có tượng nữ thần
A-tờ-na, vị thần phù hộ cho A - ten. Phía đông đền thờ quay về phía mặt trời có
tượng thần A - tê - nê cao lớn và trang nghiêm. Đền Pac - tê - nông là một trong
những vật tiêu biểu nhất của trí tuệ con người.
Đền Pỏc - tê - nông ngày nay vẫn còn nhưng trải qua thời gian 2400
năm binh đao và mưa gió dãi dầu,ngày nay nú cũng đã đổ nát đi nhiều.
Lăng vua Mô - xô - lơ ở Ha - li - cac - nat - sơ:Như chúng ta đã biết
theo tín ngưỡng của người Hy Lạp cổ thì thần thần thánh của họ thì không có
quyền lực vô tận như các tôn giáo khác, còn vua chúa của họ chỉ là những người
lãnh đạo dân chúng mà thôi,không có vấn đề vua chúa là “con trời”là người thay
mặt cho trời cai trị thần dân. Bởi vậy cũng không có vấn đề xây lăng mộ đồ sộ để
thồ cúng như một vị thần như mộ các vua Pha - ra - ụng…lăng mộ vua Mô - xô - lơ
là một ngoại lệ gần như độc nhất ỏ Hy Lạp,một ngoại lệ lớn lao và đẹp đẽ do
hoàng hậu nối ngôi chồng để dựng lên kỷ niệm chồng (đến nay công trình ấy chỉ
còn lại cảnh hoang tàn) . Lăng mộ vua Mô - xô - lơ là một ngôi đền dựng trên nền
rất cao, và núc đền là kim tự tháp có bậc,trên chóp núc đền có tượng đá vua Mô -
xô - lơ và hoàng hậu Ac - te - mi - sơ. Tượng tròn và phù điêu trang trí của đền do
nhà điêu khắc danh tiếng X - cô - pat sáng tác
làm tăng giá trị nghệ thuật của đền


Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

Nhà hát Epidause Nhà hát Odeon of Heros Atticus
Hí trường Hy Lạp:cũng trong thế kỷ 4 tr. CN kiến trúc sư Hy Lạp bắt đầu
xây dựng những hí trường. Cùng chung số phận với cáckiến trúc khác của Hy Lạp,
phần lớn những hí trường đồ sộ bằng đá này bị thời gian và con người hủy hoại.Hí
trường còn lại đến ngày nay là: hí trường Ê - pi - đô - rơ do nhà kiến trúc kiêm điêu
khắc Pụ - li - cơ - lec - tơ xây dựng. Hí trường Hy Lạp có khán đài hình vòng cung
nhiều bực cho khán giả ngồi, thường xây tựa vào núi. Chính giữa khán đài, phía
dưới là một sân rộng hình tròn cho ban nhạc và ban đồng ca. đối diện với khán
đài là sân khấu hình chữ nhật,cao ngang với bực ngồi thấp nhất. Sân khấu có mái
che trên nhiều hàng cột. Trường hợp của hí trương Ê - pi - đô - rơ thì bậc ngồi thấp
nhất cũng cao hơn sân rộng cho ban đồng ca đến 22m. bậc ngồi đối diện với sân
khấu xa đến 62m. tất cả có 55 bậc của khán đài đủ chỗ cho 14000 người ngồi xem
và đây không phải hí trường to nhất của Hy Lạp cổ. Có hí trường như: Mê - ga - lô
- pụ - lit chứa được 2 vạn người xem. Dân tộc Hy Lạp là dân tộc thích những cuộc
hội họp xem biểu diễn hí kịch và thể thao. Vì nhu cầu họ đã nghĩ ra kiểu mẫu hí
trường và sau đó La Mã phát triển ra

Tượng thần Apolo Her mes

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật


Tóm lại kiến trúc Hy Lạp có nhiều sáng tạo độc đáo, có ảnh hưởng lâu dài về
sau. Nhưng kiến trỳc người Hy Lạp không phải là môn ưu việt nhất
mà người ta mãi mãi ca tụng và học tập là điêu khắc.
Tượng nam thanh niên(Kouros)
Những tượng đầu tiên của Hy Lạp là (vào khoảng thế kỷ 7 tr. CN)tượng
nam khỏa thân gọi là Cu - rốt và tượng nữ thanh mặc trang phục gọi là Cô -
rê. Những tượng này là cơ hội tốt để các nghệ sĩ Hy Lạp nghiên cứu giải phẫu con
người và nghệ thuật diễn tả y phục trên thân người. Tượng nam thanh niên đầu

tiên có thể nói là bản chép vụng về của tương Ai Cập cũng hình người đứng
thẳng tất cả sức nặng của cơ thể ấn đều xuống hai chân, một chân trước và một
chân sau cũng mặt nhìn ra trước hai tay thả xuôi xuống…Khụng đầy một thế kỷ
sau các nghệ si Hy Lạp đã bỏ được công thức “nhỡn ngay ngó thẳng”sỏng tác ra
tượng mà nhà sử học gọi là “người kỵ mã bam banh “mặt nhìn qua một bên và
tượng Cơ - ri - ti - ốt đứng trong tư thế nghỉ chân của quân nhân tập luyện, tuy
những tác phẩm này chưa thể so với những tác phẩm đẹp của Ai Cập, nhưng trong
đây ta thấy nghệ sĩ Hy Lạp đã

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

Pụ-ly-cơ-lộc-tơ: Điều mà ông quan tâm nhất trong sáng tác của mình
là cái tiết điệu cho phù hợp luật thăng bằng trong bố cục và một tỷ lệ thân người
cho tuyệt mỹ để thể hiện quan niệm của ông về cái đẹp. Một trong những tác
phẩm tiêu biểu”Đụ - ri - pho”người lực sĩ vác giáo pho tượng tỷ lệ bẩy đầu, pho
tượng cân, hài hũa, mềm mại và sống động, nổi chất da thịt. Đó là sự chuẩn xác
về giải phẫu tạo hình kết hợp với đường nét hình khối. Đô - ri - pho không phải là
tượng làm theo người mẫu nào mà là kết quả của sự nghiên cứu tìm tũi cái đẹp
của đường nét hài hũa, tỷ lệ lý tưởng của một nghệ sĩ hiểu biết tường tận giải
phẫu con người,ông là người được nhân dân ca tụng rất nhiều và ảnh hưởng của
ông rất lớn trong nghệ thuật điêu khắc thời Hi Lạp cổ và thời Phục Hưng.
Điêu khắc của Phi - đi - át
Nhà điêu khắc tiêu biểu nhất cho thiên tài mỹ thuật Hy Lạp là Phi - đi
- at thiên tài của ông chẳng những bao chùm cả thời cực thịnh của Hy Lạp cổ, đời
vua Pê - ri –cơ-le-tơ, mà tác phẩm của ông là một kho vô tận cho nghệ sĩ sau đó
học tập. Sự nghiệp chính của ông là chỉ huy xây dựng và trang trí bằng phù điêu và
tượng tròn đền Pac - tê - ông. Những tượng chúng ta biết do chính tay Phi - đi - át
làm ra như: Thiên Vương Ngồi ở đền Ô - lem - pi -

Bài thi cuối kỳ Nguyễn Thị Thảo - K56 Mỹ thuật

a,cao 12 m bằng ngà và vàng, tượng thần A - tê - na cũng cao 12m bằng ngà và
vàng dựng trước đền Pỏc-tờ-nụng, ngày nay chỉ còn một bản chép nhỏ bằng đá hoa
ở viện bảo tàng Lu - vơ - rơ (Pháp) . Tượng thiên vương mất không còn để lại dấu
vết gì nhưng người ta đã liệt nú vào một trong 7 kỳ quan thế giới.
Chúng ta biết đền Pac - tê - nông có tất cả 92 bức phù điêu cao 192
m, vừa trang trí bộ phận của chung quanh tường đền thờ bên trong và hai
mặttrước sau của đền. Đề tài phù điêu trang trí là:Sự ra đời của nữ thần A-tờ-na,
thánh nữ Pa-na-tờ-nờ,đoàn kỵ mã xuất hành, cuộc chiến đấu giữa người A - ten
và nửa người nửa ngựa, cuộc chiến đấu với nương tử quân. Nói chung là những
đọan thần thoại đặc biệt biểu hiện lòng tự hào và sự dũng cảm của người dân A
- ten

X - cô - pỏt là một trong những người trang trí ngôi mộ vĩ đại Mô - xô
- lơ ở Ha - ly - các - nỏc - sơ,được liệt vào một trong 7 kỳ quan thế giới, tác phẩm
trận đánh nhau giữa chiến sĩ Hy Lạp và nương tử quân - một tác phẩm có hình khối
phân minh, đường nét có tiết điệu như một bản nhạc. X - cô - pỏt là người đầu tiên
chú ý đến diễn tả nội tâm nhân vật

Bài thi cuối kỳ