đánh giá kết quả chăm sóc hô hấp và mức độ khó thở của bệnh nhân sau cắt nối khí quản tận - tận tại bệnh viện tưqđ 108

1

T VN 


Mun duy trì s sng, t bào cn oxy đ bin nng lng hóa hc ca
thc n thành các dng nng lng khác nh c nng, nhit nng dùng vào
mi hot đng sng. ng thi Carbon dioxid (CO
2
) sinh ra trong quá trình sng
cn phi thi ra ngoài. Cung cp oxy và thi CO
2
là chc nng chính ca b máy
hô hp.
Khí qun là mt c quan tham gia vào b máy hô hp, do v trí đc bit
nên khí qun chim mt v trí quan trng. Không khí t mi hoc ming xung
đi qua khí qun ti phi, chia nhánh vào hai ph qun gc, ph qun thùy, phân
thùy ri chia nhánh nhiu ln ti các tiu ph qun và ph nang và thc hin quá
trình trao đi khí [2]. Khí qun có đc đim là c quan duy nht không có hot
đng h tr t b phn tng t và phi đm bo thông thoáng thc hin trao
đi khí liên tc.
Bên cnh đó khí qun còn có chc nng bo v phi khi d vt (do h
thng lông chuyn), si không khí, phát âm, tham gia th hin tình cm [5].
Cu trúc hình tr ca khí qun là mt t chc hn hp gm các vòng sn đc
ghép và đnh hình vi nhau bng các si c trn, si chun hin ti cha có b
phn nhân to thay th. Do đó các phu thut to hình khí qun rt phc tp, đòi
hi s chính xác và đc bit phi luôn đm bo thông khí cung cp oxy cho nhu
cu c th. Hin nay phu thut này đc thc hin ti mt s trung tâm hoc
bnh vin ln, trong đó có bnh vin TQ 108.
Kinh nghim và k hoch chm sóc ca điu dng cha thy đ cp
trong tài liu ging dy và ít thy có báo cáo ting vit nào đ cp ti vic chm

sóc bnh nhân sau m ct ni khí qun tân-tn [1].
ây cng là giai đon quan trng góp phn vào thành công ca kt qu
điu tr phu thut ct ni khí qun tn-tn điu tr hp khí qun:


2

Vì vy chúng tôi thc hin đ tài này nhm mc tiêu:
 ánh giá kt qu chm sóc hô hp bnh nhân sau phu thut ct ni
khí qun tn – tn ti Bnh vin TQ 108
 Mô t mc đ khó th lâm sàng sau phu thut ct ni khí qun tn-
tn

Thang Long University Library
3

I. TNG QUAN
1.1 i cng
1.1.1 Gii phu khí qun [2]
Khí qun (Tracheal) tip theo thanh qun bt đu t c (đt sng c VI) và tn
ht trong lng ngc (đt sng c IV) bng cách chia đôi thành 2 ph qun

Hình 1: V trí ca khí qun
a. Hình dáng, kích thc và cu to
 Khí qun là mt ng hình tr dt  phía sau, phng tròn  phía trc. S
d nh vy là do khí qun đc cu to bi khong 16 đn 20 vòng sn và
 phía sau mi vòng sn là t chc si.  gia các vòng sn cng có các
rưnh ngang cng là t chc si. Khí qun chy t trên xung hi b lch
sang phi (do quai đng mch ch đè lên  bên trái) và đ h mt phn
mt trc thc qun. Càng xung di càng chch v phía sau, cho nên 
đon c khí qun nm rt nông  phía trc và  trên (cách da khong
18mm). Có th s thy ngay di da nhn vòng sn ca khí qun, nên
thng m khí qun gia vòng sn 1-4, khi vào ngc thì li nm rt sâu.
 Khí qun dài đ 10cm chia hai phn đon c và đon ngc. Tuy nhiên đ
dài chung và mi đon thay đi tùy theo tui và tùy tng ngi, nam hay
n. Khí qun có đng kính ngang khong 15-18mm, nhng có th ch

4

khong 10-12mm do có c co khí qun kéo li, do đó khi có d vt nm
trong khí qun, kt hp vi phn x ho d vt s đc đy lên ti thanh
môn
 Khí qun di đng d dàng, đc đa lên cùng thanh qun khi ta bt đu
nut hoc b đy sang bên bi các u  c.
 Khí qun đc cu to bi hai lp: lp ngoài gm các na vòng sn đc
ni vi nhau bi các th si và  phía sau có các c trn khí qun. Lp
trong là niêm mc. Khi soi ph qun ta thy phía trong có các vòng đ
sáng (vòng sn) và vòng đ nâu (vòng th liên sn).  đu di có hai l
thông vi hai ph qun, ngn cách nhau bi mt g đc gi là ca khí
qun (carina tracheal).

Hình 2: Gii phu khí qun
(a) Mt trc khí qun (b) Ct ngang khí qun
Thang Long University Library
5

b. Liên quan gii phu
 on c: Khí qun nm  khu di móng, nm phía trong da và cân c
nông, các c nông vùng c trc, mt phn có tuyn giáp vt ngang qua 
đon c. Khí qun đè lên thc qun  phía sau và liên quan vi hai bên bó
mch cnh gc. Khoang t bào trc khí qun rng nht là trên cán c
trong đó có th có hch bch huyt, tnh mch giáp di, có th có thân
tnh mch cách tay đu trái, tr em có th thy c tuyn c ln cao lên c.
 on ngc: Phía trc liên quan t nông vào sâu và qua lp xng c
sn đòn vi thân tnh mch cánh tay đu trái, thân đng mch cánh tay
đu và đng mch cnh gc trái.  di hai đng mch này và  ch mà
khí qun phân chia làm hai ph qun là quai đng mch ch và ngành

phi ca thân đng mch phi. Phía sau vn là thc qun. Bên trái liên
quan vi quai đng mch ch, đng mch cnh gc trái, dây thn kinh X
trái vi dây qut ngc trái. Bên phi liên quan vi quai tnh mch đn
ln thân đng mch cánh tay đu và dây thn kinh X phi.
1.1.2 Nguyên nhân gây hp khí qun
Hp khí qun có th gp  c ngi ln và tr em. Trong đó tr em
thng là hp khí qun bm sinh còn hp khí qun ngi ln thng là do mc
phi. C hai nhóm tui đu có nguyên nhân hp khí qun sau đt ng ni khí
qun kéo dài chim t l ln.
Gm các nhóm nguyên nhân sau:
- Hp khí qun do điu tr
o t ng ni khí qun kéo dài
o M khí qun
o iu tr x khí qun
o Phu thut khí qun trc đó
- Hp khí qun bm sinh
- Tn thng khí qun do chn thng, vt thng
- Hp khí qun do u
- Bnh t min
6

o Viêm đa sn
o Sarcoidosis
o Tng sinh t chc ht Wegener
- Bnh nhim trùng
o Lao khí qun
o X cng mi thanh qun
Nguyên nhân thng gp nht ca khí qun thng là hu qu ca mt chn
thng có th t bên trong nh: đt ng ni khí qun kéo dài, hu qu ca m
khí qun, phu thut khí qun, x, bng ni soi khí qun, hoc các tn thng c

t bên ngoài bi vt tù hoc sc nhn. T l hp khí qun sau đt ng kéo dài
chim 1-20% các trng hp đt ng dài ngày
Nguyên nhân khác tip theo là bnh lí viêm mưn tính: nh thoái hóa tinh
bt, sarcoidosis, viêm đa sn, tng sinh t chc ht mãn tính, tng sinh t chc
ht Wegener …
Các nguyên nhân do khi đè đy t bên ngoài vùng c hoc trung tht cng
gây hp khí qun. Trong mt s trng hp có th gp hp khí qun t phát
không tìm đc nguyên nhân.
1.1.3 Phân đ hp khí qun
Có nhiu cách phân đ hp khí qun [13] theo các tác gi khác nhau trong đó
bao gm:
- Phân đ hp ca Myer – Cotton da trên s gim đng kính ngang,
đc bit d đo bng các ng ni khí qun kích thc khác nhau và tn
thng sau đt ng
o  1: Tn thng làm hp <50%
o  2: Tn thng làm hp t 50-70%
o  3: Tn thng làm hp t 71-99%
o  4: Tn thng làm hp toàn b
- Phân đ hp ca Mc Caffrey da trên liên quan phía trên và đ dài
đon hp
o  1: Hp khí qun di thanh môn và dài <1cm
Thang Long University Library
7

o  2: Hp khí qun gn thanh môn và dài >1cm
o  3: hp khí qun hoc di thanh môn nhng không liên quan
ti thanh môn
o  4: Hp khí qun liên quan ti thanh môn
1.1.4 Các phng pháp điu tr hp khí qun
Có rt nhiu la chn nh phu thut và không phu thut đ điu tr hp khí

qun. Tuy nhiên la chn phng pháp nào cng cn xem xét s phc tp ca
tn thng và hn ch ca phng pháp.
1.1.4.1 iu tr bo tn
Bin pháp này có th đc ch đnh điu tr  bnh nhân bt đu hp khí
qun khi mà ri lon thông khí còn ít. Các bin pháp này cho phép theo dõi sát
s tin trin ca bnh và can thip khi cn thit. Trong mt s trng hp thì
điu tr bo tn có th làm ngng tin trin hp khí qun và khi đó tránh cho
bnh nhân phi chu mt can thip ngoi khoa.
Oxy liu pháp, kháng sinh, corticoid và long đm có th làm ngng s
phát trin ca bnh, tuy nhiên vic theo dõi sát là bt buc và phi đc kho sát
và đánh giá đúng tình trng và tin trin ca bnh.
iu tr bo tn hp khí qun có nhiu bin pháp ph thuc vào mc đ
hp ca khí qun, tính cht hp, nguyên nhân gây hp … Khi đó cn c vào mi
bnh nhân c th chúng ta s có phng án điu tr c th: điu tr hp khí qun
bng ánh sáng lnh (dao lnh, lase CO
2
, argon plasma…), nong c hc, nong
bóng và duy trì sau đó bng thuc Mitomycin C, steroid, x áp sát hoc đt
stent[13]
1.1.4.2 iu tr phu thut
Phu thut đc coi là tiêu chun điu tr hp khí qun ti nhiu trung tâm và
c s y t. iu tr phu thut to hình đi vi khí qun b hp là mt bin pháp
đem li hiu qu cao và lâu dài [8]
8


Hình 3: Các đng rch da phu thut khí qun
(1) ng rch  c cho khí qun đon c (thng gp)
(2) ng rch  c và ct xng c vào khí qun đon trung tht khi cn có
th vào rn phi

(3) ng rch ngang c, khoang gian sn 4, khi cn có th ct cu da m
ngc (him khi đi đng này)
(4) ng rch phía sau vào khí qun đon thp và ca khí qun

Hình 4: ng rch da  bnh nhân m ct ni khí qun tn –tn
a. Các phng pháp m
M to hình khí qun có nhiu phng pháp:
 Ct ni khí qun tn –tn
 To hình thanh khí qun
 To hình ng khí qun bng màng tim
 To hình trt đon khí qun
Thang Long University Library
9

 Ghép khí qun đng loi

Hình 5: Mô hình ct khí qun ni tn – tn
b. Phng pháp m ct ni khí qun tn-tn
Da vào v trí ca tn thng hp khí qun trên hình nh CT scan ngc,
phu thut viên s xác đnh đng rch da tng ng. Theo nhiu tác gi khi
tn thng khí qun không quá dài thì phu thut viên tip cn khí qun theo
đng c. Phu tích khí qun tách ri khi thc qun, to điu kin kéo dãn
cho 2 ming ni kéo gn li vi nhau sau khi ct.

Hình 6: Phu tích bc l tn thng khí qun
10


Hình 7: Các thì phu thut
(1) Ct b phn khí qun tn thng, thông khí liên tc trong vùng m

(2) Khâu ni thành sau khí qun
(3) Thông khí li đng ming và ni khí qun thành trc
(4) Hoàn thin ming ni khí qun tn-tn
Sau khi tin hành ct phía trên và di đon tn thng (đon hp)
thng không dài quá 5cm, vì nu ct dài quá phn khí qun còn li s không
có kh nng bù tr và ming ni s cng không lin đc (Hình 5 - 1).
Tin hành thông khí đu di ca khí qun qua trng m
Ct ht tn thng gây hp khí qun và làm sch ming ni, khâu ni
tng phn thành sau khí qun (Hình 5-2).
Sau đó tháo b thông khí qua trng m, thông khí li qua đng ming
(Hình 5-3). Khâu kín ming ni khí qun, đt dn lu, phc hi vt m
(Hình 5-4).
c. Bin chng sau m ct ni khí qun tn – tn
- Bin chng ngay sau m
o Phù n ti ming ni khí qun
o Th ht hi do lit dây thanh qun
o Tràn khí di da c hoc trung tht
- Bin chng sm
o Nói khàn (khó phát âm) do lit dây thn kinh qut ngc 1 bên
Thang Long University Library
11

o Ri lon phn x nut do thanh qun b kéo thp
o ng khâu b h do nhim khun ti ch
o Chc thng thân đng mch cánh tay đu
- Bin chng mun
o Mô ht hình thành khe hp
o Tái hp
1.1.4.3 Tình hình phu thut ct ni khí qun ti Vit Nam
Ti Vit Nam thì phu thut khí qun còn khá mi m, ch thc hin đc ti

mt s bnh vin ln có chuyên khoa sâu v lng ngc nh: Bnh vin Vit
c, Bnh vin Ch ry, Bnh vin đa khoa Bình dân, Bnh vin trung ng
quân đi 108 … Ti bnh vin Nhi đng 1 to hình khí qun cho bnh nhân nhi
đu tiên 7/2008. Bnh vin Ch ry thc hin nhng ca to hình khí qun đu
tiên cho bnh nhân t nm 2007. Cùng vi s tin b ca y hc hin nay điu tr
hp khí qun đang đc ng dng đt Stent nong và đt ti ch hp, k thut này
đang bc đu đc nghiên cu và thc hin ti bnh vin Vit c và Bnh
vin Ch ry. Tuy nhiên k thut này vn đang còn trong giai đon kim tra hiu
qu, bên cnh đó đt mt stent vào khí qun s gây ra nhng tác dng ph: d
ng, tng tit đm rãi, tt ng stent, tn thng mm khí qun lan rng hn …
Phu thut to hình ct ni khí qun tn-tn này ngoài yêu cu v k thut cn
phi có s phi hp đng b ca h thng máy móc h tr và bác s gây mê có
kinh nghim. Sau phu thut thì công tác chm sóc theo dõi, đm bo cho quá
trình lin vt thng hay đm bo cho ca m thành công là mt giai đon không
th b qua. Các tài liu v chm sóc bnh nhân sau m ct ni khí qun ti Vit
Nam hu nh cha thy công b.
1.1.4.4 Tình hình phu thut ct ni khí qun trên th gii
Phu thut ct ni khí qun là mt k thut phát trin mun trong th k 20
mà đng đu trong lnh vc phu thut khí qun là tác gi Hermes C. Grillo
(1923-2006) ngi M. Ông đư thc hin thành công nhiu trng hp tn
thng khí ph qun, sáng to ra nhiu dng c và phng pháp m khí qun
đng thi ông cng cho xut bn cun Phu thut khí – ph qun ( Surgery of
12

tracheal and bronchi) nm 2004. Hin ti phu thut khí qun đc thc hin
nhiu ni trên th gii và đư có nhiu bài báo vit v kt qu điu tr ca phu
thut [7]

1.2 Chm sóc bnh nhân sau m ct ni khí qun tn-tn
1.2.1 Chm sóc ti phòng m

 Theo tác gi Helmes C Grilo (2007) và [9,12] thì quá trình phu thut phi
hp vi đt ng ni khí qun, gây mê chính xác thì hu ht bnh nhân ct ni
khí qun tn-tn có th rút ng ti phòng m sau khi kt thúc phu thut.
iu này yêu cu bnh nhân phi đc duy trì hô hp t đng liên tc sut
quá trình phu thut hoc có th máy h tr cho đn khi bnh nhân t th tr
li.
 Trong đó hút đm rãi là yêu cn cn thit trong sut quá trình phu thut và
sau khi ni khí qun. Ngay sau m thì điu dng hoc bác s phi theo dõi
hút đm rưi thng xuyên qua ng ni khí qun, đc bit phi hút đm rãi tt
bên không phu thut (đi vi ng ni khí qun 2 nòng) khi m ngay ti ca
khí qun (carina).
 Bnh nhân phi đc theo dõi sát trong phòng m hoc phòng hu phu cho
đn khi rút ng ni khí qun. Trc khi rút ng ni khí qun bnh nhân nên
đc soi khí ph qun ng mm đ đánh giá ming ni, du hiu tc nghn
đng th hoc phù niêm thanh qun. Bnh nhân thng đc dùng
corticoid trc khi rút ng đ gim hin tng phù n thanh qun khi rút ng,
nu có hin tng tc nghn đng th phi đt ng li thì nên đt ng ni
khí qun có c nh, không có cuff (bóng khí đu ng ni khí qun) hoc x
ht khí cuff.
1.2.2 Chm sóc hu phu ban đu
 Hu ht bnh nhân phu thut ct ni khí qun tip cn bng đng c thì
không cn mc đ chm sóc đc bit cao nht nhng h phi đc quan sát
đc bit bi nhân viên nm rõ vn đ ca phu thut khôi phc đng th.
Vn đ là khi có bin chng sau m thng sy ra rt nhanh và yêu cu hành
Thang Long University Library
13

đng ngay lp tc đ làm thông đng th hoc đt ng nhanh chóng. Ngay
ti bnh vin chúng tôi, bnh nhân sau khi ri phòng m s đc chuyn v
phòng chm sóc hu phu đc bit và sau đó chuyn v khu vc điu dng

chuyên khoa chm sóc
 c bit điu dng phi theo dõi c bnh nhân luôn đc duy trì  tình
trng hi gp, đc đnh hình bi ch khâu cm – ngc và s h tr ca gi
cao. Mc đích là không đ hin tng cng quá mc hn là gp quá mc ti
ming ni khí qun. Duy trì ch c đnh cm – ngc khong 1 tun hoàn toàn
là do kinh nghim c bn.


Hình 8: T th bnh nhân (A) trc m (B) sau m (C) bnh nhân c th
 iu dng thng xuyên theo dõi và hút đm rãi nh nhàng. Ni soi khí
qun ng mm đc s dng khi có tc nghn đm hoc xp thùy, phân thùy
phi. Nói chung, khi ming ni khí qun thp thì bnh nhân s khó khn đ
t ho khc nhng cht bài tit trong ngày đu sau m. Ho khc đc s tt
hn cho bnh nhân.
14

 Trc m điu dng phi hng dn cho bnh nhân cách thc hin đng tác
và mc đích yêu cu ca đng tác vt lí tr liu hô hp. Sau khi thoát mê thì
bnh nhân nên đc thc hành các đng tác vt lí tr liu hô hp tng bc
và thng xuyên, đúng k thut ti phòng chm sóc ban đu.
 Bnh nhân đc rút ng ni khí qun sm s sm hi phc hot đng hô hp
và nng đ khí máu n đnh. Bnh nhân nên đc rút ng trong ngày đu tiên
vì vy phi theo dõi sát và đc bit theo dõi nu có phù n do đt ng. Thông
khí kéo dài sau m 24-28h có th là cn thit nu phu thut m ngc kéo
dài. Khi đó đu ng ni khí qun hoc bóng cuff ng ni khí qun không
đc đ  v trí ming ni khí qun, đ chc chn điu đó bác s phi kim
tra bng ni soi khí qun ng mm.
 Sau khi rút ng ti phòng chm sóc hu phu thì cn có s chun b khi có
du hiu hp li khí qun cn đt li ng. Nu khi rút ng tht bi phi đt li
do phù n thanh qun và di thanh môn thì nên đ lu ng ni khí qun kéo

dài 4-5 ngày. Nu rút ng thành công thì có th chuyn bnh nhân v phòng
điu tr. Nu sau 5 ngày lu ng rút không thành công thì phi đt ng li,
gây mê, m khí qun vùng đư m trc đó. Nên gây mê ngn vì m khí qun
sau 4-5 ngày đt ng thng khó khn hn, thm chí c khi v trí m khí
qun đư đc đánh du trc đó.
 Bnh nhân thng xuyên đc theo dõi monitor nh mt quy đnh. iu
dng quan sát đ bão hòa oxi SpO
2
, đin tim, tn s th, có mt đng ly
máu đng mch đt trong thi gian phu thut cho phép ly máu kim tra khí
máu thng xuyên (sau khi bnh nhân t th tt thì rút). Monitor đc cài
đt theo ch đ bnh nhân đc bit theo dõi v hô hp. Xquang phi chp
thng quy hàng ngày đc bit nhng bnh nhân phi m ngc bên. Nu
Xquang phi trong ngày đu bình thng thì ch lp li khi có ch đnh. Bnh
nhân m ct ni khí qun m ngc phía trc cng đc kim tra Xquang
phi đ đánh giá tình trng xp phi, viêm phi hoc tràn khí màng phi.
 Corticoid thng đc s dng sau 24-48 gi sau m nhng không dùng
hàng ngày. Corticoid có tác dng tt hn ch phù n khí qun và làm chm
Thang Long University Library
15

quá trình lin vt thng. Ngoài corticoid đng tiêm có th dùng  dng khí
dung đ làm gim phù n thanh qun.
 Bnh nhân đc khí dung và th oxi bng mask, hoc nu bnh nhân v vi
ng ni khí qun thì phi cho th qua mask lp vi ng ni khí qun. Khi th
oxi trc tip qua ng ni khí qun thì phi làm cho không khí m trc khi
vào đng th bnh nhân.
 Kháng sinh d phòng đc tiêm khi bnh nhân đc gi lên phòng m hoc
đc dùng trc lúc gây mê, tip tc trong quá trình phu thut hoc dùng
thêm na nu vt m phi nhim lâu vi cht bn t đng th hoc mô ht.

Nhim khun có mt t l khá cao  bnh nhân ct ni khí qun.
1.2.3 Chm sóc ti bung điu tr
 Không đc cho bnh nhân n trong 24- 48h sau phu thut và ngay c vi
nc. Có nhiu yu t kích thích khi hút nc vào, khi đó khí qun đư b
ngn đi đáng k có th gây tr ngi cho vic nâng khí qun và đóng np
thanh môn trong quá trình nut, đc bit  ngi già. Phu thut gn mc
di thanh môn và thanh qun cng có th gây khó nut trong thi gian đu
sau m. Chc nng thanh môn có th không bình thng t trc m  mt
vài bnh nhân và sau m thì càng rõ. Bnh nhân có th lit dây thanh do u
xâm ln vào thn kinh qut ngc và phi ct khi phu thut, bin đi dây
thanh do nhim khun trc m, hoc tn thng do phu thut, khó khn
trong phn x đóng np thanh môn khi nut. Gii phóng thanh qun đc
thc hin thêm khi bnh nhân ct ni khí qun cng quá mc. Thanh qun
đc gii phóng bng vi b trên xng móng có th dn ti ri lon phn
x hít vào mc dù đư tránh tn thng thn kinh thanh qun trên.
 Khi cn có th cho bnh nhân hút ít nc sch và tt hn là nên đi vài ngày
sau đó mi cho ung li. Nu phn x nut vào vn còn có th cho ung mt
ít gelatin. Gelatin không gây kích thích nhiu ti phn x nut vào và thng
là d nut hn nc. c bit vi bnh nhân có gii phóng thanh qun thì cn
theo dõi tng bc quá trình nuôi dng, trc tiên nên cho ung gelatin, sau
đó là trng sa và thc n mm, sau đó là các thc n dng lng, ri thc n
16

mm bình thng, cui cùng là dung dch nh nc hoc ru. S hi phc
thanh qun có l do s dính so ca c ti xng móng, quá trình này có th
mt vài tun hoc vài tháng vì vy trong mt vài bnh nhân thì nuôi dng
qua đng d dày là cn thit.
 Bnh nhân vn đc duy trì trng thái đu gp cho đn khi đánh giá tình
trng ti ch ca vt thng tin trin tt, quá trình lin so din ra bình
thng, không có du hiu khó th

 ây cng là thi gian bt đu hng dn bnh nhân đi li, vt lí tr liu hô
hp đc thc hin trong sut quá trình nm vin
 Nu nh có s thay đi phát sinh trong đng hô hp nh khó th, ting
wheezing, ting Stridor hoc ho có đm không bình thng hoc máu. Khi
đó cn thc hin ni soi khí qun ng mm. Nu không có chuyn gì sy ra
thì ni soi ph qun đc thc hin sau m 6 ngày di s h tr gây tê vùng
và corticoid. Mt vài bnh nhân cn phi h tr bi gây mê toàn thân khi ni
soi khí qun. Quan sát nhanh ming ni đ đ đánh giá quá trình lin vt
thng tt thì bnh nhân có th xut vin. Nhng bnh nhân kim tra ming
ni ni soi khí qun tt thì không cn theo dõi bng chp xquang khí qun.
 Vt m phi đc theo dõi và thay bng hàng ngày, đm bo đánh giá đúng
tình trng lin vt thng tt hay có bin chng. Nu có du hiu nhim
khun vt thng thì điu dng cn cy khun vt m, báo bác s dùng
kháng sinh liu cao hoc thay th.
 Theo dõi bnh kt hp nh: tng huyt áp, đái tháo đng, th trng, đm
máu ….đm bo an toàn gim tác đng bt li ti quá trình điu tr. c bit
cn theo dõi ch s đng máu.
 Bnh nhân ra vin đc hng dn vn đng đu và c nh nhàng nhng
phi tránh đng tác làm cng vùng c trong vài tun sau đó. Sau đó bnh
nhân có th hot đng đu và c bình thng. Bnh nhân không hot đng
nng trong 1 tháng đu sau ra vin
 Hng dn bnh nhân tái khám sau ra vin 1 tháng và 2 tháng.
Thang Long University Library
17

II. I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU
2.1 i tng nghiên cu
Gm 35 bnh nhân đc phu thut ct ni khí qun tn – tn do mi nguyên
nhân ti khoa Ngoi lng ngc Bnh vin TQ 108
2.1.1 Tiêu chun chn bnh nhân

 Các bnh nhân đc phu thut ct ni khí qun tn – tn
2.1.2 Tiêu chun loi tr
 Không chn bnh nhân m khâu khí qun b rách
2.1.3 Thi gian và đa đim nghiên cu
 Nghiên cu đc tin hành ti khoa Ngoi lng ngc Bnh vin trung ng
quân đi 108
 Thi gian t tháng 5 nm 2010 đn tháng 8 nm 2012
2.2 Phng pháp nghiên cu
2.2.1 Thit k nghiên cu
 Nghiên cu tin hành theo phng pháp mô t
2.2.2 Cách chn mu
 Chn mu thun tin
2.2.3 Các bin s nghiên cu
 Tui, gii
 Nguyên nhân hp khí qun
 Thi gian lu ng ni khí qun sau m
 Bin chng
 Chm sóc hô hp:
o Theo dõi mc đ khó th
o Theo dõi kh nng ho khc
o Theo dõi SpO
2

o Tn s th
 Thi gian c đnh cm – ngc
 Thi gian nm vin sau m
18

2.3 Phng pháp thu thp s liu
2.3.1 Công c

 S liu đc thu thp theo mu bnh án nghiên cu thng nht
2.3.2 Phng pháp thu thp s liu
 Chn bnh nhân nghiên cu: nhng bnh nhân có ch đnh m ct ni khí
qun tn-tn do mi nguyên nhân
 Theo dõi bnh nhân t khi sau m, lp k hoch chm sóc, theo dõi hô
hp
 Ghi các ch tiêu theo dõi bnh nhân
2.4 Phng pháp chm sóc bnh nhân sau m khí qun
2.4.1 Quy trình chm sóc bnh nhân sau m có ng ni khí qun [1]
Sau m chuyn bnh nhân v phòng hu phu chuyên khoa
 iu dng nm thông tin hành chính, v trí phu thut, tính cht phu
thut, tai bin – bin chng sau m cn phi theo dõi, bên cnh đó phi
tìm hiu bnh nhân có bnh kt hp không.
  bnh nhân t th đu cao c gp, gi cho dây c đnh cm – ngc
không b cng đng ngha vi vic làm trùng ming ni khí qun
 Lp monitor theo dõi mch, nhit đ, huyt áp, SpO
2
, tn s th và ý thc
ca bnh nhân
 Th oxi h tr 2 l/ phút, đi qua bình làm m và đa vào mask th vi ng
ni khí qun
 Chun b hút đm rãi qua ng ni khí qun, theo dõi bng vt m và dn
lu
 Dùng thuc Corticoid, gim đau, kháng sinh, khí dung theo mnh lnh
ca bác s
 Hng dn bnh nhân hít sâu th đúng cách, khc đm rãi, không ht
hong khi có khó th, báo hiu vi nhân viên y t nh th nào khi vn còn
ng ni khí qun.
Thang Long University Library
19

 Thc hin công tác chm sóc điu dng ngoi khoa thông thng, ghi
chép din
bin, chp Xquang phi khi có y lnh.
2.4.2 Quy trình chm sóc bnh nhân sau m khi đư rút ng ni khí qun
 Tip tc theo dõi các ch s sinh tn mch, nhit đ, huyt áp, SpO
2
trên
monitor và tn s th
 Ngay sau khi rút ng ni khí qun là giai đon theo dõi sát các bin chng
có th gây hp khí qun đ x trí kp thi.
 Kt hp hng dn th và ho khc cho bnh nhân thc hin, tránh  đng
đm rãi, phòng bin chng viêm phi.
 Khi chm sóc hô hp nu các du hiu lâm sàng theo dõi có xu hng
xu, điu dng lng giá và báo bác s x trí kp thi. Chun b dng c
đ sn sàng đt li ng ni khí qun hoc m khí qun
 Thay bng đánh giá tình trng vt m, du hiu nhim khun vt m.
2.5 Các khái nim và tiêu chun đánh giá
 Phân loi nguyên nhân hp khí qun trong nghiên cu
o Sau đt ng ni khí qun kéo dài
o M khí qun
o iu tr x khí qun
o Phu thut khí qun trc đó
o Hp khí qun bm sinh
o Hp sau tn thng khí qun do chn thng, vt thng
o Hp khí qun do u
o Do bnh t min (Viêm đa sn, Sarcoidosis, Tng sinh t chc ht
Wegener)
o Do bnh nhim trùng (Lao khí qun, X cng mi thanh qun)
 Thi gian lu ng ni khí qun sau m:

o 12-24 gi sau m
o 24-48 gi sau m
o Sau 48 gi
20

 Phân loi mc đ khó th vi bnh nhân hp khí qun [3,4]
Vi đc trng khó th thì hít vào có ting rít thanh khí qun
o  1: khó th khi hot đng nng
o  2a: khó th nh khi ngh ngi
o  2b: khó th có ting rít khí qun, kèm theo thiu oxi não, bt
dt kích đng
o  3: triu chng suy hô hp: gim co kéo các c hh ph, mt ting
rít thanh qun, th nhanh nông, l ngi, mt l đ, da tái
 Kh nng ho khc
o Ho khc tt: Không  đng đm rãi, không có ting lc xc trong
khí qun khi th, nghe phi không có ran  đng
o Ho khc kém:  đng đm rãi, có ting lc xc khi th, nghe phi
nhiu ran  đng
 Theo dõi đ bão hòa oxi SpO
2
trên monitor (British thoracic guideline)
o Bình thng ≥ 95%
o Khó th nh t 94 – 90%
o Khó th va t 89 – 81%
o Khó th nng ≤ 80%
 Tn s th
o ≤ 10 ln/phút: gim th (nguy him)
o 11 – 18 ln/phút: bình thng
o 19-23 ln/phút: khó th nh
o ≥ 24 ln/phút: khó th nng (phi th oxi h tr)

 Bin chng ngay sau m
o Phù n ti ming ni khí qun
o Th ht hi do lit dây thanh qun
o Tràn khí di da c hoc trung tht
 Bin chng sm
o Nói khàn (khó phát âm) do lit dây thn kinh qut ngc 1 bên
o Ri lon phn x nut do thanh qun b kéo thp
Thang Long University Library
21

o ng khâu b h do nhim khun ti ch
o Chc thng thân đng mch cánh tay đu
o Khó th phi đt ng li
 Thi gian c đnh cm - ngc đánh giá da trên: thi gian lin vt thng,
toàn thân không có du hiu nhim trùng, vt m lin tt, không có biu
hin khó th, ni soi khí qun ng mm thy đng khâu lin tt
 Thi gian nm vin sau m: tính t ngày m ti ngày bnh nhân xut vin
2.6 X lí s liu
 X lí s liu theo phng pháp thng kê y hc
2.7 o đc nghiên cu
- K hoch chm sóc sau m ct ni khí qun tn –tn đc xây dng bi
các bác s và lưnh đo khoa Phu thut lng ngc bnh vin TQ 108
- Thc hin nghiên cu không nh hng đn cht lng điu tr và tính
mng bnh nhân
- Kt qu nghiên cu nhm mc đích thng nht và nâng cao cht lng
điu tr bnh nhân

22

III. KT QU
Nhóm nghiên cu 35 bnh nhân sau m ct ni khí qun tn-tn
3.1 Kt qu chm sóc hô hp sau m
3.1.1 Tui và gii
Nhóm nghiên cu vi 35 bnh nhân tui đi t 19 – 68 tui trung bình là
41,34±11,6
 Bng 3.1: Phân b t l gii
Gii tính
Nam
N
Tng
S lng
24
11
35
T l %
68,6
31,4

100
Nhn xét: Trong nhóm nghiên cu thì nam gii chim t l cao hn, t l
Nam/N = 1.2,2

3.1.2 Nguyên nhân gây hp khí qun
 Bng 3.2: Nguyên nhân gây hp khí qun
Nguyên nhân
S lng
T l %
Sau đt ng ni khí qun kéo dài
20
57,14
M khí qun
7
20
iu tr x khí qun
1
2,8
Phu thut khí qun trc đó
2
5,7
Hp khí qun bm sinh
0
0
Hp sau tn thng khí qun do chn
thng, vt thng
1
2,8
Hp khí qun do u
3

8,6
Do bnh t min
0
0
Do bnh nhim trùng
1
2,8
Tng
35
100
Nhn xét: Kt qu thu đc cho thy nguyên nhân hp khí qun do đt ng ni
khí qun kéo dài chim đa s 57,14% th hai là sau m khí qun 20%, còn li
cho các nguyên nhân khác.


Thang Long University Library
23

3.1.3 Thi gian lu ng ni khí qun sau m
 Bng 3.3: Thi gian lu ng ni khí qun sau m
Thi gian
S lng
T l %
Sau m ≤ 12 gi
2
5,7
Sau m 12-24 gi
29
82,9
Sau m 24-48 gi

4
11,4
Sau m ≥ 48 gi
0
0
Tng
35
100
Nhn xét: Bnh nhân trong nghiên cu hu ht đc rút ng ni khí qun trong
khong 12-24 gi sau m chim t l 82,9%

3.1.4 Bin chng
 Bng 3.4: Bin chng sau m
Giai đon
Bin chng
S lng
T l %
Bin chng
sau m
Phù n ti ming ni khí qun
3
8,6
Th ht hi do lit dây thanh
qun
2
5,7
Tràn khí di da c hoc trung
tht
0
0

Bin chng
sm
Nói khàn do lit dây TK qut
ngc
1
2,8
Ri lon phn x nut do thanh
qun b kéo thp
0
0
ng khâu b h do nhim
khun ti ch
2
5,7
Chc thng thân đng mch
cánh tay đu
0
0
Khó th phi đt ng li
1
2,8
Không bin chng
26
74,3
Tng
35
100
Nhn xét: Trong nhóm bnh nhân nghiên cu có 9 bnh nhân có biu hin bin
chng đa s là bin chng nh, trong đó có 1 bin chng rút ng không thành
công phi đt li ng, có 5,7% có nhim khun ti vt m, 8,6% bnh nhân có

24

phù n ming ni khí qun. ây là nhng bin chng phi quan tâm đi vi
bnh nhân sau ct ni khí qun, vì nhng bin chng này nh hng trc tip ti
kh nng thông khí.

3.1.5 Thi gian c đnh cm ngc
 Bng 3.5: Thi gian c đnh cm ngc
Thi gian
S lng
T l %
7 ngày
3
8,6
8 ngày
18
51,4
9 ngày
6
17,1
10 ngày
3
8,6
11 ngày
2
5,7
≥ 12 ngày
2
5,7
Nhn xét: Nhóm nghiên cu có kt qu vt thng khí qun lin tt trong thi

gian 7 đn 9 ngày, khi đó vt thng đư lin tng đi, ht giai đon nguy c
nhim khun. a s bnh nhân rút ng vào ngày th 8 sau m chim t l 51,4%.
3.1.6 Thi gian nm vin sau m
 Thi gian nm vin sau m ngn nht là 7 ngày dài là 16 ngày, trung bình
là 10±1,8

3.2 Kt qu theo dõi mc đ khó th sau m
3.2.1 Theo dõi tn s th
 Bng 3.6: Tn s th ca bnh nhân
Tn s th
S lng bnh nhân
T l %
Gim th
0
0
Bình thng
27
77,1
Khó th nh
7
20
Khó th nng
1
2,8
Tng
35
100
Thang Long University Library
25

Nhn xét: Bnh nhân sau m ct ni khí qun không có tình trng gim th, hu
ht bnh nhân cm thy d th hn hay th bình thng vi 77,1% và khó th
nh ch có 20%, bnh nhân cm thy hài lòng vi vic th t nhiên qua đng
mi sau mt thi gian khó th do hp hoc th qua Joberg khí qun, ch T, ng
ni khí qun … Có 1 bnh nhân có tn s th tng do tình trng tái hp sau m,
bnh nhân này có bin chng nhim khun và bnh đái tháo đng type 2 kt
hp

3.2.2 Mc đ khó th ca bnh nhân sau m
 Bng 3.7: Theo dõi mc đ khó th sau rút ng ni khí qun
Mc đ
S lng
T l %
Không khó th
28
80
 1
2
5,7
 2a
3
8,6
 2b
1
2,8
 3
0
0
Tng
35

100
Nhn xét: Bnh nhân sau m hu ht là không khó th hoc khó th nh, có 1
bnh nhân khó th đ 2b thì phi đt ng ni khí qun li

3.2.3 Kh nng ho khc
 Bng 3.8: Kh nng ho khc
Kh nng
S lng
T l %
Ho khc tt
31
88,6
Ho khc kém
04
11,4
Tng
35
100
Nhn xét: Kh nng ho khc tt, không có  đng đm rãi giúp bnh nhân d
th hn. Có 11.4% bnh nhân ho khc kém  đng đm rưi, cng là bnh nhân
có bin chng: nhim khun hoc đt li ng ni khí qun.