chăm sóc bệnh nhân động kinh tại khoa thần kinh - bệnh viện bạch mai full

1

T VN 

- ng Kinh (K) là mt bnh đc bit đn t lâu nhng luôn là vn đ y
t có tính cht thi s và đòi hi s quan tâm nghiên cu cho mi quc gia
trên nhiu khía cnh khác nhau t chn đoán, nguyên nhân bnh, điu tr
thuc đn ch đ chm sóc bnh nhân (BN).
- K là bnh lý thng gp, chim ¼ tng s bnh lý thn kinh nói chung.
Theo thng kê ca t chc y t th gii (5), t l K chim 0,5-1% dân s.
T l mi mc mi nm trung bình 50/100.000 dân và là bnh gp  mi
la tui, c hai gii, do nhiu nguyên nhân khác nhau (t l mi mc tng
cao hn  các nc đang phát trin)có liên quan đn chn thng s não,
sn khoa và khng ch các bin chng bnh ni khoa.
- Trên th gii cng nh  Vit Nam đã có nhiu công trình nghiên cu v
bnh K, vic chn đoán bnh không khó, song vn đ điu tr thì liên tc
đc cp nht vi s ra đi ca thuc kháng K nhiu th h đng hành
cùng vic điu tr thuc thì vn đ chm sóc bnh nhân K là rt quan
trng, có th đa nó lên hàng đu, nht là  nhng nc đang phát trin.
Vic thiu hiu bit và còn nhiu quan nim sai lm v bnh nh ngi
bnh b coi nh “b đi”. Do vy dn đn nhiu sai sót trong vn đ chm
sóc, đi x, đã gây ra hu qu đáng tic cho BN và nhng ngi xung
quanh.
- Vi nhng lý do nêu trên, vic nghiên cu đ tài “Chm sóc BN K ti
khoa Thn kinh bnh vin Bch Mai ” vi ni dung:
Chm sóc BN K toàn din c khi có cn và ngoài cn.
T vn, giáo dc sc khe đ hn ch tái phát bnh hoc nu có
tái cn thì không xy ra nguy him cho ngi bnh.

2

CHNG 1
KHÁI NIM VÀ PHÂN LOI NG KINH

1.1 C CH NG KINH
* C ch bnh sinh ca K
C ch bnh sinh ca K rt phc tp mc dù vi s phát trin ca khoa
hc các c ch này đang dn đc làm sáng t, đi vi K cc b các hot đng
kch phát xut phát t mt vùng ca não s hot hoá các vòng ni neuron 
nhng mc đ khác nhau làm hot đng K lan ra các vùng ca não. Trong cn
K toàn b ngi ta cho rng có th các neuron đc hot hoá, lan truyn và
kim soát nh mt mng li đc hiu nào đó, có rt nhiu lý thuyt đc đa ra
nhng có ba lý thuyt chính đc chp nhn (1) là:
- Lý thuyt di v não trung tâm ca Perfield và Jasper (1950): Các phóng
lc K xut hin đng thi trên c mt vùng lan ta ca não ch không
phi t mt . Vùng này đc xem nh mt não trung tâm bao gm vùng
dui đi, phn trên thân não, gian não cùng h thng tip ni vi hai bán
cu đi não, trong đó h thng li hot hoá đi lên đóng vai trò ch cht.
Lý thuyt này gii thích đc các cn toàn b nh mt ý thc, hot đng
đin não bt thng hai bên, đng b cùng mt lúc.
- Lý thuyt v não ca Bancaud và Talairach (1960): Hot đng K xut
phát lúc đu t mt  trên v não ( thng là thu trán ), sau đó nhanh
chóng lan ra toàn b bán cu.
- Lý thuyt h li v não ca Gloor ( 1970): Lý thuyt này là s kt hp
ca hai lý thuyt trên. Da trên các kt qu thu đc trên thc nghim tác
gi thy có s tham gia quan trng, t phát ca đi th và v não trong cn
Thang Long University Library
3

K toàn b. Các mng li neuron thn kinh tham gia vào c ch K bao
gm: mng li khi phát, mng li lan truyn , mng li kim soát.

Nh s hiu bit v hot đng ca các mng li này chúng ta s gii thích
đc ti sao cn K có th dng li đc và ti sao khong cách gia các cn
li có th dài nh vy, tuy nhiên nu mng li kim soát không hot đng đc
s dn đn trng thái K
* C ch ca cn K
Khi có bin đi bt thng các dòng ion qua màng t bào và s mt cân
bng gia h thng c ch và hng phn ca mng li neuron gây ra tng hot
đng đng b ca mt qun th neuron to ra phóng lc kch phát và đng b
ca qun th neuron này, sau đó lan truyn ca các phóng lc K ra khp h
Thn kinh Trung ng, s lan truyn các hot đng K ph thuc vào v trí 
K, các đng tham gia dn truyn các xung đng (1). Cui cùng là kt thúc các
phóng lc do các yu t hn ch lan truyn và làm ngng các hot đng K bao
gm s tích t các cht chuyn hoá trong t bào sau cn K, các t bào thn
kinh đu hình sao, các cht dn truyn thn kinh c ch và mt s cht c ch
tiu não.
1.2 CÁC KHÁI NIM TRONG NGHIÊN CU NG KINH
Do s hiu bit v K khác nhau tùy tng nc, phng pháp nghiên cu
cng không ging nhau tùy theo tác gi. Các khái nim v K cp tính triu
chng và K còn đc áp dng cha đúng đn, điu đó dn đn kt qu nghiên
cu nhiu khi rt khác nhau, thm chí có th trái ngc nhau.
Ngày nay, hai bng phân loi theo cn K (1981) và phân loi theo hi
chng K (1989) hip hi chng K quc t đc s dng nhiu nht trong lâm
sàng K.  giúp các nghiên cu có mt phng pháp thng nht cho phép so
sánh các kt qu thu đc vi nhau, hip hi chng K quc t đã đa ra mt
4

hng dn (1993) bao gm các khái nim và đnh ngha c bn trong nghiên cu
K(1).
1.2.1 Cn đng kinh
Là “biu hin lâm sàng gây ra do s phóng đin bt thng, kch phát và

quá mc  mt nhóm t bào thn kinh  não.”. Các thay đi này bao gm bin
đi ý thc, vn đng, cm giác, t đng hoc tâm trí mà ngi bnh hoc nhng
ngi xung quanh cm nhn đc. Các ri lon chc nng v não này có th cp
tính và tm thi (trng hp này nhiu khi ch là 1 cn K đn đc.)
1.2.2 ng kinh
Là s tái din t hai cn đng kinh tr lên trên 24 gi mà không phi do st
cao hoc do các nguyên nhân cp tính khác nh ri lon chuyn hóa, ngng ru
đt ngt…(do vy chúng ta phi phân bit các cn co git kiu K và bnh K.


Hình nh tn thng  não

Thang Long University Library
5

1.3. PHÂN LOI NG KINH
Phân loi K có vai trò quan trng, không nhng trong thc hành lâm sàng
thn kinh mà còn góp phn to nên s thng nht trong nghiên cu K trên toàn
th gii. Hin nay liên hip hi quc t chng K (ILAE) đa ra hai cách phân
loi K (4) là:
- Phân loi theo cn (1981)
- Phân loi theo hi chng (1989)
* Phân loi quc t v các cn ng Kinh (1981)
- Cn K toàn b:
+ Cn vng ý thc: đc hiu và không đc hiu
+ Cn ln hay còn gi là cn toàn th co cng – co git
+ Cn git c
+ Cn co git
+ Cn mt trng lc.
+ Cn trng lc

- Các cn K cc b:
+ Cn K cc b đn gin vi nhng du hiu:
 Vn đng
 Cm giác thân th hoc giác quan.
 Thc vt.
 Tâm thn
+ Cn K cc b phc tp:
 Khi đu là cn K cc b đn gin, tip theo là nhng ri lon
v ý thc và hoc các biu hin t đng.
 Ri lon ý thc ngay lúc bt đu cn, có hoc không có các đng
tác t đng kèm theo.

6

+ Các cn K cc b toàn b hoá th phát.
 Các cn K cc b đn gin toàn b hoá th phát.
 Các cn K cc b phc tp toàn b hoá th phát.
 Các cn K cc b đn gin tin trin thành K cc b phc tp
toàn b hoá th phát.
- Các cn K không phân loi.
Là các cn không biu hin nh trên hoc kt hp t hai loi cn tr lên.
* Phân loi quc t v hi chng K (1989)
- K và các hi chng K cc b.
+ K nguyên phát liên quan đn tui
 K cc b lành tính  tr nh có biu hin kch phát  vùng
Rolando.
 K nguyên phát khi đc.
+ K triu chng:
 Hi chng Kojewnikow (K cc b liên tc)
 Các loi K  thu: Thu thái dng, thu chm, thu đnh.

+ K cn nguyên n.
Khi các nguyên nhân còn cha tìm ra ngi ta gi là K cc b cn nguyên n.
- K và các hi chng K toàn b:
+ K nguyên phát liên quan đn tui (t nh đn ln)
 Cn co git s sinh lành tính có tính cht gia đình.
 Cn co git s sinh lành tính
 K rung git lành tính  tr nh
 K cn vng  tr nh.
 K cn vng  tui thiu niên.
 K git c  tui thanh niên.
Thang Long University Library
7

 K cn ln khi tnh gic
 K xut hin trong mt s hoàn cnh đc bit.
 Các loi K khác có th xp đc vào K toàn b nguyên phát
nhng không nm trong phn phân loi hi chng này.
+ K cn nguyên n hay K triu chng đc bit:
 Các cn co tht tui th (Hi chng West)
 Hi chng Lennox – Gastaut.
 K vi các cn git c không đng vng.
 K vi các cn vng ý thc có git c
+ k triu chng.
 K không có cn nguyên đc hiu
 Bnh não git c sm
 Bnh não tui th sm vi các đt dp tt (hi chng Ohtahara)
 Các cn khác
 Các hi chng đc hiu: Các cn nguyên chuyn hoá và thoái hoá
- K không xác đnh đc đc đim cc b hay toàn b.
+ Phi hp vi các cn K toàn b và cc b, đc bit là các cn s

sinh, K git c nng n, K vi các nhn sóng liên tc trong gic ng
chm, K kèm tht ngôn mc phi (hi chng Landau – Kleffner).
+ Không có đc đim đin hình là cc b hay toàn b.
- Các hi chng đc bit:
+ Các cn K xy ra không thng xuyên, liên quan đn mt s tình
trng gây K thong qua (Co git do st cao, cn K ch xy ra khi có
yu t nhim đc hoc chuyn hoá).
+ Các cn K đn đc, trng thái K đn đc.
8

1.4. C IM LÂM SÀNG CA NG KINH
Phn trên chúng ta đã nói đn đnh ngha và các phân loi cn K, song
trên thc t lâm sàng chúng ta cn chú trng hai loi cn K c bn đó là: K
toàn th và K cc b. Ngoài ra chúng ta còn phi xem tn s xut hin cn và
ngoài cn K ra thng bnh nhân có lit, hôn mê, ri lon thn kinh thc vt vì
nó liên quan mt thit đn vn đ điu tr cng nh các nguyên nhân gây bnh
(đ giúp ích cho vic có điu tr ct cn đc không, cách chm sóc BN nh th
nào, gii thích cho gia đình hiu đc tình trng bnh)( 2).
1.4.1. Các nguyên nhân ca đng kinh
* Các khi choán ch ni s nh:
- U não



Hình nh tn thng não do u não trên phim MRI

Thang Long University Library
9

- Áp xe não

- Chy máu não.
* Các bnh lý viêm nhim:
- Viêm tc mch sau đ (sn khoa)
- Viêm não: viêm não virut, viêm não Herper, viêm não ký sinh trùng



Hình nh tn thng não sau viêm não Herper trên phim CT Scanner

* Các bnh lý mch máu não
Thng gp K sau tai bin mch máu não vì khi b tai bin đ li các  tn
thng di chng trên não.
10


Hình nh tn thng não sau Tai bin mch máu não trên phim
CT Scanner.

* Các bnh lý thoái hoá não
* Sau chn thng s não
Có th nói gp t l ln đc bit  các nc đang phát trin do t l tai nn
giao thông thng ln.
1.4.2. Các tai bin khi lên cn đng kinh
Chúng ta có th nói rng bnh nhân K thông thng ( không phi trng
thái K ) thì s không có bin chng gì nguy him ti tính mng BN c khi BN
và đc bit ngi thân ca BN hiu rõ v bnh và bit cách x trí khi có cn.
Tuy nhiên vn còn có mt s tai bin nguy him có th gp do bnh xy ra đt
ngt(3):
- Ngã vào la gây bng, đin git.
- Ngã vào nc gây sc dn đn ngng th.

- Ngã t trên cao xung dn đn tai nn.
Thang Long University Library
11

- Cn phi li, sc đm dãi vào phi.
- Hoc khi BN lên cn git mà ngi nhà không bit ghì cht BN dn
đn có th gy xng, hoc không bit cách đè li dn đn gy rng.
- Ri d vt vào đng hô hp.
- Lon thn sau cn có th gây án mng.

1.5 NGUYÊN TC IU TR NG KINH
- Bng mi cách ct cn K
- Chng phù não
- Duy trì hô hp
- Bi ph nc và đin gii
- Duy trì huyt áp n đnh
- Tìm nguyên nhân gây K
- Chm sóc tích cc

12

CHNG 2
CHM SÓC BNH NHÂN NG KINH

2.1 VAI TRÒ CA CHM SÓC
Vic chm sóc BN K đc bit hn so vi các bnh lý khác, vì ngoài vic
chm sóc BN trong cn còn phi chm sóc BN ngoài cn. ng thi vi vic
các nguyên nhân kèm theo bnh K rt đa dng nh Tai bin mch máu não, U
não, viêm não Do vy vn đ chm sóc cn kip thi, nhanh chóng, chính xác
khi BN có cn K, đ tránh xy ra các tai bin gây nguy him cho BN và nhng
ngi xung quanh.
2.2 QUY TRÌNH IU DNG
Quy trình điu dng là hàng lot các hot đng theo k hoch đã đc
đnh trc nhm ngn nga, gim bt, hn ch nhng khó khn ca BN và tho
mãn các nhu cu ca BN trong mi hoàn cnh.
2.2.1 Nhn đnh
Chúng ta phi hiu rng K là mt bnh lý mn tính kéo dài nhng cn K
xy ra li đt ngt cp tính, xy ra trong khong thi gian ngn, do vy vic x
trí cng đòi hi phi khn trng, kp thi và toàn din.
 nhn đnh BN đc tt thì ngi điu dng cn phi da vào k nng giao
tip hi bnh đ thu thp thông tin d liu, sau đó thm khám lâm sàng (da vào
4 k thut nhìn, s, gõ, nghe), cui cùng ghi li nhng thông tin d liu mà mình
thu thp đc. Trng hp BN hôn mê, tr em, hoc BN lon thn không giao
tip đc thì hi ngi nhà BN đ thu thp các thông tin.
- Phn hành chính:
+ H và tên, tui, gii, ngh nghip, đa ch, ngày gi vào vin.
+ Lý do vào vin: lý do chính khin BN đn khám bnh.
Thang Long University Library
13

+ Bnh s: din bin ca bnh đt này.
+ Tin s bnh: Các bnh đã mc trc đây, gia đình có ai mc bnh liên
quan đn K?
+ BN đã đc khám, chn đoán và điu tr  đâu cha?
+ BN có tuân th điu tr hay không, và kt qu điu tr nh th nào?
+ Có s dng các cht kích thích không: ru, bia, thuc lá…
+ Thói quen sng hàng ngày, có tp th dc th thao không?
- Toàn trng:
+ Tri giác: Da vào thang đim Glasgow đ đánh giá mc đ hôn mê ca
BN (bình thng 15 đim, mt 4 đim, li nói 5 đim, vn đng 6 đim). Trong
cn git có mt ý thc không?
+ Da, niêm mc: nht, hng, tím…
+ Du hiu sinh tn: Mch, nhit đ, huyt áp…
+ Th trng: Nng bao nhiêu kg (da vào cân nng ca BN đ bác s tính
liu lng thuc điu tr cho BN).
+ Tâm lý ngi bnh.
- Tình trng v thn kinh, tâm thn:
+ Cn git: My cn/ngày, mi cn kéo dài bao lâu, git bt đu t đâu
(tay, chân bên nào, c, mt…), có kèm theo các đng tác t đng không, trong
cn BN tnh hay mt ý thc, có tiu tin không t ch không? Có sùi bt mép,
cn vào li? Ri lon chc nng ngôn ng, có co cng các c?
+ Sau cn git BN có tnh không, vã m hôi, có nh gì trc đó không? Có
b lit sau cn hay nôn không?
+ Có tê bì tay chân, lit?
+ Có kèm theo nói khó không?
14

+ Có nut nghn, sc không?
+ Có cn lon thn không?

+ Có đau đu, nôn không?
+ Có lit các dây thn kinh s não không?
+ i tiu tin có t ch?
- Tình trng tim mch:
+ Huyt áp: Trong cn git cao hay thp
Ngoài cn git bình thng, cao hay thp.
+ Nhp tim: Trong cn nhp tim thng cao hn
Ngoài cn git: bình thng, cao hay thp.
- Tình trng hô hp:
+ Tn s th/phút: trong cn thng BN th nhanh hn 30-40l/phút,
ngoài cn.
+ Kiu th: th ngc, th bng.
+ Rì rào ph nang: Rõ hay gim.
+ Xut tit đm dãi: Trong cn nhiu hay ít.
+ Có kh nng ho khc hay không
+ BN t th hay phi có s tr giúp ca máy th qua ng ni khí qun, m
khí qun
- Tình trng tiêu hóa:
+ BN t n ung đc hay phi đt sonde d dày (do hôn mê hoc ri lon
nut), hoc phi nuôi dng qua đng tnh mch.
+ BN có nôn, cng chng bng hoc đau bng không?
+ i tin my ln/ngày, có t ch không? Trong cn có đi tiu tin không
t ch không?
Thang Long University Library
15

- Tình trng tit niu, sinh dc:
+ Tit niu: Tiu tin có t ch không? Màu sc, s lng nc tiu 24 gi.
BN đc đóng bm hay đt sonde tiu.
+ Sinh dc: Có viêm nhim không? Có liên quan đn các vn đ sinh dc

nh cng dng, xut tinh sm…
- Tình trng ni tit: Có mc các bnh nh đái tháo đng, suy hoc
cng giáp, suy tuyn yên…
- C, xng, khp: Sng đau các khp không? Có b tai nn trong hoc
sau cn K, đau các khp…
- H da: Khô, m, lnh…Có sn nga, loét, ban đ, có b tn thng da
trong các cn git không?
- V sinh cá nhân: qun áo, đu tóc, móng tay, móng chân có sch s
không?
- Tham kho h s:
+ Da vào chn đoán chuyên khoa: K toàn th, K cc b, trng thái K,
K cn mau…
+ Các xét nghim cn lâm sàng: Huyt hc, sinh hc, vi sinh, đc cht có bt
thng không?
+ Các thm dò chc nng khác: in não, chp CT scanner s não, chp
MRI s não.
2.2.2 Chn đoán điu dng
Là quá trình tng hp sau khi điu dng tip xúc vi BN, khám và tham
kho h s bnh án, t đó mô t đy đ đc bnh tt c th ca tng BN.
Nhng chn đoán có th gp  BN K:
Trong cn:
- BN cn phi li liên quan đn cn tng trng lc, co cng.
16

 Kt qu mong đi: BN đc đt canuyn Mayo, không cn vào li.
- BN b cn tr thông khí liên quan đn các c hô hp co cng và tng tit
đm dãi khi có cn K kéo dài.
 Kt qu mong đi: BN đc cp cu kp thi, không b cn tr thông
khí.
- Nguy c mt tính toàn vn ca da liên quan đn chà sát trong cn co git.

 Kt qu mong đi: BN không b mt tính toàn vn ca da trong thi gian
nm điu tr ti bnh vin
- Nguy c chn thng liên quan đn s thay đi trng thái tâm thn
 Kt qu mong đi: BN không b thng trong thi gian nm điu tr ti
bnh vin.
Ngoài cn:
- Hn ch vn đng liên quan đn lit.
 Kt qu mong đi: Duy trì ti máu các vùng lit.
- Nut khó liên quan đn tn thng các dây thn kinh s não.
 Kt qu mong đi: BN đc đm bo dinh dng qua sonde d dy
- Giao tip bng li b nh hng liên quan đn cn tr ngôn ng.
 Kt qu mong đi: BN có th giao tip tr li khi ra vin.
- Không tham gia các hot đng xã hi liên quan đn quan nim sai lc v
bnh tt.
 Kt qu mong đi: BN đc cung cp đy đ nhng thông tin v bnh
và tham gia các hot đng xã hi.
- Gia đình lo lng liên quan đn nguyên nhân cha bit v bnh.
 Kt qu mong đi: Gia đình đc cung cp đy đ thông tin v bnh và
yên tâm điu tr bnh.
Thang Long University Library
17

- Không tuân th y lnh v thuc liên quan đn thiu kin thc v tác dng
ca thuc và ung thuc đúng liu.
 Kt qu mong đi: BN đc t vn đy đ, không b thuc, tuân th
nghiêm ngt điu tr.
2.2.3 Lp k hoch chm sóc
Qua nhn đnh, ngi điu dng cn phi phân tích tng hp các d liu
đ xác đnh nhu cu cn thit ca BN t đó lp ra k hoch chm sóc c th đ
xut các vn đ u tiên (là các du hiu liên quan đn tính mng BN). Vn đ

nào thc hin trc, vn đ nào thc hin sau, tùy tng trng hp BN c th
nhng trên nguyên tc chính xác, c th, d hiu, có th thay đi theo tng thi
kì ca bnh. Và luôn phi phi hp vi ch đnh ca bác s, phù hp vi ch đ
chính sách ca bnh vin và phi truyn đt ti c BN và ngi nhà BN.
Vi nhng BN có nhng cn co git liên tc và kéo dài phi duy trì bng
thuc an thn kinh thì ta chm sóc nh 1 BN hôn mê. Còn nhng BN tnh táo, đi
li bình thng sau cn git thì ta có th kt hp vi gia đình BN chm sóc đn
gin hn, ch yu là theo dõi cn git (khi nào, cng đ, thi gian…) và quá
trình tuân th điu tr thuc.
* Theo dõi:
- Trong cn git:
+ Du hiu sinh tn: Mch, nhit đ, huyt áp 30p/ln, 1h/ln hay 3h/ln tùy
tình trng ca BN.
+ Thi gian co git bao lâu
+ My cn git trong ngày
+ Khi git có kèm theo biu hin gì
+ Có mt ý thc trong cn không.
+ Mt mm, đu có git không.
18

+ i tiu tin có mt t ch không, có cn vào li không?
- Sau cn git:
+ Du hiu sinh tn: 2h/ln, 2ln/ngày tu tình trng BN.
+ BN có tnh táo không?
+ Có vã m hôi, mt không?
+ Có nh nhng gì xy ra không?
+ Có ri lon ngôn ng không?
+ Có tn thng da không?
- Tình trng Glasgow ca BN
- BN th theo máy hay chng máy?

- Các bin chng.
- Tác dng ph ca thuc.
- Du hiu, triu chng bt thng có th xy ra.
* Can thip y lnh:
- Làm các xét nghim sinh hóa, huyt hc, tng phân tích nc tiu, vi sinh…
- Làm đin não, siêu âm, chp MRI s não, CT scanner…
- Thuc: Tiêm, truyn, ung…
- Thc hin các th thut đt sonde d dày, sonde tiu, ph bác s đt ng
ni khí qun, m khí qun, phi hp cp cu bnh nhân.
* V sinh cá nhân trong ngày:
- V sinh mt.
- V sinh rng ming.
- V sinh da.
- V sinh b phn sinh dc.

Thang Long University Library
19

* m báo ch đ dinh dng trong ngày: 6 ba(sa hoc cháo)/ngày
(trng hp BN đang dùng an thn kinh duy trì). Còn tnh táo thì 3 ba/ngày tùy
trng hp c th.
* T vn giáo dc sc khe cho gia đình ngi bnh:
i vi BN K thì vn đ t vn là ht sc quan trng vì nó giúp cho BN
và ngi nhà BN hiu đc bnh, nguyên nhân gây bnh, t đó có th chm sóc
BN tt, tuân th điu tr thuc và không b thuc, tái khám đnh k, có mt ch
đ làm vic và ngh ngi hp lý, có cuc sng bình thng. Không nhng th t
vn còn giúp cho BN và gia đình BN bit cách x trí khi có cn K.
2.2.4. Thc hin k hoch chm sóc
Là các can thip ca điu dng nhm tng cng, duy trì và phc hi sc
khe cho BN, đáp ng các nhu cu v tinh thn cng nh v th cht ca BN.

Các can thip đó cn đc tin hành theo th t u tiên trong KHCS và đc ghi
rõ thi gian thc hin.
Các vn đ theo dõi cn đc ghi đy đ, chính xác và báo cáo kp thi cho
bác s đ x trí.
* Theo dõi:
- Trong cn git:
+ o huyt áp: thng tng cao 170-180/100-110 mmHg, hoc tt quá thp,
hoc mt không đo đc. Cn báo bác s đ x lý.
+ Nhp th: Tng nhanh 30-35 nhp/phút.
+ Thi gian cn git kéo dài bao lâu: 30 giây, 1phút, 2phút, 5phút
+ Git t bên trái, phi hay t mt, ming trc.
+ BN có mt ý thc hay gi hi bit
+ Có đi tiu tin ra qun không?
+ c đè li kp thi hay cn vào li.
20

Chú ý: Nhng điu cn làm khi có cn:
1.  BN nm ti ch, đu nghiêng sang mt bên, tìm vt mm kê đu
cho BN đ tránh đp đu.


Hình nh đ BN nm khi lên cn git

2. Nhanh chóng đa Canuyn Mayo vào ming đ tránh BN cn vào li
hoc tt li.
3. Ni lng qun áo, kêu mi ngi tránh xa BN cho thoáng khí.
4. Di chuyn các đ vt sc nhn, phích nc nóng, đ gây nguy him ra
xa BN.
5. Cho BN th oxy 5-10l/phút(nu cn).
6. Quan sát BN cho đn khi hi phc.

Nhng điu không đc làm khi có cn:
1. Không di chuyn BN, trói gi BN.
2. Không c cy ming, nhét vt cng vào ming BN.
3. Không xoa, bóp du cho BN.
4. Không cho BN n ung khi cha tnh hoàn toàn.
Thang Long University Library
21

- Sau cn và ngoài cn:
+ o huyt áp 2 ln/ngày hay nhiu hn tùy tình trng BN.
+ Mch, nhit đ, nhp th.
+ BN có tnh táo hay không, có nh nhng gì đã xy ra vi mình trc đó.
+ Có mt mi, vã m hôi nhiu hay ít -> lau m hôi.
+ Có kích thích hay nói nhng điu khó hiu.
+ Có b try xc hay tn thng  đu, tay chân do ngã -> sát khun và bng
bó li.
- Trong trng hp BN đt ng ni khí qun: Hút đm dãi khi có tng
tit tránh gây thng tích cho khí ph qun và chm sóc ng ni khí qun
hàng ngày đm bo vô khun, phòng bi nhim.
- Tác dng ph ca thuc:
+ BN có b mn nga



Hình nh bnh nhân d ng thuc kháng đng kinh.

22

+ Có đau bng, đi ngoài bt thng.
+ Bun nôn, nôn.

 Báo bác s kp thi thay đi thuc cho BN.
- Theo dõi bin chng: Phn ln nhng BN K đang điu tr ti khoa
Thn kinh bnh vin Bch Mai nguyên nhân là do b tn thng  não, vì
th theo dõi bin chng ca BN cng rt quan trng.
Ví d: BN b chy máu tái phát: ý thc chm dn hoc đt ngt mt ý thc,
đi vào hôn mê.
* Can thip y lnh:
- Ngi điu dng cn nhanh chóng x trí khi BN có cn git và báo bác s.
Sau đó thc hin y lnh chính xác, kp thi. Thuc tiêm, truyn dch. Va
thc hin va theo dõi quan sát BN.
- Làm các xét nghim: Sinh hóa, huyt hc, nc tiu theo y lnh.



Hình nh ly máu làm xét nghim cho BN

Thang Long University Library
23

- Làm đin não, chp phim MRI, ct lp vi tính s não theo y lnh.



Hình nh làm đin não đ cho BN trên máy vi tính

- Thc hin các th thut đt sonde tiu, sonde d dày theo y lnh.
- Ph bác s đt ng ni khí qun, m khí qun, phi hp cp cu BN.
* V sinh cá nhân trong ngày:
- V sinh mt: Không đ BN b tn thng mt khi nm vin. Lau ra bng
nc mui sinh lý thng xuyên, bng mt nu BN mt nhm không kín.

- V sinh rng ming: 2-3 ln/ngày. Nu BN không t đánh rng đc thì
ta có th dùng b chm sóc rng ming lau rng ming cho BN bng nc
mui hay Listerin. Trng hp BN đt sonde d dày ta thay bng dính
dính sonde, đi bên và khi cn thit. Sau mi ln n sonde phi tráng li
bng nc sch và vn v sinh rng ming bình thng.

24



Hình nh v sinh mt, rng ming cho BN

- V sinh da: lau mt thng xuyên và nht là sau cn git vì BN có vã m
hôi. Lau bng nc m hoc tm nc m nu có th 1 ln/ngày.
- V sinh b phn sinh dc: lau ra ít nht 1 ln/ngày
+ Trng hp BN đt sonde tiu (do ri lon tiu tin) phi chm sóc tránh
nhim trùng đng tit niu.
m bo nguyên tc vô khun: Túi đng nc tiu phi kín theo nguyên tc
mt chiu, đc đt thp hn ging nm ca BN. Không dc ngc túi nc
tiu. Tháo nc tiu  túi khi lng nc tiu t 1/3-1/2 túi.
Khi BN có lu sonde phi kp sonde 3-4h tháo kp 1 ln tránh hi chng
bàng quang bé và BN mt phn x đi tiu sau này.
+ Trng hp BN đóng bm: v sinh sch s sau mi ln đi tin, thay bm
và v sinh ít nht 3 ln/ngày.

Thang Long University Library
25

* m bo ch đ dinh dng trong ngày:
- Ch đ n: cn đm bo 2500-3000 Kcal/ngày, chia 3-6 ba tùy tình trng BN.

- Nuôi dng đng tnh nu BN có chng bng, lit rut theo y lnh.
- BN n qua sonde, mi ln n không quá 300ml, cách 3-4h/ln, khong 6
ln/ngày. Thc n qua sonde ch yu là sa và cháo. Trc khi cho n cn hút
dch d dy đ kim tra tình trng tiêu hóa ca BN, khi bm cn bm t t, tránh
nôn sc, thc n d tiêu hóa, d hp thu.
- Ngi bnh đc n ít mt và n t t, va cho n va theo dõi vì lên cn
git, thc n có th gây cn tr hô hp.
- Tng cng các loi Vitamin A, B, C bng cách n rau xanh, ung nc
hoa qu.
- n nht nu BN có mc bnh v tim mch, bnh thn kèm theo.
- n ch đ n đái tháo đng nu có bnh lý đái đng.
- m bo đ lng nc : lng nc đa vào c th (ung, truyn, n)
c tính bng s lng nc tiu ca bnh nhân + (300-500ml). Trng hp BN
co git nhiu vã m hôi cn cho thêm 500-1000ml.
- Không dùng các cht kích thích ru, bia, thuc lá
* T vn và giáo dc sc kho :
- Gii thích tình trng và nguyên nhân gây bnh cho BN và gia đình hiu rõ.
- Vic theo dõi và tuân th điu tr là vô cùng quan trng đi vi BNK
+ Ung thuc đúng gi.
+ Ung thuc đúng liu.
+ Không t ý b thuc, gim liu khi không xut hin cn.