tỷ lệ mắc tha trên bệnh nhân đến khám tại khoa khám chữa bệnh theo yêu cầu của bệnh viện bạch mai từ tháng 5 đến tháng 8 năm 2013 và một số yếu tố liên quan

T VN 

Tng huyt áp (THA) đang lƠ mt bnh ph bin và là gánh nng t vong
hƠng đu trên th gii. Theo T chc Y t Th gii (WHO) nm 1978, trên th gii
t l mc bnh THA chim khong 10% - 15% dân s vƠ c tính đn 2015 là
29%. Nm 2000, có khong 600 triu ngi mc và 7,1 triu trng hp t vong
do THA (chim khong 13% tng s t vong toàn cu) [1]. Trong s các trng
hp mc bnh và t vong do tim mch hƠng nm có khong 35% - 40% nguyên
nhân là THA [2].
THA gây nhiu bin chng nguy him nh: suy tim, suy vƠnh, suy thn, tai
bin mch máu não…đòi hi phi điu tr lâu dài, tn kém v kinh t và nh hng
không nh ti sc khe ngi bnh. Chính vì th THA không nhng nh hng
đn cht lng cuc sng ca bn thơn ngi bnh mà còn là gánh nng cho gia
đình vƠ xƣ hi. Ti Hoa K chi phí hƠng nm cho phòng chng bnh THA trên 259
t đô la [2].
T l bnh THA có xu hng tng rt nhanh không ch  các nc có nn
kinh t phát trin mà  c các nc đang phát trin. Theo WHO nm 2003 t l
tng huy áp  khu vc Châu Âu và Bc M đƣ khá cao chim 15% - 20% trong
khi đó  n  (2000) là 31% [3].
Vit Nam đang trong quá trình chuyn đi dch t hc vi gánh nng bnh
tt kép: bnh lây nhim vn cao trong khi bnh không lây nhim đang tng nhanh
(và là gánh nng t vong chính), trong đó có s gia tng gánh nng ca THA , nht
là  khu vc thành th.
Các yu t nguy c ca bnh THA: ri lon lipid máu, thói quen n mn, hút
thuc, ung ru, ít vn đng, béo phì. Khng ch nhng yu t nguy c nƠy có
th làm gim 80% bnh THA [4] và có th d phòng đc thông qua các bin pháp
can thip có hiu qu.
2
Nhiu bng chng cho thy THA đang gia tng nhanh cùng vi s thay đi
nhanh chóng v kinh t xã hi, dch t hc, đc bit là trong khu vc đô th. Theo
nghiên cu ca b môn Tim mch và Vin Tim mch ti thành ph Hà Ni nm

2001 - 2002, t l THA  trng thành là 23,2%, cao gn ngang hàng vi nhiu
nc phát trin trên th gii [5], [6]. Mt nghiên cu mi gn đơy cho thy t l
tng huyt áp ngi ln (trên 25 tui) đƣ lên đn 33,3% [7]. D báo trong nhng
nm ti s ngi mc bnh THA s còn tng do các yu t nguy c nh: hút thuc
lá, lm dng bia ru, dinh dng không hp lý, ít vn đng vn còn khá ph bin.
Giám sát các yu t nguy c theo phng pháp bc thang ca WHO (STEPwise) là
mt trong nhng chin lc hiu qu đ phát hin sm bnh THA cng nh các
bnh không lây nhim khác.
Trong thc t đƣ có nhiu đ tài nghiên cu v bnh THA và các yu t
nguy c ca bnh trong cng đng, tuy nhiên cha có đ tài nghiên cu nào v vn
đ này ti Khoa Khám cha bnh theo yêu cu - Bnh vin Bch Mai. Vì vy
chúng tôi tin hành nghiên cu đ tài ắT l mc THA trên BN đn khám ti
Khoa Khám cha bnh theo yêu cu ca Bnh vin Bch Mai t tháng 5 đn
tháng 8 nm 2013 vƠ mt s yu t liên quan” vi hai mc tiêu chính sau đơy:
1. Xác đnh t l mc THA trên BN đn khám ti Khoa Khám cha bnh theo
yêu cu ca Bnh vin Bch Mai t tháng 5 đn tháng 8 nm 2013
2. Mô t mt s yu t liên quan đn THA  nhng BN trên.
Thang Long University Library
3
CHNG I - TNG QUAN TÀI LIU

1.1. nh ngha, phơn loi vƠ triu chng tng huyt áp
1.1.1. nh ngha tng huyt áp
Theo T chc Y t th gii, mt ngi trng thƠnh đc gi là THA khi
huyt áp tơm thu (HATT) ≥ 140 mmHg vƠ hoc huyt áp tơm trng (HATT) ≥
90mmHg hoc đang điu tr thuc h áp hàng ngày hoc có ít nht 2 ln đc bác
s chn đoán lƠ THA [4], [8], [9].
THA không phi là mt tình trng bnh lý đc lp mà là mt ri lon vi
nhiu nguyên nhân, các triu chng đa dng, đáp ng vi điu tr cng rt khác
nhau.

1.1.2. Phân đ tng huyt áp
Có nhiu cách phân loi THA khác nhau.  Vit Nam, có 2 cách phân loi
đc áp dng ph bin lƠ phơn đ THA theo WHO/ISH (nm 2003) [4], [8], [9] vƠ
phân loi huyt theo JNC VII.
Phân loi HA  ngi ln
Theo WHO (2003)
Theo JNC VII
Loi HA
HATT
HATTr
HATT
HATTr
Bình thng
-
-
< 120
< 80
Tin tng huyt áp
-
-
120 - 139
80 - 89
Tng huyt áp




 I
140 - 159
90 - 99

140 - 159
90 - 99
 II
160 - 179
100 - 109
≥ 160
≥ 100
 III
≥ 180
≥ 110
-
-
Bng 1.1. Phân đ THA theo WHO và theo JNC VII
ứ Nu tr s HATT và HATTr  hai đ khác nhau thì ly giá tr cao hn đánh
giá
4
1.1.3. Triu chng ca bnh THA
Bnh nhân b THA đa s đu không có triu chng gì cho ti khi phát hin
ra bnh. Biu hin hay gp nht là đau đu vùng chm và hai bên thái dng, ngoƠi
ra có th có hi hp, mt, khó th, m mt, tê đu chi mt s triu chng khác tu
thuc vào nguyên nhân hoc bin chng ca THA [10].
o huyt áp (HA) lƠ phng pháp có ý ngha chn đoán xác đnh bnh.
Thng dùng huyt áp k thy ngân hoc mt s loi dng c đo HA khác vƠ áp
dng theo tiéu chun ca Hi Tim mch Vit Nam.
ứ Ti phòng khám: Khi bnh nhân có tr s HA ≥ 140/90 mmHg sau khám li
lâm sàng ít nht hai hoc ba ln khác nhau, mi ln khám đuc đo ít nht 2 ln
đc chn đoán lƠ THA [11].
ứ Ti nhà, khi đo nhiu ln đúng phng pháp có tr s HA>135/85 mmHg thì
có th chn đoán lƠ THA.
Các xét nghim cn làm cho BN THA: sinh hóa, tng phơn tích nc tiu,

đng máu, X - quang tim phi, soi đáy mt nu cn. Ngoài ra THA còn có mt s
biu hin thy ting thi  tim, nhp tim nhanh hoc lon nhp, có th có suy tim.
Khám bng có th phát hin ting thi tâm thu hai bên rn, trong hp đng mch
thn, phng đng mch ch hoc phát hin thn to, thn đa nang lƠ mt trong
nhng bnh nguyên nhân gây THA.
Cn lâm sàng đ đánh giá các yu t nguy c THA, tìm các du hiu ca
THA, nghi ng THA th phát cng nh xác đnh THA đƣ có tn thng c quan
đích hay cha. Mt s xét nghim thng đc ch đnh nh: công thc máu, hóa
sinh máu (đng máu lúc đói, ure, creatinin, cholesterol, đin gii đ), tng phn
tích nc tiu, đin tâm đ, siêu âm tim. Ch đnh cn lâm sng cn đc đt ra
trên tng bnh nhân c th nht là khi điu tr gp khó khn, nghi ng THA có
nguyên nhân, bnh nhân tr tui có ch s HA cao.
Thang Long University Library
5
Nguyên nhơn THA: đa phn lƠ THA vô cn, ch có 5% trng hp tìm thy
nguyên nhân THA, hay gp  ngi tr nh: hp đng mch thn, u tuyn thng
thn…
1.1.4. Tn thng c quan đích trong tng huyt áp
Tim: Suy tim và bnh mch vành là hai bin chng chính và là nguyên nhân
t vong cao nht ca THA [6].
Não: các tai bin do THA thng gp nh: nhi máu não, xut huyt não có
th t vong hoc đ li di chng nng n. Có th ch gp THA thoáng qua vi các
triu chng thn kinh khu trú không quá 24 gi hoc bnh não do THA vi các
triu chng lú ln, hôn mê kèm co git, nôn ma, nhc đu d di [6].
Thn: có th gp các tn thng: x va đng mch thn, suy thn.
Mch máu: THA là yu t gơy x va đng mch, x va h thng mch
ngoi biên, phng đng mch ch [12].
Mt: Soi đáy mt có th thy tn thng đáy mt [8]. Theo Keith-
WagenerBarker có 4 giai đon có tn thng đáy mt:
ứ Giai đon I: Tiu đng mch cng và bong.

ứ Giai đon II: Tiu đng mch hp có du hiu bt chéo tnh mch.
ứ Giai đon III: Xut huyt và xut tit võng mc, cha có phù gai th.
ứ Giai đon IV: Phù lan ta gai th
6
1.2. Gánh nng bnh tt do tng huy áp
THA đang ngƠy cƠng gia tng vƠ lƠ nguyên nhân t vong hƠng đu trên th
gii [13]. Trong s 57 triu ca t vong trên toàn cu nm 2008 gơy thit hi khong
36 triu USD thì có 63% là do các bnh nh bnh tim mch (trong đó có THA),
tiu đng, ung th vƠ các bnh hô hp mn tính. D tính con s t vong do bnh
không lây nhim s tip tc tng trên toƠn th gii đc bit là  các nc thu nhp
thp và trung bình [13].
THA c tính gây ra 7,5 triu ca t vong, chim khong 12,8% tt c các
trng hp t vong, và là mt yu t nguy c chính gây bnh tim mch. T l
THA không có s khác bit nhiu trong tt c các nhóm nc tuy vy nó thng
thp nht  các nc có thu nhp cao [13]. Hin nay nc ta đang phi gánh chu
gánh nng bnh tt kép vi s gia tng nhanh chóng ca bnh không lây nhim
trongkh các bnh nhim trùng vn đang có t l mc cao. THA là mt loi bnh
lý tim mch xy ra khá ph bin ti cng đng.
Bnh THA vi nhng bin chng nng n ca nó nh tai bin mch máu
não, các tn hi trên mt s c quan đích nh tim, thn, mt có th làm cho
ngi bnh b tàn ph, b mt kh nng hoc suy gim kh nng lao đng, làm nh
hng đn cht lng cuc sng, lƠm gia tng gánh nng kinh t cho gia đình vƠ
xã hi.
THA nói riêng và các bnh không lây nhim nói chung có chung nhiu yu
t nguy c có liên quan đn li sng. Ngi ta cng đƣ chng minh rng có th
phòng nga đc mt t l ln bnh THA thông qua gim các hƠnh vi nguy c nh
ru, thuc lá, ch đ n ung, ít vn đng. ơy lƠ nhng chin lc có hiu qu
cao trong vic kim soát và phòng nga s gia tng gánh nng bnh tt và t vong
do THA.
Thang Long University Library

7
1.3. Mt s yu t liên quan ti tng huyt áp
1.3.1. Các yu t không thay đi đc
ứ Tui: thông thng  ngi trng thành tui càng cáo, tr s HA càng cao.
THA xut hin thung xuyên hn  nhóm nam ≥ 55 vƠ n ≥ 65 tui.
ứ Gii: nam thng có t l mc THA cao hn n. Riêng vi n trong đ tui
đƣ mƣn kinh cng có t l mc THA cao.
ứ Chng tc: ngi châu M gc Phi hoc ngi Phi gc châu M có nguy c
mc THA cao hn so vi ngi gc châu Âu.
ứ Tin s gia đình: nhng ngi có ngi cùng huyt thng trong gia đình b
THA thì cng có nguy c mc THA cao hn [14].
1.3.2. Các yu t có th thay đi đc
Yu t nguy c có th thay đi đc gm: hút thuc lá, ung ru bia, ch
đ n nhiu mui, ít rau qu, s dng du m không hp lý, ít vn đng th lc,
béo phì (BMI ≥ 23), ri lon lipid máu, đái tháo đng…[14].
Hút thuc lá: theo mt s kt qu nghiên cu, hút thuc lá có liên quan ti
mc đ THA. Thuc lá lƠm tng nguy c nhi máu c tim lên 4 ln, đt t lên 5
ln, nguy c mc bnh THA cao gp 1,45 ln so vi ngi không hút thuc lá.
Trong thuc lá có cha ti hn 4000 cht vi 200 cht đc hi trong đó quan trng
nht là nicotin có tác dng co mch ngoi biên, tng nng đ serotonin não vi
tuyn thng thn gây THA [4]. Hút thuc lá có th gơy ra cn THA kch phát.
Ngoài ra khí CO trong quá trình hút thuc lá lâu dài s gơy lên mƠng x va đng
mch lƠ nguy c gơy THA. Hút thuc lá cng lƠm tng nguy c mc bnh mch
vành lên 50 - 60% so vi ngi không hút [15].
Ung ru bia nhiu: theo kt qu nghiên cu trc đơy đƣ cho thy có s
liên quan gia vic s dng ru bia nhiu vƠ THA [4], [16]. Ru có th gây ri
lon nhp tim, ri lon điu hòa Lipoprotein và Triglycerid, làm tng nguy c
THA, nhi máu c tim vƠ các bnh lý v mch máu. Ru còn làm gim tác dng
8
ca thuc điu tr THA. Khong 10% trng hp THA liên quan đn ung ru

[4].
Ít hot đng th lc: hot đng th lc thng xuyên giúp tim mch khe,
hn ch nguy c THA. Vic luyn tp thng xuyên  ngi THA không nhng
lƠm tng Lipoprotein, HDL mƠ còn tác dng gim THA. Ngày nay tính cht công
vic đang dn thay đi, công vic vn phòng vƠ s dng máy móc thay th con
ngi khin li sng ít vn đng cƠng tng vƠ kéo theo h ly ca nó dn ti tng
nguy c THA, x va đng mch…
Tình trng tha cân, béo phì: cùng vi s phát trin kinh t, tình trng dinh
dng đc ci thin và công vic ít vn đng chim u th thì t l béo phì ngày
cƠng gia tng. Ch s c th (BMI), đc tính bng cân nng (kg)/chiu cao (m)
2

thng đc s dng đ phân loi tình trng dinh dng. Theo quy c ca Hip
hi đái tháo đng chơu Á (IDI/WPRO), ngng chn đoán béo phì  ngi châu
Á là BMI t 23 tr lên [17].
Tình trng dinh dng
Ch s BMI
Thiu nng lng trng din
BMI < 18,5
Bình thng
18,5 ≤ BMI < 23
Tha cân
BMI ≥ 23
Tin béo phì
23 ≤ BMI < 30
Béo phì đ I
25 ≤ BMI < 30
Béo phì đ II
BMI ≥ 30
Bng 1.2. Phân loi tình trng dinh dng theo IDI/WPRO

Mt s nghiên cu nhn thy béo phì có mi liên quan vi các mc HA.
Nguy c THA  ngi tha cân, béo phì cao gp hai ln so vi ngi bình thng
và cao gp ba ln so vi ngi nh cân[18], [19]. Ch s BMI càng ln mc đ
THA cƠng cao [20]. NgoƠi ra, trên các đi tng béo phì có s thay đi bt li v
các ch s sinh hóa nh tng lipid máu toƠn phn, tng cholesterol đu có nh
Thang Long University Library
9
hng xu đn sc khe và tr s HA.
Ch đ n nhiu rau qu, trái cây, s dng du m thc vt mang li sc
khe cho tim mch qua đó lƠm gim nguy c THA. Ch đ n s dng ít s dng
các đ ung có ga, đng nhanh, hn ch và kim soát đng huyt tt cng lƠm
gim nguy c THA vì THA vƠ đái tháo đng có mi liên h rt cht ch vi nhau.
1.4. Tình hình nghiên cu trên th gii vƠ  Vit Nam
1.4.1. Trên th gii
Bnh THA trong cng đng ngƠy cƠng có xu hng gia tng đc bit là 
các nc phát trin. Ngày nay vn đ không dng li  đó, THA hin đang có xu
hng gia tng  c các nc đang phát trin, c khu vc châu Phi.
Ti các nc phát trin, t l mc THA cng rt thay đi. Ti châu Âu, t l
này  Cng hòa dân ch c (c) lƠ 28%, Cng hòa liên bang c là 17% [21],
Pháp (1994) là 41% [22], Tây Ban Nha (1996) là 30%. Ti châu M, t l mc
THA  Canada (1995) là 22% [23]. Ti mt s nc thuc khu vc thuc Châu Á
nh n  (2000) t l THA là 31%, ti Philipin (2000) t l này là 23%, Trung
Quc (2002) 27,2% [3].
Mt cuc điu tra ti Hoa K nm 1999 - 2000 trên đi tng ngi trng
thành cho thy t l HA bình thng là 39%; 31% thuc nhóm tin THA va 29% là
THA. T l hin mc hiu chnh theo tui  nam là 39% so vi n 23,1%. T l
THA  nam ch cao hn  n la tui trc tui 45.  đ tui 45-54, t l THA 
n bt đu nhnh hn  nam gii vƠ sau đó t l THA  n cao hn nam [24]. THA
đc coi là nguyên nhân ch yu hoc góp phn chính trong 11,4% các ca t vong
 M nm 2003. c tính chi phí trc tip và gián tip cho THA nm 2003 đƣ lên

ti 65,3 t USD [1].
V nguy c ca THA theo nghiên cu gn đơy ti Nigeria cho thy THA có
liên quan ti mt s yu t nh: tui, gii, BMI, đng huyt Hay mt nghiên
cu khác trên 2802 bnh nhân ti Brazil (1996) v các yu t nguy c ca THA
10
nh: tui, yu t gia đình, béo phì, thu nhp, hút thuc, ung ru cng cho thy
liên quan [25].
1.4.2.  Vit Nam
Nm 1960, theo điu tra ca G.S.ng Vn Chung, t l THA ti Vit Nam
là 2% - 3% [5]. Nm 1975, theo điu tra ca B Y t, t l THA là 2,4% [26]. Nm
1984, theo điu tra ca khoa Tim mch bnh vin Bch Mai, t l THA là 4,5%
[26]. Nm 1992, theo điu tra ca G.S.Trn  Trinh và cng s, t l THA là
11,7% [26]. Nm 1999, theo điu tra ca G.S.Phm Gia Khi và cng s, t l
THA là 16,05% [19].
Mt nghiên cu nm 2002 thy trong s 1716 ngi b THA thì 67,5%
không h bit v bnh ca mình, 15% bit mƠ không điu tr đúng, 13,5% điu tr
tht thng, ch có 4% đi tng điu tr đúng [27]. Theo Nguyn Minh Tâm và
Nguyn Th Trúc điu tra 1582 ngi trên 18 tui nm 2001 ti Tin Giang, 16,1%
đi tng cha tng đc đo HA, 58,7% có đo nhng không nh tr s HA ca
mình, 10,3% nh con s HA nhng không kim tra thng xuyên, 14,3% có ý thc
kim tra đnh k [28]. Theo s liu điu tra dch t quc gia nm 2001-2002, t l
THA  nam gii là 15,1% và n gii là 13,5% [27]. iu tra ca Vin Tim mch
Vit Nam v tn sut THA và các yu t nguy c ti các tnh min Bc Vit Nam
nm 2001 - 2002 (trên 5012 ngi) cho thy tn sut THA  ngui trng thành là
16,5%, có 23% đi tng bit đúng nguy c ca bnh. Trong 818 ngi đc phát
hin THA, t l THA đ I, đ II, đ III ln lt là 10,2%; 4,2% vƠ 1,9% trong đó
ch có 84 ngi dùng thuc chim t l 11,5%; t l kim soát HA tt (đa HA v
bình thng) ch đt 19,% [29].
T l ngi dân hiu bit đúng tt c các yu t nguy c bao gm: hút thuc,
ung ru, ch đ n không hp lý, vn đ li hot đng th lc, tin s gia đình

và các ch s nhân trc hc ch chim 23% (18,8% nông thôn, 29,5%  thành
th), trong khi hiu bit sai v các yu t nguy c chim hn 1/3 dơn s (44,1% 
Thang Long University Library
11
nông thôn, 27,1%  thành th) [29].
Theo nghiên cu ca tác gi Phm Gia Khi và cng s ti Hà Ni v THA
nm 1998 - 1999 thy ch s BMI trung bình ca qun th nghiên cu là 20,09.
Nhóm BMI t 22 tr lên có nguy c THA [19]. Nghiên cu ca tác gi Nguyn
Lân Vit (2007) cng cho thy nhng ngi có BMI t 23 tr lên có nguy c THA
cao hn so vi ngi có BMI <18,5 (chun) là 1,61 ln; ngui có BMI > 30 có
nguy c THA hn chun là 5,2 ln [20].
1.5. iu tr bnh tng huyt áp
Trc ht phi xác đnh THA là mt bnh nguyên phát (không có nguyên
nhân) hay ch là triu chng ca mt bnh khác. Mun th, phi khám bnh nhân
toàn din, tìm hiu các tin s bnh tt, các thuc đang dùng, lƠm các xét nghim
vƠ thm dò X-quang, siêu ơm…cn thit liên quan đn chc nng thn…đ tìm
đc nguyên nhân gây THA.
Khi đƣ đc phát hin có bnh, bnh nhân phi ht sc quan tâm vic điu
tr bnh cho bn thân mình.
Mc tiêu ca vic điu tr bnh THA cho đn nay lƠ đa HA tr li mc
bình thng hoc ít nht lƠ đn mc cho phép, đng thi phi làm gim đc tai
bin và t vong. Vì vy, bên cnh vic dùng thuc phi chú ý c đn các bin pháp
khác nh ch đ n ung, ch đ luyn tp, ch đ sinh hot và làm vic, gii
quyt tt các yu t đe da làm bnh d tin trin xu.
Trong điu tr, ngi ta chú ý nhiu đn HATTr, nhng T chc Y t Th
gii (WTO) cho rng “Huyt áp tơm thu cng lƠ yu t đe da mnh m tng
đng vi huyt áp tơm trng”, do vy phi bng mi cách không đc đ các
con s HA tng quá cao. Mc HA đa xung mong mun là trong gii hn đc
quy đnh ngha lƠ < 140/90 mmHg, tuy nhiên  ngi đƣ b bnh t lâu không
đc cha hoc cha không đy đ, HA thng xuyên  mc cao 150 - 160/95 -

100 mmHg, h đƣ quen vi mc huyt áp đó, nu c đa áp xung thp hn thì có
12
khi nguy him, làm cho bnh nhân rt khó chu vì vic ti máu não d b gim vi
nhng hu qu không tt, cha k đn vic phi dùng nhiu thuc phi hp có th
gây nên nhng tác dng ph không tt cho h. Tt nhiên  mc HA đó thì các tai
bin vn c nng hn, tui th gim hn so vi nhng bnh nhân có mc ca HA
 trong gii hn bình thng.
Thang Long University Library
13
CHNG II - I TNG VÀ PHNG PHÁP NGHIÊN CU

2.1. i tng nghiên cu
2.1.1. i tng nghiên cu
Tt c các bnh nhơn đn khám ti khoa KCBTYC t tháng 5 đn tháng 8
nm 2013, có đ tiêu chun đ điu tr bnh THA.
2.1.2. Chn mu nghiên cu
Các đi tng đc la chn ngu nhiên da trên danh sách khám cha
bnh đc qun lý ti Khoa Khám cha bnh theo yêu cu ti Bnh vin Bch
Mai. Trong 3 tháng t tháng 5 đn tháng 8/2013 có 5490 BN đn khám ti Khoa
KCBTYC - Bnh vin Bch Mai có đ yêu cu tham gia điu tra nghiên cu
(nhng ngi đ điu kin sc khe tham gia nghiên cu, phiu thm dò hp
l…), bao gm 2497 nam và 2993 n.
2.2. Phng pháp nghiên cu
2.2.1. Thit k nghiên cu
Nghiên cu mô t, ct ngang
2.2.2. Phng pháp thu thp thông tin
Vi nhng đi tng đ điu kin tham gia, vic điu tra thu thp thông tin
đc thc hin qua 3 bc:
ứ Phng vn các yu t nguy c THA b câu hi. Vic phng vn do các điu
dng viên đang công tác ti Khoa Khám cha bnh theo yêu cu - Bnh

vin Bch Mai thc hin.
ứ o các ch s nhân trc (chiu cao, cân nng, vòng bng, vòng mông…) do
các điu dng viên thc hin s dng các dng c cơn đo chun và theo
hng dn thng quy ca Vin Dinh dng quc gia.
ứ Huyt áp đc đo bi các điu dng viên hai ln bng máy HA đin t
OMRON  cánh tay theo hng dn ca nhà s dng vƠ theo thng quy
14
ca Vin Tim mch Trung ng. Nu s đoca hai ln đo chênh nhau qua 10
mmHg thì s đc đo li ln ba. Giá tr HA đc tính là giá tr trung bình
ca các ln đo.

2.2.3. Bin s nghiên cu
2.2.3.1.ăCácăthôngătinăcăbnăvăcácăđiătngă
ứ Thông tin cá nhơn: tui, gii, ngh nghip, trình đ hc vn ca đi tng.
ứ iu kin kinh t ca h gia đình
2.2.3.2.ăThôngătinăvătngăhuytăáp
ứ T l THA, phơn đ THA
ứ Các yu t nguy c THA vƠ bnh không lơy nhim nói chung đc đ cp
trong nghiên cu nƠy bao gm: hút thuc, ung ru, béo phì.
2.2.4. X lý s liu
S liu đc nhp vƠ x lý bng phn mm SPSS. Thng kê mô t (giá tr
trung bình, phng sai, t l phn trm) đc s dng đ mô t đc đim nhóm
nghiên cu vƠ các bin s. H s tng quan (Spearman’s Rho) đc s dng đ
đánh giá mi liên quan gia các bin s. Mc ý ngha thng kê s dng lƠ 0,05.
2.2.5. Sai s và khng ch sai s
2.2.5.1.ăSaiăsă
ứ Sai s do dng c, k thut đo.
ứ Sai s do thu nhp thông tin trong phng vn, ghi chép thông tin
ứ Sai s do nh li vi các thông tin nh: hút thuc, ung ru, chn đoán vƠ
điu tr THA

2.2.5.2ăKhngăchăsaiăsă
ứ S dng các dng c đo đt chun vƠ đc kim tra k thng xuyên.
ứ Ngi đo HA vƠ các ch s nhơn trc đc tp hun li vƠ thng nht k
thut đo đc theo thng quy.
ứ Các điu dng viên đc tp hun k cƠng đ thng nht v quy trình thu
Thang Long University Library
15
thp s liu vƠ k nng phng vn.
2.2.6. o đc nghiên cu
Vic nghiên cu đc thc hin vi s đng ý ca BN vƠ gia đình, đm bo
gi kín thông tin cá nhân và tin hành chân tht cùng vi s đng ý ca Ban Lãnh
đo Khoa Khám cha bnh theo yêu cu - Bnh vin Bch Mai
16
CHNG III - KT QU NGHIÊN CU

3.1. Thông tin chung ca đi tng nghiên cu
Thông tin
Nam
N
S lng
T l (%)
S lng
T l (%)
Nhóm
tui
25 - 34
556
22,3
706
23,6

35 - 34
639
25,6
754
25,2
45 - 44
544
21,8
820
27,4
55 - 64
586
23,5
607
20,3
≥ 65
169
6,8
104
3,5
Ngh
nghip
Công chc, nhơn viên vn phòng
779
29,4
715
32,7
Kinh doanh, buôn bán
594
24,7

757
21,4
Lao đng t do
434
18,3
278
32,06
Ni tr, v hu
484
19,4
1179
40,69
Khác
209
8,2
850
9,7
Trình đ
hc vn
Tiu hc tr xung
207
7,2
353
9,7
Trung hc c s
521
15,8
697
21,6
Ph thông trung hc

676
26,4
900
30,2
Trung hc chuyên nghip tr lên
1088
50,6
1049
38,5
Tng
2497
52,3
2993
47,7
Bng 3.1: Thông tin chung v đi tng nghiên cu
Nhn xét: C cu tui tng đi đng đu gia hai gii, t l tham gia 
nhóm tui tr thp hn các nhóm khác. Ngh nghip ch yu  nam gii là cán b,
công chc, nhơn viên vn phòng (29,4%) vƠ  n gii lƠ ngi v hu, ni tr
(40,69%). Kinh doanh buôn bán là nhóm ngh đng hàng th hai  c nam và n
(ln lt là 24,7% và 21,4%). T l có hc vn t trung hc chuyên nghip tr lên
 nam cao hn n (50,6% so vi 38,5%).
Thang Long University Library
17
3.2. T l mc tng huyt áp
3.2.1. T l tng huyt áp theo gii
Nam
N

Biu đ 3.1: Gii tính
Nhn xét: Tng s BN đc phát hin THA lƠ 1.048 ngi, trong đó nam có

589 BN, chim t l lƠ 56,2% cao hn so vi n là 43,8%.
3.2.2. T l tng huyt áp theo nhóm tui
Tui
Nam
N
S lng
T l (%)
S lng
T l (%)
25 - 34
31
5,3
7
1,5
35 - 44
74
12,7
26
5,8
45 - 54
111
18,9
56
12,4
55 - 64
163
27,8
115
25,2
≥ 65

210
35,3
255
55,1
Tng
589
100
459
100
Bng 3.2: T l mc tng huyt áp theo nhóm tui và gii
Nhn xét: T l THA tng dn theo nhóm tui và  nam cao hn  n, tr
nhóm tui ≥ 65, khác bit có ý ngha thng kê (p < 0,05).
56,2%
43,8%
18
3.2.3. Phân đ tng huyt áp

Biu đ 3.2: Phân đ tng huyt áp
Nhn xét: THA đ I chim phn ln (43,8%) trong s nhng ngi hin mc
THA, THA đ II và III chim ln lt là 40,8% và 15,4%.
ƣ đc điu tr THA
ƣ đc chn đoán, cha
đc điu tr
Cha đc chn đoán
Biu đ 3.3: T l đi tng mc THA đã đc chn đoán, điu tr
Nhn xét: Phn ln đi tng THA đu đƣ bit đc tình trng bnh ca
mình, 82,6% đi tng THA đƣ đc chn đoán, trong đó 20,3% đi tng đƣ
đc tin hƠnh điu tr. Ch có 17,4% đi tng THA cha bit v tình trng bnh
ca mình.
43,8%

40,3%
15,4%
17,4%
20,3%
62,3%
Thang Long University Library
19
3.3. T l mc mt s yu t nguy c
3.3.1. T l hút thuc
Nhóm tui
Nam
N
Chung
25 - 34 tui
50,0
1,1
22,6
35 - 44 tui
61,9
1,0
28,4
45 - 54 tui
61,0
3,1
29,7
55 - 64 tui
44,5
1,4
21,8
≥ 65 tui

39,2
1,3
20,1
Tng cng
54,6
1,7
25,7
Bng 3.3: T l hút thuc hin ti theo tui)
Nhn xét: t l hút thuc hin ti  nam cao hn nhiu ln so vi n. T l
hút thuc tng lên  nhóm tui 35 - 54 sau đó gim xung  nhóm tui 55 - 64 tui
vƠ ≥ 65 tui.
3.3.2. T l ung ru
Nhóm tui
Nam
N
Chung
25 - 34 tui
89,6
52,4
68,7
35 - 44 tui
91,1
48,7
67,8
45 - 54 tui
90
49
67,8
55 - 64 tui
86,2

45,9
64,9
≥ 65 tui
79,5
32,7
51,3
Tng cng
89,2
49
63,7
Bng 3.4: T l có ung ru theo tui, gii (%)
Nhn xét: t l ung ru tính chung là 63,7%,  nam cao hn so vi n 
tt c các nhóm tui. T l ung ru nhìn chung có xu hng gim dn theo tui
t 55 - 64 tui vƠ ≥ 65 tui.
20
3.3.3. T l béo phì
Nhóm tui
Nam
N
Chung
25 - 34 tui
14,2
5,5
9,3
35 - 44 tui
13,0
10,3
11,4
45 - 54 tui
13,7

15,0
14,3
55 - 64 tui
17,4
18,8
18,0
≥ 65 tui
21,5
22,7
21,8
Tng cng
14,6
12,4
13,8
Bng 3.5. T l béo phì (BMI ≥ 25) theo tui, gii (%)
Nhn xét: t l béo phì tính chung là 13,8%,  nam và n ln lt là 14,6%
và 12,4%. T l béo phì có xu hng tng theo nhóm tui  c hai gii, tng nhanh
hn  n so vi nam, t 9,3%  nhóm tui 25 - 34 tui lên 18,0%  nhóm tui 55 -
64. T nhóm tui 45 tr lên, t l béo phì  n cao hn so vi nam.
3.4. Mt s yu t liên quan đn tng huyt áp
3.4.1. Liên quan gia tng huyt áp và mt s yu t kinh t xã hi
Trình đ
Tng s
Tng huyt áp
S lng (n)
T l (%)
Tiu hc tr xung
207
61
29,6

Trung hc c s
521
109
21,1
Ph thông trung hc
676
123
18,3
Trung hc chuyên nghip tr lên
1088
168
15,5
Bng 3.6: Tng huyt áp theo trình đ hc vn
Nhn xét: t l mc THA gim dn theo trình đ hc vn t 29,6%  nhóm
có trình đ hc vn tiu hc tr xung còn 15,5%  nhóm tt nghip các trng
chuyên nghip.
Thang Long University Library
21

Ngh nghip
Tng s
Tng huyt áp
S lng (n)
T l (%)
Công chc, nhơn viên vn phòng
779
87
11,2
Công nhân
594

93
15,7
Kinh doanh buôn bán
434
113
26,1
Ni tr, hu trí
484
143
29,7
Khác
209
44
21,3
Bng 3.7: Tng huyt áp theo ngh nghip
Nhn xét: s ngi mc THA cao nht  nhóm ni tr, hu trí (29,7%), thp
nht là nhóm công chc, nhơn viên vn phòng (11,2%) và nhóm kinh doanh buôn
bán (26,1%).
3.3.2. Liên quan gia tng huyt áp và mt s yu t nguy c

Tng huyt áp
Có
Không
S lng (n)
T l (%)
S lng (n)
T l (%)
Ung
ru
Có

728
19,8
2950
80,2
Không
320
17,8
1492
82,2
Tng cng
1048
4442
Bng 3.8: Tng huyt áp và ung ru
Nhn xét: T l mc THA  nhng ngi có ung ru là 19,8%, cao hn so
vi nhng ngi không ung ru (17,8%).
22


Tng huyt áp
Có
Không
S lng (n)
T l (%)
S lng (n)
T l (%)
Hút thuc
Có
366
25,9
1044

74,1
Không
682
16,71
3398
83,29
Tng cng
1048
4442
Bng 3.9: Tng huyt áp theo tình trng hút thuc lá (%)
Nhn xét: t l THA  nhóm đi tng có hút thuc lá là 25,9%, cao hn có
ý ngha thng kê so vi  nhóm không hút thuc lá (16,71%).

Tng huyt áp
Có
Không
S lng (n)
T l (%)
S lng (n)
T l (%)
BMI
< 18,5
730
17,5
3982
82,5
18,5 - 23
60
10,4
519

89,6
> 23
83
35,2
188
64,8
Tng cng
1048
4442
Bng 3.10: Tng huyt áp và ch s BMI
Nhn xét: t l mc THA tng theo ch s BMI, t 17,5%  nhóm đi tng
có BMI di 18,5, 12,84%  nhóm có BMI trung bình (18,5 - 25) và cao nht là
35,2%  nhóm đi tng có BMI > 23.
Thang Long University Library
23
CHNG IV - BÀN LUN

4.1. T l mc tng huyt áp vƠ mt s yu t nguy c tng huyt áp
Trong nghiên cu ca chúng tôi, tng s 5.490 đi tng đc điu tra,
phng vn, đƣ phát hin đc 1.048 ngi b THA (chim 19,1%). Kt qu này
cao hn so vi các nghiên cu ca Phm Gia Khi và cng s  thành ph Hà Ni
nm 1999 (16,05%) [19], nghiên cu ca HoƠng Vn Minh và cng s ti huyn
Ba Vì, Hà Ni nm 2002 (16,4%) [32]. Khác bit này mt mt có th do s gia
tng t l mc bênh theo thi gian mt khác cng có th do nghiên cu ca tôi
đc thc hin  Bnh vin Bch mai - Hà Ni, vn có điu kin kinh t xã hi
phát trin hn. Tuy vy t l mc THA trong nghiên cu ca tôi thp hn nghiên
cu ca Nguyn Lân Vit ti ông Anh - Hà Ni nm 2006 (20,5%) [20] vƠ
nghiên cu ca Nguyn Thu Hin ti ng H - Thái Nguyên nm 2007 (33,3%)
[7]. iu này có th đc gi thích do s khác bit v đi tng nghiên cu và
cách chn mu.

Tng t nh nghiên cu ca Hi Tim mch hc thành ph H Chí Minh
(1999), trong nghiên cu ca tôi, đa s nhng ngi mc THA đu  mc đ I
(43,8%) mc dù mc THA đ II vƠ đ III ln lt là 40,3% và 15,4%, cao hn so
vi t l 27,6% và 18,6% trong nghiên cu  thành ph H Chí Minh [33], [34].
Ngoài s khác bit v đa d vƠ tp quán, điu này có th có liên quan vi kh
nng đc phát hin, chn đoán vƠ điu tr THA.
4.1.1. Gii
Xét theo gii, t l THA  nam cao hn so vi n (56,2% so vi 43,8%).
Kt qu ca tôi phù hp vi kt qu nghiên cu ca Nguyn Lân Vit (2003) ti
ông Anh - Hà Ni vi t l mc THA  nam là 55,8%,  n là 44,2% [20] và
nghiên cu ca HoƠng Vn Minh và cng s ti Ba vì (2002) vi 58,1% nam và
41,9% n b THA [32]. T l mc THA  nam cao hn so vi n còn đc ghi
24
nhn  mt s nghiên cu  các khu vc khác. Kt qu điu tra y t quc gia nm
2001 - 2002 cho thy t l THA  nam gii là 61,2% và n gii là 37,9% [1] hay
theo nghiên cu ca Ơo Duy An  th xã Kon Tum t l THA  nam gii là
65,38%, n gii là 34,62% [36]. Các công trình nghiên cu trên th gii cng đu
thy rng THA gp  nam nhiu hn  n [21], [24] [36].
Trong gii hn bài nghiên cu này, t l THA  nam gii cao hn n
(56,2% so v 43,8%) vƠ có nguy c mc bnh THA  nam gii cao gp 1,28 ln
n gii. T l nam gii mc THA cao hn n gii đƣ đc ghi nhn trong nhiu
nghiên cu trong vƠ ngoƠi nc v điu này có th gii thích bi li sng ca nam
gii thích ung ru, hút thuc hn n gii, tc đ làm vic cao hn n gii và
mt vài nhng nguyên nhân sinh hc khác nhau gia hai gii cng dn ti s khác
bit này [21],[36].
4.1.2. Tui
Xét theo đ tui cho thy t l THA tng dn theo đ tui t 3,6%  nhóm
tui 25 - 34 lên 9,6%  nhóm tui 35 - 44, 15,9%  nhóm tui 45 - 54, 26,5% 
nhóm tui 55 - 64 và 42,98%  nhóm tui ≥ 65. Mc dù có s khác bit v thi
gian vƠ đa đim nghiên cu c th song kt qu nƠy cng phù hp vi nghiên cu

ca tác gi Nguyn Lân Vit ti ông Anh - Hà Ni nm 2003 vi t l mc THA
ln lt cho 5 nhóm tui tng ng là 3,7%; 7,1%; 21,7%; 32,7%, 34,8% [20].
Trong nghiên cu ca tôi, nhóm tui ≥ 65 tui mc THA cao gp nhiu ln
so vi nhóm tui 25 - 34. Nhóm 45 - 54 tui t l THA cao gp gn 3 ln và nhóm
nhóm 35 - 44 tui gp 5 ln so vi nhóm 25 - 34 tui. Kt qu nƠy cng phù hp
nghiên cu ca Phm Gia Khi, Nguyn Lân Vit  vùng đng bng Thái Bình:
nhng ngi  đ tui t 55 - 64 tui t l mc bnh THA cao gp 15,25 ln, tui
45 - 54 t l mc bnh THA cao gp 9,73 ln nhng ngi có đ tui 25 - 34 [19]
và nghiên cu ca Nguyn Lân Vit  ông Anh - Hà Ni  đ tui t 25 - 34 tui
có t l THA t 3,7% - 7,1%,  đ tui t 45 - 64 tui t l THA t 21,7% - 32,7%
Thang Long University Library
25
[20].
T l ngi già trong cng đng ngƠy cƠng tng vƠ THA cng thng hay
gp  nhóm tui này. S gia tng t l THA theo tui có th là do tình trng lão
hóa. Tui giƠ thng đi kèm vi s thay đi v mt sinh lý các c quan, s thay
đi v mch máu vi yu t x va đng mch và mt vài yu t khác lƠm tng
nguy c THA. Nguy c TBMMN phi hp vi t l THA  ngi già vì th cng
nhiu hn so vi ngi tr tui. Bên cnh đó, thi gian phi nhim vi các yu t
nguy c lơu dài (hút thuc lá, ung ru bia đi vi nm gii, s thay đi ca
hormone đi vi n gii hay vic lao đng, tp luyn gim sút khi tui tác tng lên
đi vi c hai gii) cng lƠ nhng yu t lƠm tng nguy c mc THA. ơy cng lƠ
điu cnh báo đ bn thân nhng ngi THA hiu đc bnh tình s nng lên theo
thi gian nên cn có s phi hp cht ch gia vic duy trì li sng lành mnh và
vic tuân th điu tr đ tránh nhng bin chng lâu dài ca bnh.
4.1.3. Phân đ và t l đi tng mc tng huyt áp đã đc chn đoán, điu tr
Trong nghiên cu ca tôi, có ti 82,6% nhng ngi THA đƣ bit v tình
trng bnh ca mình, trong đó có 20,3% đi tng đƣ đc điu tr và ch có
17,4% đi tng cha bit v tình trng bnh ca mình.Kt qu này khá phù hp
so vi nghiên cu ca Phm Gia Khi nm 2000 (21,5%) [19], nghiên cu ca

HoƠng Vn Minh nm 2002 (17,4%) [32] vƠ nghiên cu ca Nguyn Lân Vit nm
2003 (34,6%) [20].
Kt qu này có th đc gii thích là do s khác nhau trong nhn thc bnh
tt ca ngi dân, mi quan tâm v các vn đ sc khe cng nh mc đ thc
hin công tác truyn thông giáo dc sc khe  mi quc gia, đa phng. Mc dù
t l nhn bit bnh tt nói chung và bnh THA nói riêng đƣ bc đu có nhng
ci thin theo chiu hng tt lên so vi các nghiên cu trc nhng t l không
nhn bit đc bnh tt ca mình vn còn  mc cao có l công tác tuyên truyn
giáo dc sc khe phòng chng bnh THA trong cng đng vn cha đt yêu cu