công tác xã hội với trẻ bị nghiện ma túy

Đề tài: CÔNG TÁC XÃ HỘI VỚI TRẺ BỊ
NGHIỆN MA TÚY
1
Mục Lục
I. Về lý luận 4
1. Các khái niệm công cụ 5
1.1. Trẻ em
1.2. Ma túy
1.3. Nghiện ma túy
1.4. Trẻ em nghiện ma túy
2. Tác hại của ma túy 7
2.1. Tác hại đối với cơ thể
2.2. Ảnh hưởng đến bản thân
2.3. Ảnh hưởng đến gia đình
2.4. Ảnh hưởng đến xã hội
3. Nguyên nhân 14
3.1. Nguyên nhân từ phía gia đình
3.2. Nguyên nhân từ xã hội hay hoàn cảnh xung quanh
tác động
2
3.3. Nguyên nhân từ phía bạn bè cùng lứa tuổi
3.4. Nguyên nhân từ chính những đối tượng nghiện
4. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ nghiện 15
4.1. Về thể chất
4.2. Về tinh thần
4.3. Về đặc điểm tâm sinh lý
5. Phản ứng của xã hội 17
5.1. Phản ứng của Nhà Nước
5.2. Phản ứng của chính quyền địa phương và cộng đồng
5.3. Phản ứng của phía gia đình
6. Các lý thuyết áp dụng 23

6.1. Lý thuyết hệ thống
6.2. Lý thuyết hành vi – nhận thức
6.3. Lý thuyết phát triển của Erikson
6.4. Lý thuyết vai trò
6.5. Lý thuyết học hỏi – tập nhiễm
7. Phân loại trẻ nghiện ma túy 27
7.1. Trẻ sống trong gia đình
7.2. Trẻ lang thang
7.3. Trẻ sống trong các trung tâm giáo dưỡng
8. Mục đích của CTXH 27
9. Vai trò của nhân viên CTXH 28
9.1. Với trẻ sống trong gia đình
3
9.2. Với trẻ lang thang
9.3. Với trẻ sống trong các trung tâm giáo dưỡng
II. Phần ứng dụng
1. Tổng quan vấn đề 31
2. Trường hợp cụ thể 33
3. Nhu cầu của thân chủ 33
4. Nguồn lực của thân chủ 34
5. Tiến trình CTXH cá nhân 35
5.1. Tiếp cận thân chủ
5.2. Xác định vấn đề
5.3. Thu thập dữ liệu
5.4. Chẩn đoán
5.5. Kế hoạch trị liệu
5.6. Trị liệu
5.7. Lượng giá
III. Kết luận 40
4

I. Phần lý luận:
“Trẻ em hôm nay – Thế giới ngày mai”
Trẻ em là những chủ nhân tương lai của đất nước, cần được quan tâm,
chăm sóc và nâng đỡ của gia đình, những người thân xung quanh cũng như
của cộng đồng và toàn xã hội. Ngày nay, khi xã hội đang trên đà phát triển thì
việc đáp ứng các nhu cầu của trẻ em ngày càng được quan tâm đúng mức và
càng được nâng cao. Đó là việc chăm sóc về sức khỏe, thể chất, tạo điều kiện
cho sự phát triển tốt về thể chất, việc đáp ứng đầy đủ của các dịch vụ y tế,
chăm sóc sức khỏe trẻ em khi cần thiết, việc tiếp xúc với các phương tiện
cũng như khu vui chơi giải trí và các nguồn văn hóa, thông tin cũng khá đầy
đủ.
Hồ Chí Minh cũng đã từng nói : “Trẻ em như búp trên cành – Biết ăn
biết ngủ biết học hành là ngoan”. Trẻ em là những mầm sống, những búp non
tương lai đang lớn lên từng ngày, từng giờ trong sự chăm sóc, dạy dỗ của gia
đình, nhà trường, và chúng là niềm vui, niềm hạnh phúc và hi vọng của biết
bao gia đình. Các em hầu hết được đáp ứng khá đầy đủ về các nhu cầu vật
chất và tinh thần, được yêu thương chăm sóc, được thừa hưởng các quyền lợi
của mình, được đảm bảo các phúc lợi xã hội.
Bên cạnh những mặt tích cực đó vẫn có những trẻ em chưa được sự
quan tâm, chăm sóc đúng mức của gia đình, chưa được hưởng các dịch vụ,
5
phúc lợi xã hội… đã lao vào con đường nghiện nghập, chích hút. Con số trẻ
em nghiện ma túy hiện nay vẫn là vấn đề đáng báo động trong xã hội, là thảm
họa lớn đối với bản thân những đứa trẻ này, đối với gia đình và toàn xã hội.
Các em liệu có thể là những chủ nhân tương lai của đất nước nữa không? Có
thể đóng góp công sức cho đất nước nữa không khi mà chỉ mải mê, vùi đầu
vào những cảm giác sảng khoái của khói thuốc ma túy, và những cơn thèm
khát đến điên cuồng khi thiếu thuốc rồi mang trong mình căn bệnh thế kỉ? Vì
vậy, việc quan tâm, giáo dục, giúp đỡ trẻ bị nghiện ma túy cai nghiện và đưa
chúng tái hòa nhập cộng đồng và không tái nghiện là mong muốn và trách

nhiệm của những bậc làm cha, làm mẹ, của toàn xã hội.
Hiện nay, tình trạng trẻ nghiện ma túy không chỉ diễn ra ở những nơi
tập trung dân cư đông đúc với nhiều tầng lớp xã hội, trẻ lang thang kiếm sống
bằng nhiều nghề khác nhau mà chúng còn sống tập trung trong cùng một xóm
thường là nơi hẻo lánh, xa khu đô thị hay sống trong gầm cầu, vỉa hè… Môi
trường này không đảm bảo cho sự an toàn của trẻ cũng như nhân cách của
trẻ. Không chỉ những đứa trẻ lang thang kiếm sống thiếu sự quan tâm chăm
sóc của gia đình, nhà trường mà ngay cả những đứa trẻ sống trong môi
trường hoàn toàn thuận lợi: được đi học đầy đủ, có sự quan tâm chăm sóc của
cha mẹ nhưng lại sa vào con đường nghiện ngập. Điều này có vẻ như một
nghịch lý nhưng trên thực tế lại là sự thật và xảy ra rất nhiều. Các em vì tò
mò, vì thiếu hiểu biết, bị bạn bè rủ rê, lôi kéo trong một vài lần thử đã dẫn
đến nghiện ma túy.
Trước những vấn đề như vậy, để đảm bảo sự phát triển toàn diện về
thể chất và nhân cách của trẻ, để trẻ em thoát khỏi con đường nghiện hút và
hòa nhập với cộng đồng, để các em có một cuộc sống lành mạnh và thực sự
trở thành những chủ nhân tương lai của đóng góp tích cực cho đất nước,
chúng ta – những nhân viên công tác xã hội cần có những hành động kịp thời
6
để giúp đỡ những đứa trẻ đã lầm đường này quay trở về cuộc sống bình
thường, lành mạnh, có ý chí, nghị lực và nhân cách tốt.
1. Các khái niệm công cụ:
1.1. Trẻ em: Khái niệm trẻ em được hiểu theo nhiều nghĩa:
Trong tâm lý học: trẻ em được dùng để chỉ giai đoạn đầu của sự phát
triển tâm lý, nhân cách con người.
Trong xã hội học: trẻ em được hiểu là một nhóm nhân khẩu biệt trong
quá trình xã hội hóa.
Trong công ước quốc tế: Trẻ em có nghĩa là người dưới 18 tuổi, trừ
trường hợp luật pháp áp dụng đối với trẻ có quy định tuổi thành niên sớm.
Theo luật bảo vệ chăm sóc trẻ em nưm 1991: trẻ em là những công dân

Việt nam dưới 16 tuổi.
- Trẻ em: là những trẻ nhỏ có độ tuổi dưới 16 chưa hoặc ít có khả năng
lao động cần được sự quan tâm, chăm sóc, bảo vệ của cha mẹ và những
người lớn.
1.2. Ma túy:
- Theo từ điển Tiếng Việt 1991: Ma túy là chất bột trắng kết tinh dẫn xuất từ
Moocphin rất độc, dùng làm thuốc giảm đau, người lạm dụng có cảm giác
như thần kinh bị tê liệt và lâu dài có thể nghiện.
- Theo WHO: Ma túy là bất kì chất gì mà khi được đưa vào cơ thể sống có
thể làm thay đổi 1 hay nhiều chức năng cơ thể.
- Ma túy là một chất gây nghiện, bị nhà nước cấm. Ma tuý bao gồm nhiều
loại như : thuốc phiện, cần sa, heroin, cocain, các chất ma tuý tổng hợp
- Nếu tách ra từng từ “ma” và “túy” thì có nghĩa là “tê liệt” và “say sưa”.
Nói một cách khác bất kì chất nào khi dùng nó, người sử dụng có trạng thái
hưng phấn và bị lệ thuộc vào chúng hay còn gọi là “nghiện”, cuối cùng bị tê
liệt ý chí, hủy hoại cơ thể.
7
- Các hình thức sử dụng gồm hút, hít, ngửi, tiêm chích, nhai và uống
1.3. Nghiện ma túy: là một trạng thái nhiễm độc chu kì hay mãn tính do sử
dụng lặp lại nhiều lần 1 chất độc tự nhiên hay tổng hợp nào đó.
Đặc trưng của nhiễm độc này là:
- Tăng dần liều dùng
- Sự lệ thuộc vào tâm sinh lý của người dùng vào tác dụng của chất đó
1.4. Trẻ em nghiện ma túy:
Là những người có độ tuổi 16 trở xuống, sử dụng lặp đi lặp lại một hay
nhiều chất ma túy dẫn đến trạng thái nhiễm độc chu kì hay mãn tính, bị lệ
thuộc về thể chất và tinh thần. Khi nghiện ma túy nếu ngừng sử dụng sẽ bị
hội chứng cai nghiện ảnh hưởng đến sức khỏe và tinh thần trong 1 thời gian
nhất định tùy thuộc vào mức độ nghiện.
2. Tác hại của ma túy:

Tệ nạn nghiện ma túy và các chất gây nghiện đang gây khủng hoảng toàn
thế giới và riêng ở nước ta, tệ nạn này đang phát triển theo chiều hướng rất
xấu trong một bộ phận thanh thiếu niên tạo sự lo lắng cho toàn xã hội. Không
chỉ tác hại do gây ra sự nghiện ngập và dẫn đến tội ác làm băng hoại thế hệ
trẻ mà chính phương cách sử dụng ma túy chủ yếu qua con đường tiêm chích
làm cho sự lây nhiễm HIV/AIDS có nguy cơ lan truyền rất rộng. Mặc dù sự
thông tin về tác hại của ma túy và các chất gây nghiện trên các phương tiện
truyền thông đã được thực hiện khá nhiều nhưng vẫn còn không ít người
chưa thấy rõ sự tác hại. Trong bài nói chuyện hôm nay, xin được nhắc lại và
nhấn mạnh những gì chúng ta cần biết về ma túy và các chất gây nghiện cũng
như những tác hại không lường của chúng.
2.1. Tác hại đối với cơ thể :
- Đối với hệ hô hấp: Các chất ma túy kích thích hô hấp gây tăng tần số thở
trong thời gian ngắn, sau đó sẽ gây ức chế hô hấp, nhất là khi dùng quá liều.
8
Nhiều trường hợp ngưng thở nếu không cấp cứu kịp thời sẽ dẫn đến tử vong, đôi
khi ngưng thở rất đột ngột.
Ngoài ra, sau khi dùng ma túy (nhất là cocaine) có thể gây phù phổi cấp,
tràn khí màng phổi, tràn khí trung thất, xuất huyết phế nang, viêm tiểu phế quản
tắc nghẽn, viêm phổi, lên cơn hen phế quản
Theo thông tin trên tạp chí Medical Progress tháng 1 năm 1999, nhiều công
trình nghiên cứu của các tác giả Mỹ đã cho thấy có mối liên quan giữa hút ma
túy (nhất là cocaine) và ung thư phổi.
- Đối với hệ tim mạch: Các chất ma túy sẽ kích thích làm tăng nhịp tim, ảnh
hưởng trực tiếp lên tim, gây co thắt mạch vành tạo nên cơn đau thắt ngực, nặng
hơn có thể gây nhồi máu cơ tim. Chúng cũng là nguyên nhân của các rối loạn
nhịp đe dọa tính mạng người dùng ma túy. Ngoài ra còn gây nên tình trạng co
mạch làm tăng huyết áp.
- Đối với hệ thần kinh: Ngoài tác dụng kích thích thần kinh giai đoạn đầu
gây hưng phấn, sảng khoái, lệ thuộc thuốc…, cũng có thể gây các tai biến như:

co giật, xuất huyết dưới nhện, đột quị
- Đối với hệ sinh dục: Không như người ta thường lầm tưởng, dùng ma túy
sẽ làm tăng khả năng tình dục. Ở người nghiện ma túy, khả năng tình dục suy
giảm một cách rõ rệt, và hậu quả này vẫn tồn tại sau khi ngưng dùng thuốc một
thời gian khá lâu. Ở những nam giới dùng ma túy trong thời gian dài sẽ bị chứng
vú to (gynecomastia) và bất lực. Còn ở phụ nữ sẽ bị rối loạn chu kỳ kinh nguyệt,
rong kinh, tăng tiết sữa bất thường và vô sinh.
2.2. Ảnh hưởng đến bản thân :
9
- Ma tuý làm huỷ hoại sức khoẻ, làm mất khả năng lao động, học tập, làm
cho thần kinh người nghiện bị tổn hại. Dùng ma tuý quá liều có thể dẫn đến cái
chết.
- Gây nghiện mạnh, sức khoẻ giảm sút. Tiêm chích ma tuý dùng chung
bơm kim tiêm không tiệt trùng dẫn đến lây nhiễm viêm gan vi rut B, C, đặc biệt
là HIV (dẫn đến cái chết). Tiêm chích ma tuý là một trong những con đường
lây nhiễm HIV phổ biến nhất tại Việt Nam. Người nghiện ma tuý có thể mang vi
rut HIV và lây truyền cho vợ/bạn tình của con cái họ.
- Thoái hoá nhân cách, rối loạn hành vi, lối sống buông thả, dễ vi phạm
pháp luật.
- Mâu thuẫn và bất hoà với bạn bè, thầy cô giáo và gia đình.
- Mất lòng tin với mọi người, dễ bị người khác lợi dụng, học tập giảm sút
hoặc bỏ học, ảnh hưởng đến tương lai tiền đồ, nếu đã có việc làm thì dễ bị mất
việc làm.
- Ma tuý còn gây tác hại lâu dài cho con cái, nòi giống: các chất ma tuý ảnh
hưởng đến hệ thống hoocmon sinh sản, làm giảm khả năng sinh hoạt tình dục,
ảnh hưởng đến quá trình phân bào hình thành các giao tử, tạo cơ hội cho các gien
độc có điều kiện hoạt hoá, dẫn tới suy yếu nòi giống.
2.3. Ảnh hưởng đến gia đình :
- Làm tiêu hao tiền bạc của bản thân và gia đình. Nhu cầu cần tiền để mua
ma tuý của người nghiện là rất lớn, mỗi ngày ít nhất từ 50.000-100.000,đ thậm

chí 1.000.000 - 2.000.000đ/ ngày, vì vậy khi lên cơn nghiện người nghiện ma tuý
có thể tiêu tốn hết tiền của, tài sản, đồ đạc của gia đình vào việc mua ma tuý để
thoả mãn cơn nghiện của mình, hoặc để có tiền sử dụng ma tuý, nhiều người đã
10
trộm cắp, hành nghề mại dâm, hoặc thậm chí giết người, cướp của.
- Sức khoẻ các thành viên khác trong gia đình giảm sút (lo lắng, mặc cảm, ăn
không ngon, ngủ không yên vì trong gia đình có người nghiện)
- Gây tổn thất về tình cảm - buồn khổ vì trong nhà có người nghiện. Công
việc làm ăn của gia đình bị ảnh hưởng vì khách hàng thiếu tín nhiệm.
(thất vọng, buồn khổ, hạnh phúc gia đình tan vỡ, ly thân, ly hôn, con cái không
ai chăm sóc )
- Gia đình tốn thời gian, chi phí chăm sóc và điều trị các bệnh của người
nghiện do ma tuý gây ra.
- Mất mát tài sản, ảnh hưởng về mặt tài chánh vì người nghiện phung phí
tiền bạc, của cải để mua ma túy.
- Tai tiếng, xấu hổ với hàng xóm láng giềng và bà con thân tộc vì trong nhà
có người nghiện.
- Tốn tiền bồi thường cho nạn nhân của người nghiện do quậy phá, ẩu đả,
đua xe lạng lách gây tai nạn giao thông…
- Tốn thời gian thăm nuôi khi người nghiện phải vào tù vì phạm pháp. Bồi
thường tiền của cho gia đình nạn nhân.
2.4. Ảnh hưởng đến xã hội :
- Nghiện ngập là đầu mối dẫn đến những tệ nạn xã hội. Để có tiền thỏa mãn
cơn nghiện, người nghiện không từ một hành vi nào để kiếm tiền. Những hành vi
phạm pháp như :trộm cắp, móc túi, giật đồ…Thậm chí giết người họ cũng dám
11
làm.
- Do tác hại ảo giác của một số loại ma túy người nghiện có thể có hành vi
hung hãn, gây hấn, quậy phá gây mất trật tự an ninh xã hội hoặc có khi nổi máu
anh hùng xa lộ, đua xe lạng lách gây tai nạn giao thông. Gây mất trật tự an toàn

xã hội, gia tăng các tệ nạn xã hội: Lừa đảo, trộm cắp, giết người, mại dâm, băng
nhóm
- Xã hội mất tiền do người nghiện sử dụng để mua ma túy, nếu mỗi người
nghiện sử dụng từ 10.000 đến 30.000 đồng mua ma túy mỗi ngày thì người
nghiện nước ta (khoảng 200.000 người) tiêu tốn từ 2 tỷ đến 6 tỷ đồng mỗi ngày.
- Tốn kém do phải xây dựng lực lượng phòng và khắc phục, giải quyết các
hậu quả do ma túy đem lại.
- Xã hội cũng phải mất tiền của để giáo dục, điều trị cho người nghiện, tốn
đến hàng tỉ đồng mỗi năm
- Ma túy làm hư hỏng thế hệ trẻ, những người sa chân vào con đường nghiện
ngập. Như vậy, ma túy cũng gây ảnh hưởng đến phát triển kinh tế, chính trị, văn
hóa, quốc phòng
- Ảnh hưởng đến đạo đức, thuần phong mỹ tục lâu đời của dân tộc. Làm
giảm sút sức lao động sản xuất trong xã hội. Tăng chi phí ngân sách xã hội cho
các hoạt động ngăn ngừa, khắc phục, giải quyết các hậu quả do ma tuý đem lại.
Ma tuý còn là nguồn gốc, là điều kiện nảy sinh, lan truyền đại dịch HIV/AIDS
(một hiểm hoạ toàn cầu chưa có thuốc chữa Hiện nay nước ta có trên 130.000
người nhiễm HIV/AIDS thì có 75% là do tiêm chích ma tuý - Ảnh hưởng đến
giống nòi, huỷ diệt giống nòi: do các chất ma tuý ảnh hưởng đến hệ thống
12
hoocmon sinh sản, làm giảm khả năng sinh hoạt tình dục, ảnh hưởng đến quá
trình phân bào hình thành các giao tử, tạo cơ hội cho các gien độc có điều kiện
hoạt hoá, dẫn tới suy yếu nòi giống.
3. Nguyên nhân :
3.1. Nguyên nhân về phía gia đình
Gia đình là nơi đứa trẻ sinh ra và lớn lên, vì vậy môi trường cuộc sống gia
đình có ảnh hưởng rất lớn đến sự hình thành và phát triển tâm lý cũng như nhân
cách của trẻ. Không khí gia đình rất quan trọng, ảnh hưởng lớn đến quá trình tiếp
cận và trở thành đối tượng nghiện của thanh thiếu niên. Những đứa trẻ mà cha
mẹ có mối qua hệ phúc tạp như: ly thân, ly hôn có xu hướng nghiện cao hơn.

Những gia đình điều kiện kinh tế khá giả mà nuông chiều thái quá để cho con em
mình có điều kiện giao du, chơi bời quá trớn cũng rất dễ bị mắc nghiện. Sự
buông lỏng quản lý , ít quan tâm đến con cái hay nuông chiều thái quá và không
khí gia đình không bình thường 1à một trong những nguyên nhân chính dẫn đến
đứa trẻ tiếp cận với ma tuý và trở thành kẻ nghiện ma tuý.
3.2. Nguyên nhân từ xã hội hay hoàn cảnh xã hội xung quanh tác động
Trong gia đình bố mẹ không quan tâm đến con cái hoặc nuông chiều thái quá
dẫn đến sự quản lý con cái bị buông lỏng thì với sự nhạy cảm của thanh thiếu
niên những tật xấu rất dễ xâm nhập. Đầu tiên là mải chơi, đua đòi, lười học, học
kém, bỏ học dẫn đến bị lôi kéo nghiện ma tuý. Đa số đối tượng thanh thiếu niên
nghiện đều thất học, hoặc có trình độ học vấn thấp, phần lớn trong số họ mới có
trình độ tiểu học, số ít đang học dở trung học cơ sở, hoặc đang học đại học, cao
đẳng và trung học chuyên nghiệp. Đa số họ không được đào tạo về nghề nghiệp,
13
bởi vậy cơ hội để tham gia vào quá trình phát triển xã hội là rất nhỏ. Không nghề
nghiệp, hoặc nghề nghiệp không ổn định, có địa vị thấp trong xã hội, thu nhập
thấp và không ổn định, không kiếm đủ tiền cho cuộc sống độc lập của mình, vì
thế họ có cảm giác thua thiệt về tâm lý, dễ sinh chán chường, bất mãn và sinh ra
nghiện ngập.
Với lớp trẻ đang học phổ thông cơ sở rất dễ bị lôi kéo vào con đường nghiện
ma tuý. Lý do là các em không có ''sân chơi'' lành mạnh, nếu muốn giải trí các
em phải tìm đến các địa điểm tự do mà ở đó vì lợi nhuận, hay đã có sẵn những kẻ
xấu và một số kẻ không từ một thủ đoạn nào để lôi kéo các em sa ngã đi vào con
đường nghiện ma tuý. . .
Đặc biệt, công tác tuyên truyền, giáo dục về tác hại hậu quả của ma túy
nhằm tạo phong trào quần chúng rộng khắp trong phòng ngừa, lên án, ngăn chặn,
đấu tranh chống tội phạm ma túy và tệ nạn ma túy chưa thường xuyên và đủ
mạnh, chưa sâu, chưa đến được nhiều với từng gia đình, từng cộng đồng thôn
xóm, làng, xã khu phố và đến tới từng công dân. Tuyên truyền nặng về hình thức
mà chưa gắn với hoạt động thực tế. Do vậy, vẫn còn không ít người chưa nhận

thức và hiểu biết được tác hại của ma túy.
Công tác cai nghiện cũng đã được đẩy mạnh trong thời gian qua (cả nước có
hơn 30 trung tâm cai nghiện) nhưng tỷ lệ tái nghiện vẫn cao (80%) chứng tỏ các
trung tâm chưa thực sự có hiệu quả trong công tác cai nghiện. Thực tế này xuất
phát từ nhiều vấn đề về kỹ thuật, phương tiện, cách chữa trị cũng như kinh phí
nhưng không thể không kể đến những tiêu cực ở các trung tâm. Công tác cai
nghiện chưa có hình thức và phương pháp phù hợp với nhận thức, tâm lý cũng
như mục đích cai nghiện. Nhận thức của các ngành, các địa phương về công tác
14
cai nghiện và tái hòa nhập xã hội cho người nghiện còn chưa thống nhất. Vì vậy
chưa có sự phối hợp đồng bộ, chưa có các biện pháp giải quyết thích hợp ngay
trên từng địa bàn. Công tác quản lý nhân khẩu, hộ khẩu nắm đối tượng nghiện
ma tuý của lực lương Công an nhiều lúc, nhiều nơi còn lỏng lẻo, chưa phát hiện
kịp thời những đối tượng tội phạm có liên quan đến ma tuý để ngăn chặn.
3.3. Nguyên nhân từ phía bạn bè cùng lứa tuổi:
Ngoài gia đình với sự chăm sóc, kèm cặp sát sao của cha mẹ, nhà trường với
sự quản lý chặt chẽ của thầy cô giáo thì thanh thiếu niên còn chịu ảnh hưởng lớn
của môi trường bạn bè. Bản chất của mối quan hệ này là dựa trên sự tương hợp
về sở thích và hứng thú. Điều này luôn có tác đông hai mặt, nếu các em tiếp xúc
với nhóm bạn tốt sẽ có thể học theo bạn những cử chỉ hành vi đẹp, biết giúp đỡ
quan tâm đến mọi người. Ngược lại, nếu các em tiếp xúc với nhóm bạn xấu, sẽ
học từ bạn bè những hành vi không tốt, như thói vô trách nhiệm, đòi hỏi quá
đáng và không chịu nghe lời. Kết quả điều tra cho thấy 100% số người nghiện có
nhóm bạn cũng là người nghiện, hoặc có tiền án, tiền sự khác.
3.4. Nguyên nhân từ chính những đối tượng nghiện:
Một số cha mẹ của thanh thiếu niên nghiện ma tuý cho rằng, con cái của họ
có thể đã bị bạn bè hay kẻ buôn bán ma tuý ép dùng ma tuý. Tuy nhiên, bọn trẻ
lại nói rằng chúng sử dụng ma tuý vì chúng muốn giải sầu, muốn có cảm giác dễ
chịu, muốn quên đi những rắc rối của mình và thư giãn. Chúng muốn vui vẻ,
thoả mãn trí tò mò, thích mạo hiểm, làm dịu bớt nỗi đau, cảm thấy mình là người

lớn, tỏ ra độc lập, muốn thuộc về một nhóm nào đó, hay trông ''hay hay'' thì tham
gia thử Khi đã thử một vài lần sẽ mắc nghiện. Từ những ý tưởng ở bên trong
cùng những tác động bên ngoài sẽ là nguyên nhân dẫn đến thanh thiếu niên
15
nghiện ma tuý.
4. Đặc điểm tâm sinh lý của trẻ nghiện.
4.1. Về thể chất:
- Các loại ma túy có thể gây táo bón, tiểu khó nên các em vào phòng vệ sinh lâu
hơn bình thường.
- Mắt thường xuyên đỏ; miệng; gáy, tóc, cổ áo có mùi khét khó ngửi (bồ đà).
- Đồng tử (con ngươi) mắt giãn, mặt rịn mồ hôi, da mặt ửng đỏ.
- Lệ thuộc ma túy về mặt thể chất: người nghiện phải tiếp tục dùng ma túy bằng
bất cứ giá nào, bởi vì nếu ngưng ma túy sẽ đưa đến những cơn vật vã do thiếu
ma túy, có khi rất trầm trọng.Trong lệ thuộc ma túy về mặt thể chất người ta
thường thấy có hiện tượng tăng liều là hiện tượng người dùng ma túy phải tăng
liều sử dụng mới có cảm giác sảng khoái giống như lúc đầu.
Thí dụ:heroin gây lệ thuộc thể chất và người
4.2. Về tinh thần:
- Lệ thuộc ma túy về mặt tâm lý:có sự thôi thúc tâm lý mạnh mẽ phải sử dụng
thuốc để đạt được những cảm giác dễ chịu do ma túy mang lại. Đây mới chính là
sự lệ thuộc nguy hiểm vì cho dù đã được điều trị không còn vật vã người nghiện
vẫn dùng ma túy trở lại. Một số ma túy ít gây những cơn vật vã nhưng người
dùng vẫn nghiện không bỏ được vì sự lệ thuộc tâm lý này. Ví dụ: cần sa,
16
amphetamine.
- Các em thay đổi giờ giấc sinh hoạt một cách thất thường, hay vắng vì những lý
do không chính đáng.
- Thường hay trốn học để rời khỏi trường đi đâu không rõ.
- Các em kết thân với những bạn bè khả nghi có dùng ma túy (gia đình phải
nhanh chóng giúp con em thoát khỏi sự dụ dỗ của người đó).

- Tụ tập với bạn thành từng băng nhóm để đua xe lạng lách, chơi bời hư hỏng.
- Bắt đầu tập những hành vi xấu như tập hút thuốc, uống rượu…là những hành vi
có thể dẫn đến tập hút, hít thử ma túy.
- Thường xin tiền nhiều nhưng không sử dụng vào lý do chính đáng.
- Sự học hành bê trễ, sa sút, không còn sự linh hoạt tinh khôn.
- Dễ nóng nảy cáu gắt nhất là lúc đang phê.
- Lơ đãng, ngủ gật trong lớp.
- Thức khuya hơn không phải do bận học hay công việc, ngủ dậy muộn hơn.
4.3. Về đặc điểm tâm sinh lý:
- Giờ giấc thất thường, hay rời nhà vào những giờ cố định hoặc tranh cãi, thuyết
phục người trong gia đình để được tự do hơn trong giờ giấc sinh hoạt, bước ra
khỏi sự quản lý của gia đình.
- Tính tình thay đổi, có những lúc các em hưng phấn, cười nói vô cớ, nói nhiều
17
nhưng câu chuyện cứ lặp đi lặp lại, có lúc lại ủ rũ, uể oải, hay ngáp vắt, ít chịu
tiếp xúc với người thân trong gia đình, ít quan tâm đến vệ sinh cá nhân.
- Không giao tiếp với người nhà, trốn vào một góc riêng biệt để lơ mơ, lim dim,
tận hưởng cơn ”phê” ma túy.
- Nói nhiều, vui vẻ, hoạt bát, thích âm thanh mạnh. Sau đó trốn vào góc riêng
nằm nhắm mắt lim dim, cáu gắt nếu bị quấy rầy.
- Dấu hiệu hủy hoại thân thể : dùng dao, vật bén rạch hoặc dùng đầu thuốc lá đốt
cổ tay, khủy tay để lại dấu thẹo.
- Khi thiếu ma túy có thể có dấu hiệu ngáp vặt, chảy nước mắt nước mũi, đau
nhức vật vã, bồn chồn sợ hãi, tìm đủ mọi cách để có ma tuý.
5. Phản ứng xã hội:
Trẻ em nghiện ma túy là hành vi lệch chuẩn luôn bị xã hội luôn quan tâm
và lên án mạnh mẽ. Lẽ ra ở lứa tuổi này trẻ học tập và vui chơi thì lại lâm
vào tệ nạn xã hội. Nguyên nhân của tình trạng này là do hoàn cảnh xã hội,
gia đình và ngay trong bản thân trẻ em chưa có định hường đúng đắn.
Phản ứng xã hội đối với trẻ nghiện ma túy rất khác nhau ở từng môi

trường. Đảng và Nhà nước ta đã đưa ra những chính sách và nhiều văn bản
pháp quy làm quy tắc chung để điều hành xã hội. Ở mỗi cấp xã hội luôn đưa
ra nhừng chính sách, những quy định để quản lý tình trạng này. Trong mỗi
gia đình cũng đã quan tâm đến trẻ em nhiều hơn. Nhưng chính sách và sự
quan tâm đó chưa thực sự động bộ nên dẫn đến tình trạng nghiện ma túy ở trẻ
em vẫn ngày càng tăng.
5.1. Phản ứng của Nhà nước:
18
- Đảng và nhà nước ta luôn coi ma túy là một tệ nạn xã hội nghiêm trọng.
Việc đấu tranh phòng chống tội phạm luôn được chú trong phòng ngừa.
Đảng và Nhà nước đã ban hành nhiều văn bản pháp luật, có những chương
trình hành động chung. Đối với trẻ em – thế hệ tương lai của đất nước thì
việc phòng chống ma túy càng được chú trọng hơn.
- Bộ luật phòng, chống ma túy đã được quốc hội nước Cộng hòa Xã hội
chủ nghĩa Việt nam khóa X, kỳ họp thứ 8 thông qua ngày 09 tháng 12 năm
2000. Bộ luật này có hiệu lực thi hành từ ngày 01 tháng 06 năm 2001.
* Tích cực
-Trong Bộ luật phòng chống ma tuy đã có những quy định rất cụ thể đồi
với trẻ nghiện ma túy. Tại điều 29 quy định:
+Người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi dến 18 tuổi đã được cai nghiện tại
gia đình, cộng đồng hoặc đã được giáo dục nhiều lần tại xã, phường,thị trấn
mà vấn còn nghiện hoặc không có nơi cư trú nhất định thì được vào cơ sở cai
nghiện bắt buộc riệng cho họ.
+Người nghiện ma túy từ đủ 12 tuổi đến dưới 18 tuổi tự nguyện hoặc
được gia đình làm đơn xin cai nghiện thì được nhận vào cai nghiện tại cơ sở
cai nghiện bắt buộc dành riêng cho họ.
- Phòng chống ma túy đã được phân công cho các ban ngành, các cấp
lánh đạo. Có sự phân công công việc cụ thể cho từng cấp, từng ngành, từng
địa phương. Tạo thành một hệ thống thống nhất từ trung ương đến địa
phương. Có sự chỉ đạo và giám sát chặt chẽ của Nhà nước.

- Nhà nước có sự quan tân nhiều hơn trong chiến dịch phòng chống ma
túy bằng những chiến dịch hành động cụ thể như: tuyên truyền, mở các trung
tâm giáo dục, trung tâm giáo dưỡng
* Tiêu cực
19
- Bộ luật phòng chống ma túy đã được bàn hành nhưng những quy định
của nhà nước chưa được thực hiện đồng bộ, chưa có sự phối hợp hợp lý giữa
các cấp các ngành. Do vậy mà hiệu quả phòng chống chưa cao. Việc sản xuất
và tàng trữ chất ma túy vẫn chưa được ngăn chặn có hiệu quả. Trẻ em dễ tiếp
xúc với ma túy.
- Công tác cai nghiện đã được đẩy mạnh trong thời gian qua (cả nước có
hơn 30 trung tâm cai nghiện) nhưng tỉ lệ tái nghiện vấn còn cao (80%) chứng
tỏ trung tâm chưa thực sự hiệu quả trong công tác cai nghiện. Thực tế này
xuất phát từ nhiều vấn đề về kỹ thuật, phương tiện, cách chữa trị nhưng
không thể không kể đến những tiêu cực ở các trung tâm. Công tác cai nghiện
chưa có hình thức và phương pháp phù hợp với nhận thức, tâm lý cũng như
mục đích cai nghiện. Nhận thức của các nghành địa phương về công tác cai
nghiện và tái hòa nhập cộng đồng cho người nghiện vẫn chưa thống nhất. Vì
vậy chưa có sự phối hợp đồng bộ, chưa có biện pháp giái quyết thích hợp trên
từng địa bàn
5.2. Phản ứng của chính quyền địa phương và cộng đồng:
- Trong xã hội hiện đại có nhiều chính sách của Đảng và Nhà nước đưa
ra để phát huy vai trò của cộng đồng trong việc giúp trẻ nghiện ma túy tái
hòa nhập cộng đồng. Mọi người có cách nhìn nhận đúng hơn về tệ nạn ma
túy nhưng sự kỳ thị và xã lánh vấn tồn tại. Chính thái độ này đã ảnh hưởng
nhiều đến sự gia tăng hay tái hòa nhập cộng đồng của trẻ.
- Tại điều 26. Bộ luật phòng chống ma túy quy định:” Ủy ban nhân dân
cấp xã có trách nhiệm tổ chức cho người nghiện ma túy, gia đình người
nghiện ma túy khai báo về tình trang nghiện ma túy và đăng ký hình thức cai
nghiện.”

*Tích cực
20
- Chính quyền địa phương và cộng đồng đã có sự nhận thức mức độ nghiêp
trọng của vấn đề nghiện ma túy, nhất là khi nhóm người ngày càng có xu
hướng trẻ hóa.Từ đó họ đưa ra cho mình những chương trình hành động của
riêng mình. Khu vực nào có sự tuyên truyền và giáo dục tốt đã giảm tỉ lệ
nghiện ma túy. Cộng đồng cùng chung tay giảm thiểu tác hại của nó gây ra.
- Nhận thức của người dân đã được nâng cao. Người dân có sự hiểu biết về
ma túy để tự bảo vệ mình và người thân, tham gia vào hoạt động xã hội tích
cực. Những phương tiện thông tin đại chúng luôn tích cực tuyên truyền, vận
động và cung cấp những kiến thức về tệ nạn ma túy. Trong mỗi cộng đồng,
địa phương luôn đưa ra chương trình hoạt động phòng chống ma túy của
riêng mình.
*Tiêu cực
- Môi trường xã hội không lành mạnh vẫn còn tồn tại. Chính quyền địa
phương, nhà trường và cộng đồng chưa phát huy hết được vai trò của mình.
Vấn còn sự quản lý lỏng lẻo, sự thiếu quantaam đúng mức dến thế hệ tương
lai.
- Chưa tạo được mối quan hệ đồng bộ giữa nhà trường và gia đình để có
cách giáo dục trẻ tốt hơn. Có sự giám sát và phát hiện kịp thời khi trẻ có xu
hướng không tốt. Đưa ra phương thức giáo dục hợp lý hướng trẻ vào những
hoạt động xã hội lành mạnh.
- Khi có trẻ nghiện ma túy tai cộng đồng vẫn còn sự kỳ thị nhất định.Những
dư luận xã hôi và Quan niệm của họ đã làm cho sự khó hòa nhập xã hội của
trẻ khi quay vê địa phượng.
- Xã hôi nước ta vẫn chưa có những sân chơi lành mạnh cho trẻ. Trẻ thiếu
những sân chơi thể thao, những câu lạc bộ vui chơi. Trẻ em dành thời gian
vao chơi game, chát, rượu chè…
21
- Theo lý thuyết xã hội hóa, vai trò của nhóm bạn đồng trang lưa đong s vai

trò rất quan trọng trong sự phát triển nhân cách của tre. Bản chất của mối
quan hệ này dựa trên sự tương hợp về sở thích và hứng thú. Điều nay luôn
tác đọng hai mặt, nếu trẻ tiếp xúc với nhóm bạn tốt sẽ tiếp thu những cử chỉ,
hành vi đẹp, còn tiếp xúc với nhóm bạn xấu sẽ tiếp thu những hành vi xấu.
5.3. Phản ứng của gia đình:
- Điều 26, luật phòng chống ma túy quy định: Gia đình người nghiện
ma túy có trách nhiệm:
a, Khai báo với ủy ban cấp xã về người nghiên ma túy trong gia đình
mình và đăng ký hình thức cai nghiện cho người đo.
b, Động viên giúp đỡ và quản lý người nghiện ma túy tại gia đình, cai
nghiện ma túy tại cộng đồng theo sự hướng dẫn, giám sát của cán bộ y tế và
cán bộ cấp xã.
c, Theo dõi, giám sát, ngăn chặn người nghiện ma túy sử dụng chất ma
túy hoặc có hành vi gây mất trật tự và an toàn xã hội.
d, Hỗ trợ cơ quan có thẩm quyền đưa người nghiện vào cơ sở cai nghiện
và đóng góp kinh phí cai nghiện theo quy định của pháp luật.
- Ở Việt Nam, tệ nam ma túy đã và đang làm đau đầu các bậc phụ huynh
trong các gia đình. Mạng lưới phân bổ ma túy đã đi vào từng ngõ hẻm,
trường học, công viên, các nơi vui chơi giải trí…ở thành thị và lan dần đến
vùng nông thôn.
- Gia đình là nơi trẻ sinh ra và lớn lên, vì vậy môi trường cuộc sống gia đình
đã có ảnh hưởng rất lớn đến sự hình thành và phát triển tâm lý cũng như
nhân cách của trẻ. Những đứa trẻ có mối quan hệ phức tạp như ly hôn, ly
thân…có xu hường nghiện cao hơn. Những gia đình có điều kiện khác giả
mà nuông chiều thái quá để cho con em mình có diều kiện giao du và chơi
22
bời quá chớn rất dễ bị nghiện. Sự buông lỏng quản lý, sự nuông chiều thái
quá hay sự không quan tâm là những nguyên nhân chính dẫn đến trẻ tiếp cận
với ma túy và trở thành kẻ nghiện ma túy.
- Đối với trẻ nghiện ma túy thì phản ứng của gia đình đóng vai trò rất quan

trọng. Gia đình sẽ làm nền tảng giáo dục cho trẻ quay về với cuộc sống, hòa
nhập xã hội và phát huy vai trò của mình. Nhưng đây cũng chính là nới đẩy
trẻ quay về con đường cũ. Xã hội hiện nay đang có những phản ứng tích cực
và tiêu cưc.
*Tích cực
- Gia đình chính là nơi giáo dục và bảo vệ trẻ em tốt nhất. Theo tâm lý học
phát triển, giai đoạn này gia đình đóng vai trò quan trọng. Gia đình không
chỉ cung cấp cho trẻ về vật chất mà còn là chỗ dựa tinh thần.Cha mẹ là tấm
gương sáng cho con học tập. Ngay từ khi còn nhỏ, các bậc phụ huynh đã có
những cách định hướng cho trẻ.
- Biện pháp cai nghiện cho trẻ bị nghiện ma túy sẽ được đưa vào những
trung tâm riệng biêt. Vai trò và sự hỗ trợ từ gia đình lúc này là vô cùng quan
trọng. Trẻ em được sự quan tâm chăm sóc và giúp trẻ cai nghiện sẽ dễ dàng
hơn. Khi gia đình trở thành môi trường giáo dục bằng tình thương yêu sẽ
hiệu quả nhất.
- Sự nhận thức về tệ nạn ma túy của gia đình đã được nâng cao. Những kiến
thức về ma túy và cách phòng chống đã được phổ biến hiện nay. Gia đình có
trẻ nghiện ma túy cũng dễ dàng có được những kiến thức để cai nghiện cho
trẻ và hôc trợ tâm lý cho trẻ.
- Gia đình cũng nhận được nhiều sự giúp đỡ từ môi trường bên ngoài để
chăm sóc và giáo dục trẻ nghiện ma túy. Chính quyền địa phương luôn có
chính sách hỗ trợ gia đình và tạo khả năng tiếp cận với các nguồn lực từ bên
ngoài để hỗ trợ cho trẻ. Môi trường bạn bè người thân cũng đồng tình cùng
23
chia sẻ. đây là điều kiện thuạn lợi cho trẻ trở lại hòa nhập xã hội sau khi cai
nghiện.
*Tiêu cực
- Trong xã hội hiện đại gia đình dần mất chức năng của mình. Trước đây trẻ
chủ yếu học tập và sống trong nội bộ gia đình thì trong cuộc sống hiện đại
thì đã dẩy trẻ em ra ngoài xã hội rất sớm. Đy là nguyên nhân quan trọng dẫn

trẻ lâm vào nghiện ma túy.
- Nhiều gia đình coi nhẹ việc quản lý, giáo dục con cái. Khi con em sa ngã
họ phó mặc cho xã hội thậm chí là ruồng bỏ, né tránh trách nhiệm.mạt khác
do quá nuông chiều con, nhiều gia đình khi phát hiện con em mình bị nghiện
lại bao che, dung túng, giấu diễm. thậm chí có gia đình khi dến thăm con em
đang cai nghiện tại trung tâm giáo dục 5-6, trong những quả cam, quả xoài
mang theo…còn kèm vài tép heroin cho con đỡ nhớ.
- Gia đình có trẻ nghiện ma túy luôn lâm vào cảnh hoang mang và chịu
nghiều áp lực từ bên ngoài xã hội. khi biết con mình bị nghiện thường la
máng con cái, trách than cho số phận của mình. Khi định kiến xã hội cón
qua nặng nề với người nghiện ma túy thì áp lực của cha mẹ ngày càng nặng
nề “ ra đường không dám nhìn ai”
Tóm lại: Phản ứng của xã hội đối với trẻ nghiện ma túy rất khác nhau.
Trong xã hôi hiên nay đây là vấn đề đã được Đảng và Nhà nước, chính quyền
địa phương, cộng đồng và gia đình quan tâm. Đã đưa ra nhiều biện pháp
phòng chống tệ nạn này và khắc phục hậu quả. Nhưng bên cạnh đó còn nhiều
bất cập cần quan tâm hơn nữa dến trẻ em nghiện ma túy dể giẩm bớt tình
trạng này và tái hòa nhập cho trẻ.
6. Các lý thuyết áp dụng:
Các lý thuyết là hệ thống các công cụ để nhân viên công tác xã hội áp
dụng vào việc giải quyết vấn đề cho thân chủ một cách khoa học và có hiệu
24
quả. ở phần này chúng tôi áp dụng lý thuyết hệ thống, lý thuyết phát triển, lý
thuyết nhận thức- hành vi. Ngoài ra còn có lý thuyết vai trò, lý thuyết học
hỏi, tập nhiễm xã hội.
6.1. Lý thuyết hệ thống:
Lý thuyết này nói lên mối liên kết tất yếu trong mạng xã hội giữa cá
nhân với cá nhân, cá nhân với nhóm và ngược lại bởi vì các cá nhân không
tồn tại một mình riêng lẻ mà phụ thuộc vào những hệ thống trong môi trường
xã hội trực tiếp của họ như môi trường gia đình, nhà trường, nhóm bạn bè, cơ

sở y tế… vì vậy công tác xã hội chú ý tới những hệ thống như vậy để giúp đỡ
các cá nhân, nhóm có vấn đề.
Sử dụng lý thuyết hệ thống nhằm:
- Hiểu được thân chủ tốt hơn, biết được những gì tác động vào thân
chủ.
- Giúp thân chủ tiếp cận và sử dụng các hệ thống mà họ đang có.
- Tạo dựng mối liên hệ giữa cá nhân với nhóm có vấn đề với các hệ
thống hỗ trợ.
- Giúp thân chủ xác định được nhiệm vụ cuộc sống, xóa bỏ rào cản của
cuộc sống và có cuộc sống hạnh phúc (tạo ra sự an sinh xã hội).
6.2. Lý thuyết nhận thức – hành vi:
Lý thuyết này quan tâm đến sự thay đổi nhận thức, giúp thân chủ biết
được mình đang nhận thức sai vấn đề, cùng với nhận thức thay đổi thông qua
đó thay đổi hành vi sai lệch của mình.
Lý thuyết này nhằm giảm những nhận thức và những hành vi không
mong muốn, tăng nhận thức, hành vi mong muốn bằng các hình thức thưởng
phạt.
6.3. Lý thuyết phát triển của Erikson:
25