kết quả phục hồi vận động bằng phương pháp điện châm kết hợp với xoa bóp bấm huyệt trên bệnh nhân liệt nửa người do tai biến xuất huyết não tại viện y học cổ truyền quân đội

1
TăVNă
Tai bin mch máu não (TBMMN) là loi bnh thng gp và có th xy ra 
tt c mi ngi, không phân bit gii tính, ngh nghip, do nhiu nguyên nhân khác
nhau, có th gây t vong nhanh vi t l cao. ng thi, đây cng là loi bnh đ li
nhiu di chng nng n, đc bit là nhng di chng v vn đng, dn đn tàn tt là
gánh nng cho ngi bnh, gia đình và cng đng [5], [10].
 Hoa K, t l mc bnh là 794/100.000 dân. Nm 1993, Hi Tim mch Hoa
K đã đ cp đn vic chm sóc bnh nhân TBMMN khn cp nh mt phn trong hi
sc c bn và hi sc cp cu.  Châu Phi và Châu Á, t l TBMMN  các nc và
khu vc đang phát trin tng đng vi Châu Âu, Châu M. Bnh có xu hng gia
tng hàng nm  các nc Thái Lan, Trung Quc, ài Loan [13].
 Vit Nam, t l mc bnh đang tng nhanh vi mc đ đáng lo ngi. Theo
Nguyn Vn Thông và cng s, qua điu tra ti mt s đa phng  min Nam cho
thy t l bnh tng đng vi các nc trên th gii [13].
Nhng nm gn đây, vi phng châm kt hp y hc hin đi (YHH) và y
hc c truyn (YHCT), cùng vi các tin b trong chn đoán, điu tr và phc hi chc
nng nhiu bnh nhân TBMMN đã đc cp cu và phc hi chc nng kp thi,
tránh đc nhiu di chng làm nh hng ti kh nng lao đng và sinh hot ca h
[7], [11], [13], [16].
Trong công tác điu tr và chm sóc phc hi chc nng vn đng sm cho các
bnh nhân b TBMMN ngi điu dng đóng góp vai trò rt quan trng.
Trong nhiu nm qua Vin Y hc c truyn Quân đi đã điu tr PHCN vn
đng cho nhiu bnh nhân b tai bin xut huyt não bng phng pháp đin châm kt
hp vi xoa bóp bm huyt, xong cha có công trình nghiên cu c th v kt qu
chm sóc ca ngi điu dng đi vi nhng bnh nhân này, vì vy chúng tôi tin
hành nghiên cu đ tài này vi haiămcătiêuăsau:
1. ánh giá kt qu hi phc chc nng vn đng bng phng pháp đin châm
kt hp vi xoa bóp bm huyt trên bnh nhân lit na ngi do tai bin xut huyt
não ti Vin Y hc c truyn Quân đi.

2. Mô t mt s yu t liên quan đn kt qu phc hi chc nng vn đng  bnh
nhân lit na ngi do tai bin xut huyt não ti Vin Y hc c truyn Quân đi.

2
CHNGă1
TNGăQUANăTÀIăLIU
1.1. C IM GII PHU ậ SINH LÝ TUN HOÀN NÃO
1.1.1. c đim cu to ca tun hoàn não
Tun hoàn não do 4 đng mch ln đm bo. ó là 2 đng mch cnh trong và 2
đng mch đt sng thân nn (phi và trái). C 4 đng mch đu phân b cho não vì
không có nhánh bên nào ln c [2],[9].

Hình 1.1: S đ h thng tun hoàn não [1]


Thang Long University Library

3
1.1.2.ăcăđimăti máu hăthngămchămáuănƣo
- ng mch cnh trong xut phát t đng mch cnh gc ti xoang cnh, đi
thng lên hp s, ti máu cho 2/3 trc ca bán cu đi não và chia làm 4 ngành tn.
Mi đng mch cnh trong có 2 ngành tn [2] là:
+ ng mch não trc: ti máu cho mt trong ca bán cu, mt di và mt
ngoài thu trán.
+ ng mch não gia: ti máu cho mt ngoài bán cu, nhánh sâu ti máu cho
các nhân xám trung ng, bao trong và đi th, trong đó có đng mch Charcot d v
do tng huyt áp hoc x va đng mch.
- H thng đng mch đt sng thân nn: cung cp máu cho 1/3 sau ca bán
cu đi não, tiu não và thân não. Hai đng mch não sau là hai nhánh tn cùng ca
đng mch đt sng thân nn, ti máu cho mt di ca thu thái dng và mt gia

thu chm.
- a giác Willis: là h thng ni đc đáo, duy nht trong c th, nó ni các đng
mch ln vi nhau  não, các đng mch cnh trong đc ni vi đng mch đt sng
thân nn bng các đng mch thông sau và đng mch mc mch trc [9].
+ ng mch thông sau: to s ni thông ca vòng mch đa giác Willis, là ni có
túi phình đng mch, khi v túi phình này gây lit dây thn kinh VII mt bên hoc đau
na đu, lit mt.
+ ng mch mc mch trc: chy vào các mch đ to thành đám ri màng
mch bên, gia, trên.
1.1.3. iuăhoƠăluălngămáuănƣo
Lu lng máu lên não luôn n đnh, rt ít thay đi ngay c lúc ngh ngi cng
nh khi lao đng nng. Có đc s n đnh này là nh các c ch điu hoà bng th
dch và thn kinh [9].
- Nng đ C0
2
hay H
+
: bình thng phân áp C0
2
 máu não xp x 40 mmHg.
Khi nng đ C0
2
tng lên trong máu não, các mch s giãn ra, tng lu lng máu
não.
- Nng đ oxy: bình thng phân áp oxy  máu não khong 35mmHg. Khi phân
áp oxy gim trong máu não s gây giãn mch. Nu phân áp oxy gim xung ti
30mmHg, đc bit gim xung ti 20mmHg thì hot đng chc nng ca não b ri
lon trm trng.

4

- Hiu ng Bayliss: nu tim đa máu lên não nhiu thì các mch máu não co li,
làm máu lên não ít hn, nu tim đa máu lên não ít thì các mch não giãn ra, làm máu
lên não nhiu hn. ây là phn x thn kinh điu hoà vn mch não mà b phn nhn
cm là các cm th quan v áp sut nm  xoang đng mch cnh, ni xut phát ca
đng mch cnh trong [9].
1.2. TAI BIN MCH MÁU NÃO
1.2.1. nhăngha
Tai bin mch máu não (hay còn gi là đt qu não), là nhng thiu sót chc nng
thn kinh xy ra đt ngt, do c ch: hoc mt đng mch, mt mao mch, mt tnh
mch, hoc c h thng mch não b v hoc b tc, có th hi phc hoàn toàn, không
hoàn toàn hoc dn ti t vong trong vòng 24 gi do tn thng mch máu não [5].
1.2.2.ăPhơnăLoi:
TBMMN gm có hai loi:
- Nhi máu não (thiu máu não cc b, nhn não).
- Xut huyt não (chy máu não).
Di đây chúng tôi xin trình bày sâu hn v xut huyt não.
1.2.3. Xut huyt não
Xut huyt não là máu t h thng đng mch, tnh mch não chy vào trong mô
não, to thành  máu t trong não gây ra các triu chng thn kinh tng ng vi ni
tn thng.
1.2.3.1. C ch bnh sinh ca xut huyt não
- Thuyt v túi phng đng mch vi th ca Charcot và Bouchatd: do tng huyt
áp kéo dài làm tn thng các đng mch nh, ti các đng mch này có s thoái bin
làm thành mch b tn thng, có ni to ra các phình mch nh gi là các vi phình
mch Charcot và Bouchard. Nhng túi phng này có th to dn lên và khi áp lc dòng
máu tng đt ngt làm v ra gây xut huyt não [13], [17].
- Thuyt xuyên mch ca Rouchoux: do thành mch b suy yu dn dn đn xut
huyt não theo kiu xuyên mch, đc bit là nu trc đó bnh nhân đã b nhi máu
não,  ch thành đng mch b tn thng và mt tính t điu hoà ca thành mch, khi
đc ti máu tr li s dn đn chy máu kiu xuyên mch [13], [18].

Thang Long University Library

5
1.2.3.2. Nguyên nhân xut huyt não
Có 12 nguyên nhân, trong đó có 4 nguyên nhân chính thng gây ra tai bin xut
huyt não [9].
- Xut huyt não do tng huyt áp.
- Xut huyt  thu não, gm c các nguyên nhân không xác đnh.
- V túi phng đng mch.
- V túi phng đng - tnh mch.
1.2.3.3. c đim ca xut huyt não
- Theo nhiu công trình nghiên cu v dch t hc ca xut huyt não đã công
b, xut huyt não chim t l t 25 – 30% s bnh nhân tai bin mch máu não, t l
t vong ca xut huyt não rt cao [5], [10].
- La tui b xut huyt não nhiu nht là t 50 – 60 tui. Tuy nhiên, nu xut
huyt não do v túi phng đng mch hoc v túi phng trong d dng đng - tnh
mch thì thng gp  la tui tr hn, xut huyt não gp  nam nhiu hn n t 1,5
đn 2 ln [6], [15].
- Xut huyt não thng xy ra vào ban ngày nhiu hn ban đêm, vào mùa
đông nhiu hn và đc bit xy ra vào các ngày thay đi thi tit [6], [15].
1.2.3.4. Các yu t nguy c
Theo t chc y t th gii có khong hai mi yu t nguy c gây ra TBMMN,
nhng yu t nguy c này đóng vai trò quan trng trong vic xut hin và phát trin
bnh. Càng nhiu yu t nguy c thì kh nng mc bnh càng ln [4], [15].
- Tng huyt áp: đây là mt trong nhng yu t nguy c hàng đu ca
TBMMN vì tng huyt áp chim t l cao trong cng đng. Gi là tng huyt áp khi
huyt áp ti đa ≥ă140mmHg và huyt áp ti thiu ≥ 90mmHg.
Khi tng huyt áp thì thành mch d b thoái hoá, đàn hi kém, thành mch d

b tn thng và hình thành các túi vi thành mch, khi có tng huyt áp đt ngt do
nhiu nguyên nhân khác nhau s gây v các vi thành mch đó gây ra hin tng xut
huyt não.
Tng huyt áp làm thúc đy x va đng mch và di áp lc ca dòng máu
luôn tng cao s làm nt mng x va, to điu kin hình thành cc máu đông. ng
thi tng huyt áp làm tng cng quá trình hot hoá, tng đông trong lòng mch,

6
cng vi tng các yu t nguy c gây co mch. Tt c nhng thun li trên có th gây
ra tai bin mch máu não [18], [20].
- Ri lon lipid máu: cholesterol đc vn chuyn trong máu, bao gm 30% t
thc n, 70% do gan sn xut ra. Nguyên nhân làm tng cholestelrol là n nhiu m,
nht là các loi b, sa, tht, du da. Theo mt s nghiên cu, tng cholesterol máu
làm tng t l mc bnh thiu máu cc b. Khi cholesterol toàn phn tng trên 5,7
mmol đn 7,28 mmol t l nhi máu não tng t 1,30 đn 2,55 ln [4], [6].
- ái tháo đng: nhiu công trình nghiên cu đã chng minh rng đái tháo
đng là yu t nguy c gây ra các th TBMMN. ái tháo đng là yu t làm tng
tình trng x va mch máu não. Khi mc đng huyt là 11 mmol/l so vi mc
đng huyt 6,4 mmol/l nguy c tng đi ca đái tháo đng vi TBMMN là t 1,5
– 2 ln [4], [6].
- Bnh lý tim mch: nhiu nghiên cu cho rng nguy c đt qu não tng trong
bnh lý tim mch có liên quan đn c ch lp mch hoc biu hin bnh lý thành mch
kt hp vi mt bnh lý v tim, nh thiu máu c tim, nhi máu c tim, van tim, rung
nh, huyt khi trong tim, kt hp vi yu t v tui, tng huyt áp góp phn làm tng
nguy c TBMMN [11], [22].
- Nghin ru: nghin ru nng hay đi kèm vi nghin thuc lá nng s dn
ti tng hematocrit máu, ng đc ru cp  nhng ngi tr tui là tin đ cho
TBMMN xut hin [6].
- Nghin thuc lá: làm thay đi thành phn lipid máu, làm gim t l
cholesterol HDL. Ngoài ra hút thuc lá làm tng fibrinogen, kích thích kt dính tiu

cu, tng th tích hng cu do đó làm tng đ quánh ca máu. Hút thuc lá trc tip
hay th đng đu làm tng nguy c bnh lý tim mch và nht là ph thuc vào s
lng hút và thi gian hút. Theo nhiu nghiên cu đu thy rng hút thuc lá có th
gây ra TBMMN [6].
- Ít vn đng: là yu t nguy c có th dn đn các bnh tim mch. Vic vn
đng hàng ngày khong 30 phút có tác dng tng lu thông tun hoàn, duy trì huyt áp
n đnh, tác dng tt cho thành mch, gim nguy c mc bnh tim mch, gim béo phì
[6].


Thang Long University Library

7
1.2.3.5. Biu hin lâm sàng
- Xut huyt não thng xy ra  nhng ngi đã có bnh tng huyt áp lâu nm
hoc tng huyt áp ác tính, huyt áp dao đng, thng không có triu chng báo trc
[13].
- Bnh khi phát đt ngt, xy ra đt qu trong ít phút vi các triu chng thn
kinh tu thuc v trí  xut huyt.
- Biu hin nhc đu d di, nôn và ri lon ý thc, hôn mê, lit na ngi, ri
lon thn kinh thc vt. Bnh nhân có th hôn mê ngay hoc lú ln, u ám ri đi vào
hôn mê, vì vy ngi ta còn gi là đt qu não (QN).
- Biu hin  các bnh nhân hôn mê: mt đ, mch cng, huyt áp cao, th sâu, th
ngáy, th tt li, có th ri lon nhp th, tng tit đm dãi, tiu tin không t ch,
thng thy quay đu và hai mt nhìn v mt phía (bên bán cu não b tn thng),
gim hoc mt phn x gân xng, cng gáy.
- Tu v trí ca  xut huyt não mà có các triu chng thn kinh khu trú riêng [13].
1.2.3.6. Hu qu ca tai bin xut huyt não
Xut huyt não có nhiu bin chng nguy him và tiên lng t vong cao. Nu
đc cp cu và điu tr kp thi qua đc giai đon cp thì bnh nhân chuyn sang

giai đon điu tr phc hi dn các khim khuyt thn kinh do xut huyt não đ li.
ây là mt quá trình phc hi nhng di chng lit na ngi và các ri lon chc
nng khác [13], [19].
1.3. THEOăYăHCăCăTRUYNăVăTAIăBINăMCHăMÁUăNẩO
Cn c vào các biu hin lâm sàng thì TBMMN thuc phm vi chng “trúng
phong”. ó là tình trng bnh có các biu hin chính là đt nhiên hôn mê, bt tnh, bán
thân bt toi (bi lit na ngi), mm méo, mt lch, nói khó hoc không nói đc,
chi th tê bì. Bnh thng xy ra đt ngt, din bin nhanh, tình trng nng n, phc
tp [12], [14].
Nguyên nhân gây bnh do 2 yu t sau:
- Do yu t bên ngoài (ngoi nhân) nh khí hu, thi tit, môi trng, do lao
đng quá sc, sinh hot không điu đ. Nhng bin đi đó làm cho âm dng tng
ph mt điu hoà, khí huyt nghch lon phm vào não làm cho mch não b  tr
hoc huyt tràn ra ngoài mch gây bnh.

8
- Do yu t bên trong c th (ni nhân) do tình chí b kích thích quá đ nh: quá
vui mng, quá bun ru, tc gin quá mc làm cho khí huyt, âm dng trong c th
b ri lon mt cân bng, can dng nhiu lon mà gây nên bnh.
Trúng phong gm hai th ln là trúng phong kinh lc và trúng phong tng ph, cn
c vào tình trng ý thc ca ngi bnh: nu không có hôn mê thì bin chng theo
trúng phong kinh lc, có hôn mê thì bin chng theo trúng phong tng ph [12], [14].
1.3.1.ăTrúngăphongăkinhălc
Trúng phong kinh lc gm hai th:
- Th mch lc h, thng phong tà xâm nhp: đt nhiên mm méo, mt xch, da
tê bì, nói ngng, có th b lit na ngi [14].
- Th can thn âm h, phong đàm quy nhiu: thng đau đu chóng mt, tai ù
mt m, ng ít, t nhiên thy cng li không nói đc, mm méo, mt xch, li đ
nhn, mch huyn hot [14].
1.3.2.ăTrúngăphongătngăph

Trúng phong tng ph gm hai th:
- B chng: đt nhiên hôn mê bt tnh, rng cn cht, ming mím cht, hai bàn
tay nm cht, chân tay co git [14].
- Thoát chng: đt nhiên hôn mê bt tnh, nhm mt, ming há, mi th rt nh,
tay chân ra m hi nhiu, đi tiu tin t chy, ngi mt, li rt [14].
1.4. PHCăHIăCHCăNNGăVNăNGăSAUăTAIăBINăMCHăMÁUăNẩOă
BNGăINăCHỂMăKTăHPăXOAăBịPăBMăHUYT
in châm, xoa bóp, bm huyt là nhng phng pháp điu tr có nhiu hiu
qu. Theo lý lun ca y hc phng đông: c th phát sinh bnh tt là do s mt cân
bng âm dng, các phng pháp phc hi chc nng vn đng có tác dng c bn là
điu hoà cân bng âm dng. Xoa bóp, bm huyt, đin châm là tác đng vào huyt đ
điu chnh các ri lon chc nng ca kinh mch, tác đng trc tip lên cân c và da
ca ngi bnh, có tác dng làm lu thông khí huyt [14].
Nhng phng pháp trên có tác dng điu tr di chng TBMMN nhm tác đng
thông kinh lc, điu hoà khí huyt, đng thi điu hoà chc nng ca tng ph, ch
yu là hai tng can, thn và điu khí dn huyt ti ni b lit [14].


Thang Long University Library

9
1.4.1. Xoa bóp bm huyt
1.4.1.1. nh ngha và nguyên tc xoa bóp bm huyt
- nhăngha:ă
+ Xoa bóp là phng pháp thao tác ca bàn tay, ngón tay tác đng lên da tht
ca bnh nhân  các vùng nht đnh đ đt mc đích phc hi chc nng ti ch và
toàn thân, phòng và cha mt s bnh [12].
+ Bm huyt là k thut dùng đu ngón tay tác đng lên các huyt v đ cha
bnh [12].
- Nguyênătc: xoa nh nhàng liên tc trong vòng 20 – 25 phút và tng dn đ

đt đc mt ngng kích thích tt nht trên tng bnh nhân khác nhau.
1.4.1.2. Tác dng
- i vi h thn kinh và h ni tit: kích thích vt lý bng xoa bóp, bm huyt
làm thay đi trng thái thn kinh và dch th, đc bit là h thn kinh thc vt, tác
đng đn chc nng ni tit và kích thích hot đng ca v não.
- i vi da:
+ Nhng đng tác xoa bóp, bm huyt tác đng trc tip đn b mt da, lp sng ca
biu bì đc bong ra làm cho hô hp ca da đc tt và làm tng cng chc nng ca
tuyn bã, tuyn m hôi, nên s đào thi các cht cn bã qua các tuyn đc tt hn.
+ Xoa bóp làm cho mch máu giãn, tng cng tun hoàn, có li cho vic dinh dng
 da, làm cho da co giãn tt. Mt khác xoa bóp có th làm cho nhit đ ca da tng lên
do mch ti ch và toàn thân giãn.
+ Gim cn tr lu thông máu, điu chnh huyt áp.
+ Hp thu oxy và đào thi cacbonic hiu qu hn.
- i vi c: xoa bóp có tác dng phc hi cu trúc và chc nng ca c làm
tng tính đàn hi ca c, tng nng lc làm vic, tng sc bn ca c.
- i vi gân và khp: xoa bóp có tác dng phc hi hot đng ca gân, dây
chng, thúc đy vic tit dch trong khp giúp nuôi dng tt, hot đng trong và
ngoài  khp đc do dai, tránh đc thoái hoá xng, khp và hn ch quá trình lão
hoá.
- i vi tiêu hoá: giúp tng cng nhu đng rut, tng tit dch tiêu hoá, kích
thích n ngon ming.


10
1.4.2.ăin châm
nh ngha: Châm là k thut chích kim vào huyt v, châm phi hp vi tác
dng ca dòng đin mt chiu, xung mt pha hay hai pha và sau đó kích thích gây
phn ng (đc khí) ca c th nhm giúp điu hoà chc nng lu thông khí huyt toàn
thân đ cha bnh [12].

Tác dng:
- Nhng kích thích ca xung đin có tác dng làm du cn đau, c ch cn đau
và kích thích hot đng ca các c, các mô, tng cng dinh dng cho các mô.
- in châm thng dùng nht là đ ct đt cn đau ca mt s bnh đau khp,
đau dây thn kinh. Cha tê lit, teo c do di chng lit, lit dây thn kinh ngoi biên,
đám ri thn kinh cánh tay.
1.5. TÌNH HÌNH NGHIÊN CU PHC HI CHC NNG VN NG TRÊN
BNH NHÂN LIT NA NGI DO TBMMN
1.5.1.ăTrênăthăgii
- Jorgensen và cng s (1995) tin hành chng trình PHCN vn đng cho
bnh nhân TBMMN vi thi gian trung bình là 37 ngày. Sau khi kt thúc liu trình 37
ngày thy t l các đi tng có ch s Barthel di 70 đim chim t 40% - 50%. Sau
thi gian 3 tháng PHCN thì ch s Barthel t 70-100 đim đt 90% [19].
- Sonde L (2000), tin hành nghiên cu ti trung tâm vt lý và phc hi chc
nng cho 28 ngi tai bin mch máu não vi thi gian là 3 tháng s dng thang đim
Barthel đ đánh giá s thay đi ca quá trình PHCN vn đng  tay và chân. Kt qu
sau 3 tháng có s thay đi rõ rt kh nng vn đng, đt 78,16 % [23].
- Schutte T và cng s (1994), tin hành chng trình điu tr phc hi chc
nng vn đng cho 72 bnh nhân tai bin mch máu não vi thi gian 70 ngày thy
rng kt qu phc hi chc nng vn đng đt kt qu tt là 61,2% [22].
1.5.2. TiăVităNam
Nhng nm gn đây  Vit Nam đã hình thành mng li chuyên khoa phc
hi chc nng, bc đu đã làm tt công tác phc hi chc nng vn đng cho các
bnh nhân TBMMN và ngi khuyt tt  tt c các tuyn bnh vin.
Ti trung tâm phc hi chc nng bnh vin Bch Mai đã có nhiu công trình
đánh giá kt qu phc hi chc nng vn đng cho bnh nhân lit na ngi do
TBMMN đã có kt qu tt.
Thang Long University Library

11

Kt qu nghiên cu ca Lu Tin Lam (2009) v phc hi chc nng vn đng
trên 60 bnh nhân lit na ngi do TB xut huyt não bng phng pháp xoa bóp
bm huyt đã cho kt qu tt là 63% [7].
Kt qu nghiên cu ca V Th Lan (2012) v phc hi chc nng cho 50 bnh
nhân lit na ngi do TB xut huyt não bng phng pháp tp vn đng nh có
dng c tr giúp đã cho kt qu tt 64% [8].
Kt qu nghiên cu ca V Xuân Tú (2012) v phc hi chc nng vn đng
cho 80 bnh nhân TB thiu máu não cc b bng phng pháp xoa bóp bm huyt kt
hp vi tp vn đng ch đng đã cho kt qu tt và khá là 96,25% [16].
Nhiu nm qua Vin Y hc c truyn Quân đi đã điu tr và chm sóc phc
hi chc nng cho nhiu bnh nhân tai bin xut huyt não, song cha có công trình
nào nghiên cu tng kt c th v kt qu công tác chm sóc ca ngi điu dng
giúp phc hi chc nng vn đng cho bnh nhân. ây chính là lý do đ chúng tôi tin
hành đ tài này.

12
CHNGă2
IăTNGăVÀăPHNGăPHÁPăNGHIểNăCU
2.1. I TNG NGHIÊN CU
i tng nghiên cu là các bnh nhân t 40 tui đn 80 tui c hai gii đc
chn đoán lit na ngi do tai bin xut huyt não, đc điu tr ni trú ti khoa hi
sc cp cu Vin Y hc c truyn Quân đi.
2.1.1.ăTiêuăchunălaăchnăbnhănhơn
- Bnh nhân b tai bin xut huyt não ln đu đã đc khám lâm sàng và điu tr qua
giai đon cp.
- Tt c các bnh nhân đu đc chp ct lp vi tính s não ti Vin Y hc C truyn
Quân đi, kt qu khng đnh có kích thc tn thng xut huyt não ≤ 1,5cm.
- Bnh nhân không còn nguy c đe da chc nng sng:
+ Tnh táo (Glagosw là 12 đim), phi hp đc.
+ Không còn hi chng tng áp lc ni s do phù não.
+ Tun hoàn, hô hp n đnh.
+ Không còn biu hin tin trin nng lên ca bnh.
- Bnh nhân t nguyn tham gia vào nghiên cu.
2.1.2. Tiêuăchunăloiătră
- D dng mch máu não, nhim khun, di cn ung th, viêm não, u não, viêm màng
não.
- Bnh nhân b đt qu não ln th hai tr lên.
- Bnh nhân có kèm bnh HIV/AIDS, lao.
- Bnh nhân không có đ h s bnh án.
- Bnh nhân không tuân th liu trình điu tr.
- Bnh nhân không đng ý tham gia nghiên cu.
2.2. PHNGăPHÁPăNGHIểNăCU

2.2.1.ăThităkănghiênăcu
Nghiên cu theo phng pháp mô t ct ngang.
2.2.2.ăCămuănghiênăcu
Chn toàn b bnh nhân trong thi gian nghiên cu đ tiêu chun đa vào
nghiên cu.

Thang Long University Library

13
2.2.3.ăPhngătinăvƠădngăcănghiênăcu
- Dung c: gm có máy đin châm mã ký hiu KWD-808II do Trung Quc sn xut,
kim châm, hp đng dng c, khay inox, que đo thn, bt tal, hp đng bông cn,
khn lau, cn 70
0
, kìm Kose.
- Phiu thu thp thông tin nghiên cu (xem phn ph lc 1).
2.2.4.ăCácăbinăsănghiênăcu:ă
- Các bin s v thông tin chung ca đi tng nghiên cu: tui, gii, đa d, ngh
nghip, trình đ vn hoá, thi gian t khi b bnh đn khi đc điu tr chuyên khoa,
thi gian t khi kt thúc điu tr chuyên khoa đn khi đc điu tr PHCN vn đng,
kích thc tn thng, phía na ngi b lit, đim thn kinh theo Orgogozo, đ lit
theo Henry.
- Các bin s v kt qu PHCN vn đng: thay đi thang đim thn kinh Orgogozo
trc và sau điu tr PHCN vn đng, thay đi đ lit theo Henry trc và sau điu tr
PHCN vn đng, mc đ dch chuyn đ lit sau điu tr theo Henry (3đ, 2 đ, 1 đ,
không dch chuyn).
- Các bin s v mt s yu t liên quan đn kt qu điu tr PHCN vn đng: tui,
gii, kích thc  xut huyt não, thi gian t khi b đt qu đn khi đc điu tr Hi
sc tích cc, thi gian t khi kt thúc điu tr Hi sc tích cc đn khi điu tr PHCN
vn đng.

2.2.5.ăPhngăphápătin hành nghiênăcu
Nhóm tham gia nghiên cu đc tp hun tng đng tác ca k thut xoa bóp bm
huyt và đin châm. Các thành viên trong nhóm thng nht cách thu thp thông tin
theo phiu thu thp thông tin nghiên cu.
2.2.5.1. Phng pháp xoa bóp bm huyt
Các đng tác ca phng pháp XBBH bao gm:
+ ng tác Xát: điu dng viên (DV) dùng gc bàn tay, mô ngón tay út hoc mô
ngón tay cái xát lên da ngi bnh theo đng thng lên xung hoc sang phi, sang
trái, t 15-20 ln, chú ý xát nh nhàng tun t.
Tác dng: lu thông khí huyt, làm do gân ct, lý khí, làm gim đau, ht sng, khu.
+ ng tác Xoa: DV dùng gc gan bàn tay hoc mô ngón tay út, ngón tay cái xoa
tròn trên da ch đau, tay di chuyn trên da ngi bnh, xoa nh nhàng, hng đi quay
vòng liên tc.
Tác dng: gim cng thng thn kinh, phc hi co giãn da, nâng cao sc đ kháng.

14
+ ng tác Day: DV dùng gc bàn tay, mô ngón tay út, mô ngón tay cái dùng sc
n xung da ngi bnh và di chuyn theo đng tròn, tay ca DV và da ca ngi
bnh sát nhau, da ngi bnh di đng theo tay ca DV.
Tác dng: tiêu sng, gim đau, tán phong, thanh nhit.
+ ng tác n: DV dùng ngón tay cái, gc bàn tay, mô ngón tay út và mô ngón tay
cái n vào ni đau hoc vùng huyt. Tác đng chính là lc n t tay qua da tht vào
huyt hoc nhng vùng  sâu di b mt da.
Tác dng: làm thông kinh lc, gii thoát tình trng  tc, gim đau.
+ ng tác Mit: DV dùng vân ngón tay cái mit cht vào da ngi bnh theo
hng lên, xung, sang phi, trái, tay ca DV di đng và kéo cng da ca ngi
bnh.
Tác dng: khai khiu, trn tnh, gim cng thng thn kinh, gim co cng da, c.
+ ng tác Bm: DV dùng đu ngón tay cái bm vào huyt t 15-20 giây, làm ln
lt tng huyt, làm li 1 đn 2 ln, đng tác làm phi đ mnh, tp trung vào huyt.

Tác dng: làm hi tnh ngi b choáng, ngng th, ngt.

Hình 2.1: ng tác bm huyt Hình 2.2: ng tác bm huyt
.
Thang Long University Library

15
Hình 2.3: ng tác bóp huyt Hình 2.4: ng tác bóp huyt

+ ng tác Bóp: DV dùng ngón tay cái và các ngón còn li bóp da, c gân  ni b
bnh. Có th bóp bng hai, hoc c nm ngón tay, va bóp va kéo c khi da, c lên,
không đ da, c hoc gân trt di tay s gây đau. Hoc dùng đu ngón tay bóp
không gây cm giác đau.
Tác dng: giãn da mm c, lu thông huyt dch, làm nóng m vùng bóp, tiêu sng,
gim đau, thông kinh lc.
+ ng tác Cht: DV ln lt liên tc cht lên vùng cn cht, dùng cho ni có
nhiu c bp.
Tác dng: lu thông khí huyt, phc hi vn đng vùng c bp b tn thng.
+ ngătácăLn:ăDV dùng sc vn đng khp c tay, bàn tay, ngón tay ln lt ln
trên b phn da cn ln. Các ngón tay, bàn tay và c tay ln lt chm vào mt da. K
thut này làm mnh hn xoa xát, thm sâu ti lp c, đ phc hi vn đng c, khp.
Tác dng: thông kinh lc, lu thông khí huyt, gim đau, làm cho khp vn đng tt
hn.
+ ng tác Phát: DV dùng bàn tay hi khum, gia lòng bàn tay lõm. Phát t nh
đn mnh vào ch b bnh. Khi phát do áp lc không khí trong lòng bàn tay thay đi
làm cho da ng đ là đc.
Tác dng: thông kinh lc, mm c, giãn các c bám  da.

16
2.2.5.2. Phng pháp đin châm
- Kăthutăchơmăkim:
Trc khi tin hành th thut trên bnh nhân, tt c các điu dng viên đã đc
hun luyn thành tho các thao tác, đng tác châm kim, cách xác đnh đúng v trí
huyt đánh du, sau đó tin hành đng tác châm kim qua da phi nhanh dt khoát.
+ Châm kim có dùng ngón tay tì: tì đu ngón tay cái hoc ngón tay tr ca bàn tay
trái vào cnh huyt, ngón cái và ngón tr tay phi cm chuôi kim, sau đó châm kim
nhanh vào huyt v. Phng pháp này dùng khi ta châm kim ngn.
+ Châm kim nhanh qua da: ngón cái và ngón tr tay phi cm thân kim, cách mi
kim t 0,2-0,3 tc, xác đnh chính xác huyt v, châm kim nhanh qua da. Phng pháp
này áp dng cho c kim ngn và kim dài.
+ Châm kim kt hp véo da: ngón cái và ngón tr tay trái véo da vùng quanh huyt,
sau đó châm kim vào huyt bng tay phi. Phng pháp này áp dng cho v trí c
mng nh các c vùng mt.
+ Châm kim kt hp cng da: ngón cái và ngón tr hoc ngón gia tay trái cng da
quanh huyt, sau đó dùng tay phi châm kim nhanh qua da. Phng pháp này áp dng
 v trí da lng lo có nhiu np nhn hay np gp.
- Kăthut thao tác máy:

A

B

Hình 2.5(A,B): Máy đin châm
Thang Long University Library

17
- Kim tra li máy trc khi vn hành, tt c các núm đin  v trí s 0, (công tc
tt). Sau khi đã châm kim xong, chn đ lp đin cc theo ch đnh bnh, ni đin cc

vào kim.
- Tin hành bt công tc cho máy chy, xem đèn báo, sau đó điu khin công sut
đin kích thích tng t t đt đn mc đ yêu cu v đin th và cng đ thích hp
vi tng ngi bnh, đng thi thy c hot đông nhp nhàng theo nhp đèn báo 
vùng kích thích đin thì đc.
- Chú ý trong khi làm cn tránh mi tác đng vi vàng gây cng đ kích thích quá
ngng làm c co git mnh, bnh nhân s hong s.
- Thi gian kích thích đin khong 20-30 phút và ngày mt ln.


A

B
C
D

Hình 2.6(A,B,C,D): Hình nh đin châm


18
2.2.5.3. Huyt v đin châm, xoa bóp bm huyt:
- Viăvùngăđuămtăc:
+ Kinh dng minh v: Phong long, Gii khê, Sut cc, u duy, a thng, Giáp xa.
+ Mch đc: Nhân trung, Bách hi, Phong ph, Á môn.
- iăviăvùngăchiătrên:
+ Kinh th thái âm ph: Lit khuyt, Xích trch, Trung ph.
+ Kinh th dng minh đi trng: Hp cc, Th tam lý, Khúc trì, Tý nhu, Kiên
ngung, Kiên tnh.
+ Kinh quyt âm tâm bào: i Lng, Ni quan, Khúc trch.
+ Kinh thiu dng tam tiêu: Ngoi Quan.

- ViăvùngălngăvƠăvùngăbng:
+ Kinh túc thái dng bàng quang: i tr, Phong môn, Ph du, Tâm du, Can du,
Thn du, i trng du.
+ Mch nhâm: Liêm tuyn, Thiên đt, n trung, Trung qun, Quan nguyên, Khí hi.
- ViăvùngămôngăvƠăchiădi:
+ Kinh túc thiu dng đm: Hoàn khiêu, Dng quan, Dng lng tuyn, Huyn
chung.
+ Kinh túc thái dng bàng quang: Bàng quang du, Trt biên, Côn lôn, Thái khê,
Tha sn, U trung, Tha phù.
+ Kinh túc thái âm t: Tam âm giao, Âm lng tuyn, Huyt hi.
+ Huyt ngoài kinh: Kim tân, Ngc dch.
2.2.5.4. ánh giá kt qu điu tr PHCN vn đng
- ánh giá theo thang đim thn kinh ca Orgogozo (1989 )
+ ánh giá chc nng thn kinh theo thang đim Orgogozo trc và sau khi điu tr
bnh nhân. Thang đim thn kinh ca Orgogozo đc t chc Y t Th gii s dng
đ đánh giá tình trng thn kinh, các khim khuyt và mc đ lit [21].

Mcăđ
im
Mc đ nng
0 – 25
Mc đ trung bình
26- 55
Mc đ nh
56 - 90
Mc đ bình thng
91- 100
Thang Long University Library

19

+ Thang đim này có t 0 – 100 đim, đc theo dõi và cho đim nhng thiu ht v
thn kinh nh ý thc, ngôn ng, trng lc c và vn đng, còn nhng ri lon v cm
giác, th giác không đc đa vào thang đim đ nghiên cu.
(Thang đim thn kinh Orgogozo - Ph lc 2)
- ánh giá đ lit theo Henry

 lit
Mc đ
n Biu hin
I
Lit nh
Gim sc c, còn vn đng ch đng
II
Lit va
Còn nâng đc chi lên khi ging
III
Lit nng
Còn co dui chi khi có đim t
IV
Lit rt nng
Ch còn biu hin co c nh
V
Lit hoàn toàn
Không có biu hin co c

- ánh giá kt qu điu tr da trên mc đ dch chuyn đ lit theo Henry sau 40
ngày điu tr. ánh giá kt qu dch chuyn đ lit nh sau:
+ Tt: là dch chuyn gim 3 đ lit.
+ Khá: là dch chuyn gim 2 đ lit.
+ Trung bình: là dch chuyn gim 1 đ lit.

+ Kém: là không dch chuyn đ lit.
(ánh giá đ lit theo Henry - ph lc 3)
2.2.6.ăXălỦăsăliu
- Các s liu đc tính theo các thut toán thng kê y sinh hc bng phn mm SPSS
19.0.
- So sánh 2 t l % bng kim đnh 
2
.

So sánh 2 s trung bình bng kim đnh
t-Student. Xác đnh mi liên quan gia hai bin bng kim đnh 
2
.
Khi p>0,05 là không có s khác bit.
Khi p<0,05 là khác bit có ý ngha thng kê.




20
2.2.7. aăđimăvƠăthiăgianănghiênăcu
- a đim: khoa hi sc cp cu Vin Y hc C truyn Quân đi.
- Thi gian: t tháng 3 đn tháng 8 nm 2013.
2.2.8.ăoăđcătrongănghiênăcu
- Nghiên cu này nhm mc đích phc hi chc nng vn đng và nâng cao sc kho
cho bnh nhân tai bin xut huyt não, ngoài ra không nhm mc đích gì khác.
- Nghiên cu này đc s cho phép ca lãnh đo Vin Y hc c truyn Quân đi.
- Các bnh nhân tham gia nghiên cu đc gii thích rõ ràng v mc đích nghiên cu.
Các thông tin cá nhân ca bnh nhân đc gi kín.
- Bnh nhân có quyn không tham gia, rút khi quá trình nghiên cu.

Thang Long University Library

21
CHNGă3

KTăQUăNGHIểNăCU
3.1.ăCăIMăCHUNGăCAăBNHăNHỂNăNGHIểNăCU
3.1.1.ăPhơnăbăbnhănhơnătheoătuiăvƠăgii
Bng 3.1: Phân b bnh nhân theo tui và gii
Gii
Tui
Nam
N
Tng
S BN
%
S BN
%
BN
%
T 41 – 50
7
11,7
2
3,3
9
15,0
T 51 – 60
23
38,3
10
16,7
33
55,0
T 61 – 70

8
13,4
5
8,3
13
21,7
T 71 – 80
2
3,3
3
5,0
5
8,3
Tng
40
66,7
20
33,3
60
100


Biuăđă3.1:ăTălăđătuiătheoăgii

Nhn xét: Tui ca nhóm bnh nhân nghiên cu t 41-80, tui thp nht là 41 và cao
nht là 80, đ tui trung bình là 58 ± 8. Trong đó nhóm tui t 51-60 chim t l cao
nht là 55,0%. S bnh nhân nam nhiu gp đôi so vi s bnh nhân n gii (40/20 -
66,7% / 33,3%).

22
3.1.2.ăăPhơnăbăbnhănhơnătheoăđaăd,ănghănghipăvƠătrìnhăđăvnăhoá
Bng 3.2: Phân b bnh nhân theo đa d, ngh nghip và trình đ vn hoá

căđim
Bnh nhân

n
%
aăd
Thành ph
14
23,4
Nông thôn
41
68,3
Min núi
5
8,3
Ngh nghip
Công nhân
2
3,3
Cán b, nhân viên
5
8,3
Hu trí
18
30,0
B đi

12
20,0
Ngh t do
23
38,3
Trìnhăđ vnăhoá
Cp 1
2
3,3
Cp 2
21
35,0
Cp 3
27
45,0
i hc và sau đi hc
10
16,7

Nhn xét:
- T l bnh nhân theo đa d mc bnh ch yu là các đi tng  nông thôn
(68,3%), đi tng đn t min núi chim t l thp nht (8,3%).
- T l bnh nhân theo ngh nghip ch yu là làm ngh t do (38,3%), sau đó đn
cán b v hu (30%).
- T l bnh nhân theo trình đ vn hoá cho thy cp 3 chim t l cao nht (45%),
thp nht là cp 1 (3,3%).

Thang Long University Library

23
3.1.3.ăPhơnăbăbnhănhơnătheoăthiăgianătăkhiăbăđtăqu đnăkhiăđcăđiuătră
Hi sc tích cc
Bng 3.3: Phân b bnh nhân theo thi gian t khi b đt qu
đn khi đc điu tr Hi sc tích cc

Thi gian (Gi)
Bnh nhân
n
%
<6 gi
25
41,7
6 - <12 gi
21
35,0
12 - <24 gi
11
18,3
≥24 gi
3
5,0
Tng
60
100

Nhn xét: S bnh nhân đn điu tr trc 12 gi chim t l là 76,7% và s bnh
nhân đn sau 24 gi có t l thp nht (5,0%).

3.1.4.ăPhơnăbăbnhănhơnătheoăthiăgianătăkhiăktăthúcăđiuătrăHi sc tích cc
đnăkhiăđcăđiuătrăphcăhiăchcănngăvnăđng
Bng 3.4: Phân b bnh nhân theo thi gian t khi kt thúc điu tr Hi sc tích cc
đn khi đc điu tr PHCN vn đng

Thi gian (tháng)
Bnh nhân
n
%
< 1
23
38,3
1- < 3
25
41,7
3 - < 6
8
13,3
≥ă6
4
6,7
Tng
60
100

Nhn xét: T l bnh nhân đn điu tr phc hi chc nng vn đng sm trc 3
tháng chim t l cao 80,0%, t l bnh nhân đn điu tr sau 6 tháng thp nht (6,7%).

24
3.1.5.ăPhơnăbăbnhănhơnătheoăkíchăthcătnăthng



Biu 3.2: Phân b bnh nhân theo kích thc tn thng
Nhn xét: S bnh nhân có kích thc tn thng nh hn 1cm có 45 bnh nhân
chim t l cao là 75%, s bnh nhân có kích thc tn thng t 1 - 1,5 cm có 15
bnh nhân chim t l 25%.

3.1.6. Phơnăbăbnhănhơnătheoăbên lit
Biu đ 3.3: Phân b bnh nhân theo bên lit
Nhn xét: S bnh nhân lit na ngi phi có 31 bnh nhân và lit na ngi trái có
29 bnh nhân chim t l gn tng đng nhau (t l ln lt 51,7% và 48,3%).


Thang Long University Library

25
3.1.7.ăPhơnăbăbnhănhơnătheoăthangăđimăthnăkinhăOrgogozo
Bng 3.5: Phân b bnh nhân theo thang đim thn kinh Orgogozo

im
Bnh nhân
n
%
0 - 25
12

20,0
26 - 55
46
76,7
56 - 90
2
3,3
91 - 100
0
0
Tng
60
100
im trung bình: 39,3 ± 10,4


Nhn xét:
- S bnh nhân có tng đim t 26-55 chim t l cao nht (76,7%), s bnh nhân có
tng đim t 56-90 ch chim t l thp là 3,3%. Không có bnh nhân nào có đim
Orgogozo trong khong t 91-100.
- Bnh nhân có đim thp nht là 18 và bnh nhân có đim cao nht là 57 đim
Orgogozo, đim trung bình là: 39,3 ± 10,4.

3.1.8.ăPhơnăbăbnhănhơnătheoăđălităHenry
Bng 3.6: Phân b bnh nhân theo đ lit Henry

 lit
Bnh nhân
n
%

I
0
0
II
7
11,7
III
34
56,7
IV
15
25,0
V
4
6,6
Tng
60
100
 lit trung bình: 3,3 ± 0,8