SỰ THAM GIA của NGƯỜI dân TRONG xây DỰNG NÔNG THÔN mới TRÊN địa bàn xã THIỆU đô HUYỆN THIỆU hóa TỈNH THANH hóa

TRƯỜNG ĐẠI HỌC NÔNG NGHIỆP HÀ NỘI
KHOA KINH TẾ VÀ PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN





KHÓA LUẬN TỐT NGHIỆP
SỰ THAM GIA CỦA NGƯỜI DÂN TRONG XÂY DỰNG
NÔNG THÔN MỚI TRÊN ĐỊA BÀN XÃ THIỆU ĐÔ HUYỆN
THIỆU HÓA TỈNH THANH HÓA
Tên sinh viên : Trịnh Thị Dung
Chuyên ngành : Kinh tế nông nghiệp
Lớp : KTNNA – K55
Niên khoá : 2010 - 2014
Giảng viên hướng dẫn : PGS.TS Quyền Đình Hà
HÀ NỘI - 2014
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan rằng đây là công trình nghiên cứu của tôi, số liệu và
kết quả nghiên cứu là trung thực và chưa từng được bảo vệ trong bất cứ một
học vị nào.
Tôi xin cam đoan rằng mọi sự giúp đỡ cho việc thực hiện khóa luận
đều đã được cảm ơn và các thông tin trích dẫn trong khóa luận đều được ghi
rõ nguồn gốc.
Hà Nội, ngày tháng năm 2014
Tác giả khóa luận
3
LỜI CẢM ƠN
Trong thời gian nghiên cứu và hoàn thành khóa luận tốt nghiệp đại
học, ngoài sự cố gắng của bản thân, tôi còn nhận được sự giúp đỡ của các cá
nhân trong và ngoài trường.

Trước tiên, tôi xin được bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến Ban giám hiệu
trường Đại học Nông nghiệp Hà Nội, khoa Kinh tế và PTNT, bộ môn PTNT
và các thầy cô giáo đã tạo mọi điều kiện cho tôi học tập, nghiên cứu và hoàn
thành khóa luận này.
Đặc biệt, tôi xin bày tỏ lòng biết ơn sâu sắc đến thầy giáo – PGS.TS
Quyền Đình Hà, người đã trực tiếp tận tình hướng dẫn và giúp đỡ tôi trong
suốt quá trình học tập, nghiên cứu và hoàn thành khóa luận.
Tôi xin cảm ơn sự giúp đỡ nhiệt tình của cán bộ Văn phòng điều phối
Chương trình xây dựng NTM tỉnh Thanh Hóa; cán bộ UBND xã Thiệu Đô,
huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa, các cán bộ và bà con trong xã đã tạo mọi
điều kiện thuận lợi để tôi hoàn thành khóa luận này.
Tôi cũng xin chân thành cảm ơn gia đình và bạn bè đã ủng hộ và giúp
đỡ tôi nhiệt tình trong quá trình học tập và nghiên cứu của mình.
Xin trân trọng cảm ơn!
Hà Nội, ngày tháng năm 2014
Tác giả khóa luận

4
TÓM TẮT KHÓA LUẬN
Đề tài: “Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới trên
địa bàn xã Thiệu Đô, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa”.
Tôi tiến hành nghiên cứu đề tài với mục tiêu nghiên cứu chính là: Đánh
giá thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới, trên
cơ sở đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường sự tham gia của
người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã Thiệu Đô, huyện Thiệu Hóa,
tỉnh Thanh Hóa
Để đạt được mục tiêu chung đã đề ra, cần có những mục tiêu cụ thể
sau:
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới.

- Đánh giá thực trạng sự tham gia của người dân trong việc xây dựng
nông thôn mới trên địa bàn xã Thiệu Đô.
- Xác định những khó khăn, hạn chế và nguyên nhân ảnh hưởng tới sự
tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của người
dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã.
Nhằm làm rõ mục tiêu đề ra, đối tượng nghiên cứu của đề tài là:
Nghiên cứu những vấn đề có tính lý luận và thực tiễn về sự tham gia của
người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã Thiệu Đô, huyện Thiệu Hóa,
tỉnh Thanh Hóa.
5
Chúng ta cần nắm bắt rõ cơ sở lý luận của đề tài, giúp hiểu sâu hơn về
đối tượng cần nghiên cứu. Vì vậy, tôi đưa ra một số khái niệm cơ bản về xây
dựng nông thôn mới như sau:
+ Nông thôn và phát triển nông thôn
+ Nông thôn mới
+ Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
Như chúng ta đã biết, lý luận luôn gắn liền với thực tiễn, là cơ sở để ta
tìm hiểu thực tiễn của vấn đề rõ hơn, sâu sắc hơn. Tôi đã đưa ra cơ sở thực
tiễn như sau:
+ Kinh nghiệm của một số nước về xây dựng mô hình nông thôn mới trên
thế giới: Hàn Quốc, Trung Quốc.
+ Điển hình mô hình xây dựng nông thôn mới có sự tham gia của
người dân tại xã Quý Lộc - Yên Định- Thanh Hóa; xã Nam Thắng - Tiền Hải
- Thái Bình; xã Ngũ Kiên – Vĩnh Tường – Vĩnh Phúc.
+ Từ đó rút ra một số bài học kinh nghiệm về sự tham gia của người
dân trong xây dựng nông thôn mới
Để nắm rõ được những thuận lợi và khó khăn cho xây dựng nông thôn
mới, tôi tìm hiểu các đặc điểm địa bàn nghiên cứu có liên quan: đó là các đặc
điểm về điều kiện tự nhiên, kinh tế - xã hội.

Trong quá trình nghiên cứu, tôi chọn các phương pháp nghiên cứu đó
là: phương pháp chọn điểm nghiên cứu, phương pháp thu thập thông tin,
phương pháp tính toán và xử lý thông tin, phương pháp phân tích thông tin,
hệ thống các chỉ tiêu nghiên cứu, tôi tiến hành nghiên cứu trên 50 hộ nông
dân xã Thiệu Đô.
6
Qua quá trình nghiên cứu thực trạng sự tham gia của người dân trong
xây dựng mô hình nông thôn mới tại xã Thiệu Đô, có một số vấn đề nổi bật
như sau:
+ Trọng tâm của chương trình xây dựng nông thôn mới không phải là
sự đầu tư hỗ trợ nguồn kinh phí từ Nhà nước, mà chủ yếu đề cao sự phát huy
nội lực từ nhân dân trong việc tham gia các hoạt động phát triển làng xã.
+ Kinh phí cho xây dựng các công trình một phần được Nhà nước hỗ
trợ, phần còn lại do người dân đóng góp. Kinh phí do người dân đóng góp
được huy động từ chính nội lực của từng hộ gia đình.
+ Ngoài đóng góp tiền của người dân còn tham gia đóng góp cả về
công lao động, tham gia hiến đất để xây dựng các công trình công cộng.
+ Chương trình huy động được sự hỗ trợ về vốn cho phát triển nông
thôn của bà con đi làm ăn xa muốn đóng góp xây dựng cho quê hương.
+ Việc người dân tự đóng góp công sức, tiền của, đất đai đã phát huy
được hiệu quả tham gia, các hoạt động của chương trình được đảm bảo.
+ Người dân ngày càng nhận thức và phát huy được vai trò “chủ thể”
của mình, họ tích cực tham gia các hoạt động như tham gia phát triển kinh tế;
xây dựng và phát triển làng nghề; xây dựng cơ sở hạ tầng nông thôn; quản lý
tài nguyên và bảo vệ môi trường.
+ Chương trình xây dựng nông thôn mới sau gần ba năm đưa vào thực
hiện đã gặt hái được những thành công đáng khích lệ bức tranh toàn cảnh của
xã đã thực sự có những thay đổi toàn diện; nhận thức của người dân ngày
càng được nâng lên, đời sống nhân dân được cải thiện; và chương trình đã có
tác động tích cực tới tình hình kinh tế - xã hội, vệ sinh môi trường của xã.

7
Mặc dù, quá trình xây dựng nông thôn mới tại xã Thiệu Đô đã huy
động và khuyến khích được sự tham gia tích cực của người dân, nhưng vẫn
chưa được như mong đợi. Cụ thể, vẫn còn những khó khăn, hạn chế ảnh
hưởng đến sự tham gia của cộng đồng như nhận thức của người dân chưa
cao, trình độ dân trí của người dân còn thấp, nguồn kinh phí do Nhà nước hỗ
trợ còn ở mức hạn hẹp…
Để khắc phục những vấn đề còn tồn tại trên, tôi xin đưa ra một số giải
pháp sau:
+ Đẩy mạnh công tác tuyên truyền, nâng cao sự hiểu biết của người
dân
+ Nâng cao trình độ dân trí
+ Tạo điều kiện cho người dân sản xuất, phát triển kinh tế
+ Xây dựng cơ chế huy động, sử dụng hiệu quả các nguồn lực
+ Hình thành “giá đỡ” để người dân yên tâm sản xuất
+ Nâng cao chất lượng, vai trò các Tổ chức Đảng trong hệ thống chính
trị
8
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC BẢNG
DANH MỤC BIỂU ĐỒ VÀ CÁC HỘP
1. Danh mục biểu đồ
9
DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT
BQ : Bình quân
CC : Cơ cấu
CĐ – ĐH : Cao đẳng – Đại học
CNH – HĐH : Công nghiệp hóa – Hiện đại hóa
DT : Diện tích
ĐHNN : Đại học Nông nghiệp

ĐVT : Đơn vị tính
GT : Giá trị
10
GTNĐ : Giao thông nội đồng
GTNT : Giao thông nông thôn
GTSX : Giá trị sản xuất
HĐND : Hội đồng nhân dân
HĐT : Hộ điều tra
HTG : Hộ tham gia
HTX : Hợp tác xã
KHKT : Khoa học kỹ thuật
NN : Nông nghiệp
PTNT : Phát triển nông thôn
SL : Số lượng
THCS : Trung học cơ sở
THPT : Trung học phổ thông
Tr.đ : Triệu đồng
UBMTTQ : Ủy ban mặt trận tổ quốc
UBND : Ủy ban nhân dân
VSMT : Vệ sinh môi trường
11
PHẦN I: PHẦN MỞ ĐẦU
1.1 Tính cấp thiết của đề tài
Nước ta hiện nay vẫn là một nước nông nghiệp với hơn 70% dân cư
đang sống ở nông thôn. Phát triển nông nghiệp nông thôn đã, đang và sẽ còn
là mối quan tâm hàng đầu, có vai trò quyết định đối với việc ổn định kinh tế
xã hội đất nước.
Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới là một
trong những nội dung, nhiệm vụ quan trọng để triển khai thực hiện Nghị
quyết Hội nghị lần thứ 7, Ban chấp hành Trung ương Đảng khóa X về

nông nghiệp, nông dân, nông thôn. Đây là chương trình mang tính tổng hợp,
sâu, rộng, có nội dung toàn diện; bao gồm tất cả các lĩnh vực kinh tế, văn hóa,
xã hội, chính trị, an ninh và bảo vệ môi trường; có ý nghĩa quan trọng đối với
đời sống, sản xuất của người dân nông thôn. Nghị quyết Hội nghị đã xác định
mục tiêu xây dựng nông thôn mới là: “Xây dựng nông thôn mới ngày càng
giàu đẹp, dân chủ, công bằng, văn minh, có cơ cấu kinh tế hợp lý, quan hệ
sản xuất phù hợp, kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội phát triển ngày càng hiện
đại”. Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ chính trị trọng tâm của các cấp
Ủy Đảng và chính quyền địa phương, vì lợi ích của người dân bảo đảm
công bằng và ổn định chính trị, xã hội. Để đạt mục tiêu của chương trình
xây dựng nông thôn mới, ngoài sự hỗ trợ, định hướng của Nhà nước, sự chỉ
đạo quyết liệt của các cấp ủy chính quyền, sự vào cuộc của hệ thống chính trị
xã hội rất cần sự chung sức, đồng lòng phát huy vai trò chủ thể của người
dân.
Trong thời gian qua, chương trình xây dựng nông thôn mới đã thực sự
trở thành phong trào sôi nổi ở khắp các địa phương trên cả nước, thu hút sự
tham gia của cả cộng đồng, phát huy được sức mạnh của cả xã hội, bộ mặt
12
nông thôn ngày càng khởi sắc, đời sống nhân dân được nâng cao. Luôn là xã
đi đầu trong các phong trào, xã Thiệu Đô, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh
Hóa đã và đang tích cực đẩy mạnh phong trào xây dựng nông thôn mới.
Sau hơn 3 năm xã đã đạt được nhiều kết quả tích cực: diện mạo nông
thôn thay đổi, người dân biết áp dụng tiến bộ khoa học kỹ thuật vào sản xuất
nhằm tăng năng suất, chất lượng sản phẩm giúp phát triển kinh tế nông hộ,
phát triển làng nghề; khôi phục được các thuần phong mỹ tục, tập quán, vui
chơi giải trí khích lệ tinh thần cho nhân dân. Đồng thời đã khơi dậy được
niềm tin của nhân dân vào sự lãnh đạo của Đảng và Nhà nước, thúc đẩy được
sự tham gia tích cực của người dân vào việc xây dựng và phát triển nông
thôn.
Tuy nhiên, bên cạnh những kết quả đạt được cũng còn nhiều hạn chế

tồn tại như: kinh nghiệm tổ chức triển khai chương trình của cán bộ chưa cao,
sự trông chờ, ỷ lại Nhà nước của một bộ phận cán bộ, người dân vẫn coi đây
là chương trình đầu tư của Nhà nước; việc sử dụng nguồn vốn hỗ trợ của
chương trình còn chưa đạt kết quả cao, nhất là vai trò chủ thể cua người dân
chưa được phát huy.
Thực tế trên đặt ra một số vấn đề như: Người dân có vai trò gì trong
xây dựng nông thôn mới? Họ tham gia vào xây dựng nông thôn mới như thế
nào? Hiệu quả ra sao? Và có những yếu tố nào ảnh hưởng đến việc tham gia
xây dựng nông thôn mới của người dân? Chính vì vậy, để giải quyết những
vấn đề trên tôi tiến hành nghiên cứu đề tài: “Sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn xã Thiệu Đô, huyện Thiệu
Hóa, tỉnh Thanh Hóa”.
13
1.2 Mục tiêu nghiên cứu
1.2.1 Mục tiêu chung
Đánh giá thực trạng sự tham gia của người dân trong xây dựng nông
thôn mới, trên cơ sở đó đề xuất một số giải pháp chủ yếu nhằm tăng cường sự
tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã Thiệu Đô.
1.2.2 Mục tiêu cụ thể
- Hệ thống hoá cơ sở lý luận và thực tiễn về sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới.
- Đánh giá thực trạng sự tham gia của người dân trong việc xây dựng
nông thôn mới trên địa bàn xã Thiệu Đô.
- Phân tích những yếu tố ảnh hưởng tới sự tham gia của người dân
trong xây dựng nông thôn mới tại xã.
- Đề xuất một số giải pháp nhằm tăng cường sự tham gia của người
dân trong xây dựng nông thôn mới tại xã Thiệu Đô trong thời gian tới.
1.3 Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
1.3.1 Đối tượng nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu của đề tài: sự tham gia của người dân trong

xây dựng nông thôn mới.
- Đối tượng thu thập tài liệu: Ban quản lý xây dựng nông thôn mới và
các hộ nông dân xã Thiệu Đô, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa.
1.3.2 Phạm vi nghiên cứu
- Phạm vi về nội dung: trên cơ sở nghiên cứu những vấn đề lý luận và
thực tiễn về sự tham gia của người dân trong hoạt động xây dựng nông thôn
14
mới, đề tài đi sâu tìm hiểu đánh giá thực trạng và đề xuất giải pháp nâng cao
sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn xã
Thiệu Đô, huyện Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa.
- Phạm vi về không gian: đề tài nghiên cứu tại xã Thiệu Đô, huyện
Thiệu Hóa, tỉnh Thanh Hóa.
- Phạm vi về thời gian:
+ Đề tài thu thập số liệu thống kê từ năm 2010 đến năm 2013; số liệu
điều tra khảo sát thực trạng năm 2014.
+ Thời gian thực hiện đề tài: từ tháng 1 – 2014 đến tháng 6- 2014
15
PHẦN II: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
2.1 Cơ sở lý luận về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông
thôn mới
2.1.1 Một số khái niệm
2.1.1.1 Nông thôn và phát triển nông thôn
Hiện nay, có rất nhiều quan điểm khác nhau về nông thôn do đó cũng
có nhiều khái niệm khác nhau về nông thôn.
Nông thôn được coi là khu vực địa lý, nơi đó sinh kế cộng đồng gắn
bó, có quan hệ trực tiếp đến khai thác, sử dụng, bảo vệ môi trường và tài
nguyên thiên nhiên cho hoạt động sản xuất nông nghiệp.
Nông thôn là một hệ thống xã hội, một cộng đồng xã hội có những đặc
trưng riêng biệt như một xã hội nhỏ, trong đó có đầy đủ các yếu tố, các vấn
đề và các thiết chế xã hội. Nông thôn được xem xét như một cơ cấu xã hội,

trong đó có hàng loạt các yếu tố, lĩnh vực có mối quan hệ chặt chẽ với nhau.
Như vậy, khái niệm nông thôn chỉ có tính chất tương đối, nó có thể
thay đổi phụ thuộc vào trình độ phát triển, cơ cấu kinh tế - xã hội của từng
quốc gia. Trong điều kiện hiện nay ở Việt Nam chúng ta có thể hiểu:“Nông
thôn là vùng sinh sống của tập hợp dân cư, trong đó có nhiều nông dân. Tập
hợp dân cư này tham gia vào các hoạt động kinh tế, văn hóa – xã hội và môi
trường trong một thể chế chính trị nhất định và chịu ảnh hưởng của các tổ
chức khác” (Giáo trình Phát triển nông thôn, trường ĐHNN Hà Nội, trang
11, 2005).
Khác với phát triển và phát triển kinh tế, phát triển nông thôn là chỉ sự
phát triển ở khu vực nông thôn; có thể hiểu phát triển nông thôn chỉ sự phát
triển kinh tế - xã hội trên phạm vi hẹp hơn phát triển và phát triển kinh tế.
16
Theo Ngân hàng Thế giới (1975) đã đưa ra định nghĩa: “Phát triển
nông thôn là một chiến lược nhằm cải thiện các điều kiện sống kinh tế và xã
hội của một nhóm người cụ thể - người nghèo ở vùng nông thôn. Nó giúp
những người nghèo nhất trong những người dân sống ở các vùng nông thôn
được hưởng lợi ích từ sự phát triển” ( Giáo trình Phát triển nông thôn,
Trường ĐHNN Hà Nội, trang 19, 2005).
Với điều kiện của Việt Nam, chúng ta có thể hiểu: “Phát triển nông
thôn là một quá trình cải thiện có chủ ý một cách bền vững về kinh tế, xã hội,
văn hóa và môi trường, nhằm nâng cao chất lượng cuộc sống của người dân
nông thôn và có sự hỗ trợ tích cực của Nhà nước và các tổ chức khác” (Giáo
trình Phát triển nông thôn, Trường ĐHNN Hà Nội, trang 20, 2005).
2.1.1.2 Nông thôn mới
- Theo tinh thần Nghị quyết 26-NQ/TƯ của Trung ương, nông thôn
mới là khu vực nông thôn có kết cấu hạ tầng kinh tế - xã hội từng bước hiện
đại; cơ cấu kinh tế và các hình thức tổ chức sản xuất hợp lý, gắn nông nghiệp
với phát triển nhanh nông nghiệp, dịch vụ; gắn phát triển nông thôn với đô thị
theo quy hoạch; xã hội nông thôn dân chủ, ổn định, giàu bản sắc văn hóa dân

tộc; môi trường sinh thái được bảo vệ; an ninh trật tự được giữ vững; đời
sống vật chất và tinh thần của người dân ngày càng được nâng cao; theo định
hướng xã hội chủ nghĩa.
- Với tinh thần đó, nông thôn mới có năm nội dung cơ bản:
+ Một, là nông thôn có làng xã văn minh, sạch đẹp, hạ tầng hiện đại
+ Hai, là sản xuất bền vững, theo hướng hàng hóa
+ Ba, đời sống vật chất, tinh thần người dân ngày càng được nâng cao
+ Bốn, bản sắc văn hóa dân tộc được giữ gìn và phát triển
+ Năm, xã hội nông thôn an ninh tốt, quản lý dân chủ
17
Xây dựng nông thôn mới là việc đổi mới tư duy, nâng cao năng lực của
người dân, tạo động lực giúp họ chủ động phát triển kinh tế, xã hội, góp phần
thự hiện chính sách vì nông nghiệp, nông dân, nông thôn, thay đổi cơ sở vật
chất và diện mạo đời sống, văn hóa qua đó thu hẹp khoảng cách sống giữa
nông thôn và thành thị. Đây là quá trình lâu dài và liên tục, là một trong
những nội dung trọng tâm cần tập trung lãnh đạo, chỉ đạo trong đường lối,
chủ trương phát triển của đất nước và của các địa phương trong giai đoạn
trước mắt cũng như lâu dài.
2.1.1.3 Khái niệm về sự tham gia của người dân trong xây dựng nông
thôn mới
Tham gia – participation được dịch thành từ hai từ tham dự và tham
gia. Theo GS Tô Duy Hợp thì tham dự là tham gia ở mức thấp còn tham gia
là tham dự ở mức cao.
Có nhiều cách hiểu về sự tham gia tuỳ thuộc từng hoàn cảnh cụ thể.
Trong các dự án phát triển nông thôn tham gia thường được hiểu một cách
đơn giản là mọi người đóng các vai trò khác nhau trong các hoạt động của dự
án phát triển nông thôn.
Sự tham gia là một quá trình cho phép người dân tự tổ chức để xác
định nhu cầu và cùng nhau thiết kế, tổ chức thực hiện, đánh giá hoạt động và
cùng nhau hưởng lợi từ các hoạt động đó.

Theo Setty, 1991: “Sự tham gia của người dân là người dân cùng với
các cơ quan phát triển xây dựng chương trình hoạt động, lựa chon ưu tiên,
khởi xướng và thực hiện các dự án bằng cách đóng góp ý kiến, mối quan
tâm, vật liệu, tiền bạc, lao động và thời gian”.
Sự tham gia của người dân trong chương trình xây dựng nông thôn mới
là một quá trình mà Nhà nước và người dân cùng nhận một số trách nhiệm cụ
18
thể trong việc phát triển nông thôn và tiến hành các hoạt động để thực hiện
trách nhiệm của mình, mang lại hiệu quả thiết thực cho người nông dân.
Sự tham gia của người dân trong chương trình xây dựng nông thôn mới
là đảm bảo cho người nông dân – những người chịu ảnh hưởng từ chương
trình được tham gia vào việc quyết định chương trình.
Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới là tìm và
huy động các nguồn lực từ người dân để thục hiện chương trình, qua đó làm
tăng lợi ích cho người nông dân.
 Ý nghĩa sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
- Người dân có quyền tham gia vào việc ra quyết định vì kết quả của
các quyết định trong xây dựng nông thôn mới sẽ có ảnh hưởng tới cuộc sống
của họ. Tham gia vào quá trình ra quyết định giúp người dân nâng cao năng
lực và lòng tự tin vào khả năng tự quản lý chính mình. Năng lực và sư tự tin
giúp người dân quản lý cuộc sống tốt hơn.
- Sự tham gia của người dân là phương tiện hữu hiệu để huy động tài
nguyên tại chỗ, tổ chức và vận dụng năng lực, sự khôn ngoan, tính sáng tạo
của người dân vào các hoạt động xây dựng nông thôn mới.
- Sự tham gia của người dân giúp xác định được những nhu cầu của địa
phương cần được ưu tiên và tiến hành những hoạt động phát triển để đáp ứng
những nhu cầu này vì chính người dân biết rõ nhất là họ cần gì, đảm bảo thu
được những kết quả tốt nhất trong quá tình xây dựng nông thôn mới.
- Nâng cao tính sở hữu và tinh thần trách nhiệm của người dân, họ thấy
mình thực sự là những người chủ của nông thôn mới, có quyền quyết định,

tính sở hữu và tinh thần trách nhiệm. Vì thế họ dễ dàng ủng hộ và nhiệt tình
tham gia xây dựng nông thôn mới.
19
- Ngoài ra sự tham gia của người dân còn thể hiện chương trình xây
dựng nông thôn mới được cộng đồng thừa nhận, khuyến khích người dân
đóng góp nguồn lực thực hiện và đảm bảo khả năng bền vững của chương
trình.
- Tăng tính hiệu quả của chương trình thông qua việc trao đổi ý kiến
với người dân - những người hương lợi từ các hoạt động của chương trình
trong suốt quá trình lập kế hoạch cũng như sự tham gia của họ trong công tác
quản lý và thực hiện.
- Sự tham gia của người dân sẽ làm tăng sức mạnh tổng hợp, phát huy
vai trò chủ thể của người dân, là nguồn động lực lớn nhất quyết định sự thành
công của chương trình.
2.1.2 Quan điểm của Đảng về sự tham gia của người dân trong xây dựng
nông thôn mới
Quán triệt Nghị quyết Đại hội X, Hội nghị Trung Ương lần thứ bảy
(khóa X) ra Nghị quyết số 26-NQ/TW, ngày 5 tháng 8 năm 2008 đã nêu một
cách toàn diện quan điểm của Đảng ta về nông nghiệp, nông dân, nông thôn
trong xây dựng nông thôn mới. Nghị quyết khẳng định nông nghiệp, nông
dân, nông thôn có vai trò to lớn, có vị trí quan trọng trong sự nghiệp công
nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước. Chính vì vậy các vấn đề nông nghiệp, nông
dân, nông thôn phải được giải quyết đồng bộ, gắn với quá trình đẩy mạnh
công nghiệp hoá, hiện đại hoá. Trong mối quan hệ mật thiết giữa nông
nghiệp, nông dân và nông thôn, nông dân là chủ thể của quá trình phát triển,
là lực lượng quyết định xây dựng nông thôn hiện đại gắn với giữ gìn và phát
huy bản sắc văn hóa dân tộc, là lực lượng trực tiếp áp dụng kỹ thuật và công
nghệ tiên tiến trong lao động, sản xuất. Phát triển nông nghiệp, nông thôn và
nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của nông dân phải dựa trên cơ chế kinh
tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, phù hợp với điều kiện của từng

20
vùng, từng lĩnh vực, để giải phóng và sử dụng có hiệu quả các nguồn lực xã
hội, phát huy cao nội lực. Giải quyết vấn đề nông nghiệp, nông dân, nông
thôn không phải chỉ là nhiệm vụ của nông dân, ở khu vực nông thôn mà là
nhiệm vụ của cả hệ thống chính trị và toàn xã hội; trước hết phải khơi dậy
tinh thần yêu nước, tự chủ, tự cường tự lực vươn lên của nông dân. Không
ngừng nâng cao đời sống vật chất, tinh thần của dân cư nông thôn, hài hoà
giữa các vùng, tạo sự chuyển biến nhanh hơn ở các vùng còn nhiều khó khăn;
nông dân được đào tạo có trình độ sản xuất ngang bằng với các nước tiên tiến
trong khu vực và đủ bản lĩnh chính trị, đóng vai trò làm chủ nông thôn mới.
2.1.3 Vai trò chủ thể của người dân trong xây dựng nông thôn mới
Vai trò chủ thể của nông dân trong xây dựng nông thôn mới văn minh
hiện đại được xác định là:
- Chủ thể tích cực tham gia vào quá trình xây dựng quy hoạch và thực
hiện quy hoạch xây dựng nông thôn mới
- Chủ thể chủ động, sáng tạo trong xây dựng kết cấu hạ tầng kinh tế -
xã hội ở nông thôn
- Chủ thể trực tiếp trong phát triển kinh tế và tổ chức sản xuất CNH,
HĐH nông nghiệp nông thôn
- Chủ thể tích cực và sáng tạo trong xây dựng và gìn giữ đời sống văn
hóa – xã hội, môi trường ở nông thôn
- Là nhân tố góp phần quan trọng vào xây dựng hệ thống chính trị - xã
hộ vững mạnh, đảm bảo an ninh trật tự cơ sở.
Xây dựng nông thôn mới xác định người nông dân phải là chủ thể, vì
thế chỉ khi nào cán bộ cơ sở và người dân hiểu đúng, hiểu rõ yêu cầu và nội
21
dung xây dựng nông thôn mới thì mới tạo ra tính chủ động, tự giác tham gia
và tham gia một cách sáng tạo vào việc xây dựng nông thôn mới.
Xây dựng nông thôn mới là nhiệm vụ chiến lược đang đặt ra nhiều vấn
đề cần sự tập trung nỗ lục của Nhà nước và nhân dân. Để thực hiện tốt và có

hiệu quả chương trình xây dựng nông thôn mới, vấn đề đặt ra là phải phát
huy được vai trò chủ thể của người dân. Do đó, điều càn làm trước hết đối
với tất cả các địa phương là phải tổ chức học tập, nghiên cứu để tìm hiểu đầy
đủ và thống nhất hành động, trước hết là đội ngũ cán bộ ở các địa phương.
Xây dựng nông thôn mới bắt đầu từ nhân thức.
2.1.4 Sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
Trong toàn bộ sự nghiệp xây dựng nông thôn mới hiện nay, nông dân
giữ vị trí là “chủ thể”, đây là sự khẳng định đúng đắn, cần thiết, nhằm phát
huy nhân tố con người, khơi dậy và phát huy mọi tiềm năng của nông dân
vào công cuộc xây dựng nông thôn cả về kinh tế, văn hóa và xã hội đồng thời
bảo đảm những quyền lợi chính đáng của họ.
2.1.4.1 Nội dung sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn
mới
Sự tham gia của người dân vào việc xây dựng mô hình nông thôn mới
được coi như nhân tố quan trọng, quyết định sự thành bại của việc áp dụng
phương pháp tiếp cận phát triển dựa vào nội lực và do cộng đồng làm chủ
trong thí điểm mô hình. Khi tham gia vào quá trình phát triển nông thôn mới
với sự hỗ trợ của Nhà nước, người dân tại các cộng đồng dân cư nông thôn sẽ
từng bước được tăng cường kỹ năng, năng lực về quản lý nhằm tận dụng triệt
để các nguồn lực tại chỗ và bên ngoài. Khi xem xét quá trình tham gia của
người dân trong các hoạt động phát triển nông thôn, vai trò của người dân ở
đây được thể hiện: “Dân biết, bân bàn, dân đóng góp, dân làm, dân kiểm tra,
22
dân quản lý và dân hưởng lợi”. Như vậy, vai trò của người dân vẫn theo một
trật tự nhất định, các trật tự ở đây hoàn toàn phù hợp với quan điểm của Đảng
ta “lấy dân làm gốc”. Các nội dung trong vai trò của người dân vào việc
tham gia xây dựng mô hình nông thôn mới được hiểu là:
- Dân biết: là quyền lợi, nghĩa vụ và sự hiểu biết của người nông dân
về những kiến thức bản địa có thể đóng góp vào quá trình quy hoạch nông
thôn, quá trình khảo sát thiết kế các công trình xây dựng cơ sở hạ tầng nông

thôn. Mặt khác, người dân có điều kiện tham gia hiệu quả hơn vào các giai
đoạn sau của quá trình xây dựng công trình. Điều đó có nghĩa là dân được
biết rõ về nông thôn mới là gì thông qua tuyên truyền, vận động, thông qua
sinh hoạt cộng đồng thôn ấp? Nội dung nông thôn mới với 19 tiêu chí gì?
Dân đóng vai trò thế nào để xây dựng nông thôn mới? Nhà nước hỗ trợ như
thế nào? Cách làm cụ thể bắt đầu từ đâu? Ai sẽ hưởng lợi từ chương trình?
- Dân bàn: bao gồm sự tham gia ý kiến và bàn bạc của người dân liên
quan đến kế hoạch phát triển sản xuất, liên quan đến các giải pháp, mọi hoạt
động của nông dân trên địa bàn như bàn luận mở ra một hướng sản xuất mới,
đầu tư xây dựng công trình phúc lợi công cộng, các giải pháp thiết kế,
phương thức khai thác công trình, tổ chức quản lý công trình, các mức đóng
góp và các định mức chi tiêu từ các nguồn thu, phương thức quản lý tài
chính,… trong nội bộ cộng đồng dân cư hưởng lợi.
- Dân đóng góp: là một yếu tố không chỉ ở phạm trù vật chất, tiền bạc
mà còn ở cả phạm trù nhận thức về quyền sở hữu và tính trách nhiệm, tăng
tính tự giác của từng người dân trong cộng đồng. Hình thức đóng góp có thể
bằng tiền, sức lao động, vật tư tại chỗ hoặc đóng góp bằng trí tuệ.
- Dân làm: chính là sự tham gia lao động trực tiếp từ người dân vào
các hoạt động phát triển nông thôn như đầu tư xây dựng cơ sở hạ tầng, các
23
hoạt động của các nhóm khuyến nông, khuyến lâm, nhóm tín dụng tiết kiệm
và những công việc liên quan đến tổ chức tiếp nhận, quản lý và sử dụng công
trình. Người dân trực tiếp tham gia vào quá trình cụ thể trong việc lập kế
hoạch có sự tham gia cho từng hoạt động thi công, quản lý và duy tu bảo
dưỡng, từ những việc tham gia đó đã tạo cơ hội cho người dân có việc làm,
tăng thu nhập cho người dân.
- Dân kiểm tra: là ban giám giám sát cộng đồng gồm đại diện hội đồng
nhân dân, người dân, đoàn thể theo dõi tiến độ thi công, thực hiện công trình,
giám sát khối lượng và chất lượng công trình, dự toán thực tế, nghiệm thu
công trình…Ở những công trình có nhiều bên tham gia, sự kiểm tra, giám sát

của cộng đồng hưởng lợi có tác động tích cực trực tiếp đến chất lượng công
trình và tính minh bạch trong việc sử dụng các nguồn lực của Nhà nước và
của người dân vào xây dựng, quản lý và vận hành công trình. Việc kiểm tra
có thể được tiến hành ở tất cả các công đoạn của quá trình đầu tư trên các
khía cạnh kỹ thuật cũng như tài chính.
- Dân quản lý: đó là các thành quả của các hoạt động mà người dân đã
tham gia; các công trình sau khi xây dựng xong cần được quản lý trực tiếp
của một tổ chức do nông dân hưởng lợi lập ra. Các công trình cần được người
dân tham gia duy tu, bảo dưỡng nhằm nâng cao tuổi thọ và phát huy tối đa
hiệu quả trong việc sử dụng .
- Dân hưởng lợi: dân được hưởng những gì mà dân làm, dân đóng góp,
đó chính là lợi ích mà các hoạt động mang lại, nó bao gồm: Nhóm hưởng lợi
trực tiếp là nhóm thụ hưởng các lợi ích từ các hoạt động như thu nhập tăng
thêm từ năng suất cây trồng tăng do thực hiện thâm canh, tăng vụ, áp dụng
các giống mới, các kỹ thuật tiên tiến, phòng trừ dịch bệnh và các hoạt động
tài chính, tín dụng,…. Nhóm hưởng lợi gián tiếp là nhóm thụ hưởng thành
quả của các hoạt động đó, để hưởng lợi từ mức độ cải thiện môi trường ,….
24
2.1.4.2 Mức độ sự tham gia của người dân trong xây dựng nông thôn mới
 Tham gia với vai trò của người nghe, được thông báo
+ Tham gia mang tính hình thức: cán bộ thôn, xã cũng tổ chức họp
dân, cho dân phát biểu ý kiến nhưng chỉ mang tính chất lấy lệ, cán bộ quyết
định mọi việc theo ý mình.
+ Tham gia thụ động: người dân thụ động tham gia vào các hoạt động xây
dựng nông thôn mới, cán bộ bảo gì làm đấy, không tham dự vào quá trình ra
quyết định.
+ Cán bộ điều khiển: người dân làm và thực hiện theo ý của cán bộ,
không được hiểu rõ về nội dung như: người dân bị gọi đi làm công ích, đóng
góp tiền cho một hoạt động nào đó mà không được biết, không được thảo
luận.

 Tham gia với vai trò của người cung cấp thông tin, vật liệu
+ Người dân được hỏi ý kiến: kế hoạch xây dựng nông thôn mới do
cán bộ thiết kế và quản lý, người dân được mời tham gia thảo luận, hỏi lấy ý
kiến, cán bộ lắng nghe nghiêm túc, sau đó cán bộ điều chỉnh kế hoạch (nếu
cần thiết) cho phù hợp với dân rồi cùng thực hiện.
+ Tham gia thông qua việc cung cấp thông tin: thông qua việc trả lời
các câu hỏi điều tra của cán bộ. Người dân không tham gia vào quá trình
phân tích và sử dụng thông tin.
+ Tham gia bởi nghĩa vụ hay bị bắt buộc: thông qua việc đóng góp lao
động, tiền hay một số nguồn lực khác theo yêu cầu của thôn, xã. Người dân
cho rằng đây là nghĩa vụ họ phải đóng góp. Các hoạt động thường do các tổ
chức quần chúng, cán bộ khởi xướng, định hướng và hướng dẫn.
25