Tâm lý học giáo dục đạo đức

ÂM LÝ H C GIÁO D C O CỌ Ụ ĐẠ ĐỨ
NGUY N V N T N G T NG H PỄ Ă ƯỜ Ổ Ợ
Tài li u tham kh oệ ả
1. Tâm lý h c l a tu i và Tâm lý h c s ph m – Lê V n H ngọ ứ ổ ọ ư ạ ă ồ
2. Nh ng c s c a Tâm lý h c s ph m – V.Akruchetxki NXBGD 1982ữ ơ ở ủ ọ ư ạ
3. Tâm lý h c - Ph m Minh H c – NXBGD HN 1989ọ ạ ạ
4. Tâm lý h c l a tu i và Tâm lý h c s ph m A.V.Petrovxki – NXBGD 1982ọ ứ ổ ọ ư ạ
I. KHÁI QUÁT V TÂM LÝ H C GIÁO D C O CỀ Ọ Ụ ĐẠ ĐỨ
1. Tâm lý h c giáo d c o c là ngành c bi tọ ụ đạ đứ đặ ệ c a Tâm lý h c s ph m, nghiên c u b n ch t bên trong c a quá trình giáo d c, nóủ ọ ư ạ ứ ả ấ ủ ụ
phát hi n nh ng bi n pháp giáo d c có m c ích, tác ng qua l i v i nh ng c i m tâm lý bên trong c a con ng i và xem xét các tác ng óệ ữ ệ ụ ụ đ độ ạ ớ ữ đặ để ủ ườ độ đ
nh h n g nh th nào n s hình thành nhân cách co ng i .ả ưở ư ế đế ự ườ
2. i t ng nghiên c uĐố ượ ứ
Nghiên c u s hình thành nhân cách c a con ng i nói chung và c a h c sinh nói riêng trong quá trình giáo d c. Xu t phát t quanứ ự ủ ườ ủ ọ ụ ấ ừ
i m; con ng i luôn luôn có quan h xã h i v i th gi i xung quanh, vì th mà nhân cách c a con ng i c hình thành nh th nào, ph thu cđể ườ ệ ộ ớ ế ớ ế ủ ườ đượ ư ế ụ ộ
vào m i quan h v i các nhân cách khác.ố ệ ớ
3. Nhi m v nghiên c uệ ụ ứ
- Nghiên c u nh ng quy lu t hình thành, nh ng ph m ch t nhân cách c a h c sinh d i nh ng tác ng c a giáo d c.ứ ữ ậ ữ ẩ ấ ủ ọ ướ ữ độ ủ ụ
- Phân tích v m t tâm lý c u trúc c a hành vi o c và c s tâm lý h c c a ho t n g giáo d c o c cho h c sinh.ề ặ ấ ủ đạ đứ ơ ở ọ ủ ạ độ ụ đạ đứ ọ
II. O C VÀ HÀNH VI O CĐẠ ĐỨ ĐẠ ĐỨ
1. o cĐạ đứ
- Theo Tri t h c DVBC, t n t i xã h i và ý th c xã h i là hai m t không th thi u c a xã h i.ế ọ ồ ạ ộ ứ ộ ặ ể ế ủ ộ
+ T n t i xã h i là l c l n g s n xu t, quan h s n xu t, b máy nhà n c,…ồ ạ ộ ự ượ ả ấ ệ ả ấ ộ ướ
+ Ý th c xã h i là h t t n g, Tri t h c, o c , tôn giáo, khoa h c giáo d c,…ứ ộ ệ ư ưở ế ọ đạ đứ ọ ụ
T n t i xã h i s quy t nh ý th c xã h i.ồ ạ ộ ẽ ế đị ứ ộ
→ o c chính là hình thái ý th c xã h i.Đạ đứ ứ ộ
- Trong xã h i bao gi m t cá nhân c ng có quan h v i nh ng cá nhân khác, v i xã h i, vì con ng i là m t th c th xã h i, con ng iộ ờ ộ ũ ệ ớ ữ ớ ộ ườ ộ ự ể ộ ườ
bao gi c ng s ng trong m t c ng n g nh t nh và m i ho t n g s ng c a con ng i luôn luôn có quan h hai chi u v i ng i khác và xã h i. Vìờ ũ ố ộ ộ đồ ấ đị ọ ạ độ ố ủ ườ ệ ề ớ ườ ộ
th mà b n ch t c a con ng i c quy nh trong các m i quan h v i xã h i và v i ng i khác.ế ả ấ ủ ườ đượ đị ố ệ ớ ộ ớ ườ
- Con ng i có hai c tính khác v i con v t và h n h n con v t ó là tính xã h i và tính t giác (t ý th c), hai c tính này luôn luôn tácườ đặ ớ ậ ơ ẳ ậ đ ộ ự ự ứ đặ
ng qua l i và ch c l n nhau.độ ạ ếướ ẫ
- Trong quá trình con ng i quan h qua l i l n nhau và quan h v i xã h i, nh có tính t giác và tính xã h i mà con ng i ã t raườ ệ ạ ẫ ệ ớ ộ ờ ự ộ ườ đ đặ

nh ng yêu c u cho b n thân. Chính nh ng yêu c u này, trong m i quan h c a cá nhân v i ng i khác và v i xã h i c g i là nh ng chu n m cữ ầ ả ữ ầ ố ệ ủ ớ ườ ớ ộ đượ ọ ữ ẩ ự
o c .đạ đứ
→ Chu n m c o c là nh ng yêu c u do con ng i t ra cho chính mình trong quan h v i ng i khác và v i xã h i.ẩ ự đạ đứ ữ ầ ườ đặ ệ ớ ườ ớ ộ
→ H th ng nh ng chu n m c o c do m i cá nhân con ng i t giác t ra và t giác ch p hành trong quá trình quan hệ ố ữ ẩ ự đạ đứ ỗ ườ ự đặ ự ấ ệ
v i cá nhân khác và v i xã h i c g i là o c .ớ ớ ộ đượ ọ đạ đứ
D i góc c a tâm lý h c, o c là h th ng nh ng chu n m c bi u hi n thái , ánh giá nh ng quan h gi a l i ích c a b n thânướ độ ủ ọ đạ đứ ệ ố ữ ẩ ự ể ệ độ đ ữ ệ ữ ợ ủ ả
v i l i ích c a ng i khác và c a xã h i.ớ ợ ủ ườ ủ ộ
- Có th nói, nh ng chu n m c o c u chi ph i và quy nh nh ng hành vi, l i s ng c a cá nhân, qua ó bi u hi n cái thi n, cái ácể ữ ẩ ự đạ đứ đề ố đị ữ ố ố ủ đ ể ệ ệ
c a cá nhân.ủ
- Nh ng chu n m c o c c thay i tu theo nh ng hình thái kinh t xã h i và ch chính tr xã h i khác nhau.ữ ẩ ự đạ đứ đượ đổ ỳ ữ ế ộ ếđộ ị ộ
Tuy nhiên, có nh ng hình thái kinh t xã h i và ch chính tr xã h i khác nhau nh ng l i có nh ng chu n m c o c gi ng nhau. Víữ ế ộ ếđộ ị ộ ư ạ ữ ẩ ự đạ đứ ố
d nh lòng nhân ái, v tha, chung thu ,…ụ ư ị ỷ
2. Hành vi o cđạ đứ
- Hành vi o c là m t hành n g t giác, c thúc y b i m t n g c có ý ngha v m t o c, hành vi o c cđạ đứ ộ độ ự đượ đẩ ở ộ độ ơ ĩ ề ặ đạ đứ đạ đứ đượ
bi u hi n trong cách ng x , trong l i s ng, trong giao ti p, trong l i n ti ng nói hàng ngày.ể ệ ứ ử ố ố ế ờ ă ế
(Xã h i Vi t Nam hi n là xã h i h c t p áp ng nh ng nhu c u v tri th c, u t cho giáo d c là u t b c c u, vì th hìnhộ ệ ệ ộ ọ ậ để đ ứ ữ ầ ề ứ đầ ư ụ đầ ư ắ ầ ếđể
thành hành vi o c có r t nhi u y u t chi ph i)đạ đứ ấ ề ế ố ố
- Trong giáo d c o c cho h c sinh c n giáo d c hành vi o c cho h c sinh, hành vi o c y ph i phù h p v i nh ng chu nụ đạ đứ ọ ầ ụ đạ đứ ọ đạ đứ ấ ả ợ ớ ữ ẩ
m c o c mà xã h i yêu c u.ự đạ đứ ộ ầ
* Tiêu chu n ánh giá m t hành vi o c .ẩ đểđ ộ đạ đứ
Giá tr o c c a m t hành vi c xét theo nh ng tiêu chu n sau:ịđạ đứ ủ ộ đượ ữ ẩ
+ Tính t giác c a hành vi:ự ủ M t hành vi c xem là hành vi o c khi hành vi ó c ch th hành ng, ý th c y v m cộ đượ đạ đứ đ đượ ủ ể độ ứ đầ đủ ề ụ
ích, ý ngha c a hành vi. Ch th t giác hành ng d i s thúc y c a nh ng n g c c a chính ch th . Hay nói cách khác là ch th hành viđ ĩ ủ ủ ể ự độ ướ ự đẩ ủ ữ độ ơ ủ ủ ể ủ ể
ph i có hi u bi t, có thái , có ý th c o c.ả ể ế độ ứ đạ đứ
+ Tính có ích c a hành vi:ủ ây là m t c i m n i b t c a hành vi o c , nó ph thu c vào th gi i quan và nhân sinh quan c a chĐ ộ đặ để ổ ậ ủ đạ đứ ụ ộ ế ớ ủ ủ
th hành vi.ể
Trong xã h i hi n i, m t hành vi c coi là có o c hay không tu thu c ch nó có thúc y cho xã h i i lên theo h n g có l iộ ệ đạ ộ đượ đạ đứ ỳ ộ ở ỗ đẩ ộ đ ướ ợ
cho công vi c i m i hay không.ệ đổ ớ
+ Tính không v l i c a hành vi o c :ụ ợ ủ đạ đứ Hành vi o c ph i là hành vi có m c ích vì t p th vì l i ích chung, vì c ng n g xã h i.đạ đứ ả ụ đ ậ ể ợ ộ đồ ộ
* Quan h gi a nhu c u o c và hành vi o c :ệ ữ ầ đạ đứ đạ đứ

- Nhu c u là nh ng òi h i t t y u áp ng i s ng v t ch t và tinh th n c a con ng i .ầ ữ đ ỏ ấ ế đểđ ứ đờ ố ậ ấ ầ ủ ườ
- Nhu c u là ngu n g c, là n g l c thúc y hành n g.ầ ồ ố độ ự đẩ độ
→ Nhu c u o c nó n m ngay trong h th ng nhu c u cá nhân c a con ng i. Trong m i m t hoàn c nh nh t nh, do nh ng i uầ đạ đứ ằ ệ ố ầ ủ ườ ỗ ộ ả ấ đị ữ để
ki n khác nhau quy nh mà m t s nhu c u nào ó c n i nên hàng u và d n xác nh c i t ng tho mãn nhu c u ó. Khi i t n gệ đị ộ ố ầ đ đượ ổ đầ ầ đị đượ đố ượ ả ầ đ đố ượ
c a nhu c u o c c xác nh thì n g c o c c hình thành.ủ ầ đạ đứ đượ đị độ ơđạ đứ đượ
→ M t hành vi o c luôn luôn di n ra trong m t hoàn c nh c th và ng c l i, trong m t hoàn c nh c th thì n g c o c , ýộ đạ đứ ễ ộ ả ụ ể ượ ạ ộ ả ụ ể độ ơ đạ đứ
th c o c c b c l , c th hi n m t cách rõ nh t.ứ đạ đứ đượ ộ ộ đượ ể ệ ộ ấ
K t lu n:ế ậ
- n g c o c c b t ngu n t nhu c u o c , nó quy nh và thúc y hành vi o c chính trong quá trình ó.Độ ơ đạ đứ đượ ắ ồ ư ầ đạ đứ đị đẩ đạ đứ đ
- Nhu c u o c quy nh hành vi o c và hành vi o c c ng tác n g tr l i nhu c u o c và làm nó bi n i .ầ đạ đứ đị đạ đứ đạ đứ ũ độ ở ạ ầ đạ đứ ế đổ
- n g c o c có ý ngha tích c c hay tiêu c c v m t o c khi hành vi ó tr thành hành vi o c hay hành vi phi o c .Độ ơ đạ đứ ĩ ự ự ề ặ đạ đứ đ ở đạ đứ đạ đứ
KLSP: Trong giáo d c o c cho h c sinh ph i ti n hành t ch c các hành ng, ho t ng trong m t i u ki n, hoàn c nh c th màụ đạ đứ ọ ả ế ổ ứ độ ạ độ ộ đề ệ ả ụ ể
ó cá nhân có c h i b c l ng c và ý th c o c t ng ng. B i vì ch có ho t ng m i t o ra hoàn c nh có o c , thúc y hành viở đ ơ ộ để ộ ộđộ ơ ứ đạ đứ ươ ứ ở ỉ ạ độ ớ ạ ả đạ đứ đẩ
o c c ng nh có th c i t o c nh ng hành vi vô o c .đạ đứ ũ ư ể ả ạ đượ ữ đạ đứ
3. Câu trúc tâm lý c a hành vi o củ đạ đứ
3.1 Tri th c o c và ni m tin o cứ đạ đứ ề đạ đứ
3.1.1 Tri th c o cứ đạ đứ
T duy là m t quá trình nh n th c, t duy m r ng t m nh n th c c a con ng i (bi t c quá kh , d oán c t ng lai)ư ộ ậ ứ ư ở ộ ầ ậ ứ ủ ườ ế đượ ứ ự đ đượ ươ
→ Tri th c o c là s hi u bi t c a con ng i v nh ng chu n m c o c mà nó quy nh hành vi c a h trong m i quanứ đạ đứ ự ể ế ủ ườ ề ữ ẩ ự đạ đứ đị ủ ọ ố
h c a con ng i v i ng i khác và v i xã h i.ệ ủ ườ ớ ườ ớ ộ
- Tri th c o c là y u t quan tr ng u tiên chi ph i t i hành vi o c c a con ng i. Tuy nhiên, c n phân bi t rõ gi a hi u bi tứ đạ đứ ế ố ọ đầ ố ớ đạ đứ ủ ườ ầ ệ ữ ể ế
các tri th c o c khác v i vi c h c thu c lòng các tri th c o c.ứ đạ đứ ớ ệ ọ ộ ứ đạ đứ
3.1.2 Ni m tin o cề đạ đứ
- Ni m tin o c ó là s tin t n g m t cách sâu s c c a con ng i vào tính úng n , tính chân lý c a các chu n m c o c và sề đạ đứ đ ự ưở ộ ắ ủ ườ đ đắ ủ ẩ ự đạ đứ ự
th a nh n tính t t y u ph i tôn tr ng tri t các chu n m c o c ó.ừ ậ ấ ế ả ọ ệ để ẩ ự đạ đứ đ
- Ni m tin o c là c s con ng i b c l nh ng ph m ch t ý chí, ph m ch t o c c a mình.ề đạ đứ ơ ởđể ườ ộ ộ ữ ẩ ấ ẩ ấ đạ đứ ủ
* Các y u t hình thành ni m tin o c :ế ốđể ề đạ đứ
+ Giáo d c c a gia ình, nhà tr n g và xã h i.ụ ủ đ ườ ộ
+ M i quan h v i b n bèố ệ ớ ạ
+ Tìm hi u t lý thuy t nh sách báo, các kênh thông tin,…ể ừ ế ư

3.2 Tình c m o c và ng c o cả đạ đứ độ ơ đạ đứ
3.2.1 Tình c m o cả đạ đứ
- Tình c m o c là kim ch nam, là c s n n t ng t o nên nh ng tình c m khác.ả đạ đứ ỉ ơ ở ề ả ạ ữ ả
- Tình c m o c là thái , là s rung c m c a cá nhân i v i ng i khác và v i xã h iả đạ đứ độ ự ả ủ đố ớ ườ ớ ộ
→ Trong c u trúc nhân cách thì tình c m o c luôn luôn là h t nhân, nó nh h ng nhân cách, chi ph i th gi i quan, nhân sinh quanấ ả đạ đứ ạ đị ướ ố ế ớ
c a con ng i, nó chi ph i n m i tình c m khác c a cá nhân.ủ ườ ố đế ọ ả ủ
3.2.2 ng c o cĐộ ơ đạ đứ
- ng c o c là nguyên nhân bên trong ã c con ng i ý th c, nó tr thành ng l c chính, làm c s cho m i ho t ng c aĐộ ơ đạ đứ đ đượ ườ ứ ở độ ự ơ ở ọ ạ độ ủ
con ng i trong m i quan h v i ng i khác và v i xã h i, t ó bi n hành ng c a con ng i thành hành vi có o c.ườ ớ ệ ớ ườ ớ ộ ừ đ ế độ ủ ườ đạ đứ
- ng c o c v a bao hàm ý ngh a v m t m c ích, v a bao hàm ý ngh a v m t nguyên nhân c a ho t ng.Độ ơ đạ đứ ừ ĩ ề ặ ụ đ ừ ĩ ề ặ ủ ạ độ
+ V i t cách là m c ích c a hành vi o c, thì ng c o c s quy nh chi u h ng tâm lý c a hành ng, quy nh thái c aớ ư ụ đ ủ đạ đứ độ ơ đạ đứ ẽ đị ề ướ ủ độ đị độ ủ
con ng i i v i hành ng c a mình.ườ đố ớ độ ủ
Có th nói, chính giá tr o c c a hành vi c th hi n m c ích c a nó và trong th c t có th ng c c a hành ng mâu thu nể ị đạ đứ ủ đượ ể ệ ở ụ đ ủ ự ế ể độ ơ ủ độ ẫ
v i b n thân hành ng.ớ ả độ
+ V i t cách là nguyên nhân c a hành ng, thì ng c o c là ng l c tâm lý giúp phát huy t i a m i s c m nh v t ch t và tinhớ ư ủ độ độ ơ đạ đứ độ ự ố đ ọ ứ ạ ậ ấ
th n c a con ng i, thúc y con ng i hành ng theo tri th c và ni m tin i v i chu n m c o c.ầ ủ ườ đẩ ườ độ ứ ề đố ớ ẩ ự đạ đứ
KLSP: Giáo d c o c cho h c sinh ph i xây d ng cho các em ng c o c b n v ng thúc y hành vi o c c a các em.ụ đạ đứ ọ ả ự độ ơ đạ đứ ề ữ để đẩ đạ đứ ủ
3.3 Thi n chí, ngh l c và thói quen o cệ ị ự đạ đứ
3.3.1 Thi n chí (ý chí o c)ệ đạ đứ
Ý chí o c là ý chí c a con ng i h ng vào vi c t o ra giá tr o c.đạ đứ ủ ườ để ướ ệ ạ ị đạ đứ
3.3.2 Ngh l c o cị ự đạ đứ
M t hành vi o c ch có th th c s x y ra khi có m t s c manhj tinh th n nào ó, ó là s c m nh c a thi n chí, và th ng c g iộ đạ đứ ỉ ể ự ự ả ộ ứ ầ đ đ ứ ạ ủ ệ ườ đượ ọ
là ngh l c.ị ự
- Ngh l c là n ng l c ph c tùng ý th c c a con ng i. N u không có ngh l c, con ng i s không v t quan gi i h n cu ng v t vàị ự ă ự ụ ứ ủ ườ ế ị ự ườ ẽ ượ ớ ạ ả độ ậ
hành ng c a con ng i khi ó s b nhu c u c a b n thân ch c tuy t i.độ ủ ườ đ ẽ ị ầ ủ ả ế ướ ệ đố
- Ngh l c cho phép con ng i bu c nh ng nhu c u, nguy n v ng, ham mu n c a cá nhân ph c tùng ý th c o c, giúp con ng iị ự ườ ộ ữ ầ ệ ọ ố ủ ụ ứ đạ đứ ườ
v t qua m i khó kh n hoàn thành các nhi m v ã ra trong cu c s ng.ượ ọ ă để ệ ụ đ đề ộ ố
3.3.3 Thói quen o cđạ đứ
Ho t ng t ng hoá bao g m co k x o và thói quenạ độ ự độ ồ ĩ ả
i m gi ng và khác nhau gi a k x o và thói quen:Đ ể ố ữ ĩ ả

- Gi ng nhau: u là nh ng ho t ng t ng hoáố Đề ữ ạ độ ự độ
- Khác nhau:
+ K x o mang tính k thu t và th ng g n v i m t hành ng c th , k x o c hình thành qua luy n t p.ĩ ả ỹ ậ ườ ắ ớ ộ độ ụ ể ĩ ả đượ ệ ậ
+ Thói quen mang tính o c và n sâu vào n p s ng con ng i, thói quen c hình thành t nhi u con ng khác nhau (nh luy nđạ đứ ă ế ố ườ đượ ừ ề đườ ư ệ
t p, t phát, rèn luy n,…)ậ ự ệ
→ Thói quen o c là nh ng là nh ng hành vi o c n nh c a con ng i, nó tr thành nh ng nhu c u o c c a ng i ó. N uđạ đứ ữ ữ đạ đ ứ ổ đị ủ ườ ở ữ ầ đạ đứ ủ ườ đ ế
nh nhu c u này c tho mãn thì con ng i c m th y tho i mái d ch u và ng c l i.ư ầ đượ ả ườ ả ấ ả ễ ị ượ ạ
Thói quen o c c xem là ph m ch t o c trong nhân cách con ng i.đạ đứ đượ ẩ ấ đạ đứ ườ
3.4 M i quan h gi a các y u t trong c u trúc c a hành vi o cố ệ ữ ế ố ấ ủ đạ đứ
Các y u t tâm lý trong c u trúc c a hành vi o c có m i t ng quan l n nhau:ế ố ấ ủ đạ đứ ố ươ ẫ
- Tri th c o c soi sáng con ng d n n m c ích c a hành vi o cứ đạ đứ đườ ẫ đế ụ đ ủ đạ đứ
- Không ph i tri th c o c mà tình c m o c, thi n chí o c m i là cái phát ng m i s c m nh v t ch t và tinh th n c a conả ứ đạ đứ ả đạ đứ ệ đạ đứ ớ độ ọ ứ ạ ậ ấ ầ ủ
ng iườ
- Con ng i có tri th c o c và ni m tin o c, có tình c m và ng c o c, ngh a là có ý th c o c, có thi n chí, nh ngườ ứ đạ đứ ề đạ đứ ả độ ơ đạ đứ ĩ ứ đạ đứ ệ ư
ch a m b o luôn luôn có hành vi o c. Nói các khác, gi a ý th c o c và hành vi o c còn có m t kho nh cách.ư đả ả đạ đứ ữ ứ đạ đứ đạ đứ ộ ả
- Y u t làm cho ý th c o c c th hi n trong hành vi o c là thói quen o c.ế ố ứ đạ đứ đượ ể ệ đạ đứ đạ đứ
Tóm l i:ạ Giáo d c o c cho h c sinh, th c ch t là hình thành nh ng ph m ch t o c cho h c sinh, là t o ra các em m t cáchụ đạ đứ ọ ự ấ ữ ẩ ấ đự đứ ọ ạ ở ộ
ng b các y u t tâm lý nói trên.đồ ộ ế ố
III. NHÂN CÁCH VÀ CH TH C A HÀNH VI O CỦ Ể Ủ ĐẠ ĐỨ
Xét n cùng, m t hành vi o c là do m t nhân cách c th t o nên.đế ộ đạ đứ ộ ụ ể ạ
- Có th kh ng nh ch th c a hành vi o c là t t c nhân cách tr n v n c a m t con ng i. Do ó, vi c giáo d c o c cho conể ẳ đị ủ ể ủ đạ đứ ấ ả ọ ẹ ủ ộ ườ đ ệ ụ đạ đứ
ng i, ph i giáo d c t t c nhân cách thông qua vi c t ch c các hành vi o c.ườ ả ụ ấ ả ệ ổ ứ đạ đứ
- Các y u t t o nên m t hành vi o c mà ch th c n là:ế ố để ạ ộ đạ đứ ủ ể ầ
+ Tính s n sàng hành ng có o cẵ độ đạ đứ
+ Ý th c b n ngã.ứ ả
1. Tính s n sàng hành ng có o cẵ độ đạ đứ
- Xu h ng o c c a nhân cách là c s u tiên hình thành nên tính s n sàng hành ng có o c c a con ng i.ướ đạ đứ ủ ơ ở đầ để ẵ độ đạ đứ ủ ườ
- Tuy nhiên, xu h ng có o c c a nhân cách c ng ch a t o ra tính s n sàng hành ng có o c (vì ay c ng ang m cướ đạ đứ ủ ũ ư đủđể ạ ẵ độ đạ đứ đ ũ đ ở ứ
nh h ng cho hành ng), mà nó còn ph i có các thành ph n khác nh ph m ch t ý chí và ph ng th c hành vi.đị ướ độ ả ầ ư ẩ ấ ươ ứ
- Ph ng th c hành vi th c thi m t hành ng úng quy cách do xã h i quy nh là cái mà ng i ta g i là “hành vi v n minh” (cáchươ ứ để ự ộ độ đ ộ đị ườ ọ ă

x ng hô, l i chào h i, t th ng i h c trong l p,…)ư ờ ỏ ư ế ồ ọ ớ
- Cu i cùng ph i làm cho ph ng th c hành vi tr thành thói quen thì m i làm cho tính s n sàng hành ng có o c tr nên y ố ả ươ ứ ở ớ ẵ độ đạ đứ ở đầ đủ
và tr n v n.ọ ẹ
Nh v y, tính s n sàng hành ng có o c liên quan n các ph m ch t c a nhân cách (nh thái , tình c m, ph m ch t, ý th c, )ư ậ ẵ độ đạ đứ đế ẩ ấ ủ ư độ ả ẩ ấ ứ
và c n ng l c c a nhân cách (nh hi u bi t v chu n m c quy t c o c, k n ng, k x o, thói quen o c,…)ả ă ự ủ ư ể ế ề ẩ ự ắ đạ đứ ỹ ă ĩ ả đạ đứ
2. Ý th c b n ngãứ ả
Trong c u trúc c a nhân cách còn có thành ph n n a tham gia quy nh hành vi o c. ó là ý th c b n ngã (ý th c v chính mình).ấ ủ ầ ữ đị đạ đứ Đ ứ ả ứ ề
Xét trên bình di n o c, ý th c b n ngã xu t hi n d i hình th c là nhu c u t kh ng nh, l ng tâm, lòng t tr ng, danh d cá nhân.ệ đạ đứ ứ ả ấ ệ ướ ứ ầ ự ẳ đị ươ ự ọ ự
2.1 Nhu c u t kh ng nh mìnhầ ự ẳ đị
- Nhu c u t kh ng nh mình là s c n thi t kh ng nh mình là m t thành viên xã h i, thành viên m t t p th …nhu c u mu n m i ng iầ ự ẳ đị ự ầ ế ẳ đị ộ ộ ộ ậ ể ầ ố ọ ườ
th a nh n và có c nh v y thì b n thân mình m i th y yên lòngừ ậ đượ ư ậ ả ớ ấ
- Nhu c u này n y sinh và phát tri n m nh m trong ho t ng giao l u và c ng bi n ng trong quá trình s ng cùng v i s bi n ng vầ ả ể ạ ẽ ạ độ ư ũ ế độ ố ớ ự ế độ ị
trí c a mình trong các quan h xã h i c a cá nhân.ủ ệ ộ ủ
- Nhu c u t kh ng nh mình c th hi n rõ nh t s t ánh giá. T ánh giá nh ng ho t ng, ph m ch t, n ng l c c a b n thân.ầ ự ẳ đị đượ ể ệ ấ ở ự ự đ ự đ ữ ạ độ ẩ ấ ă ự ủ ả
Vi c t áng giá, c ng nh s ánh giá c a xã h i, t p th , cha m , th y cô giáo, gi vai trò quan tr ng trong xu h ng o c cu t ng ng iệ ự đ ũ ư ự đ ủ ộ ậ ể ẹ ầ ữ ọ ướ đạ đứ ả ừ ườ
+ T ánh giá là thích h p n u là khách quan và d a trên nh ng chu n m c o c ti n b thì s thu n l i cho s phát tri n tâm lý,ự đ ợ ế ự ữ ẩ ự đạ đứ ế ộ ẽ ậ ợ ự ể
o c cá nhân.đạ đứ
+ T ánh giá không thích h p s d n t i hai h ng; th p h n ho c cao h n kh n ng th c c a b n thân. N u th p h n (nh t là quáự đ ợ ẽ ẫ ớ ướ ấ ơ ặ ơ ả ă ự ủ ả ế ấ ơ ấ
th p) thì ch th r i vào tình tr ng bi quan, hoài nghi,…do ó có th làm cho ch th t ti. N u là cao h n, s làm cho ch th o c r i vào b nhấ ủ ể ơ ạ đ ể ủ ể ự ế ơ ẽ ủ ể đạ đứ ơ ệ
kiêu c ng, t cao, t i, t ó d coi th ng ng i khác và t t y u s b cô l p, cách bi t.ă ự ự đạ ừ đ ễ ườ ườ ấ ế ẽ ị ậ ệ
2.2 L ng tâmươ
- L ng tâm c ng là hi n t ng c a ý th c b n ngã.ươ ũ ệ ượ ủ ứ ả
- L ng tâm là k t tinh c a nhu c u o c và ý th c o c ã tr thành b n tính c a m t cá nhân.ươ ế ủ ầ đạ đứ ứ đạ đứ đ ở ả ủ ộ
- Khi c hình thành, l ng tâm tr thành kh n ng t ánh giá v o c, m t th c o i chi u hành vi c a mình v i các chu nđượ ươ ở ả ă ự đ ề đạ đứ ộ ướ đ đểđố ế ủ ớ ẩ
m c và quy t c o c. Vì th mà hành vi t yêu c u thì l ng tâm thanh th n và ng c l i.ự ắ đạ đứ ế đạ ầ ươ ả ượ ạ
- Giáo d c o c cu i cùng ph i t t i s t giáo d c, t ki m tra, t ánh giá o c c a ch th . i v i h c sinh nh t là h c sinhụ đạ đứ ố ả đạ ớ ự ự ụ ự ể ự đ đạ đứ ủ ủ ể Đố ớ ọ ấ ọ
THPT, ph i làm sao cho n n o c m i XHCN bi n thành l ng tâm c a cá nhân, tr thành “v quan toà” bên trong ánh giá, phán xét hành viả ề đạ đứ ớ ề ươ ủ ở ị đ
o c c a mình, tr thành “máy i u ch nh” hành vi o c c a mình.đạ đứ ủ ở đ ề ỉ đạ đứ ủ
- Cùng v i l ng tâm thì lòng t tr ng, danh d cá nhân c ng là m t bi u hi n c a ý th c b n ngã, c ng là nh ng ch s c a giáo d cớ ươ ự ọ ự ũ ặ ể ệ ủ ứ ả ũ ữ ỉ ố ủ ụ
o c, là d u hi u c a quá trình giáo d c o c ã chuy n thành k t qu c a t giáo d c v o c.đạ đứ ấ ệ ủ ụ đạ đứ đ ể ế ả ủ ự ụ ề đạ đứ

III. NH NG Y U T NH H NG N S HÌNH THÀNH VÀ PHÁT TRI N O C C A H C SINHỮ Ế Ố Ả ƯỞ ĐẾ Ự Ể ĐẠ ĐỨ Ủ Ọ
1. Môi tr ng t nhiên i v i s phát tri n o c cá nhân.ườ ự đố ớ ự ể đạ đứ
1.1 Môi tr ng t nhiênườ ự
- Môi tr ng t nhiên bao g m toàn b nh ng gì không ph i là con ng i và do con ng i t o ra, nh ng nó co liên quan n con ng iườ ự ồ ộ ữ ả ườ ườ ạ ư đế ườ
nh m t ch th và tác ng n cu c s ng, n tâm sinh lý c a con ng i.ư ộ ủ ể độ đế ộ ố đế ủ ườ
- Môi tr ng t nhiên bao g m t t c nh ng gì có trong thiên nhiên và nh ng quy n n ng c a nó có th tác ng n con ng i. ó làườ ự ồ ấ ả ữ ữ ề ă ủ ể độ đế ườ Đ
nh ng gì g n g i v i con ng i và d c m nh n nh t au, sông núi, n ng m a, l l t, th i ti t n i ta …và c nh ng gì khó nh n bi t nh hi nữ ầ ũ ớ ườ ễ ả ậ ư đấ đ ắ ư ũ ụ ờ ế ơ ở ả ữ ậ ế ư ệ
t ng bão t , hi u ng nhà kính hay các hành tinh xa xôi trong v tr …ượ ừ ệ ứ ũ ụ
- T nhiên ho t ng theo quy lu t c a nó. M i s t n t i c a t nhiên và các quy lu t v n ng c a nó nh m t ch th và u tác ngự ạ độ ậ ủ ọ ự ồ ạ ủ ự ậ ậ độ ủ ư ộ ủ ể đề độ
n con ng i, n s phát tri n tâm lý, o c.đế ườ đế ự ể đạ đứ
1.2 Tác ng c a môi tr ng t nhiên n s phát tri n o cđộ ủ ườ ự đế ự ể đạ đứ
Tác ng c a môi tr ng t nhiên n s phát tri n o c di n ra theo các h ng sau:độ ủ ườ ự đế ự ể đạ đứ ễ ướ
- Tr c h t, môi tr ng t nhiên là i u ki n khách quan c a s phát tri n o c.ướ ế ườ ự đ ề ệ ủ ự ể đạ đứ
- Th hai, môi tr ng t nhiên tr c ti p tác ng n các hành ng nh n th c và sinh ho t c a các cá nhân s ng trong ó.ứ ườ ự ự ế độ đế độ ậ ứ ạ ủ ố đ
1.3 Thái và ng x c a con ng i v i t nhiênđộ ứ ử ủ ườ ớ ự
Trong l ch s , có hai thái c c quan h gi a con ng i v i t nhiên, t o ra hai dòng v n minh:ị ử ự ệ ữ ườ ớ ự ạ ă
- Quan i m th nh t xu t phát t tri t lý con ng i luôn chinh ph c t nhiênđ ể ứ ấ ấ ừ ế ườ ụ ự , t ó cao vai trò, v th c a con ng i tr c t nhiên,ừ đ đề ị ế ủ ườ ướ ự
con ng i có th chinh ph c, c i t o và khai thác t nhiên theo l i ích c a m i cá nhân, t ó hình thành và phát tri n n ng l c nh n th c, khámườ ể ụ ả ạ ự ợ ủ ỗ ừ đ ể ă ự ậ ứ
phá khoa h c và công ngh , nh m t o ra kh n ng t ch , sáng t o c a con ng i tr c t nhiên.ọ ệ ằ ạ ả ă ự ủ ạ ủ ườ ướ ự
- Quan i m th hai xu t phát t tri t lý con ng i hào h p v i t nhiênđể ứ ấ ừ ế ườ ợ ớ ự , t ó cao vai trò c a t nhiên v i con ng i, tôn tr ng l iừ đ đề ủ ự ớ ườ ọ ố
s ng hoà h p v i t nhiên, thu n theo t nhiên t n t i và phát tri n. Dòng v n minh này d n t i vi c phát tri n nh n th c và phát tri n n ng l cố ợ ớ ự ậ ự để ồ ạ ể ă ẫ ớ ệ ể ậ ứ ể ă ự
t ch c ho t ng trong t ch c c ng ng, tôn tr ng tình c m c ng nh o lý c a con ng i.ổ ứ ạ độ ổ ứ ộ đồ ọ ả ũ ư đạ ủ ườ
Tuy nhiên, tâm lý tôn tr ng, tôn th t nhiên, có ph n kìm hãm kh n ng sáng t o, c l p, t ch c a con ng i.ọ ờ ự ầ ả ă ạ độ ậ ự ủ ủ ườ
2. Môi tr ng v n hoá – xã h i v i s phát tri n o c c a con ng i.ườ ă ộ ớ ự ể đạ đứ ủ ườ
(Ph n ính kèm)ầ đ
CÂU H I ÔN T PỎ Ậ
Câu 1: o c là gì?Đạ đứ
Câu 2: Hành vi o c là gì? Tiêu chu n v ánh giá hành vi o c? M i quan h gi a nhu c u o c và hành vi o c?đạ đứ ẩ ề đ đạ đứ ố ệ ữ ầ đạ đứ đạ đứ
Câu 3: Phân tích c u trúc tâm lý c a hành vi o c. Ch rõ vai trò và m i quan h gi a các y u t tâm lý trong c u trúc ó?ấ ủ đạ đứ ỉ ố ệ ữ ế ố ấ đ
Câu 4:T i sao nói nhân cách là ch th c a hành vi o c?ạ ủ ể ủ đạ đứ

Câu 5: Phân tích nh ng con ng giáo d c o c cho h c sinh? (ph n ính kèm)ữ đườ ụ đạ đứ ọ ầ đ
Câu 6: Nh ng giá tr o c truy n th ng nào c a Vi t Nam mà thanh niên h ng t i? (Ví d nh truy n th ng “U ng n c nh ngu n”,ữ ị đạ đứ ề ố ủ ệ ướ ớ ụ ư ề ố ố ướ ớ ồ
“Tôn s tr ng o”, “T ng thân t ng ái”,…) Nh ng giá tr o c m i trong xã h i hi n i? (Ví d nh n ng ng, sáng t o, h p tác, chia s ,ư ọ đạ ươ ươ ữ ị đạ đứ ớ ộ ệ đạ ụ ư ă độ ạ ợ ẻ
…)