kiến thức thực hành trong điều trị arv của bệnh nhân hiv - aids và một số hoạt động hỗ trợ của cộng đồng tại trung tâm y tế huyện từ liêm

DANHăMCăVITăTT
AIDS
Acquired Immune Deficiency Syndrome
(Hi chng suy gim min dch mc phi)
ARV
Anti RetroVirus
(Thuc kháng virus)
BN
Bnh nhơn
BYT
B Y t
CBYT
Cán b y t
CTV
Cng tác viên
TNC
i tng nghiên cu
GMD
Gái mi dơm
HIV
Human Immunodeficiency Virus
(Virus gơy suy gim min dch  ngi)
NCC
Nguy c cao
NCMT
Nghin chích ma túy
NTCH
Nhim trùng c hi
PKNT
Phòng khám ngoi trú

PTTH
Ph thông trung hc
QHTD
Quan h tình dc
TCMT
Tiêm chích ma túy
THCS
Trung hc c s
TP
ThƠnh ph
TT
Trung tâm
TTYT
Trung tơm Y t
UNAIDS
Chng trình phi hp phòng, chng
HIV/AIDS ca Liên Hip Quc.
WHO
World Health Organization
(T chc Y t th gii)

Thang Long University Library
MCăLC
Mcălc Trang
Nhngăchăvitătt
Danhămcăbng
Danhămcăbiuăđ
TăVNă 1
MCăTIểU 2
Chngă1:ăTNGăQUANăTẨIăLIU 3

1.1. Tình hình dch HIV/AIDS vƠ công tác chm sóc điu tr trên th gii 3
1.2. Tình hình dch HIV/AIDS vƠ công tác chm sóc điu tr ti Vit Nam 4
1.3. Tình hình dch HIV/AIDS vƠ công tác chm sóc điu tr ti HƠ Ni 6
1.4. Tình hình dch HIV/AIDS vƠ công tác chm sóc điu tr ti Trung Tơm y t
Huyn T Liêm 7
1.5. Mt s khái nim 8
Chng 2: IăTNGăVẨăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCU 12
2.1. a đim, đi tng vƠ thi gian nghiên cu 12
2.1.1. a đim nghiên cu 12
2.1.2. i tng nghiên cu 12
2.1.3. Thi gian nghiên cu 12
2.2. Tiêu chun la chn 12
2.3. Phng pháp nghiên cu 13
2.3.1. Thit k nghiên cu 13
2.3.2. C mu 13
2.3.3. Phng pháp chn mu 13
2.3.4. Công c thu thp s liu 13
2.3.5. K thut thu thơp s liu 13
2.3.6. Phng pháp thu thp s liu 13
2.4. Phng pháp x lý s liu 14
2.5. Vn đ đo đc trong nghiên cu 14
2.6. Hn ch ca nghiên cu 14
Chng 3: KTăQUăNGHIểNăCU 15
3.1. Kin thc vƠ thc hƠnh điu tr ARV ca ngi nhim HIV. 15
3.1.1. Thông tin chung v đi tng nghiên cu 15
3.1.2. Kin thc v tuơn th điu tr ARV 18
3.1.3. Thc hƠnh điu tr ARV 22
3.2. Hot đng chm sóc, h tr ca ngi thơn, đng đng viên, CTV 24
Chngă4:ăBẨNăLUN 27
4.1. Kin thc vƠ thc hƠnh điu tr ARV ca ngi nhim 27

4.1.1. c đim nhơn khu hc vƠ các thông tin chung ca TNC 27
4.1.2. Kin thc v tuơn th điu tr ARV 28
4.1.3. Thc hƠnh điu tr ARV 30
4.2. Hot đng chm sóc, h tr ca ngi thơn, đng đng viên, CTV 31
4.3. Công tác chm sóc vƠ điu tr cho ngi nhim 32
4.4. Ý ngha ca nghiên cu 33
KTăLUN 34
1. Kin thc, thc hƠnh ca ngi nhim HIV/AIDS trong điu tr ARV ti TTYT
huyn T Liêm nm 2012 34
2. Hot đng h tr chm sóc ca ngi thơn, đng đng viên, CTV. 34
KHUYNăNGH 36
PHăLC
Ph lc 1 : Phiu phng vn ngi đang điu tr ARV
Ph lc 2 : Quy trình chun b sn sƠng điu tr ARV cho ngi nhim HIV
Ph lc 3 : Quy trình qun lý ngi nhim HIV/AIDS ti c s chm sóc vƠ điu tr
Ph lc 4: Danh sách bnh nhơn tham gia phng vn

Thang Long University Library
DANHăMCăCỄCăBNGă
Bng
Trang
Bng 1: Gii tính, tui vƠ trình đ hc vn ca đi tng nghiên cu
15
Bng 2: Ngh nghip ca đi tng nghiên cu
16
Bng 3: S bui tham gia tp hun ca đi tng nghiên cu
17
Bng 4: Ni dung tp hun trc điu tr ARV
17
Bng 5: Kin thc v điu tr thuc ARV

18
Bng 6: Kin thc v thi gian điu tr vƠ cách ung thuc ARV
18
Bng 7: Kin thc v tác dng ph thuc ARV
19
Bng 8: Kin thc v tuơn th điu tr
20
Bng 9: Kin thc v không tuơn th điu tr
20
Bng 10: Kin thc v ung bù thuc khi quên vƠ các bin pháp h tr
21
Bng 11: Kin thc chung v tuơn th điu tr ARV
21
Bng 12: S ln ung thuc vƠ khong cách ung thuc
22
Bng 13: X lý khi gp tác dng ph ca thuc ARV
23
Bng 14: Quên thuc trong tháng
23
Bng 15: S ln quên thuc trong tháng
23
Bng 16: Lý do quên thuc vƠ x lý khi quên thuc
24
Bng 17: Hot đng h tr chm sóc ca ngi thơn
25
Bng 18: c s h tr bi đng đng viên
25
Bng 19: Hot đng h tr chm sóc, điu tr đc cung cp bi đng đng
viên
25

Bng 20: c s h tr bi cng tác viên
26
Bng 21: Hot đng h tr chm sóc, điu tr cung cp bi cng tác viên
26
Bng 22: Tham gia cơu lc b ngi nhim HIV
26


DANHăMCăBIUă
Biuăđ
Trang
Biu đ 1: H thng chm sóc vƠ điu tr HIV/AIDS ti Vit Nam
5
Biu đ 2: S bnh nhơn ngi ln điu tr ARV qua các nm
6
Biu đ 3: Phơn b t l nhim HIV theo đng lơy
7
Biu đ 4: Chm sóc vƠ điu tr ARV ti TTYT huyn T Liêm
8
Biu đ 5: Tình trng hôn nhơn
16
Biu đ 6: Lý do nhim
17
Biu đ 7: Kin thc v hu qu ca không tuơn th điu tr
20
Biu đ 8: Các bin pháp nhc nh ung thuc
22
Biu đ 9: Các tác dng ph gp phi trong tháng
22
Biu đ 10: Các đi tng chm sóc, h tr cho ngi nhim

24





Thang Long University Library

1
TăVNă
Sau hn 30 nm k t khi HIV (virus gơy suy gim min dch mc phi 
ngi) đc phát hin ti M nm 1981, đn nay nhim HIV/AIDS đƣ lan khp
toƠn cu vƠ phát trin vi tc đ nhanh hn mi d báo trc đơy ca t chc Y t
Th gii (WHO)[14]. Theo WHO và UNAIDS, ch tính riêng trong nm 2011 đƣ có
2,2 triu ngi mi b nhim HIV và 1,7 triu ngi cht vì AIDS [16], còn theo s
liu ca Cc phòng, chng HIV/AIDS Vit Nam, tính đn 31/3/2012, s trng hp
nhim HIV hin còn sng lƠ 201.134 trng hp, s bnh nhơn AIDS hin còn sng
lƠ 57.733 vƠ 61.579 trng hp t vong do AIDS [14].
n nay vn cha có thuc điu tr đc hiu, ch có thuc c ch s nhơn lên
ca virus nhm kéo dƠi cuc sng ca ngi nhim HIV. Theo WHO d báo đn nm
2015 cng cha có vacxin có hiu qu đa vƠo s dng [6].
Tuy nhiên điu tr kháng RertoVirus (ARV) lƠ điu tr phc tp, cn phi
ung thuc đy đ đúng gi (tuơn th điu tr) đ đm bo hiu qu điu tr, tránh
kháng thuc. Khi điu tr ARV phi theo dõi tác dng ph, tht bi điu tr, thay đi
phác đ vƠ hi chng phc hi min dch. Do đó, chm sóc h tr điu tr phi toƠn
din bao gm qun lý lơm sƠng, t vn, h tr tơm lý xƣ hi, chm sóc giai đon
cui đi, d phòng lơy nhim HIV.  đáp ng nhu cu đó, mng li chm sóc h
tr điu tr HIV/AIDS t trung ng ti đa phng đc thƠnh lp. Hot đng điu
tr ARV phn ln đc thc hin ti các phòng khám ngoi trú (PKNT), vic chm
sóc vƠ h tr tuơn th điu tr cho ngi nhim đc thc hin ti PKNT vƠ cng

đng.
Nm 2000, B Y t (BYT) đƣ ban hƠnh hng dn quc gia v chn đoán vƠ
điu tr HIV/AIDS, đc b sung chnh sa vƠo nm 2005 vƠ 2009, đng thi phơn
cp điu tr bng vic thit lp các PKNT ti hu ht các tnh. Ngi nhim
HIV/AIDS có th đng ký đ đc chm sóc vƠ điu tr min phí ti mt trong
nhng phòng khám nƠy.
Hà Ni lƠ mt trong 10 tnh/thƠnh ph (TP) có s ngi nhim HIV cao nht
trên toƠn quc, tính đn 30/3/2012 s ngi nhim HIV ly tích lƠ 23.412 ngi, s
ngi nhim HIV chuyn sang giai đon AIDS lƠ 8.855 ngi vƠ s ngi nhim

2
HIV/AIDS đƣ t vong lƠ 3.594 ngi. Do s tng nhanh c v s ngi nhim HIV
ln ngi nhim HIV chuyn sang giai đon AIDS nên công tác chm sóc vƠ điu
tr cho ngi nhim HIV/AIDS đƣ, đang vƠ tip tc lƠ vn đ cp bách trong thi
gian ti.
Theo thng kê ca Trung tơm phòng, chng HIV/AIDS thƠnh ph HƠ Ni,
T Liêm lƠ huyn có s ngi nhim cao trong 5 nm tr li đơy. Tính đn
30.3.2012 s ngi nhim HIV ghi nhn đc trên đa bƠn toƠn huyn lƠ 1.204
ngi, trong đó s trng hp đƣ chuyn sang AIDS lƠ 622 vƠ lu tích s cht do
AIDS là 320 ngi.
Vi mc tiêu tng cng h thng h tr, chm sóc nhm nơng cao cht
lng cuc sng cho ngi nhim HIV, góp phn lƠm gim tác đng ca
HIV/AIDS đn s phát trin kinh t, xƣ hi vƠ ngn chn s lơy nhim HIV trong
cng đng. Nm 2006 Trung tơm Y t (TTYT) huyn T Liêm đƣ trin khai chng
trình điu tr ARV cho ngi nhim HIV.
Vi mong mun đánh giá đ tìm hiu các hot đng ca PKNT bao gm: hot
đng ca nhóm cng tác viên, đng đng viên vƠ kin thc, thc hƠnh ca ngi
nhim HIV trên đa bƠn huyn chúng tôi thc hin đ tƠi:
ắăKinăthc,ăthcăhƠnhătrongăđiuătrăARVăcaăbnhănhơnăHIV/AIDSăăvƠă
mtăsăhotăđngăhătrăcaăcngăđngătiăTTYT HuynăTăLiêm,ăHƠăNi”ă

Vi 2 mc tiêu:
1. Mô t kin thc, thc hành ca ngi nhim HIV/AIDS trong điu tr
ARV ti TTYT Huyn T Liêm, TP Hà Ni nm 2012.
2. Mô t mt s hot đng cung cp dch v chm sóc, h tr, điu tr bnh
nhân HIV/AIDS da vào ngi thân, đng đng viên, cng tác viên ti
TTYT Huyn T Liêm, TP Hà Ni nm 2012.


Thang Long University Library

3
Chng 1: TNGăQUANăTẨIăLIU
1.1.ăTìnhăhìnhădchăHIV/AIDSăvƠăcôngătácăchmăsócăđiuătrătrênăthăgii
K t ca nhim HIV đc phát hin đu tiên vƠo nm 1981 ti M, đi dch
HIV đƣ lan ra hu ht các nc trên th gii, tác hi ca dch HIV/AIDS không ch
gây ra cho các nhóm nguy c cao (NCC) mƠ còn đang tip tc gơy ra cho nhóm
ngi d b tn thng nh ph n vƠ tr em. Theo thng kê ca WHO vƠ chng
trình phi hp Liên hp quc v phòng, chng HIV/AIDS (UNAIDS) đn tháng
12/2008 toƠn th gii có khong 33,4 triu ngi hin đang b nhim HIV, trong đó
s ca nhim mi ca nm 2008 lƠ 2,7 triu ngi vƠ 2 triu ngi cht liên quan
đn HIV/AIDS [14].
Sau 25 nm k t ca nhim HIV đu tiên ti ông Nam Á, dch HIV đƣ lan
rng, xp x có khong 3,5 triu ngi đang sng chung vi HIV. Ch tính riêng
trong nm 2008 có khong 200.000 trng hp nhim mi vƠ 230.000 ngi cht
liên quan đn HIV [15].
Mi ngƠy trên th gii có hn 6.800 ngi b nhim HIV vƠ hn 5.700 ngi
cht liên quan đn HIV. Nguyên nhơn chính lƠ do h không đc tip cn vi các
dch v chm sóc, h tr vƠ điu tr phòng nga nhim HIV. Tính đn 12/2007 có
khong 3 triu ngi nhim HIV  các nc có thu nhp trung bình vƠ thp đc
nhn thuc điu tr ARV chim 31% s ngi cn đc điu tr [17].

Ti ông Nam Á s lng ngi nhim HIV nhn đc điu tr HIV tng gp
8 ln t nm 2003 (55.000 ngi) đn nm 2008 (443.000 ngi). Tính đn
12/2008 có khong 1.453 c s y t cung cp dch v chm sóc vƠ điu tr ARV
(88% lƠ các c s nhƠ nc). Trong s nhng ngi nhn đc dch v chm sóc vƠ
điu tr ARV có khong 39% lƠ ph n (25%  Indonesia; 52%  Bhutan) [7].
Mt nghiên cu trng hp đc tin hƠnh  Epiopia (11/2008), n 
(2/2009) vƠ Guyana (8/2009) đ tìm hiu kinh nghim trong vic giám sát, h tr
bnh nhơn (BN), vi mc đích chính lƠ xác đnh vic thc hƠnh cng nh qun lý
BN trong công tác h tr chm sóc vƠ điu tr ngi nhim HIV. Epiopia bt đu
điu tr ARV t nm 2003 vƠ điu tr min phí vƠo 1/2005; đn 10/2008: 295.401
ngi ln vƠ tr em đc nhn chm sóc toƠn din, 165.766 ngi đc điu tr

4
ARV ti 353 c s y t. Ti Guyana BN đc điu tr đu tiên vƠo nm 2002; đn
6/2009 có 2.648 ngi đƣ đc tip cn điu tr ARV. n  bt đu chng trình
điu tr ARV min phí vƠo nm 2004 ti 8 bnh vin công. Tính đn tháng 12/2008
có 611.754 ngi bao gm c ngi ln vƠ tr em đc chm sóc toƠn din vƠ
280.539 ngi đƣ đc nhn điu tr ARV. S ngi hin còn sng vƠ nhn thuc
điu tr ARV ti n  lƠ 193.795 ngi [7].
Nhng kinh nghim ca n , Epiopia, Guyana cho thy vn đ ct lõi trong
vic chm sóc, điu tr BN lƠ phi xơy dng đc h thng giám sát BN, s k th,
chi phí, thiu hiu bit v điu tr ARV lƠ mt trong nhng rƠo cn đ ngi nhim
HIV tip cn vi các dch v y t [7].
1.2.ăTìnhăhìnhădchăHIV/AIDSă vƠăcôngătácăchmăsócăđiuătrătiăVităNam
Trng hp nhim HIV đu tiên  Vit Nam đc phát hin vƠo tháng 12 nm
1990 ti TP H chí Minh. Nm 1993 dch bt đu bùng n trong nhóm nghin
chích ma túy (NCMT) ti TP H Chí Minh. Ch 5 nm sau ca nhim HIV đu tiên
dch đƣ lan trƠn trên phm vi c nc. Tính đn ngƠy 30/9/2010 toƠn quc có
180.312 ngi nhim HIV hin còn sng, 42.339 bnh nhơn AIDS hin còn sng,
48.368 ngi nhim HIV t vong, tính theo dơn s t l ngi nhim HIV đc

phát hin chim 0,26% dơn s. Cho đn nay, đƣ có 100% s tnh, thƠnh ph, 97,8%
s qun/huyn vƠ trên 74% s xƣ/phng báo cáo có ngi nhim HIV/AIDS [5].
Trong nm 2009, phơn b các trng hp nhim HIV vn ch yu tp trung 
nhóm tui t 20-39 tui (chim 80% s trng hp phát hin nhim HIV). Nhng
nm gn đơy, t l nhim HIV phơn theo nhóm tui có xu hng chuyn dch t
nhóm tui 20-29 sang nhóm tui 30-39. T l ngi nhim HIV trong nhóm tui t
20-29 tui gim t 52,7% nm 2006 xung còn 45,4% nm 2009 vƠ t l ngi
nhim HIV trong nhóm tui 30-39 tui tng t 30% nm 2006 lên 39.7% nm 2009
[5].
Mt s đc đim v tình hình dch HIV/AIDS  Vit Nam hin nay:
- Dch HIV/AIDS có chiu hng gia tng.
- Hình thái lơy nhim HIV ch yu qua tiêm chích ma túy.
Thang Long University Library

5
- Dch HIV đƣ có du hiu lan ra cng đng: biu hin qua t l nhim
HIV/AIDS trong nhóm ph n mang thai vƠ nhóm thanh niên khám tuyn
ngha v quơn s.
- i tng nhim HIV/AIDS ti Vit Nam đa dng, có  mi đa phng vƠ
din bin phc tp.
Ti Vit Nam, nm 1995 chúng ta bt đu điu tr thuc ARV cho ngi
nhim HIV/AIDS. T nm 1995 đn nm 2003, mi nm ch có 50 BN đc tip
cn vi thuc điu tr ARV. Nm 2004, con s nƠy tng lên 500 BN, nm 2005 lƠ
3.400 BN, đn nm 2006 s BN điu tr lƠ 7.818 BN [5] .

Biuăđă1:ăHăthngăchmăsócăvƠăđiuătrăHIV/AIDSătiăVităNam
(Ngun: Cc phòng, chng HIV/AIDS)
Ti mi tuyn li có nhiu mô hình khác nhau tùy thuc vƠo v trí đt PKNT
nh: PKNT đt ti Bnh vin tnh/TP hoc qun/huyn, PKNT đt ti TTYT
qun/huyn, PKNT đt ti trung tơm 05-06, PKNT đc lp…Ti PKNT, h đc
cung cp các dch v khám vƠ chm sóc sc khe nói chung, phát hin vƠ điu tr
nhim trùng c hi (NTCH), t vn vƠ điu tr ARV.
TUYN TRUNG
NG
TTPC HIV/AIDS
tnh/TP
Khoa AIDS
TTYTDP huyn
BăYăT
CCăPHọNG,ăCHNGă
HIV/AIDS
- 3 Trung tơm điu tr HIV/AIDS
- 5 - 7 Bnh vin v tinh

Trm y t xƣ, mng li cng tác
viên PC HIV/AIDS thôn/ bn
PKNT hoc khoa lơy- Bnh viên
huyn

Khoa HIV/AIDS hoc phòng điu
tr HIV/AIDS thuc khoa truyn
nhim- BV đa khoa
H tr ca
các t
chc phi
chính ph,
các t
chc quc
t, doanh
nghip vƠ
h thng y
t t nhơn,
t chc
ngi
nhim
HIV/AIDS



Y t
B
công
an:
trng
tri
05, 06

6
Vi n lc ca Chính ph vƠ s h tr ca các t chc quc t, s ngi

nhim HIV đc điu tr bng thuc ARV liên tc tng trong nhng nm gn đơy.
Tính đn 30/6/2010 có 43.871 ngi nhim đang điu tr bng thuc kháng HIV,
trong đó có 41.527 ngi ln vƠ 2.344 tr em đang đc điu tr, tng gp 5,3 ln so
vi nm 2006 vƠ 2,7 ln so vi nm 2007 [5].
Biuăđă2:ăSăbnhănhơnăngiălnăđangăđiuătrăARV quaăcácănmă








Ngun: Cc Phòng, chng HIV/AIDS [5]
1.3.ăTìnhăhìnhădchăHIV/AIDSăvƠăcôngătácăchmăsócăđiuătrătiăHƠăNi
HƠ Ni lƠ trung tơm vn hóa, kinh t, chính tr ca c nc; din tích 3.344
km
2
; dơn s 6.533.938 ngi; có 10 qun ni thƠnh, 18 huyn ngoi thƠnh, 1 th xƣ
và 577 xƣ/phng/th trn. Ca nhim HIV đu tiên đc phát hin vƠo nm 1993,
đn nay ly tích phát hin s ngi nhim HIV tính đn 30/12/2011 là 23.197
ngi, s chuyn sang HIV/AIDS còn sng là 19.521 BN, s t vong do HIV là
3.676 ngi. Gn 90% s ngi nhim tp trung  12 qun huyn HƠ Ni c,
466/577 xƣ/phng (80,6%) đƣ phát hin có ngi nhim [12].
a s các trng hp nhim HIV  HƠ Ni lƠ nam gii (chim 83,36%) cao
gp 5 ln so vi n gii (15,65%). Dch HIV ti HƠ Ni ch yu tp trung trong
nhóm NCC nh: NCMT (68,45%), gái mi dơm (GMD) (8,81%). Nhóm tui có
ngi nhim cao nht vn lƠ đ tui t 20-39 tui chim 87,23% [12].
500
2670

7818
15273
25597
36008
41527
0
5000
10000
15000
20000
25000
30000
35000
40000
45000
2004 2005 2006 2007 2008 2009 Tháng
6/2010
Thang Long University Library

7
Nm 1996 HƠ Ni đƣ trin khai chng trình qun lý, t vn, chm sóc cho
ngi nhim HIV bao gm c chm sóc vƠ điu tr ni, ngoi trú; đn nm 2001 thì
trin khai phòng chm sóc, điu tr ngoi trú ti khoa truyn nhim ca các TTYT
qun/huyn ch yu lƠ điu tr các NTCH vƠ bc đu tip cn điu tr ARV. Tính
đn 12/2011 ly tích s ngi nhim HIV đng ký điu tr ti PKNT là 9.811 ngi;
ly tích s bnh nhơn AIDS đc điu tr ARV lƠ 4.867 ngi (nm 2010 s bnh
nhơn AIDS điu tr mi lƠ 1.411 ngi); s BN hin đang điu tr ARV là 4.417
ngi trong đó có 450 BN đang điu tr ti các Trung tâm lao đng xƣ hi [12].
1.4. Tình hìnhădchăHIV/AIDS vƠăcôngătácăchmăsócăđiuătr tiăTrung Tâm y
t HuynăTăLiêm

*/Tình hình nhim HIV/AIDS ti Huyn T Liêm - HƠ Ni (đa bƠn nghiên cu):
Tính đn 31.3.2012 lu tích s trng hp nhim HIV đc phát hin lƠ 1.204
ngi, trong đó s trng hp đƣ chuyn sang AIDS lƠ 622 ngi, lu tích s cht
do AIDS: 320 ngi. 16/16 đn v đu có ngi nhim HIV. Trong s ngi nhim
HIV thì nam gii vn chim đa s 81,18%, n gii ch chim khong 18,82%.
Nhóm tui có ngi nhim HIV cao nht lƠ t 20-34 tui chim 78,45% [11].
Cng nh TP HƠ Ni, t l nhim HIV ti Huyn T Liêm tp trung ch yu
ti các nhóm NCC nh TCMT chim 71,10%, GMD chim 2,82% [11].

Biuăđă3:ăPhơnăbătălănhimăHIVătheoăđngălơy
(Ngun: Trung tâm y t T Liêm - Hà Ni)
Thc hin s ch đo ca TT phòng chng HIV/AIDS Hà Ni tháng 6/2006
TTYT huyn T Liêm thƠnh lp PKNT.

8








Biuăđă4:ăChmăsócăvƠăđiuătrăARV tiăTTYT huynăTăLiêm
Ti PKNT - TYYT Huyn T Liêm có: 01 bác s, 1 dc s, 3 điu dng
thc hin công tác t vn, chm sóc vƠ điu tr cho ngi nhim HIV vƠ 01 cán b
ph trách. Ngi nhim HIV đn PKNT đc thc hin t vn vƠ điu tr theo 2
quy trình theo quyt đnh 2051/Q-BYT.
T nm 2006 đn nay PKNT đc s tƠi tr ca Qu toƠn cu trong công tác t
vn, chm sóc, điu tr cho ngi nhim HIV/AIDS ti cng đng, bao gm c điu

tr d phòng vƠ điu tr thuc đc hiu. Do khuôn kh, ngun lc ca đ tƠi nghiên
cu, chúng tôi thc hin đánh giá mt s ni dung trong các hot đng ca PKNT
ti TTYT Huyn T Liêm. Ni dung đánh giá ca đ tƠi nhm tr li cho các cơu
hi:
- Công tác chm sóc vƠ điu tr cho ngi nhim HIV/AIDS ti PKNT -
TTYT huyn T Liêm giai đon 2006 - 2011 din ra nh th nƠo?
- Hot đng h tr chm sóc vƠ điu tr ngi nhim HIV da vƠo ngi thơn,
đng đng viên, cng tác viên ti Huyn T Liêm ra sao?
- Vi các hot đng đó thì kin thc, thc hƠnh trong quá trình điu tr ARV
ca ngi nhim HIV/AIDS ti Huyn T Liêm nh th nƠo?
1.5.ăMtăsăkháiănim
HIV lƠ tên vit tt ting Anh ca cm t “Human Immunodeficiency Virus”
(Virus gơy suy gim min dch  ngi). Khi virus nƠy vƠo máu, nó s phá hy dn
Trung tơm Phòng, chng HIV/AIDS TP HƠ Ni
Trung tơm Y t Huyn T Liêm



PKNT
ng đng
viên
iătngă
hngăli
CTV
xƣ/phng
Thang Long University Library

9
các t bƠo min dch, lƠm gim kh nng đ kháng vƠ chng tr bnh tt ca c th
ngi [1].

AIDS lƠ tên vit tt ting Anh ca cm t “Acquired Immune Deficiency
Syndrome” (Hi chng suy gim min dch mc phi  ngi) do HIV gây nên.
AIDS lƠ giai đon cui ca quá trình nhim HIV,  giai đon nƠy h thng min
dch ca c th đƣ suy yu trm trng [1].
Ngi nhim HIV lƠ ngi mang virus HIV trong máu, giai đon đu không có
biu hin triu chng gì bên ngoƠi, chn đoán ch yu da vƠo xét nghim; h có
th truyn HIV cho ngi khác  bt c giai đon nƠo ca quá trình nhim HIV [1].
Nhim HIV đc chia lƠm 4 giai đon, ph thuc vƠo các bnh lý liên quan
đn HIV nh tình trng st cơn, các NTCH, các bnh ác tính, mc đ hot đng v
th lc. C th nh sau:
- Giai đon s nhim (Giai đon ca s): Triu chng thô s, ging nh biu
hin ca các bnh nhim các virus khác, thng gp lƠ st, đau đu mt mi,
hch sng  vƠi ni hoc phát ban dng si hoc sn nga trên da. Tuy nhiên
các biu hin trên s khi sau 7-10 ngƠy, xét nghim HIV vn có th cho kt
qu ơm tính.
- Giai đon nhim HIV không có triu chng: Rt thng gp  ngi nhim
HIV, h không có biu hin bnh tt ra bên ngoƠi nhng xét nghim HIV
thông thng cho kt qu dng tính. Giai đon nƠy kéo dƠi t 5-20 nm
hoc lơu hn tùy thuc vƠo hƠnh vi ca ngi nhim HIV.
- Giai đon nhim HIV có các triu chng liên quan đn AIDS (giai đon cn
AIDS): không có biu hin đc trng; Có th gp: sng hch toƠn thơn dai
dng, st cn, st kéo dài trên 38
0
C, tiêu chy, mn nga dai dng.
- Giai đon AIDS: Có ít nht 2 trong s các triu chng chính vƠ 1 trong s
các triu chng ph sau:
+ Triu chng chính: st cơn trên 10% trng lng c th, tiêu chy kéo
dƠi trên 1 tháng, st kéo dƠi trên 1 tháng.
+ Triu chng ph: Ho dai dng trên 1 tháng, nhim nm Candida  hu
hng, ni ban, mn nga toƠn thơn, ni mn rp (Herpes, Zona), ni

hch nhiu ni trên c th.

10
T vn HIV/AIDS lƠ quá trình trao đi, cung cp các kin thc, thông tin cn
thit v phòng, chng HIV/AIDS gia ngi t vn vƠ ngi đc t vn nhm
giúp ngi đc t vn t quyt đnh, gii quyt các vn đ liên quan đn d phòng
lơy nhim HIV, chm sóc vƠ điu tr ngi nhim HIV [1].
S bnh nhân AIDS đang đc chm sóc, điu tr ti c s y t lƠ s BN có h
s đng ký ti c s, đang nhn các dch v chm sóc, điu tr bao gm điu tr d
phòng, chn đoán, điu tr NTCH, điu tr lao, điu tr ARV, t vn h tr, v.v S
nƠy s bao gm:
- S bnh nhơn cha đc điu tr ARV;
- S bnh nhơn đang nhơn điu tr ARV [2].
Phòng khám ngoi trú HIV/AIDS lƠ c s y t:
- Có các điu kin trang thit b nh đc quy đnh trong Quyt đnh s
07/2007/Q-BYT v Chng trình hƠnh đng quc gia v chm sóc, h tr
vƠ điu tr cho ngi nhim HIV đn nm 2011 [3];
- Thc hin các chc nng nhim v nh đc quy đnh trong quyt đnh s
2051/Q-BYT v Quy trình điu tr HIV/AIDS bng thuc kháng virus HIV
vƠ theo hng dn Quc gia v chn đoán vƠ điu tr HIV theo Quyt đnh s
3003/Q-BYT [4].
Tiêu chun tuân th và sn sàng điu tr th hin s hiu bit v HIV/AIDS,
điu tr bng ARV, tm quan trng ca tuơn th điu tr, cách s dng thuc, tác
dng ph thng gp, hng x lý. Th hin s tuơn th điu tr (tham gia tp hun
đy đ, tái khám đúng hn, tuơn th điu tr bng d phòng cotrimoxazole). Có k
hoch điu tr vƠ h tr điu tr (lch ung thuc, các bin pháp nhc nh ung
thuc, xác đnh ngi h tr tuơn th điu tr) vƠ ngi bnh đng ý vƠ cam kt
tham gia điu tr [4].
Tuân th điu tr lƠ ung đ liu thuc đc ch đnh vƠ ung đúng gi. Tuơn
th điu tr ARV lƠ yu t cc k quan trng đ đm bo s thƠnh công ca điu tr

vƠ chng kháng thuc [4].


Thang Long University Library

11
Mc đích ca điu tr ARV [2]:
- c ch s nhơn lên ca virus vƠ kìm hƣm lng virus trong máu  mc thp
nht;
- Phc hi chc nng min dch, gim nguy c mc các bnh NTCH;
- Ci thin cht lng cuc sng vƠ tng kh nng sng sót cho ngi bnh.
Nguyên tc điu tr ARV [2]:
- iu tr ARV lƠ mt phn trong tng th các dch v chm sóc vƠ h tr v y
t, tơm lý vƠ xƣ hi cho ngi nhim HIV/AIDS;
- iu tr ARV ch yu lƠ điu tr ngoi trú vƠ đc ch đnh khi ngi bnh
có đ tiêu chun lơm sƠng /hoc xét nghim vƠ chng t đƣ sn sƠng điu tr;
- Bt c phác đ điu tr nƠo cng phi có ít nht 3 loi thuc. iu tr ARV lƠ
điu tr sut đi; ngi bnh phi tuơn th điu tr tuyt đi đ đm bo hiu
qu vƠ tránh kháng thuc;
- Ngi nhim HIV đc điu tr ARV vn phi áp dng các bin pháp d
phòng lơy nhim virus cho ngi khác;
- Ngi nhim HIV đc điu tr ARV khi tình trng min dch cha đc hi
phc cn tip tc điu tr d phòng các bnh NTCH.
Các thuc điu tr ARV [2]:
- Stavudin (d4T)
- Zidovuzine (AZT)
- Lamivudine (3TC)
- Nevizapine (NVP)
- Epavirenz (EFV)
Phác đ điu tr bc 1:

- Zidovuzine (AZT) + Lamivudine (3TC)
- Stavudin (d4T) + Lamivudine (3TC) + Nevizapine (NVP)
Ch đnh điu tr ARV [2]:
- Khi CD4 di 200 trong 1ml máu;
- Hoc CD4 di 350 trong 1ml máu + bnh  giai đon lơm sƠng 2,3;
- Hoc bnh  giai đon lơm sƠng 4 (không ph thuc vƠo s lng t bƠo CD4.

12
Chngă2
IăTNGăVẨăPHNGăPHỄPăNGHIểNăCU
2.1.ăaăđim,ăđiătngăvƠăthiăgianănghiênăcu
2.1.1. aăđimănghiênăcu
T Liêm lƠ huyn ngoi thƠnh ca thƠnh ph HƠ Ni, gm 15 xƣ vƠ 1 th
trn. Tính đn 30/3/2012 dơn s toƠn huyn lƠ 420.000 ngi, s ngi nhim HIV
ghi nhn đc lƠ 1204 ngi.
TTYT T Liêm lƠ đn v s nghip y t, chu s ch đo toƠn din ca S y
t vƠ qun lý nhƠ nc trên đa bƠn huyn. Có chc nng trin khai thc hin các
nhim v chuyên môn k thut v y t d phòng, phòng chng HIV/AIDS, phòng
chng bnh xƣ hi, an toƠn v sinh thc phm, tiêm chng m rng, chm sóc sc
khe sinh sn vƠ truyn thông giáo dc sc khe theo phơn cp vƠ theo quy đnh
ca pháp lut.
PKNT - TTYT T Liêm đc thƠnh lp vƠ đi vƠo hot đng t tháng 6 nm
2006, thc hin các nhim v: qun lý ngi nhim HIV/AIDS (ph lc 3), điu tr
NTCH, điu tr ARV, chm sóc gim nh; chuyn tip, chuyn tuyn; điu phi vƠ
h tr k thut các dch v chm sóc ti nhƠ, nhóm h tr đng đng; phi hp vi
cng tác viên, các ban ngƠnh, đoƠn th vƠ cng đng đ h tr ngi nhim, đc
bit h tr tuơn th điu tr. Tt c ngi nhim HIV khi đn đng ký điu tr đu
đc thc hin theo quy trình 5 bc (ph lc 2).
2.1.2. iătngănghiênăcu: Ngi nhim HIV/AIDS hin đang điu tr ARV ti
PKNT trung tơm y t T Liêm.

2.1.3.ăThiăgianănghiênăcu: T tháng 3/2012 đn tháng 6/2012.
2.2.ăTiêuăchunălaăchn
Ngi nhim HIV đang đc chm sóc vƠ điu tr ARV ti PKNT - TTYT
T Liêm vƠ thng trú ti Huyn T Liêm. ƣ tham gia điu tr ARV ít nht 06
tháng. Có đ sc khe, tnh táo đ tr li các cơu hi phng vn; ng ý tham gia
nghiên cu.


Thang Long University Library

13
2.3.ăPhngăphápănghiênăcu
2.3.1.ăThităkănghiênăcu: S dng phng pháp nghiên cu vi thit k mô t
ct ngang.
2.3.2.ăCămu: Chn mu toƠn b (BN đ các tiêu chun la chn) ti thi đim
nghiên cu lƠ 269 BN.
2.3.3.ăPhngăphápăchnămu
Sau khi lp danh sách toƠn b BN hin đang đng ký điu tr ti PKNT vƠ
sƠng lc tt c các BN theo tiêu chun la chn. S BN đng ký ti thi đim
nghiên cu lƠ 312 BN, s BN đáp ng đ tiêu chun đ đa vƠo nghiên cu là 269
(ph lc 4). Do vy c mu chúng tôi quyt đnh lƠ 269.
2.3.4.ăCôngăcă thuăthpăsăliu
S dng b phiu phng vn có cu trúc cho ngi nhim HIV/AIDS đang
điu tr ARV (ph lc 1) bao gm các bin s nh:
- Thông tin chung v đi tng nghiên cu nh tui, gii, trình đ hc vn,
ngh nghip
- Kin thc v tuơn th điu tr ARV nh hiu bit v thuc, cách ung
thuc, thi gian điu tr, tác dng ph ca thuc, tuơn th điu tr, không tuơn th
điu tr, hu qu ca không tuơn th điu tr, kin thc v ung bù thuc khi quên
vƠ các bin pháp h tr tuơn th điu tr

- Thc hƠnh điu tr ARV bao gm: s ln ung thuc trong ngƠy, khong
cách gia các ln ung thuc, quên thuc trong tháng, các bin pháp nhc nh ung
thuc, theo dõi vƠ x lý khi quên thuc, x lý khi gp phi tác dng ph ca thuc
- Các hot đng h tr, chm sóc ca ngi thơn, đng đng viên vƠ các
cng tác viên
2.3.5.ăKăthutăthuăthp săliu
Phng vn trc tip bnh nhơn đn đng ký khám ti PKNT.
2.3.6. Phngăphápăthuăthpăsăliu
- Lp danh sách đi tng nghiên cu da trên danh sách BN HIV/AIDS đang
điu tr ARV ti PKNT - TTYT Huyn T Liêm (ph lc 4).

14
- Thc hin thu thp thông tin: la chn 04 điu tra viên lƠ cán b ca khoa
kim soát dch bnh, HIV/AIDS - Trung tơm y t T Liêm vƠ cán b trm y t xƣ
C Nhu.
- Tp hun cho các cán b tham gia thu thp thông tin trc điu tra.
- Tin hƠnh th nghim b công c, chnh sa vƠ hoƠn chnh b công c.
2.4.ăPhngăphápăxălỦăsăliu
- LƠm sch s liu: Kim tra hƠng ngƠy các s liu đc thu v sau mi ln
điu tra;
- Nhp s liu vƠ x lý s liu bng phn mm SPSS 16.0;
- Chy th phn mm x lý s liu tìm các li do nhp liu sai hoc không hp
l;
- Phơn tích s liu bng phn mm SPSS 16.0;
Kt qu đc tính bng bng tn s, t l và các biu đ.
2.5.ăVnăđăđoăđcătrongănghiênăcu
i tng nghiên cu s đc thông báo v mc đích ca nghiên cu, ch tin
hƠnh nghiên cu khi đc s đng ý tham gia nghiên cu ca đi tng nghiên cu.
m bo tính bí mt ca các thông tin thu đc. Các s liu thu đc ch phc
v cho công tác nghiên cu.

ToƠn b đ cng nghiên cu đƣ đc s đng ý ca lƣnh đo TTYT Huyn
T Liêm.
Kt qu nghiên cu s đc phn hi v PKNT - TTYT huyn T Liêm lƠm
c s đ nơng cao cht lng các hot đng chm sóc vƠ điu tr ARV cho ngi
nhim HIV.
2.6.ăHnăchăcaănghiênăcu
- i tng nghiên cu có th t chi tham gia nghiên cu.
- Sai s nh li, Sai s tr li, cha có nhóm chng.
Hn ch ca đ tƠi: đ tƠi ch nghiên cu trong nhóm đi tng tham gia điu tr
ARV ti PKNT - TTYT huyn T Liêm vƠ không có nghiên cu trc đ so sánh.

Thang Long University Library

15
Chngă3
KTăQUăNGHIểNăCU
3.1.ăKinăthcăvƠăthcăhƠnhăđiuătrăARVăcaăngiănhimăHIV
3.1.1.ăThôngătinăchungăvăđiătngănghiênăcu
Bngă1:ăGiiătính,ătuiăvƠătrìnhăđăhcăvnăcaăđiătngănghiênăcuă
Thông tin chung
n =269
Tălă(%)
Giiătính
Nam
171
63,6
N
98
36,4
Nhómătui

20 - 29 tui
39
14,5
30 - 39 tui
174
64,7
≥ 40 tui
56
20,8
Trìnhăđăhcăvn
Tiu hc (1 - 5)
4
1,5
THCS (6 - 9)
14
5,2
PTTH (10 - 12)
240
89,2
Trung cp, cao đng, đi hc
11
4,1
Tng hp s liu điu tra cho thy đa phn đi tng tham gia nghiên cu lƠ
nam gii (chim 63,6%), 64,7% đi tng nghiên cu (TNC) có đ tui 30 đn 39
tui. Trong đó ngi nhiu tui nht lƠ 58 vƠ ngi ít tui nht lƠ 22.
89,2 % đi tng tham gia nghiên cu có trình đ hc vn  cp PTTH, 4,1%
TNC có trình đ Trung cp, cao đng, đi hc vƠ 1,5% TNC có trình đ hc vn
 cp Tiu hc.

16
14.5%
77.0%
5.6%
1.5%
1.5%
0.0%
10.0%
20.0%
30.0%
40.0%
50.0%
60.0%
70.0%
80.0%
Cha có
v/chng
Có
v/chng
Ly thân, ly
d
Góa Sng
chung
cha kt
hôn

Biuăđă5:ăTìnhătrngăhônănhơnă
77,0% TNC sng cùng vi v/chng; 14,5% sng đc thơn cùng b/m vƠ
anh/ch em, 5,6% TNC hin sng ly thơn, góa (chim 1,5%) vƠ sng chung cha

kt hôn (1,5%).
Bngă2:ăNghănghipăcaăđiătngănghiênăcuă
Nghănghip
n = 269
Tălă(%)
Nông dân
26
9,7
Công Nhân
24
8,9
Th th công
14
5,2
B đi/ công an
1
0,4
Lái xe
18
6,7
Nhân viên Hành chính
13
4,8
Tht nghip
135
50,2
Khác
38
14,1
50,2% BN đang điu tr ARV không có vic lƠm, 49,8% s BN hin có công

n vic lƠm; trong đó nông dơn (chim 9,7%), công nhơn (8,9%), lái xe (6,7%) còn
li lƠm các ngh vƠ công vic khác.
Thang Long University Library

17
53.9%
37.9%
2.6%
5.6%
QHTD
TCMT
Khác
Không bit

Biuăđă6:ăLỦădoănhimăHIV
Biu đ 6 cho thy đng lơy ch yu ca các BN đang điu tr ARV lƠ
đng TCMT ( 53,9%), QHTD ( 37,9%), khác (5,6%) vƠ 2,6% không nh.
Bngă3:ăSăbuiăthamăgiaătpăhunăcaăđiătngănghiênăcu
Niădung
n = 269
Tălă(%)
1 - 2 bui
136
50,6
3 - 5 bui
123
45,7
≥ 6 bui
10
3,7

100% TNC đc tp hun tuơn th điu tr trc khi tham gia điu tr ARV,
trong đó 50,6% TNC tham gia tp hun t 1 đn 2 bui, 45,7 % tham gia tp hun
t 3 đn 5 bui, 3,7% tham gia trên 6 bui.
Bngă4:ăNiădungătpăhun trcăđiuătrăARVă(nă=ă269)
Niădungăđcătpăhun
Tnăsă(n)
Tălă(%)
Thông tin c bn v HIV, điu tr ARV, d phòng
NTCH
262
97,4
Xác đnh ngi h tr tuơn th điu tr
162
60,2
H tr BN mô t hot đng hƠng ngƠy
134
49,8
Các tác dng ph ca thuc vƠ cách x trí
205
76,2
Lý do không tuơn th điu tr vƠ đ ra gii pháp
189
70,3
Lên k hoch tuơn th điu tr
188
69,9
Phác đ điu tr
136
50,6
97,4 % TNC bit h đc tp hun các thông tin c bn v HIV, điu tr

bng ARV, d phòng NTCH trc điu tr, 76,2% đc tp hun v tác dng ph

18
ca thuc, cách x trí khi gp tác dng ph, 50,6 % cho bit h đƣ tham gia tp hun
v các phác đ điu tr, 60,2% TNC xác đnh ngi h tr tuơn th điu tr.
3.1.2.ăKinăthcăvătuơnăthăđiuătrăARV
Bngă5:ăKinăthcăvăđiuătrăăthucăARVă
Niădung
n = 269
Tălă(%)
ThucăARVălƠăthucăgì
Thuc kháng sinh
3
1,1
Thuc kháng virus HIV
266
98,9
Không bit
0
0
ARVăđcăphiăhpămyăloiăthuc


T 2 loi thuc
4
1,5
Ít nht 3 loi thuc tr lên
263
97,8
Không bit

2
0,7
98,9% TNC cho bit ARV lƠ thuc kháng virus HIV, vn còn 1,1% TNC
cho rng ARV lƠ thuc kháng sinh.
97,8% TNC bit đc điu tr ARV phi phi hp ít nht 3 loi thuc tr
lên, 1,5% cho rng điu tr ARV đc kt hp t 2 loi thuc vƠ 0,7% TNC không
bit thuc ARV đc kt hp t bao nhiêu loi thuc.
Bngă6:ăKinăthcăvăthiăgianăđiuătrăvƠăcáchăungăthucăARV
Niădung
n = 269
Tălă(%)
ThiăgianăđiuătrăARV


iu tr mt thi gian
2
0,7
iu tr khi thy ht triu chng
5
1,9
iu tr đn khi thy c th khe lên
5
1,9
iu tr sut đi
257
95,5
CáchăungăthucăARV
Tnăsă(n)
Tălă(%)
Ung thuc ARV 2 ln/ngƠy

269
100
Khong cách gia 2 ln ung ARV lƠ 12 ting
269
100
Thang Long University Library

19
95,5% TNC đang điu tr đu nhn thc đc điu tr ARV lƠ điu tr sut
đi. Ch có 0,7 % TNC cho rng điu tr ARV ch trong mt thi gian vƠ 1,9%
ngh rng khi thy c th khe lên vƠ ht triu chng thì thôi không điu tr na.
100% BN tham gia nghiên cu bit rng khi tham gia điu tr ARV thì h phi
ung 2 ln trong ngƠy vƠ khong cách gia 2 ln ung thuc lƠ 12 ting.
Bngă7:ăKinăthcăvătácădngăphăthucăARV
KinăthcăvătácădngăphăcaăARV
n = 269
Tălă(%)
Cóătácădngăph


Có ( Bit v tác dng ph ca thuc ARV)
266
98,9
Không
3
1,1
Triuăchngăcaătácădngăphă
Tnăsă(n)
Tălă(%)
Ni mn

189
70,3
Vàng da
84
31,2
Nôn
78
29,0
Tiêu chy
65
24,2
au bng
46
17,1
au đu
98
36,4
Hoa mt, chóng mt
136
50,6
Khác
12
4,5
98,9% TNC bit đc các tác dng ph ca thuc vƠ k tên đc các tác
dng ph có th gp phi khi tham gia điu tr ARV. Tác dng ph đc nhc đn
nhiu nht ni mn (70,3%); hoa mt, chóng mt (50,6%); đau đu (36,4%); vƠng da
(31,2%); nôn (29%).