chăm sóc các biến chứng cấp tính do xạ trị trên bệnh nhân ung thư vòm mũi họng

1

MC LC
DANH MC CÁC CH VIT TT 2
DANH MC CÁC HÌNH 3
T VNă 4
Chngă1:ăNI DUNG 6
1.1. Khái nim v bààààà- hng 6
àHàu tr àààành nhân ung ààà hng hin nay 7
1.3. Bàààààà hng 8
1.4. Dch t hààààà hng 8
1.5.1. Ch   nh: 8
1.5.2. Chàààn: 10
1.5.3. Ch   t. 11
àĐu tr àààà hng 11
1.6.1. X tr: 11
1.6.2. Hóa cht 11
1.6.3. Đu tr phu thut: 12
1.7. Các bin chng do x tr và cách khc phc 12
1.7.2. Bin chng mun 16
Chngă 2: CHMă SịCă CÁCă BIN CHNG CP TÍNH DO X TR TRÊN
BNHăNHÂNăUNGăTHăVọMăMIă- HNG 17
2.1. Vai trò caăchmăsócăvàătheoădõiăbnh nhân x tr vòmămiăậ hng 17
àQàààààng 17
2.2.1. Nh nh: 18
2.2.2. Ch   ng: 20
2.2.3. Lp k hoch 20
2.2.4. Thc hin k hoch 22
 Đ  27
KT LUN 33
TÀI LIU THAM KHO 34

2

DANH MC CÁC CH VIT TT


AJCC: American Joint Committee on Cancer- HipăhiăungăthăHoaăK
KQM:ăktăquămongăđi
M: Metasatas- Diăcn
N: Node- Hch
UTVMH:ăUngăthăvòmămiăhng
UTV:ăUngăthăvòm
UT:ăUngăth
T: Tumor- Khiău
WHO: ( World Health Organization)- TăchcăYătăthăgii.


Thang Long University Library
3

DANH MC CÁC HÌNH

Hình 1: Gii phàààng 6
Hình 2: nh ni soi vòm bààààààng 9
Hình 3: Hình nh bàà II và III do x tr. 13
Hình 4: Viêm niêm mààài sau x tr. 14
HààĐàààààành nhân viêm da 23
Hình 6: Hình nh bààààng ming 24

4

T VNă

Ungăthăvòmămiăhngălàătnăthngăbnhălýăácătínhăcaăcácă tăbàoăniêmă
mcăvàădiăniêmămcăvùngăvòmămiăhng.ăâyălàămtătrongănhngăbnhăungăthă
phăbinăăncătaăvàămt săncăvùngăNamăÁănhăTrungăQuc,ăHngăKông,ăàiă
Loan, Singapore … TălămcătrungăbìnhăăBcăPhi,ătălăthpăăngiădaătrngăvàă
NhtăBn.ăTălămcăcaoăănhómătuiătă40-50,ănam/ănălàă2/1ă[3].
Trongănhngănmăgnăđây,ămiănmăBnhăvinăKăđưănhnăvà điuătrătrungă
bìnhătăă400ă- 500ăbnhănhânămi.ăThngăkêăungăthătrênăngiăHàăNiăgiaiăđonătă
nmă2001- 2004ăchoăthyătălămcăungăthăvòmămiăhngălàăbnhăthătătrongăcácă
loiăungăthăănamăgii.Tălămcăănamălàă7,8/100.000ădân,ăănălàă3,3/100.000
dân [5], [8].
Ungăthăvòmămiăhngălàăbnhăthngăgpănhtătrongăungăthăđu,ămt, c.ă
Triuăchngălâmăsàngăthngănghèoănàn,ădănhmăviăcácăbnhălíămiăhngăkhác,ă
điuăđóădnăđnăbnhănhânăthngăđnăvinăăgiaiăđonămună(96,8%ăăgiaiăđonă
III - IV) [4].ăSoiăvòmămiăhngăsinhăthitălàmăgiiăphuăbnhălàătiêuăchunăvàngă
chnăđoánăxácăđnh.ăCácăxétănghimăcnălâmăsàngăkhácănhăsiêuăâm,ăđcăbităchpă
ctălpăviătínhăgiúpăchoăvicăxácăđnhăgiaiăđonăbnh
PhngăphápăđiuătrăungăthăvòmămiăhngăăVităNamăcngănhămtăsă
ncătrênăthă giiăchăyuăvnă làăxătr,ă cóăthăxă tăngoàiăvàoă hocăktăhpăxă
ngoàiăvàăxăápăsát.ăHóaătrăcóăthăktăhpăviăxătrăchoăbnhănhânăgiaiăđonătăIIB -
IVB,ăgiúpătngăhiuăquăđiuătr.ăTuyănhiênătălăbnhătáiăphátăvnăcao,ălà nguyên
nhânăchínhăgâyăthtăbiăcaăđiuătrăungăthăvòmămiăhngă[4].
Bênăcnhăliăíchăđiuătr,ăxătrămangăliănhiuăbinăchngăchoăbnhănhân.ă
Baoăgmăcăbinăchngăcpăvàămnătính.ăBinăchngăcpăthngăgpănhtălàăviêmă
da,ăviêmăniêmă mcăhngă ming,ă viă cácă mcă đă khácă nhauă vàă khôă ming,ă gimă
hocămtăvăgiácă(100%)ă[11].ăVicăphátăhinăsmăvàăchmăsócăcácăbinăchngălàă
mtăchcănngăquanătrngăcaăđiuădng,ăgópăphnărtălnătrongăktăquăđiuătr.
Cùngă viă vică să lngă bnhă nhână ungă thă ngàyă mtă tng, điuă dngă

chuyênăngànhăngăthălàămtălnhăvcăcnăđcăphátătrin.ăQuyătrìnhăchmăsócăbnhă
nhânăungăthănóiăchungăvàăxătrănóiăriêngăchaăcóănhiuăchuyênăđăvàănghiênăcuă
Thang Long University Library
5

sâu.ăVìăvy,ăchúngătôiătinăhànhăchuyênăđăắChmăsóc cácăbinăchngăcpătínhădo
xătrătrênăbnhănhânăungăthăvòmămiăhng”ăviăhaiăniădungăchínhăsauăđây:
1. Lp k hoch chm sóc các bin chng cp tính do x tr trên bnh
nhân ung th vòm mi hng.
2. Mt s kinh nghim trong phát hin và chm sóc các bin chng cp
tính sau x tr.











6

Chngă1:ăNI DUNG
1.1. Khái nim v bnh ung th vòm mũi - hng
- Ungăthăvòmămiăậ hngă(ungăthăvòm,ăungăthăvòmăhng)ălàăthutăngăchă
nhómăbnhălýăácătính xutăphátătătăbàoăbiuămôăvùngăvòmămiăậ hng.

Hình 1: Gii phàààng

Vòmălàăkhoangămănmădiănnăs,ăsauăhcămi,ătrênăhngămingăvàăcóă
kíchăthcăkhongă4x4x3ăcm,ăcóă6ăthànhă[9].
- Thànhă trc:ătoănênăbiă2ăcaămiăsau,ăliênăquanăviăhcămi,ăhă mt,ă
xoang hàm - sàng,ă2ăbênăchânăbmăhàm.
- Thành trênăhayătrnăvòm:ăhiăcongăúpăxung,ătoănênă biămtădiăthână
xngăbmăvàăphnănnăxngăchm.ăNiêmămcăăđâyăcóănhiuămôăbchăhuytăvàă
kéoădàiăxungăthànhăsauătoănênăhnhănhânăhu.
- Thànhăsau:ăliênătipăviătrnăvòmătăphnăănnăxngăchmăđnăcungătrcă
đtăđiă- tngăđngă2ăđtăsngăcăđuătiên,ă2ăphnămărngăraătoănênăgiiăhnă
sauăcaăhăRosenmuler.
Thang Long University Library
7

- Haiăthànhăbên:ătoănênăbiăcânăc,ăcóălăvàăgăvòiătaiă(Eustachian).ăPhíaăsauă
làăhăRosenmuller.ăKhiăuăvòmăxutăphátătăthànhăbênăgâyăbítătcăl huăcaăvòiătaiă
nênădnăđnăhinătngăùătai.
- Thànhădi:ăhăvàăđcătoăbiămtăsauămànăhuămm.
Mch máu nuôi dng:ăđngămchăbmăkhuăcái,ăxutăphátătăđngămchă
hàmătrongă(ăngànhăcùngăcaăđngămchăcnhăngoài).
T chc hc:ăphnătrênăcuătoăbiăbiuămôătrăđnăcóălôngăchuynăthucă
niêmămcăđngăhôăhp.ăPhíaădiălàălpăbiuămôălátătngăthucăniêmămcăđngă
tiêu hóa.
Hch c: Baoăgmăcácănhóm
- NhómăI:ădiăcm,ădiăhàm
- NhómăII:ăcnhăcao
- NhómăIII:ăcnhăgia
- NhómăIV:ăcnhăthp
- Nhóm V: nhóm gai
- Nhóm VI:ănhómătrcăkhíăqun
- NhómăVII:ănhómăhchăthngăđòn

 Hng điu tr và chăm sóc cho bnh nhân ung th vòm mũi  hng
hin nay
Trênăthăgiiăxătrălàăphngăphápăchăyu,ăhăthngămáyăxătrăngàyăcàngă
ciăthin.ăHinănayăcácăncătiênătinăphnăln điuătrăbngăkăthutăIMRTă(xătră
cóăđiuăbinăcngăđăchiuătia).
TiăBnhăvinăK ngiăbnhăđcăxătrăbngămáyăgiaătcăthngăhocămáyă
Cobalt ậ 60.ăHăthngăxătrăthngăchmăhnăcácăncătinătinămiănm.ăCácă
bácăsăthngăchăđcăđàoătoătrongăncăvàătăđàoăto.
âyălàăphngăphápăxătrătăxa.ăThătíchătiaăthngăbaoăhtăvùngăvòmămiă
hngă vàă lână cnă cùngă toànă bă hă hchă c.ă Phână liuă xă tră thôngă thngă làă 2ă
Gy/ngàyăxă5ăngày/tun.ăTngăthiăgianăđiuătrăthngă6,5ăậ 7ătun.
8

Hngăchmăsóc choăngiăbnhăungăthăvòmămiăhng: ti VităNamăgmă
bácăsăvàăđiuădngăchmăsócăngiăbnhătrongăgiăhànhăchính.ăNgoàiăgiăhànhă
chínhăngiăbnhăhoànătoànăphiătăchmăsóc.
1.3. Bnh nguyên ung th vòm mũi  hng
Chaăkhngăđnh,ăcóă3ăyuătăcăbn:
- Vi rút Epstein - Barr (EBV)
- Cácăyuătădiătruyn:ăliênăquanăđnănòiăging.
- Yuătămôiătrngăsng:ăthucălá,ăru,ăkhíăđc
1.4. Dch t hc ung th vòm mũi  hng
Bnhăcóăđcăđimăvùng,ătrênăthăgiiăhìnhăthànhă3ăkhuăvcăđaălíăcóătălămcă
bnhăkhác nhau [2]:
- Khuăvcăcóătălămcăbnhăcao:ăMinănamăTrungăQuc,ăHngăKông
- Khuăvcăcóătălămcăbnhătrungăbìnhăvàăcóăxuăhngătngăcaoălàăcácăncă
ôngăNamăÁ,ăBcăPhi.
- Khuăvcăcóătălămcăthp:ăChâuăÂu,ăChâuăM.
ăVităNam,ăungăthăvòmămiăhngăđngăthă4ătrongăcácăbnhăungăthăă
namăgiiă[3].

1.5. Chn đoán ung th vòm mũi  hng
1.5.1. Chn đoán xác đnh:
Daăvàoăcácătriuăchngălâmăsàngăvàăcnălâmăsàngăsau:
Triu chng lâm sàng: Triuăchngănghèoănàn,ăbnhănhânăthngăkhôngăđă
ý,ădănhmăviăcácăbnhătai- mi- hngăkhácă[4].
- Triuăchngăcănng:
+ Ùătai,ăngheăkémămtăbên
+ auăđuăâmăămtăbên,ăgiaiăđonămunăđauăcăđu
+ Ngtămi,ăkhtăkhcăraădchănhyălnămáu
+ Niăhchăcănhtălàăhchăcăcao,ăhchăgócăhàmă(Kuttner),ăkhôngăđau
+ Tnăthngăcácădâyăthnăkinhăs:ădoăuăchènăépăhayăxâmălnăvàoăcácădâyă
thnăkinhăs
Thang Long University Library
9

- Triuăchngăthcăth:
+ Khámăvòmămiăhng:ăSoiăgiánătipăquaăgngăhocătrcătipă(bngăngăniă
soi)ăvàătinăhànhăsinhăthităkhiăuăvòmăhng.ăQuaăsoiăvòmăcóăthăthyăđcă
khiăuăsùi,ăloétăhocăthâmănhim,ădăchyămáu.ăSinhăthitătăchcăthngă
mnănát.

ảình 2: nh ni soi vòm bnh nhân ung th vòm mi hng

+ Khámăhchăc,ătai ậ mi - hngămingăvàăcácădâyăthnăkinhăs.
+ Khámăcácăcăquanăhayăbădiăcn:ăgan,ăphi,ăxng.
- Triuăchngătoànăthânăthngăítăgp,ăăgiaiăđonămun.ă
ángăchúăýălàănhngătriuăchngătrênăthngăxutăhinăăcùngămtăbênăcă
th,ăđâyăchínhălàăđcăđimăquanătrngăgiúpăcácăthyăthucăchnăđoánăphânăbităgiaă
UTVMHăviăcácăbnhăkhác.
Cn lâm sàng:

- Xétănghimătăbào:ăkhiăuăvòmăvàăhchăcăchnăđoánătăbàoăhcăchăcóătácă
dngăgiúpă đnhă hngăchnăđoán,ă khôngă cóăvaiătròăquytă đnhătrongă chnă
đoán.
- Chnăđoánămôăbnhăhc:ăbtăbucăphiăcó,ătheoăWHO [4]
- Ung thăbiuămôăkhôngăbităhóaă(typ III)
+ăUngăth biuămôădngătuynănang
+ Cácăloiăkhác
10

- Xétănghimăminădchădchăthăvàăhóaămôăminădch:ănhmăđánhăgiáăătină
trinăcaăbnh.ăcăbităkăthutăhóaămôăminădchăgiúpăchnăđoánăphânăbită
chính xácăloiămôăbnhăhcăcaăbnh,ătrênăcăsăđóătiênălngăbnhămtăcáchă
ttăvàăchínhăxácăhn.
- Chnăđoánăhìnhănh:ăgiăvaiătròăhtăscăquanătrngătrongăchnăđoánăgiaiă
đonăbnhăvàătheoădõiăsauăđiuătr.ăNgàyănayăbênăcnhănhngăkăthutăchpă
Xăquangăkinhăđin,ăđưăăcóăănhiuăkăthutăchnăđoánăhinăđiănhăchpăCTă
Scan,ăMRI,ăPETăScan,ăSPECT…ăNhngăkăthutănàyăchoăphépăchnăđoánă
chínhăxácătnăthngădùăăkíchăthcănhăvàăphátăhinădiăcnăxa.
1.5.2. Chn đoán giai đon:
Rtăquanătrngăđălpăchinălcăđiuătrăphùăhpăvàătiênălngăbnh.
T chc chng ung th Hoa K ( AJCC7- 2010) xp loi giai đon UTVMH
Phân loi T.N.M
- T:ăkhiăuănguyênăphát.
Tx:ăkhôngăđánhăgiáăđcăuănguyênăphát
Tis:ă(insitu)ăkhiăuănhăkhuătrúădiăniêmămc.ă
To:ăkhôngăcóăbngăchngăuănguyên phát
T1:ăKhiăuăgiiăhnătiăvòmăhngăhocăxâmălnăhngăming,ăhocăhcămi
T2:ăKhiăuăxâmălnăkhoangăcnăhu
T3:ăKhiăuăxânălnăxngănnăsăhocăcácăkhoangămt
T4:ăKhiăuăđưăxâmălnănưoăvà/ăhocătnăthngăthnăkinhăs,ăhătháiădng,ă

hăhng,ăhcămt.
- Nă:ăhchăc.
N0:ăKhôngăcóăhch
Nx:ăKhôngăxácăđnhăhch
N1:ăDiăcnăhchăcăcùngăbên,ănhăhnă≤6 cm,ătrênăhăthngăđònăhocăcóă
hchăsauăhuămtăhocăhaiăbênădiă6cm.
N2:ăDiăcn hchăc hai bên, 6cm.
N3:ăDiăcnăhchălnăhnă6cm hocăcóăhchăthngăđòn
N3a:ăhchă>ă6cm
Thang Long University Library
11

N3b:ăhchăhăthngăđòn.
- M:ădiăcnăxa.
Mo:ăchaăxutăhinădiăcnăxa.
M1:ăđưăxutăhinădiăcnăxa
Phân loi giai đon lâm sàng:
Giaiăđonă0:ăTisN0M0
GiaiăđonăI:ăT1N0M0ă
GiaiăđonăII:ăT1N1M0; T2N0M0; T2N1M0.
Giai đonăIII:ăT3N0-2M0, T1-2N2M0
GiaiăđonăIV:ăT4N0-2M0,ăTăbtăkìăM0ăvàăTNăbtăkìăM1.
1.5.3. Chn đoán phân bit.
- Uăxăvòmămiăhng.
- Polypeămiăsau.
- TnădătăchcăV.A.
1.6 Điu tr ung th vòm mũi  hng
iuătrăungăthăvòmămiăhngăchăyuălàăxătr,ăhóa - xătrăktăhpăđcăápă
dngăchoăbnhănhânătùyătheoăgiaiăđonăđătngăthêmăhiuăquăđiuătr.
GiaiăđonăI - IIa:ăXătrăđnăthun

GiaiăđonăIib - IVb:ăHóaăxătrăđngăthi
GiaiăđonăIVc:ăHóaă chtă cóă hocă khôngă ktă hpă xă tr,ă hocă điuă tră triuă
chng.
1.6.1. X tr:
Trngăchiuăbaoăgm:ă
- Uăvòmăvàăhchăc
- Dăphòngătoànăc
1.6.2. Hóa cht
Hóaăxătrăđngăthi:ăCisplatin
Hóaăchtăbătr:ăCisplatin+ă5-Flourouracil.
12

1.6.3. Điu tr phu thut:
Phuăthutăchăyuăđóngăvaiătròăsinhăthităhchăcăchnăđoán,ăhocălyăhchă
cònăliăsauăxătr.
1.7. Các bin chng do x tr và cách khc phc
Tiaăbcăxăluônăgâyănguyăhiăchoăscăkhoăconăngiăvìăvyăkhiăxătrăchoă
bnhănhânăchcăchnăsăgâyănênăcácăbinăchng.ăMcăđăbinăchngănàyăphăthucă
vàoăloiătiaăbcăx,ăliuălngăchiuăxăcngănh thătíchămôăbăchiuăx.ăNhngă
binăchngăcóăthălàătoànăthânăhayătiăchătrongăđóăgmăcácăbinăchngăcpă(hayă
binăchngăsm)ăvàămưnătínhă(binăchngămun)ă[4].
1.7.1. Bin chng sm
Làăbinăchngăxutăhin trongăhoc ngay sauăxătr.ăNhngăbinăchngănàyă
thngămănhtăvàămtădnăsauăkhiăngngăchiuăxăvàiătunănhăsăhiăphc caă
cácătăbàoăsauăxătr.ă
Nhngăbinăchngăsmăthngăgpălà:
- Tnăthngădaăvàăniêm mc:
Ttăcăcácăbnhănhânăđcăxătrăđuăbăviêmădaăvàăniêmămcăviăcácămcăđă
khác nhau. Daăvàăniêmămcălàăniăbătnăthngăsmăvàădănhnăthy.ăHinănay,ă
nhăsăraăđiăcaămáyăxătrăhinăđiănngălngăcaoăvàăkăthutătínhăliuăchunăxácă

màătnăthngădaăđưăgimăđiămcăđătrmătrng.ăKhiăchiuăxălênădaăsăgâyănênăhaiă
hinătng:
Viêm da cp: thngăxyăraătăngàyăthă10ăđnă14ăsauăkhiăbtăđuăxătr,ă
biuăhinăbngăcácăhinătng:ărngălông,ădaăđănănh,ădaăkhôădoăgimătităcaăcácă
tuynăbưătrongătăchcăliênăkt.ă
Sauăliuă45ăGyăsăviêmădaăkhô,ăriăviêmădaăxutătit.ăăgiaiăđonănày,ănuă
khôngătmănghătiaăsădnătiătìnhătrngăviêmăloétălanărngăkhóăhiăphc.ăăboăvă
daăvùngătia,ăngiătaăkhuyên:
+ Khôngăsădngăbngădínhăvàoădaăvùngătia.
+ Mcăáoăbngăviăsiăbôngăhocălaătătmăcóăcăáoămmămiăvàăđăkhô,ă
thoángăc.ăKhôngălàmăxcădaăvùngăchiuăx.
+ Tránhătipăxúcăviăánhănngămtătriăítănhtă1ănmăsauăđiuătr.
Thang Long University Library
13

+ Làmăschădaăviăxàăphòngăacid,ăkhôngădùngăxàăphòngăkim.
+ Nuăcóăviêmădaăxutătităhocăloétădaăthìăkhôngăđcădùngăete,ăcnăăăăhocă
btătanăbôiărcăvàoăvùngădaătnăthngămàăphiăraăschădaăvàăbôiădungădchă
Eosin.
Sauă liuă 60ă Gyă să xută hină tìnhă trngă viêmă daă mưnă biuă hină bngă hină
tngăteoăda,ăniăhtăscătăđen,ădaăkhôădưnămchălanăto,ăcuiăcùngăktăhpăviătă
chcăxădiădaălàmăteoăđétăda.

ảình 3: ảình nh bng da đ II và III do x tr.

Viêm niêm mc hng- ming:
Niêmă mcă baoă phă đngă hôă hpă vàă tiêuă hoáă trênă (ming,ăhng )ă khiă bă
chiuă xă cngă toă nênăhuăquă viêmă niêmămcăcpăvàă mưn.ă Ngiă taă thyăviêmă
niêmămcăxutăhinăsmăvàă phcăhiănhanhăhnădaărtănhiu.ăăkhcăphcătìnhă
trngănày,ăngiăbnhăcnăphi:

+ Giă vă sinhă rngă mingă thtă tt:ă đánhă rngă nhiuă lnă trongă ngày,ă xúcăăăă
mingăbngăncămuiăsinhălí hocăNatribicacbonat.ăTránhăncăsúcămingă
cóăcn.
+ Khôngăungăru,ăhútăthuc,ănătru.ănăthcănălng,ăkhiăviêmănngănă
quaăsondeăvàăchăđănăgiuădinhădng.
+ Cóă thă điuă tră niă khoaă hă tră bngă thucă khángă viêm,ă khíă dungă hngăă
ming,ătngăcngădinhădngăbngăđngătnhămch.ă
14

Viêmă niêmă mcă mingăcònă biuă hină bngă hină tngă mtă vă giácă doă tnă
thngă cácă đuă tnă cùngă thnă kinhă nmă trênă niêmă mc.ă Hină tngă nàyă thngă
gimăvàoătunăthă2- 3ăvàămtăsauă4- 6ăthángăngngăchiuăx.



ảình 4: Viêm niêm mc má và li sau x tr.

- Khôăming:ălàăhinătngăthngăgpătrongăxătrăăUTăvòmămiăhng.ă
Khôămingăbiăsăviêmăteoătuynăncăbtădoăxătr.ăBinăăchngănàyă
chcăchnăxyăraănuăliuăxăătuynăvtăquáă45ăGy,ăliuănhădiă35ă
Gyătuynăncăbtăsăphcăhiăsauă6ătháng,ăphcăhiă1ăphnănuăliuă
xă40-45ăGyănhngăthiăgianăphcăhiăsăkéoădàiăsauănhiuănm.ăă
Thang Long University Library
15

gimăliuăxăvàoătuynăncăbt,ămtăsăncăđưăsădngăkăthutăxă
trăđiuăbinăliu.
- au:ăcngălàămtăbinăchngăthngăgpăcnăđcăchmăsócăkăcàng.

TiêuăchunăđánhăgiáăđcătínhăcaăVinăUngăthăQucăgiaăHoaăKă(v2.0 -2002)

Triuă
chng
ă0
ă1
ă2
ă3
ă4
Mtămi
Không
Mtămiănh
Mtămiăvaăhocă
gâyănhăhngă
nhătiăsinhăhotă
hàng ngày
Mtămiăgâyănhă
hngănhiuătiă
sinhăhotăhàngă
ngày
Lită
ging
Da
Không
thayăđi
Toănang,ăbanăđă
măhocănht,ă
rngălông,ătrocă
vyăkhô,ăgimă
măhôi
Banăđăphtăhocă

rõ,ădaătrócăvyătă
riărác
Trócăvyătă
linăkătrăchă
gpănp
Loét,
hoiătă
chyă
máu
Niêm
mc
Không
thayăđi
Sungăhuyt,ăcóă
thăđauănh,ă
khôngăđòiăhiă
gimăđau
Viêm niêmămcă
riărác,ăcóăthă
viêmăchyămáu,ă
cnăgimăđau
Viêmăniêmămcă
tăhuytănng,ă
cóăthăđauăđòiă
hiăgimăđau
Loét,
hoiătă
chyă
máu
Tuynă

ncăbt
Không
thayăđi
Khôămingănh,ă
ncăbtăhiă
quánh,ăcóăthă
thayăđiăvăgiácă
khôngănhăhngă
tiăvăgiác
Khô mingăva,ă
ncăbtăquánhă
dính,ăthayăđiăvă
giác rõ
Khôătuynăncă
btănhiu,ăkhôngă
cóăncăbt.
Viêm
hoiătă
cpă
tuynă
ncăbt

16

1.7.2. Bin chng mun
Nhngăbinăchngămunăxutăhinăsauăxătrătăvàiăthángăđnănhiuănm.ăCă
chăcaăcácăbinăchngănàyăchaăhoànătoànărõăràngăvàăngiătaăthyărngăkhôngăcóă
săsongăsongăgiaăbinăchngăsmăvàăbinăchngămun.
+ Binăchngăhăthnăkinh:ăthngăgpăkhiăbnhăăgiaiăđonămun,ăđiuătră
phiămărngătrngăchiuăquaănnăsălênănưo.ăMtănguyênănhânăkhácăđóălàă

do liăcaăcôngătácătínhăliuăkhiăxătr.ă
+ auăđuă2ăbên,ăđauătngăăvùngătháiădng,ăđauăliênătcăâmăăkéoădài.
+ Gimătríănh,ăchóngăquên,ăngăgà.ă
iuătrăchăyuălàăchaătriuăchngăbngăniăkhoa,ădùngăcácăthucăgimăphùă
nănưo,ăgimăđau,ăkíchăthíchăhiăphcăthnăkinh.
- Tnăthngăhăthngădiăđi- tuynă yên:ăVùngădiăđiăbătnăthngă
trc,ăsauăđóănhăhngăđnăchcănngătuynăyênăviătriuăchngămtăkinhă
vàătngăđngăhuyt,ăcuiăcùngădnătiăthiuănngăsinhădc.ăBinăchngănàyă
chăyuăxyăraăănăgiiăvàărtăhimăkhiăxyăraăănam.
- Khítăhàmăvàăxăcngăc:ănguyênănhână phnălnădoăbnhă nhână phiăchuăă
mtăliuăxăcaoăvàoătăchcăphnămmăăvùngăkhpătháiădngăhàm,ăăthngă
gpăăkhongă1-2ănmăsauăxătr.
- Gimă vàă mtă thíchălc:ă đâyăcngă làă mtă bină chngă thngăgpă ă bnhă
nhân UTVMH.





Thang Long University Library
17

Chngă2: CHMăSịCăCÁCăBIN CHNG CP TÍNH DO X TR
TRÊN BNHăNHÂNăUNGăTHăVọMăMIă- HNG
2.1. Vai trò caăchmăsócăvàătheoădõi bnh nhân x tr vòmămiăậ hng
Xătrălàăphngăphápăđiuătrăchínhătrongăung thăvòmămiăhng,ătuyănhiênă
xătrăgâyăraănhiuăbinăchngăcpătínhănhăviêmăda,ăviêmăniêmămcăhngăming,ă
khôămiêng.ăCácăbinăchngăcpănàyălàănguyênănhânădnătiăgiánăđonăđiuătrăvàă
làmăgimăktăquăđiuătr.ăVìăvy,ăchmăsócăvàătheoădõiăcácăbinăchngăcpătínhă
trongăquáătrìnhăxătrălàărtăcnăthit. ng thi s giúp phòng nga và làm gim

bin chng cho bnh nhân trong c thi k cp tính cng nh v lâu dài.
2.2. Quy trình chăm sóc điu dng
Bnh nhân b ung th vòm mi hng có rt nhiu bin chng nguy him có
th đe do đn tính mng ngi bnh. Nu chúng ta không điu tr và chm sóc chu
đáo, theo dõi cht ch các bin chng s nh hng ti cht lng điu tr.
Hành chính
- Hăvàătênăbnhănhân:ăăăăăăăăăăăTui:ăăăăăăăăăăăăăăăăăăăăGii:
- Nghănghip:
- Dânătc:
- aăch:
- Hătên,ăđaăchăngiănhàăkhiăcnăbáoătin:
- Ngàyăgiăvàoăvin:
- Líădoăvàoăvin:ăLàălíădoăchínhăkhinăbnhănhânăphiăđiăkhámăbnhăvàăvàoăvină
(ăngtămi,ăkhcămáu,ăđauăđu,ăsăthyăhchăc )
- Bnhăs:ăDinăbinăbnhătăthiăgianăbtăđuăxutăhinătriuăchngăđuătiên,ăđưă
khámăvàăđiuătrătiătuynădi,ăbinăbinăđnăthiăđimăvàoăvinăvàătriuăchngă
hinăti.
- Tinăs: +ăTinăsăbnhăttăbnăthână(ăcácăăbnhăđưămcătrcăđó);ătinăsăhútă
thucălá,ălào,ăungăruăbia,ăyuătănghănghipăliênăquanătipăxúcăchtăđcăhi.
+ăTinăsăgiaăđình:ăCóăaiămcăbnhăungăthăhayădiătruynăkhông.
- Chnăđoánăyăkhoa:
- Chnăđoánăhinăti:
18

2.2.1. Nhn đnh:
- Toànătrng:
+ăTriăgiác:ă Bnhă nhânătnhă hayăhônă mê,ănuăhônămêăxpătheoă thang đimă
Glasgow.
+ăăDaăniêmămc:ătngăquátăvătìnhătrngădaăniêmămcăcaăbnhănhân
+ăDuăhiuăsinhătn:ă(mch,ănhităđ,ăhuyt áp,ănhpăth,ăkiuăth)

+ăThătrng:ăbnhănhânăgy,ăhayătrungăbình,ăhayăbéo,ăxpătheoăchăsăBMI
+ăTâmălíăngiăbnh:ăloălngăvătìnhătrngăbnh,ăhayăchaăhiuărõăvătìnhă
trngăbnh.
+ăChăsătoànătrng:ătheoăthangăđimăEGOC.
- Triuăchngăcănng:
+ăTìnhătrngăđauăcaăbnhănhân:ăđauănhiuăhayăít,ăđauătiăchădaăniêmămcă
viêmăhayăđauătiău,ăhchăc?ăđánhăgiáătheoăthangăđimăđau.
+ăCóăngtămiăkhông,ăcóăkhtăkhcămáuăkhông?
+ăCóăkhôămingăkhông.
+ăCóămtăcmăgiácăvăgiácăkhông.
- Cácăhăthngăcăquan:
+ăHăda- niêmămc:ăvătrí,ămcăđăviêmăda,ăniêmămc,ănngăhayănhăđánhăgiáă
theoătiêuăchunăđcătính.
+ăTnăthngătiăvòm:ăKíchăthcăkhiău,ămcăđălanărngăcaăkhiăuătiă
đâu,ăcóăviêmăloétăchyămáuăkhông.
+ăHchăc:ăvătríăhchăc,ăkíchăthcăhch,ăhchăchcăhayădiăđng.
+ăTuynăncăbtămangătaiăhaiăbên:ăcóătoăkhông,ăcóăviêm,ănóng,ăđ,ăđauăkhông.
+ăHătunăhoàn:ă
 Tnăs:ăbao nhiêuăln/ăphút,ănhanh,ăbìnhăthngăhayăchm
 Tingătimăđuăhayăkhông,ăcóăriălonănhpătimăkhông?
 Huytăápăcaoăhayăthp?
+ăHăhôăhp:ă
 Kiuăth:
 Tnăsăthăbaoănhiêuăln/ăphút,ănhanh,ăchmăhayăbìnhăthng.ă
 Cóăcoăkéoăcăhôăhpăkhông?ă
Thang Long University Library
19

 Rìăràoăphănangăhaiăphi
 Ngheăphiăcóăranăkhông?ăLoiăranăgì.

 Cóăcácăhiăchngătrànădch,ătrànăkhíămàngăphiăhayăkhông.
+ Tiêu hóa:
 Bnhănhânănăungăđcănhiuăhayăít,ăchăđănăcóăphùăhpăkhông.
 Bnhănhânăcóătáoăbónăkhông,ăcóăaălngăkhông?
 Tìnhă trngă bng:ă bngă mmă hayă cóă duă hiuă phnă ng,ă chngă
không?
 Ganăláchătoăkhông?ăCóăsăthyăuăkhông?
+ăHătităniu:
 iătiuăbìnhăthngăhayăđáiăbutădt,ăcóăviêmănhimăđngătităniuă
không.
 Sălng,ămàuăsc,ătínhăchtăncătiu.
+ăHăniătit:ă
 Cóăduăhiuăbtăthngăvăniătităkhông?
 CóămcăbnhătiuăđngăhayăBasedowăkhông?
+ăC- xng- khp:
 Vnăđngăchiăcóăbìnhăthngăkhông,ăcóăduăhiuălităkhông.
 Vnăđngăkhpăcóăbìnhăthngăkhông.
+ăHăthnăkinh:ă
 Cóălităkhuătrúăkhông?
 Cóăduăhiuămàngănưoăkhông?
 Cóăduăhiuătngăápălcăniăsăkhông?
- Cácăvnăđăkhác:
+ăVăsinh:ăqunăáo,ăđuătóc,ămóngătayăchân.
+ăSăhiuăbităvăbnhătt:ăBnhănhânăvàăngiănhàăđưăđcăcungăcpăđyăđă
thôngătinăvăbnhăttăvàăphngăphápăđiuătr.
- Thamăkhoăhăsăbnhăán:ă
+ăCácăxétănghimămáuăcăbn:ăBchăcu,ăhngăcu,ăchcănngăganăthn ă(ăcóă
trongăgiiăhnăbìnhăthngăkhông?)
20

+ăXétănghimăgiiăphuăbnh:
+ăKtăquăchpăCT- Scanner, chup cng hng t ,X- Quangăphi,ăđinătimă
đ.

2.2.2. Chn đoán điu dng:
mtăsăchnă đoánăcóă thăgpă ăbnhănhânăungăthăvòmămiăhngăcóăbină
chngăcpătínhădoăxătr.
- Tìnhătrngăkhóăth,ăngtămiăliênăquanăđnăuăchènăépăđngăth.
KQM:ăbnhănhânăkhôngăkhóăth,ăngtămiăít.
- Tìnhătrngăkhcămáuăliênăquanăđnăviêmăniêmămcăhngămingăvàăhoiătă
u.
KQM:ăBnhănhânăkhôngăkhcămáu
- Tìnhătrngăđauăliênăquanăđnăviêmăda,ăviêmăniêmămc,ăhocăuăchènăépăxungăquanh.
KQM:ăbnhănhânăítăđau.
- Tìnhătrngăviêmăda,ăviêmăniêmămcăliênăquanăđnătiaăxăvàăbiănhimăviă
khunăbnhăvin.
KQM:ăhnăchăviêmăda
- Tình trngă khôă ming,ă gimăhocă mtă vă giácă liênă quană đnă viêmătuynă
ncăbtăsauătiaăx.
KQM:ăbnhănhânăítăbăkhôăming,ăítăgimăvăgiác.
- Tìnhătrngăthiuădinhădngăliênăquanăđnăđau,ăăkhóănut,ăchăđănăkhôngă
hpălí.
KQM:ădinhădngăhpălíăchoăbnhănhân
- Mtăngăliênăquanăđnămôiătrngăbnhăvinănăàoăvàăđau.
KQM:ăBnhănhânăngăđc
- Loălngăvăbnhăttăliênăquanăchaăđcăcungăcpăđyăđăthôngătinăvăbnhătt.
KQM:ăbnhănhânăđcăcungăcpăđyăđăthôngătin,ăđcăđngăviênăanăi.
2.2.3. Lp k hoch
Quaănhnăđnhăngiăđiuădngăcnăphânătích,ătngăhp,ăthuăthpăcácădă
liuăvàăxácăđnhănhuăcuăcnăthităcaăngiăbnhămàătăđóălpăraăkăhochăcăthă

Thang Long University Library
21

ăxutăcácăvnăđăuătiên,ăvnăđănàoăcnăthcăhinătrc,ăsau,ătùyăvàoătngătrngă
hpăc th.
- Tipăđón,ăđngăviênăanăiăngiăbnh,ăgiiăthíchăchoăbnhănhânăvàăngiă
nhàăbnhănhânăvătìnhătrngăbnh,
KQM:ăbnhănhânăvàăgiaăđìnhăhiuăđcăvătìnhătrngăbnh.
- Theo dõi
+ Duăhiuăsinhătnă(mch,ăhuytăáp,ănhpăth,ănhităđ):ăngàyă2ălnăsáng,ă
chiu.
+ă Cácă bină chngă viêmă da,ă viêmă niêmă mc,ă mcă đă nngă nhă caă tnă
thng,ăcóănngălênăhocăkèmătheoăbiănhimăhayăkhông.
+ăBinăchngăkhôăming,ămcăđănngănh.
+ăBinăchngăđau,ănhiuăhayăít,ătngăhayăgim.
KQM:
+ăBnhănhânănăđnh,ăcácăchăsăsinhătnătrongăgiiăhnăbìnhăthng.
+ăCácăbinăchngăda,ăniêmămcăgimădn,ăkhôngăbiănhimăthêm.
+ăBnhănhânăđăđauăhocăhtăđau.
- Canăthipăyălnh:
+ăThuc:ăThucătiêm,ăthucăung.
+ăThcăhinăcácăthăthutăchmăsócădaăvàăchmăsócăniêmămcăhngămingă
baoăgm:ăchmăsócăda,ăxôngăhngăming,ăraăvàăngâmăvòm,ăchmăsócăngiăbnhă
sauăxăápăsát.
+ăLyămáuălàmăcácăxétănghim:ăsinhăhóa,ăhuytăhc,ăviăsinh.
KQM:ă
+ăNgiăbnhăđcădùngăthucăđúng,ăđ,ăanătoàn
+ăQuáătrìnhălàmăthăthutăchoăbnhănhânăkhôngăxy raătaiăbin.
- Chmăsócăcăbn:
+ămăboădinhădngăhpălíăchoăbnhănhânătrongăvàăsauăquáătrìnhăđiuătr

+ăTăvnăvăchăđăvăsinhăcáănhân.
KQM:
+ăBnhănhânăđcăcungăcpăđyăđăvădinhădng.
+ăVăsinhăschăs.
22

2.2.4. Thc hin k hoch
Trong khi thcăhinăkăhochăcnăghiărõăngàyăgiăchmăsóc.ăCnăđcătină
hànhătheoăthătăuătiênăcaăkăhoch. Cn đc thc hin đúng khong cách thi
gian trong k hoch, các thông s cn đc ghi chép đy đ, chính xác và báo cáo
kp thi.
- Tipăđón,ăgiiăthích,ăđngăviênăbnhănhânăvàăgiaăđìnhăbnhănhânăyênătâmă
điuătr
- oăcácăduăhiuăsinhătnăngày 2ălnă(ghi trong bng theo dõi). Nu có bt
thng báo ngay bác s điu tr.
- Canăthipăyălnhătheoăkăhoch:
+ă Thucă gimă đau,ă khángă sinhă đngă ung:ă Hngă dnă bnhă nhână liuă
lng,ăcáchăsădngătheoăyălnh.
+ăTruynădch,ăđmănuăcóătheoăyălnh
- Canăthipăthăthutătheoăyălnh.
+ăChmăsócăvùngădaăcóăbinăchngăcpătínhădoăxătr:
- Dngăc:
+ Xeăđyăđngădngăc
+ Khnăphăbànăvôăkhun
+ Khayăvôăkhun
+ Kp vôăkhun
+ Bôngăvôăkhun
- Thucăphòngăvàăchngăcháyăda:ăcácăloiăthngădùngălà
+ Biafineăloiă50mgăhocă100mg
+ KemăPhenerganăngă20-50mg

- Ngiăbnh:
+ Báoătrcăvàăgiiăthíchăđăngiăbnhăyênătâm
+ Ngiăbnhăciăbăm,ăkhnăquàngăvàăcăáo,ăđălăda vùngăđuăcă
cnăchmăsóc.
- Cácăbcătinăhành:
+ iuădngăviênăđyăxaădngăcătiăgingăngiăbnh
+ Ngiăbnhăngiătrênăging
Thang Long University Library
23

+ Dùngăkpăbôngăvôăkhun,ăbôiămtălngăthucăkhongăỮămlătheoă
chăđnhălênăbămtădaăvùngăbăchiuăxă(bôiănhămtălp),ăngày bôi 2
lnăsángăvàăchiu.
+ Bôiăphòngăcháyădaănênăbtăđuătăbuiăxăđuătiên,ăvàăbôiăchngă
viêmăchngăloétătipătcăchoăđnăkhiădaăđưănăđnhămtătunăsauăkhiă
ngngăxătr.
- Hngădnăngiăbnhăvàăgiaăđình:ătránh
+ Ánhănngămtătri,ămăt,ăcăsát trongăquáătrìnhăxătr
+ Hngădnăngiăbnhănênămcăáoăsiăbôngăthôngăthoáng
+ Hngădnăngiăbnhăluônăđăhăvùngădaăcăniăxătr
+ Mùaănóngăbcăkhuyênăbnhănhânăqutămátăvùngădaăniăxătr



ảình 5: iu dng viên đang chm sóc bnh nhân viêm da

+ăXôngăhngăming:
- Dngăc:
+ Máyăxôngăhngăcáănhână(nuăcóănhiuămáy,ăítăbnhănhân)
24

+ Máyăxôngăhngătpăthă(ănuăcăsăítămáy,ăngiăbnhăđông)
+ Ghăta:ă1ăcái
- Thucăxông:
+ Gemtamycină80mgăxă1ăng
+ Hydrocortisonă125mgăxă5ăng
- Ngiăbnh:
+ Hngădnăvàăgiiăthíchăđăngiăbnhăyênătâm,ănhtălàălnăđu.
+ aăngiăbnhăsangăphòngălàmăthăthut.
- Cácăbcătinăhành
+ Bmăthucăđưăphaă snăvàoăngăxôngăngmăbngăthyătinhănuălàă
máy xông cá nhân.
+ Bmăthucăđưăphaăsnăvàoăngăđăthucănuălàămáyăxôngătpăth.
+ Ngiăbnhăcmăngăngmăbngăthyătinhăngmăvàoăming.
+ Btăcôngătácămáyăxông.
- Hngădnăngiăbnhăvàăgiaăđình
+ Hngădnăngiăbnhăcmăngăxôngăthyătinhăkhôngăđaăquáăsâuă
hocăđăquáănông.
+ Khôngăcmăngăxôngănmăngangăđăđăphòngăthucătràoăraăngoài.



ảình 6: ảình nh bnh nhân đang xông hng ming
Thang Long University Library
25


+ăNgâmăraăvòm:
- Chunăbădngăc:
+ Ghăchuyênădngă(đtătrênăchicăghăđuămtătmăxpădàyă10cmăcóă

khoétălăđăvaăvùngăchmăvàăđnhăđuăcaăngiăbnh,ăghănàyăthpă
hnămtăngiăbnhătă7-10cm.
+ Bmătiêmă5mlăxă5ăcái
- Thucăxông:
+ Gemtamycină80mgăxă1ăng
+ Hydrocortisonă125mgăxă5ăng
- Ngiăbnh:
+ Hngădnăvàăgiiăthíchăđăngiăbnhăyênătâm,ănhtălàălnăđu
+ aăngiăbnhăsangăphòngălàmăthăthut
+ tăngiăbnhănmăngaătrênăging,ăkêăvùngăđnhăchmăvàoălă
tmă xpă đtă trênă ghă đuă chuyênă dngă saoă choă đngă thngă cm- chmă
vuôngă gócă viă mtă phngă gingă (đă vòmă hngă hngă vàă giă đcă thucă
ngâmăraăkhôngăbătràoăraămiăvàăhngăming).
- Cácăbcătin hành
+ Phaăthucăngâmăvòmăvàoătrongăbmătiêmă5ml
+ Rútă kimătiêmăkhiă bm,ăbmătătăthucă ngâmăvòmăquaă caă miătrcă
phiăhocătrái.
- Hngădnăngiăbnhăvàăgiaăđình
+ Hngădnăngiăbnhănmăbtăđngătrongăquáătrìnhăngâmăvòm.ăThiăgiană
nàyăcóăthăthay điătă20 - 30ăphútămiăln,ăngàyăcóăthălàmă2ăln.
+ Khiă ngngă ngâmă vòm,ă điuă dngă viênă hngă dnă ngiă bnhă nmă
nghiêngăđuăđădchăngâmăchyăquaămiăraăkhayăhtăđu.
+ Dnăngiăbnhătránhăhoătrongălúcăngâmăđăđăphòngăscădchăngâmăvàoă
phăqun
* Chmăsócătiăuăcaăngiăbnhăsauăxătrăápăsát
- Mcăđích: Dùngăxăápăsátăđăđiuătrăđnăthunăhocăphiăhpăviăxăngoài.ă
Dùngăxă ápă sátă ditătă bàoă ungă thă nhngă đngă thiă cngăgâyă nhiuă bină