đề xuất giải pháp đẩy mạnh phân cấp quản lý nhà nước giữa trung ương và địa phương ở việt nam trong thời gian tới_9

HỌC VIỆN CHÍNH TRỊ-HÀNH CHÍNH QUỐC GIA HỒ CHÍ MINH
HỌC VIỆN HÀNH CHÍNH




TIỂU LUẬN HỌC PHẦN:
PHÂN CẤP QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC



Đề tài: “Đề xuất các giải pháp đẩy mạnh phân cấp QLNN
giữa TW và địa phương ở Việt Nam trong thời gian tới”



Giáo viên bộ môn : TS. Hoàng Mai
Học viên thực hiện : Đặng Hữu Phúc
Lớp : Cao học - HCC16M





Huế, tháng 4 năm 2013
Trang 1

MỤC LỤC

I. Một số lý luận về phân cấp quản lý nhà nước: 2
1. Quan niệm về phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương 2
2. Mục đích, ý nghĩa của phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương 4
3. Thực hiện phân cấp QLNN cần phải tuân thủ một số nguyên tắc 5
II. Kết quả và thách thức trong phân cấp quản lý nhà nước tại Việt Nam: 6
1. Kết quả: 6
2. Thách thức: 7
3. Nguyên nhân: 8
III. Những giải pháp đẩy mạnh việc phân cấp QLNN hiện nay ở Việt Nam: 9
IV. Tài liệu tham khảo 11

Trang 2
I. Một số lý luận về phân cấp quản lý nhà nước:
Mỗi quốc gia thường được hình thành từ rất nhiều những vùng đất, những tộc
người khác nhau với diện tích lãnh thổ khá lớn, trong những điều kiện như vậy
chính quyền trung ương không đủ khả năng quản lý và điều hành tốt đối với mọi
công việc nên buộc phải phân chia đất nước thành các đơn vị lãnh thổ nhỏ hơn
và cùng với việc phân chia đó là thành lập các cơ quan chính quyền địa phương
thích ứng để thuận lợi cho việc quản lý, điều hành trên các lĩnh vực khác nhau
của đời sống xã hội, từ đó đặt ra vấn đề phân cấp đối với chính quyền các địa
phương, phải giải quyết mối quan hệ giữa chính quyền trung ương và chính
quyền các địa phương.
1. Quan niệm về phân cấp giữa trung ương và địa phương
Phân cấp là việc phân công chức năng, phân định nhiệm vụ, quyền hạn cho

từng cấp hành chính để việc quản lý đất nước được thuận lợi và hiệu quả hơn.
Bản chất của phân cấp là việc cấp trên chuyển giao những nhiệm vụ, quyền hạn
nhất định do mình đang nắm giữ và thực hiện cho cấp dưới thực hiện một cách
thường xuyên, liên tục bằng phương thức ban hành văn bản quy phạm pháp luật
hoặc bằng cách chuyển cho cấp dưới thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn bằng các
quyết định cụ thể.
Nội dung của phân cấp là giao cho các cấp chính quyền, các bộ phận trong
bộ máy nhà nước những nhiệm vụ, quyền hạn để thực hiện, giải quyết những
công việc nhất định của nhà nước. Những nhiệm vụ, quyền hạn được giao cho
các cơ quan nhà nước mỗi cấp được xác định sao cho hợp pháp và hợp lý, căn
cứ vào vị trí, tính chất và chức năng của chúng trong bộ máy nhà nước thể hiện
dưới dạng các quyền, trách nhiệm của cơ quan nhà nước đó. Cụ thể là:
+ Quyền, trách nhiệm về các công việc quản lý hoặc quyền cung ứng các
dịch vụ công trong những lĩnh vực, với quy mô nhất định theo nguyên tắc các
công việc được trao trọn gói cho từng cấp quản lý, có nghĩa là, việc của cấp này
sẽ không thuộc việc của cấp khác.
+ Để thực hiện các quyền, các công việc tương ứng thì từng cấp được trao
quyền về ngân sách, tài chính độc lập với cấp khác.
+ Quyền về tổ chức nhân sự để đảm bảo việc thực hiện các nhiệm vụ, công
việc quản lý hoặc cung ứng các dịch vụ công do mình đảm nhiệm.
Phân cấp thực chất là trao cho từng cấp hành chính- lãnh thổ những quyền tự
quyết định, tự quản lý những công việc cụ thể nhất định trên các lĩnh vực khác
nhau của đời sống xã hội. Các cấp chính quyền có những nhiệm vụ, quyền hạn,
trách nhiệm và nguồn lực của mình tùy theo khả năng thực tế của địa phương để
thực hiện nhiệm vụ, quyền hạn được trao. Nhiệm vụ, quyền hạn tự quyết đó
được thực hiện thông qua các pháp nhân công quyền như cơ quan đại điện, cơ
quan hành chính… Chẳng hạn như ở nước ta là Hội đồng nhân dân, Ủy ban
nhân dân và các cơ quan chuyên môn của Ủy ban nhân dân. Tuy nhiên hoạt
động của các cơ quan chính quyền địa phương vẫn phải luôn đặt dưới sự kiểm
tra, giám sát cần thiết của các cơ quan chính quyền trung ương.

Trang 3
Phân cấp thường được thực hiện ở các phương diện cơ bản như: Phân cấp
về chính trị; phân cấp về hành chính; phân cấp về ngân sách; phân cấp về kinh
tế… Tùy theo mỗi quốc gia và tùy theo từng giai đoạn mà việc phân cấp được
tiến hành ở những phương diện nào và đến đâu.
+ Phân cấp về chính trị được hiểu là việc chuyển giao một phần quyền và
nghĩa vụ chính trị từ chính quyền trung ương xuống cho chính quyền địa
phương thực hiện. Tác dụng của quá trình này là làm cho chính quyền địa
phương mạnh lên về mặt chính trị, đồng thời cho phép người dân và các nhóm
chính trị ở địa phương có điều kiện tham gia và có ảnh hưởng nhiều hơn vào tiến
trình xây dựng và thực thi các chính sách của chính quyền trung ương cũng như
của chính quyền địa phương. Trong quá trình phân cấp về chính trị thường đòi
hỏi phải có những sửa đổi nhất định về hiến pháp hoặc về thể chế nhà nước.
+ Phân cấp về hành chính được hiểu là phân bổ lại thẩm quyền, trách
nhiệm và nguồn ngân sách cho việc bảo đảm các dịch vụ công giữa các cấp
chính quyền của quốc gia. Điều này biểu hiện ở việc chuyển giao quyền và trách
nhiệm thực hiện các chức năng công cộng (bao gồm cả việc xây dựng kế hoạch,
quản lý và chi tiêu) từ chính quyền cấp trên xuống cho chính quyền cấp dưới.
Phân cấp về hành chính thể hiện ở ba cấp độ cơ bản là: Phi tập trung hóa (tản
quyền), ủy quyền và phân cấp quản lý.
+ Phân cấp về ngân sách được hiểu là sự phân bổ trách nhiệm quản lý về
nguồn ngân sách giữa các cấp chính quyền. Phân cấp về ngân sách thể hiện dưới
nhiều dạng như: Cho phép chính quyền địa phương tự chủ về tài chính (tự hạch
toán kinh phí thu, chi); chính quyền trung ương và địa phương cùng thực hiện
các hoạt động tài chính;cho phép chính quyền địa phương được đặt ra một số
khoản thuế, lệ phí hoặc hưởng toàn bộ hay một phần các khoản thu từ thuế, lệ
phí… ở địa phương; chuyển một phần khoản thu từ thuế mà chính quyền trung
ương thu được cho chính quyền địa phương sử dụng; bảo lãnh hoặc cho chính
quyền địa phương vay…
+ Phân cấp quản lý về kinh tế được hiểu là chuyển giao quyền điều hành,

quyết định một số hoạt động kinh doanh từ cơ quan cấp trên xuống cơ quan cấp
dưới hoặc từ các cơ quan công quyền sang các cơ quan tự quản hoặc khối tư
nhân. Thông thường việc này gắn liền với quá trình tự do hóa kinh tế và nền
kinh tế thị trường, hạn chế hoặc loại bỏ cơ chế tập trung bao cấp.
Phân quyền giữa trung ương và địa phương (phân quyền theo chiều dọc) là phân
chia quyền lực nhà nước giữa các cấp chính quyền, mỗi cấp có nhiệm vụ, quyền
hạn riêng của mình, các cấp hạn chế việc can thiệp vào nhiệm vụ, quyền hạn của
nhau, nhưng cấp trên có thể kiểm tra, thanh tra cấp dưới theo quy định của pháp
luật. Phân quyền theo chiều dọc cũng có nghĩa là sự phân công trong mỗi loại cơ
quan nhà nước khi cùng thực hiện một loại quyền lực. Chẳng hạn, thực hiện
quyền hành pháp cần có sự phân công giữa Chính phủ với các cơ quan hành
chính nhà nước ở các địa phương; sự phân công giữa các cơ quan tư pháp trong
việc thực hiện quyền tư pháp (giữa công an, viện kiểm sát, toà án); sự phân công
giữa các cơ quan toà án với nhau về thẩm quyền xét xử, giải quyết các vụ việc
(giữa Toà án nhân dân tối cao, toà án nhân dân cấp tỉnh và toà án nhân dân cấp
huyện); sự phân công giữa các toà trong cùng một toà án (giữa toà hình sự, toà
Trang 4
dân sự, toà kinh tế, toà hành chính ). Như vậy, phân quyền theo chiều dọc cũng
thể hiện sự phân cấp giữa trung ương và địa phương, giữa cơ quan nhà nước cấp
trên với cơ quan nhà nước cấp dưới.

2. Mục đích, ý nghĩa của phân cấp giữa trung ương và địa phương
Việc phân cấp giữa trung ương và địa phương: Một mặt, nhằm phát huy tính
năng động, sáng tạo, quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa
phương trên cơ sở phân định rõ, cụ thể nhiệm vụ, quyền hạn, trách nhiệm của
mỗi cấp trong bộ máy chính quyền nhà nước; mặt khác, bảo đảm sự quản lý tập
trung, thống nhất và thông suốt của chính quyền trung ương, tăng cường kỷ luật,
kỷ cương để nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lý nhà nước phục vụ tốt hơn nhu
cầu và lợi ích của nhân dân, thúc đẩy kinh tế - xã hội ở từng địa phương phát
triển, trên cơ sở phát huy thế mạnh của mỗi địa phương trong một nhà nước

thống nhất. Do vậy, việc phân cấp hợp lý, chính xác sẽ có những tác dụng tích
cực như:
- Thúc đẩy sự phát triển dân chủ thông qua việc cung cấp những cơ hội tốt
hơn để người dân tham gia tích cực và trực tiếp hơn vào các quá trình ra quyết
định của các cơ quan nhà nước các cấp.
-Tăng cường hiệu quả của việc cung cấp các dịch vụ công cho nhân dân
thông qua việc ủy quyền cho chính quyền địa phương thực thi chức năng cung
cấp dịch vụ công, từ đó hạn chế sự quan liêu và trì trệ của các cơ quan nhà nước
cấp trên, cơ quan trung ương.
- Tạo điều kiện để nâng cao chất lượng của những dịch vụ công được cung
cấp cho người dân dựa trên trách nhiệm giải trình và sự nhạy cảm trong việc
nắm bắt và đáp ứng nhu cầu của dân chúng của chính quyền địa phương.
- Tăng cường sự phát triển về kinh tế, xã hội dựa trên sự am hiểu chính xác
điều kiện kinh tế - xã hội và các đặc điểm về địa lý, dân cư… của chính quyền
địa phương, trên cơ sở đó đề ra các kế hoạch và có những chính sách đúng đắn
cho việc phát triển đó, phát huy được thế mạnh của mỗi địa phương.
- Tăng cường sự chủ động, minh bạch, trách nhiệm giải trình và năng lực giải
quyết các công việc của các cơ quan chính quyền địa phương.
- Cho phép đại điện đa dạng hơn về chính trị và sự tham gia của các nhóm lợi
ích như văn hóa, chính trị, tôn giáo, sắc tộc khác nhau… vào quá trình ra quyết
định của các cơ quan nhà nước liên quan đến các vấn đề của mỗi địa phương.
- Tăng cường sự ổn định chính trị và sự thống nhất của quốc gia thông qua
việc cho phép người dân quyền giám sát một cách trực tiếp và hiệu quả hơn các
chương trình, kế hoạch và hoạt động của chính quyền nhà nước ở địa phương
thuộc các cấp khác nhau.
- Tạo điều kiện cho những ý tưởng kinh tế, chính trị, xã hội… mới nảy sinh,
từ đó có được những chương trình, hoạt động quản lý nhà nước có tính sáng tạo
hơn đối với mỗi địa phương.
Hoạt động phân cấp, phân quyền, nếu thực hiện không tốt cũng có thể sẽ dẫn
đến những ảnh hưởng tiêu cực như:

Trang 5
- Thông qua việc trao cho những người cầm quyền ở địa phương nhiều
quyền lực hơn, nhiều khi vượt ra ngoài sự kiểm soát của chính quyền trung ương
có thể dẫn đến làm tổn hại nền dân chủ xã hội.
- Làm giảm hiệu quả của việc cung cấp dịch vụ công cho các tổ chức và
cá nhân do thiếu sự kiểm soát và giám sát có hiệu quả việc thực thi chức năng
này từ phía các cơ quan cấp trên, cơ quan trung ương.
- Chất lượng của những dịch vụ công được cung cấp cho người dân bị ảnh
hưởng vì chính quyền địa phương thiếu năng lực hoặc những nguồn lực cần thiết
để đảm bảo việc cung cấp những dịch vụ đó.
- Làm tăng nguy cơ tham nhũng trong bộ máy nhà nước ở các địa phương
và khả năng phát triển bất bình đẳng giữa các vùng miền, khu vực khác nhau của
đất nước, có thể gây ra những mâu thuẫn giữa các địa phương với nhau hoặc
giữa địa phương với trung ương.
- Có nguy cơ khiến các cơ quan ở các cấp chính quyền địa phương bị quá
tải vì phải thực hiện quá nhiều công việc khi nguồn nhân lực không đáp ứng
được. Hoặc làm cho đội ngũ cán bộ, công chức của bộ máy chính quyền địa
phương tăng lên quá nhiều dẫn đến lãng phí nguồn nhân lực của bộ máy nhà
nước.
- Tạo ra những kình địch, cạnh tranh mới, hoặc kích thích những sự kình
địch, cạnh tranh tiềm tàng giữa các địa phương khác nhau trong đất nước về các
vấn đề khác nhau của đời sống xã hội. Thậm chí việc phân cấp, phân quyền còn
có nguy cơ làm suy yếu quốc gia vì có thể dẫn đến gia tăng sự bất bình đẳng
giữa các khu vực hoặc chủ nghĩa ly khai, hoặc làm suy yếu hoạt động quản lý tài
chính của quốc gia.
- Làm giảm tính sáng tạo trong quản lý nhà nước do việc trao quyền cho
những người cầm quyền bảo thủ ở một số địa phương.
Trong lịch sử phát triển của nhân loại có rất nhiều mô hình phân cấp giữa
trung ương với địa phương được mỗi quốc gia, mỗi thời kỳ phát triển sáng tạo
ra, dẫn đến cách thức tổ chức và hoạt động của chính quyền địa phương ở các

quốc gia là rất đa dạng, phong phú. Theo các nhà khoa học thì hiện nay trên thế
giới có 4 mô hình phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương cơ bản
là mô hình Anh - phân cấp cho chính quyền địa phương theo chức năng
(functional regulation); mô hình Pháp - song trùng giám sát (dual supervision);
mô hình Đức - phụ trợ lãnh thổ (areal subsidiarization); mô hình xô viết - song
trùng trực thuộc (dual subordination). Như vậy, mỗi quốc gia có cách thức phân
cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương khác nhau và mỗi cách thức đều
có những ưu điểm và hạn chế nhất định.

3. Thực hiện phân cấp QLNN cần phải tuân thủ một số nguyên tắc
- Tuân thủ nguyên tắc kết hợp chặt chẽ giữa quản lý theo ngành với quản
lý theo lãnh thổ, phân định rõ những nhiệm vụ QLNN của các sở, ngành với
nhiệm vụ QLNN của các cấp chính quyền địa phương đối với hoạt động kinh tế-
xã hội trên địa bàn.
Trang 6
- Phân cấp phải phù hợp với trình độ phát triển kinh tế-xã hội trong từng
giai đoạn, đặc thù của ngành, lĩnh vực, điều kiện và khả năng phát triển của từng
địa bàn; với từng loại hình đô thị, nông thôn, với xu thế hội nhập khu vực và
quốc tế.
- Bảo đảm nguyên tắc hiệu quả, việc nào, cấp nào sát thực tế hơn, giải
quyết kịp thời và phục vụ tốt hơn các yêu cầu của tổ chức, doanh nghiệp và công
dân thì giao cho cấp đó thực hiện; phân cấp phải rõ việc, rõ địa chỉ, rõ trách
nhiệm, gắn với chức năng, nhiệm vụ của mỗi cấp.
- Phải bảo đảm tương ứng giữa nhiệm vụ, thẩm quyền, trách nhiệm với
nguồn lực tài chính, tổ chức, nhân sự và các điều kiện cần thiết khác; phải đồng
bộ, ăn khớp giữa các ngành, lĩnh vực có liên quan.
- Bảo đảm quyền và thực hiện đầy đủ trách nhiệm của HĐND, UBND và
Chủ tịch UBND các cấp trong việc quyết định, thực hiện các nhiệm vụ được
phân cấp; chấp hành nghiêm kỷ luật, kỷ cương hành chính; đồng thời phát huy
dân chủ rộng rãi để nhân dân tham gia QLNN.

- Phân cấp phải thể hiện được sự đồng bộ, thống nhất trong hệ thống thể
chế, văn bản quy phạm pháp luật gắn với đổi mới cơ chế và bảo đảm quyền tự
chủ, tự chịu trách nhiệm của các đơn vị cơ sở
- Đối với những vấn đề đã được phân cấp, chính quyền cấp huyện, cấp xã
chịu trách nhiệm tổ chức triển khai thực hiện; các sở, ngành cấp tỉnh có trách
nhiệm theo dõi, hướng dẫn và kiểm tra, nếu phát hiện có vi phạm pháp luật hoặc
trái với quy hoạch, kế hoạch phát triển ngành, lĩnh vực thì xử lý theo thẩm
quyền hoặc báo cáo UBND tỉnh xem xét.
II. Kết quả và thách thức trong phân cấp quản lý nhà nước tại Việt
Nam:
1. Kết quả:
Ở Việt Nam, Chính phủ, các bộ đã tập trung nhiều hơn vào thực hiện chức
năng quản lý nhà nước vĩ mô trong phạm vi cả nước, trên các lĩnh vực của đời
sống kinh tế - xã hội; tập trung thời gian và nguồn lực vào việc thực hiện chức
năng đích thực của mình là xây dựng chiến lược, quy hoạch, kế hoạch, xây dựng
và ban hành cơ chế, chính sách, thanh tra, kiểm tra việc tổ chức thực hiện. Chính
quyền địa phương được phân cấp nhiều hơn, nhất là trong các lĩnh vực ngân
sách, tài chính, biên chế, đầu tư, đất đai, y tế, giáo dục v.v… Trên cơ sở điều
chỉnh lại phạm vi, đối tượng quản lý của các cơ quan hành chính nhà nước, phân
biệt và tách chức năng quản lý nhà nước của các bộ, ngành và chính quyền địa
phương với quản lý sản xuất kinh doanh và quản lý hoạt động sự nghiệp dịch vụ
công, từng bước xoá bỏ chế độ chủ quản đối với doanh nghiệp.
Qua phân cấp đã làm tăng hiệu quả, tính minh bạch trong quản lý của
trung ương, địa phương và người dân; giảm áp lực công việc cho cơ quan quản
lý nhà nước cấp trên; khuyến khích chính quyền tự chủ, năng động hơn, sáng tạo
hơn; tạo cơ hội nhiều hơn cho người dân tham gia quản lý các công việc của địa
phương và người dân được hưởng thụ các dịch vụ của chính quyền địa phương
nhan chóng, hiệu quả hơn…
Trang 7
2. Thách thức:

Có thể nói, việc phân cấp, phân quyền giữa trung ương và địa phương ở
Việt Nam thời gian qua đã tạo ra bộ máy nhà nước khá thống nhất từ trung ương
đến địa phương, ở một mức độ nào đó là phù hợp với điều kiện cụ thể của nước
ta những năm vừa qua. Tuy nhiên, bên cạnh những thành tựu đạt được thì vấn đề
phân cấp, phân quyền ở nước ta cũng còn những hạn chế nhất định. Cụ thể là:
- Những năm trước đây do ảnh hưởng của cơ chế tập trung cao độ dẫn đến
quyền lực nhà nước tập trung vào các cơ quan trung ương quá nhiều nên nhiều
cấp, nhiều bộ phận có biểu hiện quan liêu, không sát thực tế, thực hiện các công
việc kém hiệu quả. Quá trình thực hiện phân cấp, phân quyền còn chậm và thiếu
kiên quyết, nhiều bộ, ngành còn do dự, chưa thực sự mạnh dạn phân cấp, vẫn
không muốn phân cấp, phân quyền cho địa phương vì sợ mất quyền lực và lợi
ích.
- Hệ thống chính sách, pháp luật và quy hoạch, kế hoạch phát triển kinh tế
- xã hội quốc gia và mô hình tổ chức chính quyền địa phương thiếu đồng bộ và
chưa rõ ràng. Điều này dẫn đến mô hình tổ chức chính quyền địa phương ở các
cấp, các địa phương gần giống nhau dùng cho các đơn vị hành chính- lãnh thổ
rất khác nhau (không có sự phân biệt giữa chính quyền ở nông thôn với thành
thị…) nên rất khó hoạt động, chưa phát huy được thế mạnh của mỗi địa phương,
hạn chế tính đa dạng trong sự phát triển của các địa phương. Tương tự như vậy,
mối quan hệ giữa quản lý ngành và quản lý lãnh thổ cũng chưa được quy định
rành mạch, cụ thể.
- Thẩm quyền, trách nhiệm của các cấp chính quyền địa phương được
phân định không rõ, quyền lực không đủ mạnh, các điều kiện về tổ chức cán bộ,
tài chính, ngân sách, cơ sở vật chất để thực hiện các nhiệm vụ, quyền hạn được
phân cấp của chính quyền địa phương chưa bảo đảm. Các cơ quan chính quyền
địa phương, nhất là Hội đồng nhân dân một số cấp hoạt động mang nặng tính
hình thức, hiệu quả thấp. Nhiều cơ quan chính quyền địa phương thiếu năng
động, thiếu chủ động, thiếu sáng tạo trong công việc. Nhiều công việc cơ quan
chính quyền địa phương có khả năng giải quyết nhưng không có quyền giải
quyết, các cơ quan cấp trên không có khả năng giải quyết hiệu quả nhưng lại có

quyền giải quyết, dẫn đến nhiều công việc ùn tắc, chậm trễ, kém hiệu quả. Do
trật tự hình thành của chính quyền địa phương với nhiều cơ chế phức tạp, tế nhị
nên dẫn đến tình trạng trong bộ máy nhà nước có biểu hiện “trên bảo nhưng
dưới không nghe”
- Việc kiểm soát của chính quyền trung ương đối với hoạt động của các cơ
quan chính quyền địa phương trong quá trình phân cấp không tốt dẫn đến nhiều
địa phương lợi dụng việc phân cấp để đưa ra các quyết sách vì lợi ích cục bộ.
Chẳng hạn, thời gian qua ở nước ta có một số cơ quan chính quyền địa phương
được phân cấp đã cấp phép khai thác khoáng sản, cho thuê đất, rừng, xây dựng
sân golf hay một số dự án khác không phù hợp, chạy theo lợi ích cục bộ mà
không chú ý đến lợi ích quốc gia, gây nên những hậu quả bất lợi cho đất nước cả
trước mắt lẫn lâu dài, không đảm bảo tính tổng thể của quy hoạch tổng thể vùng
hay cả nước. Nhiều cơ quan chính quyền địa phương được giao quyền nhưng
Trang 8
chưa chuẩn bị về nhân lực và năng lực để hoàn thành một số công việc được
giao. Thiết chế Hội đồng nhân dân ở Việt Nam là cơ quan đại diện ở địa phương
có chức năng quyết định những chủ trương, biện pháp quan trọng để phát huy
tiềm năng của địa phương, xây dựng và phát triển địa phương về kinh tế- xã hội,
củng cố quốc phòng, an ninh, không ngừng cải thiện đời sống vật chất và tinh
thần của nhân dân địa phương, làm tròn nghĩa vụ của địa phương đối với cả
nước Tuy vậy, về mặt pháp lý cũng như về mặt thực tế cho thấy tính độc lập
của Hội đồng nhân dân khá hạn chế. Theo các quy định pháp luật thì thẩm
quyền của Hội đồng nhân dân khá rộng, song không cụ thể.
- Sự phân cấp mới chỉ chủ yếu là sự chuyển giao quyền hạn từ các cơ
quan trung ương cho các cơ quan nhà nước cấp tỉnh. Trong quá trình phân cấp
cũng xuất hiện xu hướng xây dựng những quy chế đặc thù cho một số địa
phương như quy chế đặc thù cho Thủ đô, Thành phố Hồ Chí Minh, các khu chế
xuất, khu công nghệ cao… Có thể nói quá trình phân cấp ở Việt nam thời gian
gần đây được tiến hành mạnh mẽ hơn, song đó chỉ như là những thử nghiệm cần
được nghiên cứu, rút ra những bài học cần thiết cho quá trình này trong tương

lai.
3. Nguyên nhân:
Nguyên nhân của những hạn chế, bất cập trên đây, trước hết là do nhận
thức, quan điểm về các chủ trương, giải pháp phân cấp Trung ương - địa phương
chưa rõ ràng, rành mạch, thiếu nhất quán, còn lo ngại phân cấp mạnh dẫn đến
tình trạng cục bộ, cát cứ, phân tán.
Tổ chức chỉ đạo thiếu quyết tâm, mạnh dạn từ xây dựng, ban hành thể chế
chính sách đến tổ chức thực hiện, chưa chú trọng tổng kết, đánh giá, rút kinh
nghiệm về những chủ trương, giải pháp phân cấp. Chính phủ cũng như các cấp
chính quyền địa phương chưa tạo được sự gắn kết giữa đẩy mạnh phân cấp quản
lý với đổi mới phương thức lãnh đạo của Đảng, cải cách tổ chức bộ máy và
phương thức hoạt động của cả hệ thống hành chính nhà nước.
Hệ thống pháp luật thiếu đồng bộ, chưa thực sự đáp ứng những đòi hỏi
phát triển kinh tế - xã hội trong tình hình mới. Các Bộ, ngành chưa chú trọng
công tác xây dựng, ban hành các văn bản quy phạm pháp luật liên quan đến
phân cấp quản lý và tổ chức chỉ đạo hướng dẫn các địa phương thực hiện. Mặt
khác, một số Bộ, ngành, cơ quan Trung ương còn tồn tại sự cục bộ nên chưa
thực sự muốn phân cấp nhiều hơn cho chính quyền địa phương.
Trong điều kiện hiện nay ở Việt nam, đòi hỏi Chính phủ Trung ương cần
tập trung vào thực hiện nhiệm vụ quản lý vĩ mô, tăng cường phân cấp nhiều hơn,
rõ hơn cho chính quyền địa phương các cấp nhằm phát huy tính năng động, sáng
tạo, đảm bảo quyền tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các cấp chính quyền địa
phương trong việc giải quyết các nhiệm vụ kinh tế - xã hội, phù hợp với yêu cầu
phát triển kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa và đa dạng hoá các
quan hệ xã hội bởi chính quyền địa phương, nhất là ở cấp cơ sở có điều kiện gần
dân, sát dân hơn, có thể và cần thiết phải trực tiếp quyết định nhiều hơn các vấn
đề kinh tế - xã hội trên địa bàn, đáp ứng nhu cầu và lợi ích chính đáng của nhân
dân địa phương, tôn trọng và phát huy trên thực tế quyền làm chủ của nhân dân
Trang 9
trong việc tham gia quản lý nhà nước, quản lý xã hội. Do đó, cần phải đảm bảo

hơn nữa quyền tự quyết, tự chịu trách nhiệm của chính quyền địa phương mỗi
cấp đối với các công việc của mình theo luật định, cấp trên thực hiện sự hướng
dẫn, kiểm tra, giám sát về mặt pháp luật đối với những công việc đã phân cấp và
phân cấp phải gắn liền với quá trình đổi mới tổ chức và phương thức hoạt động
của hệ thống hành chính nhà nước - đó là sự chuyển đổi từ mô hình quản lý
hành chính nhà nước mang tính truyền thống sang quản lý theo phương thức
mới, hành chính công mới theo hướng phi tập trung hoá.
III. Những giải pháp đẩy mạnh việc phân cấp QLNN hiện nay ở Việt
Nam:
1. Phải thực hiện việc phân công thẩm quyền theo pháp luật nhằm bảo
đảm một sự kiềm chế quyền lực. Nhà nước trung ương không thể giải quyết hết
mọi việc cụ thể đến từng cơ sở, mà chủ yếu thực hiện vai trò định hướng, điều
tiết, phối hợp, hướng dẫn nền kinh tế thị trường; trở thành nguồn bảo trợ, xúc
tác, tạo lập môi trường, nguồn lực và các điều kiện thuận lợi cho hoạt động kinh
tế, ngăn chặn, hạn chế mặt tiêu cực và khuyết tật của cơ chế thị trường, bảo đảm
công bằng xã hội, bảo vệ lợi ích của nhân dân, của xã hội. Do đó, cần phải theo
xu hướng địa phương hóa. Hơn nữa, điều này còn có ý nghĩa khơi dậy tính chủ
động tự quản, tự quyết định đến từng cơ sở sẽ giúp khai thác hết các tiềm năng
vật chất và trí tuệ của từng người dân, từng cộng đồng cơ sở - mà tiềm năng này
rất nhiều.
2. Cần xác định rõ chức năng, nhiệm vụ cụ thể của mỗi cấp hành chính
nhà nước, thực hiện phân cấp cụ thể cho mỗi cấp chính quyền địa phương.
Trong đó, Chính phủ đóng vai trò là cơ quan hành chính nhà nước cao nhất tập
trung vào hoạch định thể chế, chính sách, xây dựng giải pháp, cải cách thủ tục
hành chính, tạo lập môi trường pháp lý thuận lợi cho các hoạt động kinh tế, xã
hôi; nâng cao năng lực và hiệu quả chỉ đạo thực hiện, kiểm tra, thanh tra thực
hiện thể chế. Đồng thời, cần đổi mới nội dung và phương pháp xây dựng các văn
bản quy phạm pháp luật, đảm bảo sự thống nhất, đồng bộ, có tính khoa học và
khả thi trong việc đưa chính sách vào thực tế cuộc sống. Còn chính quyền địa
phương các cấp tổ chức thực hiện pháp luật và các quyết định của cấp trên; phối

hợp với các cơ quan, tổ chức có thẩm quyền thực hiện các nhiệm vụ của Trung
ương, của tỉnh trên địa bàn; thực hiện các nhiệm vụ mang tính tự quản của địa
phương, đặc biệt là tổ chức cuộc sống cộng đồng, bảo đảm an ninh chính trị, trật
tự an toàn xã hội đồng thời được tự chủ, tự chịu trách nhiệm trong việc thực hiện
các nhiệm vụ của cấp mình và chủ động, sáng tạo làm đúng những nhiệm vụ
phải làm và cần làm. Cấp trên không bảo biện, làm thay, cấp dưới không trông
chờ, ỷ lại.
3. Phân biệt sự khác nhau giữa chính quyền đô thị và nông thôn để thực
hiện phân cấp quản lý phù hợp với đặc điểm, tính chất của mỗi loại hình địa
phương.
4. Phân cấp phải dựa trên quy định của pháp luật. Được phép phân cấp
mới phân cấp chứ không phải tất cả đều phân cấp. Tiếp đến, phân cấp phải phù
hợp với năng lực (bộ máy, con người); phù hợp với trình độ phát triển kinh tế -
Trang 10
xã hội trong từng giai đoạn, với đặc thù của ngành, lĩnh vực, đảm bảo nguyên
tắc khoa học, thực tiễn, minh bạch và hiệu quả; việc nào, cấp nào sát thực tế
hơn, giải quyết kịp thời và phục vụ tốt hơn các yêu cầu của tổ chức và người dân
thì giao cho cấp đó thực hiện. Phân cấp là cấp trên chỉ làm những cái gì cấp dưới
không làm được và năng lực đến đâu thì phân cấp, giao quyền đến đấy. Nếu giao
quyền không tương ứng với năng lực thì sẽ nảy sinh bất cập, hậu quả không
lường.
Ngoài ra, cũng không thể cái gì khó không làm được thì giao cho cấp
dưới, còn cái dễ, cái chốt thì giữ lại thành đặc quyền của cấp trên. Phải xoá bỏ
triệt để cơ chế “chủ quản” và “xin cho”, chuyển sang thực hiện đúng chức năng
quản lý kinh tế vĩ mô của Nhà nước; đổi mới cơ chế hoạt động của các đơn vị sự
nghiệp, dịch vụ công theo hướng đảm bảo quyền tự hạch toán, tự chủ, tự chịu
trách nhiệm; đẩy mạnh xã hội hoá các hoạt động sự nghiệp, dịch vụ công.
Bên cạnh đó, cùng với phân cấp là tăng cường trách nhiệm hướng dẫn,
thanh tra, kiểm tra, giám sát của chính quyền và các cơ quan chuyên môn cấp
trên đối với việc thực hiện các nhiệm vụ được phân cấp.Trách nhiệm của các sở

là phải phối hợp, hỗ trợ đôn đốc, đáp ứng mọi yêu cầu của quận, huyện chứ
không thể "chờ quận, huyện đề nghị", đồng thời giúp thành phố kiểm tra, giám
sát để quyền lực của quận, huyện được thành phố phân cấp phát huy hiệu quả.
Mục đích của phân cấp nâng cao tính hiệu quả điều hành của các quận, huyện,
chứ không phải phân cấp để chia sẻ quyền lực.
5. Đẩy mạnh việc trao đổi kinh nghiệm, hợp tác với quốc tế bằng các
nhiều hình thức như: Cử cán bộ quản lý tham gia Hội nghị, Hội thảo chuyên
ngành Hành chính và liên quan quản lý ở nước ngoài; Cử các đoàn đi học ngắn
hạn…Hiện nay và sắp tới các chuyên gia quốc tế sang nước ta thực hiện nhiều
dự án tại các địa phương liên quan nhiều đến hoạt động quản lý, phân cấp quản
lý…v.v, vì thế địa phương nên giao hẳn nhiệm vụ cho một số cán bộ đủ năng
lực bám sát chuyên gia, học hỏi họ để vận dụng vào thực tiễn cơ quan, tổ chức
mình.
6. Cần sớm hoàn thiện chính sách phân bổ tài chính, phân bổ chi tiêu
công. Hiện nay vẫn tồn tại kiểu phân bổ “truyền thống”- tức là địa phương nào
nghèo, nguồn thu ít, bão lụt nhiều thì cấp nhiều, địa phương nào kinh tế phát
triển thì giảm cấp ngân sách. Phân cấp cần phải đảm bảo tính công khai, minh
bạch trong sử dụng tài chính, ngân sách, tài sản công, trong bố trí cán bộ, tạo
điều kiện để cán bộ, công chức, các cơ quan thông tin, báo chí và nhân dân có
thể giám sát, kiểm tra, phát hiện, tố cáo, lên án hành vi tham nhũng, lãng phí.
7. Việc tăng cường phân cấp quản lý cho chính quyền địa phương phải
gắn liền với việc thiết lập chính quyền TW đủ mạnh, có hiệu lực và hệ thống
pháp luật hoàn chỉnh, cùng với cơ chế phát huy dân chủ, tạo điều kiện thuận lợi
cho người dân, các tổ chức xã hội tham gia vào hoạt động quản lý nhà nước.
Phân cấp phải được tiến hành một cách tự giác, có trách nhiệm, có hiệu quả thiết
thực vì lợi ích của nhân dân và của toàn xã hội.
Điều quan trọng nhất là xác định rõ mối quan hệ giữa Chính phủ trung
ương và chính quyền địa phương trong hệ thống hành chính nhà nước. Chính
phủ tập trung vào một số chức năng nhất định về quản lý vĩ mô; xây dựng một
Trang 11

khung khổ chính sách quốc gia hoàn chỉnh, đồng bộ, vừa cho phép chính quyền
địa phương có điều kiện để thực hiện các chiến lược, phản ánh đúng những đặc
thù và sự lựa chọn của mỗi địa phương, vừa đảm bảo sự gắn kết và đúng định
hướng phát triển chung của quốc gia. Đồng thời thực hiện tốt việc điều phối,
đánh giá và giám sát, định ra những tiêu chuẩn về chuyên môn của quốc gia.
8. Lựa chọn đúng những vấn đề phân cấp có tính trọng điểm, bứt phá để
thực hiện ngay nhằm tạo được những tác động, thúc đẩy mạnh mẽ việc phân cấp
các vấn đề khác ở các bước tiếp theo, góp phần thực hiện thắng lợi Chương trình
tổng thể cải cách hành chính nhà nước giai đoạn 2001 - 2010. Việc phân cấp
quản lý cần phải gắn chặt với việc tiếp tục rà soát thủ tục hành chính để bảo đảm
giảm bớt các thủ tục hành chính không cần thiết, tập trung vào những lợi công
việc quyết định phê duyệt, thẩm định, thoả thuận, đăng ký, cấp phép, chứng
nhận, uỷ quyền, uỷ nhiệm… Mặt khác, phải có các biện pháp tổ chức thực hiện
để đảm bảo phân cấp được triển khai đồng bộ, có hiệu quả như: điều chỉnh về tổ
chức bộ máy, sắp xếp lại đội ngũ cán bộ, công chức và gắn với đổi mới cơ chế
tổ chức và hoạt động của các đơn vị sự nghiệp dịch vụ công
IV. Tài liệu tham khảo
1. Từ điển Hành chính – Tô Tử Hạ (Chủ biên) - NXB. Lao động xã hội năm
2003.

2. GS. Đoàn Trọng Truyến (Chủ biên) - Hành chính học đại cương, NXB.
Chính trị Quốc gia, Hà Nội, 1997,

3. Trương Đắc Linh - Phân cấp quản lý trung ương và địa phương - Một số
vấn đề lý luận và thực tiễn, Nghiên cứu lập pháp, 2002, Số 3.

4. Từ điển Tiếng Việt - Viện Ngôn ngữ học, Trung tâm Từ điển học, NXB.
Đà Nẵng, 1995.

5. Nguồn tài liệu nghiên cứu từ internet.

6. Bộ Nội vụ - Đề án phân cấp quản lý nhà nước trung ương - địa phương, Hà
Nội, 8/2003.