SKKN tich hop bao ve moi truong trong mon dia ly

Đề tài sáng kiến kinh nghiệm
Người thực hiện: Trần Thị Bích Huệ
Tổ: Sử - Địa
Trường THCS Nguyễn Du - Phường An Lạc - Thị xã Buôn Hồ

I. ĐỀ TÀI:“PHƯƠNG PHÁP TÍCH HỢP GIÁO DỤC BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG
TRONG MÔN ĐỊA LÍ TRUNG HỌC CƠ SỞ”
II. ĐẶT VẤN ĐỀ.
1.Tầm quan trọng của đề tài:
Những hiểm họa suy thoái môi trường đang ngày càng đe dọa cuộc sống của
loài người. Chính vì vậy, bảo vệ môi trường là vấn đề sống còn của nhân loại và
của mỗi quốc gia.
Các nhà khoa học và quản lí đã xác định một trong những nguyên nhân cơ bản
gây suy thoái môi trường là do thiếu hiểu biết, thiếu ý thức của con người.
Vì vậy giáo dục môi trường là một trong những biện pháp hữu hiệu nhất, kinh tế
nhất và có tính bền vững nhất trong các biện pháp để thực hiện mục tiêu bảo vệ môi
trường và phát triển bền vững đất nước. Thông qua giáo dục môi trường, từng
người và cộng đồng được trang bị kiến thức về môi trường, ý thức bảo vệ môi
trường, năng lực phát hiện và xử lí các vấn đề môi trường.
Giáo dục bảo vệ môi trường góp phần hình thành nhân cách người lao động mới,
người chủ tương lai của đất nước, người lao động, người chủ có thái độ thân
thiện với môi trường và bảo vệ môi trường là tự bảo vệ mình. Đây chính là bức
thông điệp không chỉ riêng cho một cá nhân mà là trách nhiệm của toàn xã hội.
Giáo dục bảo vệ môi trường là vấn đề có tính chiến lược của mỗi quốc gia và
toàn cầu. Bảo vệ môi trường vì sự phát triển bền vững của đất nước.
2. Những thực trạng của vấn đề bảo vệ môi trường.
Công tác bảo vệ môi trường vẫn còn nhiều tồn tại, bất cập. Ô nhiễm môi trường
vẫn đang là vấn đề bức xúc trong đời sống xã hội, đặc biệt tại các lưu vực sông,
khu công nghiệp, đô thị và làng nghề; vi phạm pháp luật về bảo vệ môi trường
vẫn đang ngày càng tinh vi và phức tạp. ( Trích kết luận tại hội nghị môi trường

toàn quốc lần thứ III của Bộ trưởng Bộ TN&MT Phạm Khôi Nguyên). Điều đó
cho thấy nhiệm vụ của mọi công dân Việt Nam trong công tác bảo vệ môi trường
giai đoạn tới là hết sức nặng nề. Đòi hỏi chúng ta phải tiếp tục có sự chung sức,
chung lòng, cùng nhau nỗ lực hơn nữa để bảo vệ môi trường, phải thực sự coi
bảo vệ môi trường là nhiệm vụ của toàn Đảng, toàn quân và toàn dân. Trước
những thực trạng nêu trên bản thân tôi phải xác định rằng tích hợp giáo dục bảo
vệ môi trường trong các môn học nói chung và môn học địa lí nói riêng là vô
cùng cần thiết nhằm chung tay cùng với cộng đồng trong việc bảo vệ môi trường
sống của nhân loại, trong đó có cá nhân mình.
3. Lí do chọn đề tài :
Xuất phát từ tầm quan trọng của công tác giáo dục bảo vệ môi trường cũng như
những thực trạng của vấn đề bảo vệ môi trường diễn ra trên thế giới, trên cả nước
1
cũng như tại địa phương. Cùng với sự phát triển nhanh chóng về kinh tế- xã hội
trong những năm qua đã làm mới đổi xã hội Việt Nam. Chỉ số tăng trưởng kinh tế
không ngừng được nâng cao. Tuy vậy, sự phát triển kinh tế chưa đảm bảo với
việc bảo vệ môi trường. Vì vậy, môi trường Việt Nam đã xuống cấp, nhiều nơi
môi trường đã bị ô nhiễm nghiêm trọng. Đảng và nhà nước đã đề ra nhiều chủ
trương, biện pháp nhằm giải quyết các vấn đề về môi trường. Hoạt động bảo vệ
môi trường được các cấp, các ngành và đông đảo tầng lớp nhân dân quan tâm và
bước đầu thu được một số kết quả đáng khích lệ. Tuy vậy, việc bảo vệ môi
trường ở nước ta vẫn chưa đáp ứng được yêu cầu của quá trình phát triển kinh tế-
xã hội trong giai đoạn mới. Nhìn chung, môi trường nước ta vẫn tiếp tục bị xuống
cấp nhanh, có lúc, có nơi đã đến mức báo động. Trước những yêu cầu nêu trên,
bản thân tôi thấy rằng chủ trương của Đảng và nhà nước, cũng như chỉ thị của Bộ
Giáo dục và Đào tạo về việc triển khai xây dựng bộ tài liệu tích hợp giáo dục môi
trường trong các môn học ở các cấp học là cần thiết nhất, hữu hiệu nhất. Vì ở
nước ta hiện nay có khoảng hàng chục triệu học sinh, sinh viên các cấp và hàng
triệu GV - cán bộ quản lí và cán bộ giảng dạy. Đây là một lực lượng khá hùng
hậu. Vì vậy việc trang bị kiến thức về môi trường, kĩ năng bảo vệ môi trường cho

tầng lớp học sinh - sinh viên, các nhà làm công tác giáo dục là cách nhanh nhất
làm cho gần một phần ba dân số hiểu biết về môi trường. Đây cũng chính là lực
lượng xung kích, hùng hậu nhất trong công tác tuyên truyền bảo vệ môi trường
cho gia đình và cộng đồng dân cư của khắp các địa phương cả nước. Hơn nữa hệ
thống các trường học cùng các cơ sở giáo dục và đào tạo cũng là những trung tâm
văn hóa của địa phương, là nơi có điều kiện để thực thi các chủ trương, chính
sách của Đảng và nhà nước về bảo vệ môi trường và phát triển bền vững đất
nước.
Là nền tảng của nền giáo dục quốc dân, lực lượng học sinh trong hệ thống giáo
dục phổ thông, giữ vai trò hết sức quan trọng trong việc hình thành nhân cách
người lao động mới. Tác động đến lực lượng học sinh phổ thông là tác động đến
lực lượng dân số trẻ - chủ nhân tương lai của đất nước - Nếu đội ngũ này có sự
chuyển biến về nhận thức, tư tưởng và hành vi, tất yếu sẽ có sự thay đổi lớn trong
công tác bảo vệ môi trường. Từ đó tôi đã đưa ra đề tài nghiên cứu này nhằm nhắc
nhở bản thân mình phải sử dụng phương pháp sư phạm, các kĩ năng sống để giáo
dục học sinh thấy rõ trách nhiệm của cá nhân mình trong việc góp phần chung tay
bảo vệ môi trường sống khi chưa quá muộn. Đó cũng chính là lí do của đề tài
sáng kiến kinh nghiệm của tôi.
4. Giới hạn lĩnh vực nghiên cứu của đề tài:
Nguồn nước, tài nguyên rừng và chất thải trong sản xuất, sinh hoạt ở trên cả nước
và tại địa phương nơi các em học sinh đang sinh hoạt, học tập, trong chương trình
địa lí THCS.
III. Cơ sở lí luận và thực tiễn
1. Cơ sở lí luận: Bảo vệ môi trường hiện là một trong nhiều mối quan tâm mang
tính toàn cầu. Ở nước ta, bảo vệ môi trường cũng đang là vấn đề được quan tâm sâu
2
sắc. Nghị quyết số 41/NQ- TƯ ngày 15 tháng 11 năm 2004 của Bộ Chính trị về tăng
cường công tác bảo vệ môi trường trong thời kì đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại
hóa đất nước;
Quyết định số 1363/ QĐ- TTg ngày 17 tháng 10 năm 2001 của Thủ tướng

Chính phủ về việc phê duyệt đề án: “ Đưa các nội dung bảo vệ môi trường vào hệ
thống giáo dục quốc dân” và Quyết định số 256/2003/QĐ-TTg ngày 02 tháng 12
năm 2003của Thủ tướng Chính phủ về việc phê duyệt chiến lược bảo vệ môi trường
quốc gia đến năm 2010 và định hướng đến năm 2020 đã tạo cơ sở pháp lí vững chắc
cho những nỗ lực và quyết tâm bảo vệ môi trường theo định hướng phát triển một
tương lai bền vững của đất nước.
Cụ thể hóa và triển khai thực hiện các chủ trương của Đảng và Nhà nước,
ngày 31 tháng 1 năm 2005, Bộ trưởng Bộ Giáo dục và Đào tạo đã ra chỉ thị về việc
tăng cường công tác giáo dục bảo vệ môi trường, xác định nhiệm vụ trọng tâm đến
2010 và các năm tiếp theo cho giáo dục phổ thông là trang bị cho học sinh kiến thức,
kĩ năng về môi trường và bảo vệ môi trường bằng hình thức phù hợp trong các môn
học và thông qua các hoạt động ngoại khóa, xây dựng mô hình nhà trường xanh-
sạch- đẹp phù hợp với các vùng, miền.
2. Cơ sở thực tiễn:
Thực trạng về nguồn tài nguyên nước, rừng, chất thải trong sản xuất và sinh hoạt.
*Tài nguyên nước:
Dân số tăng, các hoạt động kinh tế gia tăng và công tác quản lí chưa tốt khiến
tài nguyên nước ở Việt Nam đang bị sử dụng quá mức và ô nhiễm. Chỉ số lượng
nước theo đầu người năm 1943 là 16.641m
3
/người, nếu số dân tăng lên 150 triệu
thì chỉ số chỉ còn 2.467m
3
/ người/ năm, xấp xỉ với các quốc gia hiếm nước.
Theo báo cáo hiện trạng môi trường Việt Nam năm 2001: Trong thời gian gần
đây, ở Việt Nam đã xẩy ra tình trạng khan hiếm nước. Nhiều nơi thuộc Trung Bộ
đã có biểu hiện tình trạng hoang mạc hóa, vùng ven biển có quá trình mặn hóa và
muối hóa. Ở các tỉnh Nam Trung Bộ, Tây Nguyên, Đông Nam Bộ và một số
vùng khác đã xẩy ra tình trạng căng thẳng về nước. Các thành phố như Hà Nội,
thành phố Hồ Chí Minh, Hải Phòng, Việt trì , Biên Hòa…nước đã bị ô nhiễm tới

mức nghiêm trọng. Môi trường nước ở một số dòng sông như sông Cầu ( ở Bắc
Bộ), sông Thị Vải, sông Sài Gòn, sông Vàm Cỏ Đông (ở Đông Nam Bộ) đã bị ô
nhiễm nặng. Nguồn nước ngọt cho sản xuất và sinh hoạt của con người ngày
càng cạn dần. Không chỉ ở Việt Nam mà trên thế giới tình trạng thiếu ngọt cũng
xẩy ra nghiêm trọng. Vì thế năm 2003 Liên Hợp Quốc chọn là năm quốc tế về
nước ngọt bởi: Nước- Hai tỉ người đang khát. Tất cả mọi người hãy hành động
để bảo vệ Nước, nguồn sống trên trái đất.


3


*Tài nguyên rừng:
Rừng là nguồn tài nguyên quí giá của nước ta. Rừng có vai trò điều hòa khí hậu,
bảo vệ đất, giữ nước ngầm và là nơi lưu giữ các nguồn gen quí giá. Tuy nhiên, độ
che phủ rừng của nước ta trong thời gian dài có xu hướng giảm, nhiều khu rừng
bị tàn phá nghiêm trọng, làm cho môi trường sinh thái bị đảo lộn, môi trường
sống của các loại động vật bị thu hẹp, nguy cơ tuyệt chủng các loại động vật quí
hiếm…

Tuy vậy trong những năm gần đây, các hoạt động trồng rừng được coi trọng, diện
tích rừng có được tăng lên nhưng chất lượng rừng vẫn tiếp tục giảm sút. Cụ thể
diễn biến diện tích rừng qua các năm theo thống kê của Bộ Nông nghiệp và Phát
triển nông thôn (tính đến tháng 12 năm 2005).
4
1945 1976 1980 1985 1990 1995 2002 2005
Tổng DT tr
ha
14.300 11.169 10608 9.892 9.175 9.302 11.785 12.617
Rừng trồng 0 0.092 0.422 0584 0.745 1.050 1.9195 2.334

Rừng tự
nhiên
14.300 11.076 10.186 9.3083 8.4307 8.2525 9.865 10.283
Độ che phủ
%
43.0 33.8 32.1 30.0 27.8 28.2 35.8 37.0
BQ rừng/ ng
( ha/ người
0.57 0.31 0.19 0.14 0.12 0.12 0.14 0.15

* Về chất thải:
Cùng với sự phát triển của nền kinh tế và đời sống ngày càng đi lên, lượng chất thải
cũng ngày càng nhiều hơn. Sự gia tăng dân số, tình hình đô thị hóa nhanh chóng đã
làm tăng lượng rác thải. Cụ thể lượng phát sinh chất thải rắn ở Việt Nam lên đến hơn
15 triệu tấn mỗi năm, tăng trung bình hằng năm là 15%. Trong đó chất thải sinh hoạt
hơn 6 triệu tấn ( ở các khu đô thị). Chất thải công nghiệp phát sinh chiếm khoảng
20% tổng lượng chất thải. chất thải công nghiệp phát sinh từ các làng nghề ở vùng
nông thôn chủ yếu tập trung ở miền Bắc. Khoảng 1.450 làng nghề phân bố ở các
vùng nông thôn trên toàn quốc, mỗi năm thải ra khoảng 774.000 tấn chất thải công
nghiệp…
Theo ước tính, lượng chất thải sẽ tăng lên đáng kể. Trong đó lượng chất thải
sinh hoạt sẽ tăng 60%, chất thải công nghiệp tăng 50%, chất thải nguy hại tăng 3 lần,
các số liệu thống kê trên tính đến năm 2010. ( Nguồn: báo cáo diễn biến môi trường
Việt Nam năm 2004. Bộ Tài nguyên và Môi trường).
Bên cạnh những thực trạng về môi trường mang tầm cỡ quốc gia, thì ở tại địa
phương nơi các em đang sinh sống vấn đề môi trường cũng đang đến hồi báo động.
Đặc biệt là ở những nơi đông dân cư qua lại như nơi họp chợ, rãnh, cống thoát
nước… Mặc dù đã có đội vệ sinh môi trường thường xuyên dọn dẹp song do ý thức
của người dân chưa tự giác đối với cộng đồng, chỉ biết sạch trong nhà mình còn ở
ngoài đường phố thì không được quan tâm. Ngoài ra cơ sở hạ tầng cũng chưa đáp

ứng yêu cầu, như nơi đổ rác cũng như nơi xử lí rác thải chưa đảm bảo kĩ thuật gây
nên hiện tượng ô nhiễm. Ngay trong trường học, mặc dù được quán triệt, nhắc nhở
thường xuyên của BGH nhà trường cũng như tổng phụ trách đội và hàng ngày ban
lao động đều phân công luân phiên lớp, trực tiếp lao động dọn vệ sinh. Thế nhưng
do ý thức chưa tự giác của một số học sinh nên ở trong sân trường , hành lang các
dãy phòng học cũng như trong lớp học vẫn thấy sự xuất hiện của rác thải.
IV. Nội dung của đề tài:
1. Nguyên tắc, phương thức, phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường trong
trường THCS.
a. Nguyên tắc .
- Giáo dục bảo vệ môi trường là một lĩnh vực giáo dục liên ngành, tích hợp vào
các môn và các hoạt động. Giáo dục bảo vệ môi trường không phải là ghép thêm
5
vào chương trình giáo dục như là một bộ môn riêng biệt hay một chủ đề nghiên
cứu mà nó là một hướng hội nhập vào chương trình. Giáo dục môi trường là cách
tiếp cận xuyên bộ môn. Vì thế cần xác định mục tiêu, nội dung và phương pháp
giáo dục bảo vệ môi trường phải phù hợp với mục tiêu đào tạo của từng cấp học,
lớp học và từng độ tuổi.
- Giáo dục bảo vệ môi trường phải trang bị cho học sinh một hệ thống kiến thức
tương đối đầy đủ về môi trường và kĩ năng bảo vệ môi trường, phù hợp với tâm lí
lửa tuổi.
- Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường phải chú ý khai thác tình hình thực tế môi
trường của từng địa phương và từng mục tiêu về kiến thức- kĩ năng của từng bài
học.
- Nội dung và phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường phải chú trọng thực
hành, hình thành các kĩ năng, phương pháp hành động cụ thể để học sinh có thể
tham gia có hiệu quả vào các hoạt động bảo vệ môi trường của địa phương, của
đất nước, phù hợp với độ tuổi.
- Cách tiếp cận cơ bản của giáo dục bảo vệ môi trường là: Giáo dục về môi
trường, trong môi trường và vì môi trường, đặc biệt là giáo dục vì môi trường.

Coi đó là thước đo cơ bản hiệu quả của giáo dục bảo vệ môi trường.
- Phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường nhằm tạo cho người học chủ động
tham gia vào quá trình học tập, tạo cơ hội cho học sinh phát hiện các vấn đề môi
trường và tìm hướng giải quyết vấn đề dưới sự tổ chức và hướng dẫn của giáo
viên.
- Tận dụng các cơ hội để giáo dục bảo vệ môi trường nhưng phải đảm bảo kiến
thức cơ bản của môn học, tính logic của nội dung, không làm quá tải lượng kiến
thức và tăng thời gian của bài học, có nghĩa là: không biến một bài dạy địa lí
thành một bài dạy môi trường.
b . Phương thức giáo dục .
- Giáo dục bảo vệ môi trường là lĩnh vực giáo dục liên ngành, vì vậy được triển
khai theo phương thức tích hợp. Nội dung giáo dục bảo vệ môi trường được tích
hợp trong môn học thông các chương, bài cụ thể. Việc tích hợp thể hiện ở 3 mức
độ: Mức độ toàn phần, mức độ bộ phận và mức độ liên hệ. Cụ thể là ở mức độ
toàn phần thì mục tiêu và nội dung của bài học hoặc của chương phù hợp hoàn
toàn với mục tiêu và nội dung của giáo dục bảo vệ môi trường.
Ví dụ như khi dạy về vấn đề ô nhiễm không khí và nguồn nước ở đới ôn hòa.
Còn đối với mức độ bộ phận thì chỉ có một phần bài học có mục tiêu và nội
dung giáo dục bảo vệ môi trường.
Ví dụ như khi dạy về bài 28 vùng Tây Nguyên thì chỉ tích hợp giáo dục bảo
vệ môi trường ở mục II. Điều kiện tự nhiên và tài nguyên thiên nhiên của
vùng. Học sinh biết được vùng Tây Nguyên có một lợi thế để phát triển kinh
tế: địa hình cao nguyên, đất ba dan, rừng chiếm diện tích lớn…Học sinh phải
biết được rằng việc chặt phá rừng quá mức để làm nương rẫy và trồng cà phê,
nạn săn bắt động vật hoang dã làm ảnh hưởng xấu tới môi trường…Còn đối
với mức độ liên hệ thì có điều kiện liên hệ một cách logic. Ví dụ khi dạy về
sông, hồ và biển thì học sinh phải biết được vai trò của sông, hồ đối với đời
6
sống và sản xuất của con người trên trái đất. Phải có óc quan sát và nhận định
về tình trạng nguồn nước có bị ô nhiễm hay không. Để từ đó các em cần tìm

ra nguyên nhân, hậu quả cũng như tìm ra các giải pháp khắc phục. Thông qua
việc tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường sẽ tạo điều kiện cho các em có thái
độ, hành vi đúng trong việc không làm cho nguồn nước bị ô nhiễm và phản
đối các hành vi làm ô nhiễm nguồn nước sông, hồ, biển khi các em có dịp đi
tắm biển cùng gia đình.( HS quan sát qua tranh ảnh minh họa)
Ngoài các hoạt động trong lớp học, thì các hoạt giáo dục bảo vệ môi trường
còn được tích ngoài lớp học như câu lạc bộ về môi trường theo từng chủ đề cụ
thể, hoặc nói chuyện chuyên đề về tác động của sự nóng lên toàn cầu, sản xuất
sạch…

c. Các phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường .
Phương pháp tích hợp giáo dục môi trường trong môn địa lí về cơ bản là
những phương pháp thường được sử dụng để dạy môn học. Tuy nhiên, trong
các phương pháp đó có một số phương pháp có nhiều khả năng giáo dục môi
trường một cách hiệu quả cần quan tâm, đó là những phương pháp đòi hỏi học
sinh phải bộc lộ được nhận thức, quan điểm, ý thức, thái độ, đưa ra được
những giải pháp… trước các vấn đề của môi trường. Ví dụ như phương pháp
đàm thoại, phương pháp sử dụng các phương tiện trực quan ( tranh ảnh, băng,
đĩa hình có nội dung về môi trường). phương pháp thảo luận nhóm, phương
pháp dạy học phát hiện và giải quyết vấn đề, phương pháp tham quan, điều
tra, khảo sát thực tế.
2 Các biện pháp, giải pháp và cách tiến hành thông qua các bài học cụ thể ở
chương trình tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường.
a. các biện pháp, giải pháp giáo dục bảo vệ môi trường.
- Khi tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường, giáo viên phải dựa vào các nguyên
tắc, phương thức, phương pháp giáo dục bảo vệ môi trường trong trường
THCS như đã nêu ở phần 1.
- Giáo dục cho học sinh kĩ năng sống bảo vệ môi trường là khả năng ứng xử
một cách tích cực đối với các vấn đề môi trường. Cụ thể là kĩ năng nhận biết
và pháp hiện các vấn đề môi trường, xây dựng kế hoạch hành động vì môi

trường, kiên định thực hiện kế hoạch hành động vì môi trường trong lớp học,
trường học, khu dân cư và ngay trong gia đình của các em.
- Hành vi của người lớn là tấm gương có ý nghĩa giáo dục trực tiếp đối với
học sinh. Vì thế muốn giáo dục học sinh có nếp sống văn minh, lịch sự đối với
môi trường, trước hết các thầy, cô giáo và các bậc phụ huynh cần phải thực
hiện đúng các qui định bảo vệ môi trường. Ví dụ chỉ là hành động nhỏ thôi
cũng tác động rất lớn đến các em, như khi ta kê một tờ giấy xuống ghế ngồi
thì khi ta đứng dậy phải cất ngay tờ giấy đó hoặc bỏ vào sọt rác thì bản thân ta
đã góp phần làm cho môi trường sạch hơn. Có thể nhắc các em tắt hệ thống
điện trong phòng học khi không cần thiết. Đó cũng chính là những hành động
để giáo dục các em sử dụng tiết kiệm và hiệu quả nguồn năng lượng, vì đây
cũng là một trong những nguyên nhân tạo ra lượng khí thải gây hiệu ứng nhà
7
kính, làm cho trái đất nóng lên và khí hậu trên toàn cầu bị biến đổi. Một trong
những quốc gia bị ảnh hưởng của sự biến đổi khí hậu lớn nhất là Việt Nam.
( Cụ thể trong năm 2010 Việt Nam đã phải hứng chịu những đợt hạn hán lớn
diễn ra trên phạm vi cả nước. Trong tháng 10 và tháng 11 vừa qua ở các tỉnh
duyên hải Miền Trung, từ Nghệ An trở vào cho tới Ninh thuận phải đương
đầu với nhiều trận lũ lụt lớn, gây thiệt hại lớn về tài sản cũng như tính mạng
của người dân). Sự mất mát đó không thể khắc phục trong ngày một ngày hai
mà phải sau nhiều năm nữa mới khắc phục được. Khi lấy những dẫn chứng cụ
thể như vậy thì hiệu quả giáo dục môi trường sẽ có tác dụng hơn, vì có thể
khẳng định rằng chính con người tác động vào tự nhiên và lấy đi những gì của
tự nhiên, thì con người phải chịu những hậu quả của tự nhiên mang lại.



8

Cảnh tượng đau thương ở Miền Trung trong các trận lũ vừa qua

Môi trường cũng chính là những vấn đề rất gần gũi với học sinh như cơm ăn, nước uống,
không khí để thở, mảnh sân, góc nhà, vườn cây… Các em có thể nhìn thấy, sờ thấy,nhận
biết được kinh nghiệm thực tế. Giáo viên cần tận dụng được điểm này để giáo dục các em.
Ví dụ: Khi tìm hiểu về khối lượng rác thải, giáo viên không nên cung cấp ngay các số liệu
mà tổ chức cho học sinh tham gia hoạt động điều tra lượng thải ở trường học, ở địa
phương. Qua số liệu điều tra học sinh có thể nhận biết, phát hiện các vấn đề môi trường
trong phạm vi nhà trường, hay ở tại các tổ dân phố. Từ đó cho các em tự xây dựng kế
hoạch hành động vì môi trường và kiên định thực hiện kế hoạch hành động vì môi trường.
Làm được điều đó có nghĩa là giáo viên đã thành công trong việc giáo dục các em kĩ năng
sống trong bảo vệ môi trường nơi các em đang sinh sống và học tập.
b. Cách tiến hành tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường trong một số bài học môn địa
lí.
*. Khi dạy về chủ đề nguồn nước:
Ví dụ khi dạy về bài 33: ĐẶC ĐIỂM SÔNG NGÒI VIỆT NAM
(SGK địa lí lớp 8)
Ngoài xác định mục tiêu về kiến thức- kĩ năng bài học thì giáo viên cần xác định
mục tiêu về kiến thức - kĩ năng về giáo dục bảo vệ môi trường.
Ở nôi dung bài này tích hợp ở mức độ bộ phận trong mục 2: Khai thác kinh tế và
bảo vệ trong sạch của các dòng sông.
- Học sinh cần biết được giá trị kinh tế của sông và việc khai thác các nguồn lợi
từ sông ngòi ở nước ta.
- Sau đó giáo viên sử dụng phương pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường
qua tranh, ảnh địa lí. Qua tranh, ảnh địa lí học sinh có thể nhận biết được hiện
tượng nước sông như thế nào? Có bị ô nhiễm không?.
9



Từ đó giáo viên cho học sinh tìm hiểu nguyên nhân, hậu quả và xây dựng thái độ,
hành vi trong việc có ý thức giữ gìn, bảo vệ nguồn nước ngọt và các sông, hồ của

10
quê hương, đất nước. Giáo viên có thể cho học sinh tự đưa ra những giải pháp
riêng của bản thân, trả lại sự trong sạch cho các dòng sông, mà các em được nghe
qua sách, báo, thơ, ca ngợi về các dòng sông ở nước ta khi chưa bị ô nhiễm.
“ Quê hương tôi có con sông xanh biếc
Nước gương trong soi tóc những hàng tre…
… khi bờ tre ríu rít tiếng chim kêu
Khi mặt nước chập chờn con cá nhảy.
Bạn bè tôi tụm năm, tụm bảy.
Bầy chim non bơi lội trên sông”.
Trích trong bài thơ “ Nhớ con sông quê hương” của nhà thơ Tế Hanh.
Sau đây là một số hình ảnh khắc phục ô nhiễm nguồn nước sông,và xử lý nước
thải trước khi đưa ra sông.

- Hoặc khi dạy về bài 38, 39. PHÁT TRIỂN TỔNG HỢP KINH TẾ VÀ BẢO
VỆ TÀI NGUYÊN, MÔI TRƯỜNG BIỂN- ĐẢO
( SGK địa lí lớp 9)

Đối với bài này giáo viên cần tích hợp theo mức độ toàn phần trong mục I:
Biển và đảo Việt Nam , mục III: Bảo vệ tài nguyên và môi trường biển- đảo.
- HS cần biết Việt Nam là quốc gia có đường bờ biển dài và vùng biển rộng, có
nhiều điều kiện để phát triển các ngành kinh tế biển.
HS hiểu việc phát triển các ngành kinh tế biển phải đi đôi với việc bảo vệ tài
nguyên và môi trường biển nhằm phát triển bền vững.
- Giáo viên có thể sử dụng phương pháp tích hợp thảo luận nhóm, kết hợp với
phương pháp sử dụng tranh, ảnh địa lí.
Ví dụ: Khi sử dụng phương pháp thảo luận nhóm, bản thân tôi đã thực hiện các
bước sau:
Bước 1: GV nêu chủ đề và các câu hỏi thảo luận.
Bước 2: HS thảo luận theo nhóm nhỏ ( 04 HS) và trình bày kết quả.

Bước 3: GV tóm tắt các ý kiến thảo luận, củng cố các điểm chính.
11
Cụ thể vấn đề thảo luận: Để phát triển bền vững các ngành kinh tế biển cần phải
quan tâm đến vấn đề gì? Nêu một số biện pháp cụ thể.
- Yêu cầu HS cần nêu được những vấn đề cần quan tâm: bảo vệ nguồn tài
nguyên biển, chống ô nhiễm môi trường biển.
- Một số biện pháp cụ thể: không khai thác bừa bãi, quá mức các tài nguyên
biển; không để xẩy ra các sự cố tràn dầu; hạn chế chất thải ra biển từ các nhà
máy, các đô thị…( Minh họa ở phần phụ lục)
Qua thực tế kết quả thảo luận, dưới sự hướng dẫn cụ thể của giáo viên, tôi thấy
rằng các em đã có những ý kiến, suy nghĩ, những quan điểm, thái độ về vấn đề môi
trường biển trong hiện tại và cả tương lai. Tôi còn nhớ mãi một tình huống của
nhóm một đặt ra cho nhóm hai là: nếu như không ý thức được tác hại của sự suy
giảm nguồn lợi thủy sản, thì trong tương lai liệu con người có còn các loại cá trong
bữa ăn hàng ngày không? Hay nếu bạn đi tắm biển cùng gia đình, thấy biển có rác
thì bạn sẽ làm gì? Những câu hỏi tình huống đó đã tạo nên sự sôi nổi của HS
trong quá trình tự lực phát hiện vấn đề từ một tình huống thực, lựa chọn vấn đề cần
giải quyết, từ đề xuất ra giả thuyết, tự đánh giá chất lượng và hiệu quả giải quyết
vấn đề… và tôi cảm thấy được sự thành công của mình trong tiết dạy.
*. Khi dạy về chủ đề tài nguyên rừng:
Ví dụ ở bài 39: BẢO VỆ TÀI NGUYÊN SINH VẬT VIỆT NAM.
( SGK địa lí 8)
Đối với bài này được giáo viên có thể tích hợp theo mức độ toàn phần ở cả mục 1,
mục 2, mục 3 của bài.
- HS phải biết giá trị của tài nguyên sinh vật ở Việt Nam.
- Biết hiện trạng, nguyên nhân suy giảm tài nguyên sinh vật và sự cần thiết phải
bảo vệ tài nguyên sinh vật ở nước ta.
- Biết nhà nước đã ban hành nhiều chính sách và luật để bảo vệ và phát triển tài
nguyên rừng.
- Từ đó rèn luyện HS có ý thức bảo vệ các loài động, thực vật ở địa phương, đất

nước, không đồng tình, không tham gia các hoạt động phá hoại cây cối, săn
bắt chim thú… Có ý thức tìm hiểu và chấp hành các chính sách, pháp luật của
Nhà nước về bảo vệ động, thực vật.
Đối với bài này giáo viên có thể sử dụng nhiều phương pháp như : PP đàm thoại,
PP sử dụng tranh, ảnh địa lí, băng, đĩa hình hay tham quan, điều tra, khảo sát thực
tế.
GV: Dùng hình ảnh để HS quan sát nhận biết về hiện trạng rừng, tìm ra nguyên
nhân, hậu quả của sự suy giảm tài nguyên rừng. HS có thể đề ra các giải pháp để
bảo về tài nguyên rừng , tham gia tuyên truyền cũng như có những hành động bảo
vệ, chăm sóc cây xanh trong trường học…( kèm theo minh họa ở phụ lục)
12


13


* Hoặc khi dạy về chủ đề chất thải trong sản xuất, trong sinh hoạt:
Ví dụ khi dạy về bài 12: SỰ PHÁT TRIỂN VÀ PHÂN BỐ CÔNG NGHIỆP
( SGK địa lí lớp 9)
Đối với bài này GV tích hợp theo mức độ liên hệ ở mục II. Các ngành công nghiệp
- HS biết việc phát triển không hợp lí một số ngành công nghiệp đã và sẽ tạo nên
sự cạn kiệt khoáng sản và gây ô nhiễm môi trường.
- Thấy được sự cần thiết phải khai thác tài nguyên một cách hợp lí và bảo vệ môi
trường trong quá trình phát triển công nghiệp.
Ở bài này GV cho HS thảo luận theo nhóm nhỏ để tìm hiểu về những nguyên
nhân cơ bản làm cho môi trường bị ô nhiễm trong quá trình khai thác và chế biến.
Muốn làm được điều đó HS cần phải xác định được địa bàn phân bố của các điểm
khai và chế biến trong công nghiệp và liên hệ qua thực tế thông qua phương tiện
thông tin đại chúng về các vụ việc có liên quan đến vấn đề môi trường. Như chất
thải độc hại của công ty bột ngọt Vedan trên sông Thị Vải, công ty Tungkuang,

công ty TNHH Miwon, công ty thuộc da Hào Dương, công ty giấy việt trì…
Vấn đề chất thải độc hại ở các khu công nghiệp, bệnh viện …đang hàng ngày,
hàng giờ rình rập đe dọa đến môi trường sống của con người. Từ nhận biết được
những tác hại đó các em cũng sẽ thấy rằng trong một phạm vi hẹp trong nhà
trường mức độ rác thải của các em hằng ngày cũng góp phần làm cho môi trường
xung quanh các em không trong lành. Từ tích hợp vấn đề trong bài học GV có
thể lòng ghép giáo dục cho các em ý thức trong tiết kiệm điện, giữ gìn vệ sinh lớp
học …( minh họa hình ảnh ở phụ lục)
V. Kết luận:

14
1. Kết quả đạt được:
Sau khi thực hiện các giải pháp, biện pháp tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường
trong môn học, bản thân tôi nhận thấy học sinh đã tự phát hiện được những vấn đề
liên quan đến môi trường. Đặc biệt các em hiểu được rõ hơn khái niệm về môi
trường và có những hành động về môi trường thiết thực hơn, đa số các em có ý thức
trong việc giữ gìn vệ sinh lớp học, tạo nên cảnh quan môi trường sạch hơn, xanh hơn
và đẹp hơn.
Đặc biệt khi cho HS tổ chức hoạt động ngoài giờ lên lớp các em đã có những ý
tưởng hay: như thi hiểu biết về môi trường, thi kĩ năng vẽ tranh về môi trường hay
sáng tác thơ…được các em ở khối 8 hưởng ứng tích cực đặc biệt là em Huy lớp
trưởng lớp 8A5 đã tự sưu tầm câu hỏi cho các bạn thi tìm hiểu về môi trường. Vì thế
chúng tôi dự định sẽ cho các em tổ chức ở qui mô rộng hơn trong thời gian tới.
Qua quá trình nghiên cứu và thực hiện đề tài này, tôi nhận thấy được tính hiệu quả
thiết thực của nó. Đồng thời cũng đáp ứng được các yêu cầu đặt ra như đã giới
thiệu ở phần tầm quan trọng và lí do của đề tài như đã nêu ở trên. Phần nào đáp
ứng được các mục tiêu cơ bản của Bộ Giáo dục- Đào tạo đề ra. Có thể khẳng định
rằng:
- Đích quan trọng của giáo dục bảo vệ môi trường không chỉ làm cho mọi người
hiểu rõ sự cần thiết phải bảo vệ môi trường mà quan trọng là phải có thói quen,

hành vi ứng xử văn minh, lịch sự với môi trường. Điều này phải được hình thành
trong một quá trình lâu dài và phải bắt đầu ngay từ tuổi ấu thơ.
- Trong những năm học phổ thông học sinh không những được tiếp xúc với
thầy, cô giáo, bạn bè mà còn được tiếp xúc với khung cảnh trường, lớp, bãi cỏ,
vườn cây… việc hình thành cho học sinh tình yêu thiên nhiên, quan tâm tới thế
giới xung quanh, có thói quen sống ngăn nắp, vệ sinh, phụ thuộc rất nhiều vào nội
dung và cách giáo dục của chúng ta.Vì vậy việc tích hợp giáo dục môi trường
trong môn địa lí chính là sự cần thiết nhằm bồi dưỡng tình yêu thiên nhiên, bồi
dưỡng những xúc cảm, xây dựng cái thiện trong mỗi con người, hình thành thói
quen, kĩ năng bảo vệ môi trường.
2.Những thuận lợi và khó khăn khi áp dụng đề tài vào giảng dạy, ngoại khóa.
*. Thuận lợi : - Về phía nhà trường, BGH rất quan tâm đến công tác chuyên môn,
coi chuyên môn là một trong những ưu tiên hàng đầu trong hoạt động của nhà
trường.
- Về phía bản thân: Xác định trách nhiệm của mình trong công tác mũi
nhọn là chuyên môn. Bên cạnh đó bản thân được tiếp thu đề tài tích hợp giáo dục
môi trường sớm nhất, vì được tham gia lớp tập huấn tại Đà Nẵng vào tháng 5 năm
2008,( do Bộ Giáo dục- Đào tạo tổ chức). Ngoài ra bản thân tôi khi trực tiếp được
giảng dạy bộ môn có tích hợp giáo dục bảo vệ môi trường, có nghĩa là tôi đã góp
một phần nhỏ bé của mình vào tham gia bảo vệ môi trường. Điều đó bản thân tôi
cảm thấy tự hào cho nghề nghiệp của mình đã chọn.
- Về phía học sinh: Đa số các em có tinh thần tự giác trong học tập,
yêu thích bộ môn. Có thái độ tích cực trong các hành động tham gia bảo vệ môi
trường thông qua thi tìm hiểu về môi trường, giữ vệ sinh lớp học hay nơi công cộng,
hoặc qua các câu trả lời trong giờ học, trong bài kiểm tra…
15
*. Khó khăn :- Kinh phí để đầu tư cho công tác tham quan, ngoại khóa còn hạn chế.
- Một số học sinh chưa có ý thức cao trong học, rèn luyện cũng như
chưa có ý thức trong việc bảo vệ trường lớp xanh- sạch- đẹp.
- Thời gian để đầu tư cho công tác ngoại khóa về giáo dục môi trường

còn ít và còn có qui mô nhỏ nên tính tuyên truyền chưa cao.
VI. Đề nghị:
- Để công tác giáo dục môi trường đạt hiệu quả cao, ngoài tích hợp vào các
môn học. Bộ Giáo dục- Đào tạo cùng các bộ ngành có liên quan nên có kế
hoạch xây dựng bộ tài liệu hướng dẫn và SGK cho môn học môi trường riêng,
để công tác tuyên truyền giáo dục bảo vệ môi trường được sâu hơn, hiệu quả
cao hơn.
- Về phía nhà trường thì Liên đội nên tổ chức thành lập câu lạc bộ về môi
trường để kết nạp các thành viên, hỗ trợ thêm cho đội cờ đỏ trong việc kiểm
tra vệ sinh trong và ngoài lớp học. Phối hợp với các tổ chuyên môn tổ chức
các sân chơi học tập tìm hiểu về môi trường và hành động vì môi trường xanh-
sạch- đẹp.
- Về phía địa phương: Cần đầu tư hơn nữa trong công tác giáo dục bảo vệ môi
trường, như sử dụng các pa nô, áp phích ở các nơi công cộng, để tuyên truyền
về những nguy hại của môi trường khi bị ô nhiễm…
- Khi giảng dạy về giáo dục bảo vệ môi trường, giáo viên cần xác định địa chỉ
tích hợp thích hợp và sử dụng phương pháp sư phạm, kĩ năng dẫn dắt vấn đề
rõ ràng, dễ hiểu, tránh lạm dụng nếu thời gian không cho phép.
Trên đây là một số kinh nghiệm cũng như quan điểm của cá nhân tôi trong
quá trình giảng dạy, đặc biệt là phương pháp tích hợp bảo vệ môi trường trong
bộ môn địa lí THCS. Vì nội dung đề tài có phạm vi rộng mà thời gian nghiên
cứu có hạn nên chưa minh họa được nhiều khía cạnh của môi trường. Nhưng
tôi xin hứa sẽ tiếp tục nghiên cứu để làm cho đề tài phong phú hơn và có tính
khả thi hơn.
Rất mong đồng nghiệp cũng như hội đồng khoa học góp ý thêm để đề tài
nghiên cứu của tôi được hoàn thiện hơn và được áp dụng rộng rãi hơn.
Buôn Hồ tháng 12 năm 2010
Người viết SKKN

Trần Thị Bích Huệ

16
VII. Phần phụ lục: ( Các hình ảnh minh họa trình bày ở phần nội dung)

Biện pháp bảo vệ rừng
Dựa vào nội dung hình sau kết hợp với nội dung sgk nêu các biện pháp để bảo vệ tài
nguyên rừng?
3.Bảo vệ tài nguyên động vật
Dựa vào nội dung sgk và hiểu biết thực tế hoàn thành phiếu học tập số 2
Nếu con người săn bắt thú rừng, đánh bắt tôm cá thiếu khoa học và vô tổ chức thì nguồn
tài nguyên động vật có còn phong phú dồi dào? Số phận các loài động vật sẽ ra sao?
Tài nguyên động vật sẽ ngày càng cạn kiệt đặc biệt nhiều loài động vật quý hiếm có nguy
cơ bị tuyệt chủng, nguồn lợi thủy hải bị giảm sút nhanh chóng.
Không được bắn giết chim thú, chặt cây bẻ cành, phá hoại môi trường chúng ta đang
sinh sống.
CẤM CHẶT PHÁ RỪNG BỪA
BÃI
17
MÔI TRƯỜNG NƯỚC BIỂN



18
CHẤT THẢI TRONG SẢN XUẤT, SINH HOẠT


HÌNH ẢNH THAM GIA BẢO VỆ MÔI TRƯỜNG

VIII. Tài liệu tham khảo:
19
Bản tin giáo dục môi trường : Bộ giáo dục – Đào tạo – UNDP – DANIDA.

GDMT trong trường phổ thông Việt Nam – VIE/98/018.
Báo giáo dục- thời đại- chuyên đề môi trường- Bộ GD-ĐT.
Giáo dục bảo vệ môi trường trong môn địa lí THCS: Nhà xuất bản Giáo dục – Năm 2008.
Tác giả: Nguyễn Hải Hà – Nguyễn Việt Hùng – Phan Thị Lạc – Trần Thị Nhung
Phạm Thu Hương – Nguyễn Minh Phương
Sách giáo khoa địa lí lớp 8 – Nhà xuất bản Giáo dục – Năm 2009
Sách giáo khoa địa lí lớp 9 – Nhà xuất bản Giáo dục – Năm 2009
20
IX.Mục lục:
I. Tên đề tài Trang 1
II. Đặt vấn đề: 1
- 1. Tầm quan trọng của đề tài 1
- 2. Những thực trạng của vấn đề môi trường 1
- 3. Lí do chọn đề tài 1- 2
- 4. Giới hạn lĩnh vực nghiên cứu của đề tài 2
III. Cơ sở lí luận và thực tiễn 2
- 1. Cơ sở lí luận 2- 3
- 2. Cơ sở thực tiễn 3- 5
IV. Nội dung của đề tài 5
- 1. Nguyên tắc – phương thức – phương pháp GDMT 5 - 7
- 2. các biện pháp – giải pháp – cách tiến hành qua một số bài học 7-14
V. Kết luận: 15
- 1. Kết quả đạt được 15
- 2 Những thuận lợi và khó khăn khi áp dụng đề tài 15-16
VI. Đề nghị: 16
VII. Phụ lục: 17-19
VIII. Tài liệu tham khảo 20


21