Những bài viết Văn hay nhất dành cho HSG lớp 8

TRƯỜNG TRUNG HỌC CƠ SỞ

NGUYỄN DU


TUYỂN TẬP NHỮNG MẪU BÀI
VIẾT TRONG CHƯƠNG TRÌNH
NGỮ VĂN LỚP 8
Ngêi thùc hiÖn:
Lưu Thị Huê
Ơ
Năm học: 2012 - 2013
Đề bài 1: Có ý kiến cho rằng: Tình mẫu tử là mạch nguồn tình cảm không bao
giờ vơi trong tâm hồn mỗi con người.
Theo em, mạch nguồn tình cảm ấy được thể hiện như thế nào qua nhân vật
bé Hồng qua đoạn trích “Trong lòng mẹ” (trích hồi kí “Những ngày thơ ấu -
Nguyên Hồng).
Dàn ý bài chi tiết (bài viết bên dưới)
Mở bài: - Dẫn dắt một câu thơ nào đó để làm toát lên vẻ đẹp trong văn của nhà văn
Nguyên Hồng hoặc có thể giới thiệu nhà văn Nguyên Hồng.
- Dẫn dắt vấn đề: Tình mẫu tử là mạch nguồn tình cảm không bao giờ
vơi trong tâm hồn mỗi con người.
Thân bài: Chứng minh ý kiến trên là đúng thông qua tác phẩm “Trong lòng mẹ”
(trích “Những ngày thơ ấu”) của Nguyên Hồng.
- Luận điểm 1: Đoạn chuyển.
+ Giải thích thế nào là tình mẫu tử? (khẳng định đó là một thứ tình cảm
thiêng liêng và không bao giờ có thể giải thích được - dẫn dắt nhân vật bé Hồng sau
phần giải thích - có thể so sánh với các nhân vật khác ở truyện khác).
+ Tóm tắt hay nói cách khác là kể lại một cách thật ngắn gọn hoàn cảnh của
bé Hồng và nhắc lại tình cảm của bé Hồng đối với mẹ.
- Luận điểm 2: Chứng minh tình yêu thương của bé Hồng đối với mẹ thông qua

cuộc đối thoại với bà cô độc ác.
+ Bà cô: Các câu hỏi của bà cô thì như muốn cắt vào từng miếng thịt cảu bé,
bà ta muốn gieo rắc vào tâm trí non nớt của bé những hình ảnh xấu xa nhất, còm cõi
nhất về người mẹ đẹp trong lòng cậu bé bây lâu nay (nêu rõ từng cử chỉ, hành động
và thái độ của bà cô sau khi nói và trước mặt bé Hồng) - dẫn chứng cụ thể trích từ
tác phẩm (các câu hỏi - câu trả lời của bà cô).
+ Bé Hồng: Từng khung bậc cảm xúc của bé được thể hiện ngay trên khuôn
mặt và bé đã nấc lên trong tiếng khóc khi những lời nói cảu bà cô nói ra. Bé đã sớm
nhận ra những rắp tâm tanh bẩn của bà cô và chính cái rắp tâm đó đã giúp sợi dây
mẫu tử kia càng thêm gắn kết - dẫn chứng cụ thể trích từ tác phẩm (các câu trả lời -
câu hỏi của bé Hồng và khung bậc cảm xúc nhân vật).
Lưu ý: Khi chứng minh tình yêu thương qua cuộc đối thoại với bà cô thì nên
đan xen những câu hỏi, câu trả lời và khung bậc cảm xúc của nhân vật để nghị
luận. Mỗi lần chứng minh thì nên tác đoạn, không nên kể nhiều, cần phải láy lại
tình yêu thương của bé Hồng đối với mẹ và khẳng định cuối đoạn.
- Luận điểm 3: Chứng minh tình yêu thương của bé Hồng đối với mẹ trong hoàn
cảnh “mẫu tử đoàn viên”.
Lưu ý: Trước khi sang luận điểm 3 cần phải có một đoạn chuyển từ luận
điểm này sang luận điểm khác. Vì trong hai luận điểm thì đều có cái chung là
chứng minh tình yêu thương của bé Hồng đối với mẹ nên cần phải khẳng định lại
một lần nữa tình yêu thương nồng nàn, được nén lại rồi bùng lên một cách dữ dội
hơn khi bé Hồng gặp mẹ (cần liên kết sang luận điểm 3).
+ Dường như, lúc cậu gần như là tuyệt vọng thì sợi dây tình mẫu tử lại tiếp
thêm sức mạnh cho cậu - mẹ cậu đã về trong sự tha thiết của đứa con khao khát tình
mẹ bấy lâu.
+ Chứng minh tình yêu thương của bé Hồng bằng chính khung bậc cảm xúc
của bé khi: 1, được gặp mẹ ; 2, được nhìn mẹ ; 3, được ngồi trong lòng mẹ (phải đáp
ứng đủ 3 điều trên thông qua các dẫn chứng cụ thể).
+ Khẳng định tình mẫu tử đẹp và tuyệt vời đã giúp bé thoát khỏi đám bùn lầy
đau khổ và làm tan biến đi tất cả những ý nghĩ cay độc mà bà cô đã gieo rắc vào đầu

cậu bé.
Lưu ý: Vì đây là trọng tâm của đề bài nên khi làm bài cần xoáy sâu vào luận
điểm này, các luận điểm khác tuy phải đầy đủ ý những không nên viết dài và đầu tư,
nên tập trung vào luận điểm này vì đây mới là dịp để tình yêu của bé Hồng được
thể hiện. Khẳng định tình mẫu tử là tình cảm bất diệt.
- Luận điểm 4: Mở rộng vấn đề (đánh giá vấn đề, phản đề, liên hệ - mở rộng).
+ Đánh giá vấn đề: Khẳng định, tình mẫu tử sẽ mãi không bao giờ phai trong
bé Hồng và đặc biệt hơn là sẽ không bao giờ mất đi trong những con người có trái
tim bất tử.
+ Phản đề: Thường có trong văn nghị luận về tư tưởng đạo lí, đời sống,
hiện tượng xã hội, nếu là học sinh có sức viết tốt, biết cân chỉnh thời gian hợp lí thì
nên cho mục phản đề này vào: khẳng định, trong xã hội hiện nay, không có ít những
trường hợp “bán rẻ” tình mẫu tử, không coi đó là một tình cảm chân chính và có
những hành vi trái ngược với vấn đề chứng minh. Qua đó, ta có thể lên án những
hành vi đó
+ Liên hệ - mở rộng: bao gồm liên hệ bản thân và liên hệ với các tác phẩm
khác. Khi liên hệ bản thân: ta nên liên hệ với thực tế đời sống và với bản thana mình
rồi đưa ra những việc làm tốt (những việc làm trái ngược thì đã có ở mục phản đề,
nếu không viết mục phản đề thì nên lướt qua). Khi liên hệ với các tác phẩm khác:
liện hệ với những tác phẩm có chung chủ đề (vd: Huệ Chi trước lễ cưới, Mợ Du,
không nhất thiết phải cùng tác giả) và nêu nổi vật những điểm chung của các tác
phẩm rồi đánh giá, nhận xét vấn đề chứng minh.
Lưu ý: Ngoài ra, ta có thể nhận xét nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, nghệ
thuật kể chuyện và đánh giá giọng văn của nhà văn Nguyên Hồng để khẳng định:
trong văn ông luôn có tình người
Kết bài: Khẳng định lại vấn đề theo hướng mở rộng của bản thân.
(trải nghiệm kiến thức bản thân)
Bài làm mẫu
“Con suốt đời vẫn là con của mẹ
Đi suốt đời, lòng mẹ vẫn theo con”

(Tố Hữu)
Mẹ dù thế nào đi chăng nữa vẫn mãi theo ta. Chính sợi dây thiêng liêng gắn
kết giữa mẹ và con mà được gọi với cái tên thiêng liêng, cao quý - tình mẫu tử đã
làm làm nền tảng vững chắc cho con chập chứng bước đi trên con đường đời. Mẹ đã
mang đến cho con tình thương da diết, mẹ đã trao cho con trái tim hi vọng, trao cho
con hơi thở nồng ấm, ru đời con khôn lớn. Nhà văn Nguyên Hồng cũng vậy, những
câu chữ ông viết ra dường như rất thiêng liêng ẩn hằn trong đó là toàn bộ suy nghĩ
và cảm xúc về người mẹ bất tận của ông. Đến với đoạn trích “Trong lòng mẹ”, ta
bỗng xót xa trước nhân vật bé Hồng, mang theo cái dư vị đắng chát của một tuổi thơ
khao khát tình mẹ. Cho đến tận bây giờ, khi đọc lại những trang viết này, người đọc
vẫn lây lan cái cảm giác của cậu bé sớm phải chịu cảnh thiếu thốn tình cảm để rồi,
những đồng giả chúng ta bất chợt nhận ra rằng: “Tình mẫu tử là mạch nguồn tình
cảm không bao giờ vơi trong tâm hồn mỗi con người”.
Nếu có người hỏi tôi: Tình mẫu tử là gì? thì có lẽ, tôi sẽ đáp lại rằng: tình
mẫu tử không thể giải thích được vì đó là thứ tình cảm tuyệt diệu. Nó đơn sơ, giản
dị những vẫn thể hiện được cái gì đó phập phồng, thổn thức trong trái tim. Và đặc
biệt hơn, nó lại càng phập phồng hơn, thổn thức hơn khi được thể hiện qua nhân vật
bé Hồng. Tình cảm ấy như ánh sáng dịu mát, như bóng cây trên cao, như dòng sữa
ngọt ngào vẫn chảy mãi trong trái tim những người con như chúng ta. Cuộc đời thật
công bằng biết bao khi mỗi người chúng ta vẫn gọi đó là “tình mẫu tử”.
Tuy đoạn trích với dung lượng không dài nhưng điều ta bắt gặp trong đó
không phải là cảnh khốn cùng như trong “Lão Hạc” hay cùng cột như trong “Tức
nước vỡ bờ”. Tuy vẫn thể hiện được chất văn của dòng văn hiện thực phê phán
nhưng đoạn trích lại ẩn chứa sâu một thứ tình cảm thiêng liêng, mặn nồng - tình
mẫu tử. Và khi đọc những dòng văn như trút cả bao điều đóng đót vào trái tim
người đọc để rồi ta mới cảm nhận được thế nào là thứ tình cảm chân chình.
Với một hoàn cảnh đặc biệt và đáng thương, bé Hồng sinh ra và lớn lên trong
một mái gia đình không có hạnh phúc. Bố mất sớm, mẹ phải đành rời bỏ quê hương,
rời xa đứa con mà mình đã rứt ruột đẻ ra để đi “tha hương cầu thực” khiến bé Hồng
phải cô đơn, tủi cực giữa sự ghẻ lạnh của gia đình họ nội. Và trong tâm trí cậu bé

lúc nào cũng luôn tồn đọng cái dư vị đắng cay về một người mẹ hiền hậu, luôn chở
che trong quá khứ. Xung quanh cậu, luôn có những rắp tâm tanh bẩn muốn reo rắc
vào tâm trí cậu để cậu ruồng rẫy, khinh rẻ mẹ. Nhưng cũng chính từ cái rắp tâm
tanh bẩn, cay độc đó, bé Hồng mới có cơ hội bộc lộ rõ những tình cảm của mẹ đối
với mẹ đã được ấp ủ bấy lâu.
“Gần đến giỗ đầu thấy tôi, mợ tôi ở Thanh Hóa vẫn chưa về”. Có lẽ, niềm
ước mong mẹ của cậu bé đã đến mức cực độ. Cậu sống giữa cảnh đau đớn về mặt
tinh thần: mất cha - thiếu mẹ, vậy mà, luôn có những mối rắp tâm bẩn thỉu muốn
dấy vào tâm trí non nớt của cậu bé. Một hình ảnh người mẹ: “bán bóng đèn và
những phiên chợ chính còn bán cả vàng hương”. Câu chuyện đã hé lộ ra một bà cô
tậm địa độc ác, bà ta cố ý nói cho cậu bé biết những cảnh ngộ đáng thương của mẹ
cậu để có thể cười nhạo, giễu cợt mẹ. Nhưng bà ta hoàn toàn không hề biết, càng
làm như vậy thì tình cảm của bé Hồng giành cho mẹ lại tăng lên gấp bội, tiếp thêm
tình cảm và sức mạnh để cậy vượt qua cái xã hội “hỗn mang”, tàn ác ấy.
Và rồi, cuộc đối thoại giữa Hồng và bà cô bắt đầu từ những câu hỏi đầy tanh
bẩn hằn chứa một rắp tâm phá đi sợ dây tình cảm giữa bé Hồng và mẹ. “Một hôm
cô tôi gọi tôi đến và bảo: Hồng! Mày có muốn vào Thanh Hóa chơi với mẹ mày
không?”. Một câu hỏi đầy “uy lực”, lay động đến thứ tình cảm thiêng liêng của bé
Hồng với mẹ, gợi nên trong chú bao buồn tủi xen lẫn sự nhớ nhung dồn nén bây lâu
nay. Cậu bé “định toan trả lời có” nhưng rồi, Hồng lại trả lời một cách chắc chắn
“Không! cháu không vào. Cuối năm, thế nào mợ cháu cũng về”. Thật bất ngờ! Có
lẽ, Hồng đã sớm nhận ra trong niềm vui “hụt” một điều gì đó tanh bẩn của bà cô.
Cậu đã đoán ra được ý định cảu bà cô như “muốn gieo rắc vào đầu óc tôi những
hoài nghi để tôi khinh miệt và ruồng rẫy mẹ tôi”. Một ý định tàn bạo! Nhưng may
thay, chính cái thiêng liêng, cao quý cảu tình mẫu tử đã kéo cậu lên từ “đám bùn
lầy” với những rắp tâm tanh bẩn - “nhưng đời nào lòng yêu thương và sự kính mến
mẹ tôi lại bị những rắp tâm tanh bẩn kia xâm phạm đến”. Và những điều đó phần
nào đã làm rạng lên một tình cảm cao đẹp.
Phải chia tay với một cơ hội gặp mẹ “hiếm có”, bé Hồng muốn chạy thật
nhanh, tránh đi “câu nói cay độc” của bà cô. Nhưng bà ta lại vẫn chưa tha cho một

tâm hồn thơ dại. Bà an ủi bé Hồng bằng một câu nói chứa đầy những ý nghĩ tanh
bẩn: “Sao lại không vào? Mợ mày phát tài lắm, có như dạo trước đâu!”. Giọng nói
như mỉa mai, giếu cợt, đang “long lanh chằm chằm” chờ đợi phản ứng của cậu
bé. Đôi mắt cậu đã “khóe cay như muốn khóc”. Dường như, những câu nói đó như
“mũi tên” bắng thẳng vào một trái tim khao khát tình mẹ. Liệu rằng, rắp tâm xấu xa,
tanh bẩn của bà cô có thực hiện được hay không? Thái độ của bé Hồng ra sao? Tình
cảm của bé đối với mẹ có thay đổi hay không?
Câu chuyện vẫn diên ra và tiếp đó là một ý định cay độc: “Mạy quá, cứ vào
đi, tao cho tiền tàu, vào mà bắt mợ mày may vá, sắm sửa rồi còn cho thăm em bé
nữa chứ!”. Thật tủi nhục và cau đắng biết bao! Hai tiếng “em bé” được bà cô “ngân
ra thật dài” như sự mỉa mai hay điều ám chỉ gì đó. Phải chăng, bà ta muốn “ép” bé
Hồng phải nhận ra rằng: “Mợ tôi chưa đoạn tang thầy tôi mà đã chửa đẻ với người
khác”. Dường như, tình cảm thiêng liêng đó như “lá bùa” hay là một “tấm bia đỡ
đạn” giúp cậu cố cầm cự để hỏi trong tiếng khóc xót xa: “Sao cô biết mợ con?”. Có
lẽ, câu nói đó đã nói trúng tim đen tàn ác của bà cô. Nhưng thật đáng khinh bỉ, “cô
tôi vẫn cứ cười trong tiếng khóc của tôi”. “Tình cảnh thê thảm của mẹ tôi” như
khiến chú như “cắt từng miếng thịt”.
Đến lúc này, tâm trạng đau đớn, uất ức của bé Hồng xen lẫn tình yêu tha thiết
đã lên tới cực điểm. Từ nỗi đau vì thương mẹ và đặc biệt hơn là sợi dây tình cảm đã
khiến bé phải thốt lên từng câu chữ ngậm ngùi, xót xa: “Giá mà những cổ tục đã
đày đọa mẹ tôi là những thứ như hòn đá hay cục thủy tinh, đầu mẩu gỗ thì tôi quyết
vồ lấy mà cắn, mà nhai, mà nghiền cho kì nát vụn mới thôi”. Qua đây, ta mới bất
chợt tìm thấy được thứ tình cảm thiêng liêng trong tâm hồn ngây dại. Và cũng có lẽ,
bà cô độc ác đã thỏa được ước nguyện nên đã đổi giọng như “nghiêm nghị” và tỏ ra
ngậm ngùi, thương xót. Thì ra, nỗi đau đớn mất mát của đứa bé đã lên đến đỉnh
điểm, đồng thời, sự tàn nhẫn, thâm hiểm của bà cô đã lên đến mức tận cùng. Hỏi
rằng, liệu tình mẫu tử cao quý, thiêng liêng ấy có được trọn vẹn cho đến cuối cùng
hay không?
Và rồi qua đó, tuy ý đồ độc ác của bà cô vẫn chưa thực hiện được nhưng nó
vẫn là phần nào giúp bé Hồng vượt lên trên tất cả để hướng đến một chân trời tình

yêu thương đích thực. Để rồi điều đó sẽ chứng minh cho ý nghĩa của tình mẫu tử
cao quý, vẫn luôn “là mạch nguồn cảm xúc không bao giờ vơi trong tâm hồn mỗi
con người”. Dù qua bao chông gai, thử thách, vượt lên những “hố sâu tuyệt vọng”,
một “vũng đầm lầy” hằn chứa những xấu xa của một xã hội đen tối, không chút tình
người. Chỉ qua những câu nói ngắn gọn, hàm súc được thể hiện qua sự đối thoại với
bà cô, Nguyên Hồng đã chứng minh cho ta thấy, sức mạnh của tình mẫu tử không
bao giờ kiệt, càng trong cùng cực, cô đơn, sức mạnh đó bị đè nén rồi lại bùng lên dữ
dội, ánh lên một sức mạnh bất diệt - và đó cũng chính là triết lí nhân sinh của nhà
văn Nguyên Hồng.
Nhưng rồi, điều đó còn đặc biệt hơn nữa khi người mẹ hiền hậu mà cậu bé
mơ ước bấy lâu nay trở về. Dường như, “cái khóa” bị trói buộc lúc trước đang dần
dần mở ra. Bóng tối của những ngày qua đã tan biến, nhường chỗ cho ánh sáng diệu
kì tràn ngập trong một tâm hồn trong sáng, đi đôi với đó là tiếng gọi khao khát tình
mẹ: “Mợ ơi mợ ơi mợ ơi!”. Ba tiếng gọi cứ ngân dài ra tha thiết mà đằm thắm
tột cùng. Dường như, linh cảm xuất phát từ trái tim khao khát của cậu bé hoàn toàn
đúng. “Chiếc xe kéo” chỉ vừa “thoáng qua” là chú đã cảm nhận được hương vị ngọt
ngào, đằm thắm mà thiếu thốn bấy lấu.
Nhưng linh cảm đó lại không làm cậu lay động mà xen vào đó là “ảo ảnh của
dòng nước trong suốt, chảy dưới bóng râm đã hiện ra trước mắt gần rạn nứt của
người bộ hành giữa sa mạc”. Có lẽ, niềm tin vững chắc lúc trước của cậu đã cạn kiệt
mà đúng hơn là gần tuyệt vọng. Phải chăng, chỉ có dòng sữa ngọt ngào cảu người
mẹ mới bồi đắp được vết rạn nứt trong trái tim non nớt ấy.
Giây phút cậu bé gần như là tuyệt vọng thì bỗng “xe chạy chầm chậm mẹ
tôi cầm nón vẫy tôi”. Bây giờ thì không còn là những giọt lệ đau đớn nữa mà thay
vào đó là những giọt nước mắt chảy dài trên khuôn mặt hạnh phúc, thấm đẫm trong
trái tim ấm nồng chứa chan bao niềm hạnh phúc, mãn nguyện. “Vài giây sau, tôi
đuổi kịp”, trái tim băng giá sắp được mẹ sưởi ấm đã “trỗi dậy” sâu một giấc ngủ
dài. Bao nhiêu mệt nhọc, nỗi giận hờn, đã tan biến. Trong phút chốc đã mở ra một
thế giới tình cảm “mơn man” khắp người cậu bé. Trước đây, nước mắt của cậu bé
đã từng “chan hòa” bởi sự đau khổ, tủi nhục. Và giờ đây, những giọt nước mặt ấy

vẫn tuôn nhưng lại vì một niềm sung sướng bất tận. Đó là dòng nước mắt nhân lên
vì niềm vui, nở bừng ánh sáng hạnh phúc tỏa rực tình mẫu tử thiêng liêng, trong
sáng.
Chính xuất phát từ lòng thương, từ tình cảm thiêng liêng, tha thiết, khi ngồi
trong lòng mẹ, cậu đã có những cảm hứng rung động lòng người. Và lúc này, một
hình ảnh người mẹ khác hẳn lời kể của bà cô đã hiện lên với “gương mặt mẹ tôi vẫn
tươi sáng với đôi mắt trong và nước da mịn làm nổi bật màu hồng của gò má” -
một hình ảnh đẹp như cô Tấm thảo hiền, hoàn toàn trái ngược vời sự “còm cõi, xơ
xác như lời nói của bà cô cay độc”. Bé Hồng thấy mẹ không có gì khác xưa, “vẫn
tươi đẹp như thuở còn sung túc” - đó cũng là hình ảnh người mẹ lúc nào cũng tồn
đọng trong tâm trí cậu bé dù những rắp tâm tanh bẩn vẫn bao quanh cậu.
Được ôm ấp, được chở che và đặc biệt là được nằm gọn trong lòng mẹ, trái
tim cậu đã tràn ngập tình yêu thương, trái tim băng giá đã ấm nồng: “đùi áp đùi mẹ,
đầu ngả vào cánh tay mẹ tôi thấy những cảm giác ấm áp đã bao lâu mất đi bỗng
lại mơn man khắp da thịt”. Từng cử chỉ, hành động của cậu cho ta thấy rõ sự hồi
sinh bất diệt cảu tình mẫu tử. Chỉ có như thế, cậu mới nhanaj thấy rõ cái hương vị
thiếu thốn lâu nay: “hơi quần áo mẹ tôi và những hơi thở ở khuôn miệng xinh xắn,
nhai trầu phả vào lúc thơm tho lạ thường”. Lúc này, ắt hẳn cái ý nghĩ vẫn luôn
thoáng qua đầu cậu bé như một cơn gió thoảng qua: “phải chăng, trên đời này
không còn phút giây nào hạnh phúc hơn nữa?”. Thật vậy, câu hỏi nghe ngây thơ
nhưng cũng xót xa, thương cảm biết chừng nào! Có lẽ, phải bắt nguồn từ tình yêu
thương mẹ tha thiết, toát lên một thứu ánh sáng diệu kì mới giúp cậu cảm nhận
được cái hương vị mất đi bấy lâu, giờ mới có dịp bộc lộ.
Thật đẹp làm sao cái giây phút hạnh phúc của một đứa trẻ lâu nay khao khát
tình mẹ và giờ đây đã thỏa được ước nguyện: “pahir bé lại và lăn vào lòng một
người mẹ, áp mặt vào bầu sữa nóng cảu người mẹ, để mẹ vuốt ve từ trán tới cằm và
gãi rôm ở sống lưng cho mới thấy mẹ có một êm dịu vô cùng”. Thật vậy, bao trùm
lên tâm trí cậu bé là một nỗi vui sướng khôn xiết. Phải thương nhớ mẹ, yêu quý mẹ,
thèm khát được gần mẹ đến chừng nào thì bé Hồng mới cảm thấy sung sướng tột
đỉnh khi được ôm ấp trong vòng tay êm dịu của mẹ sau bao ngày trắc trở xa cách.

Có lẽ, bàn tay người mẹ như sức mạnh thiêng liêng, che chở, ôm ấp con đã
tạo thành những “chuỗi giai thoại”. Và chắc có lẽ vậy nên “từ ngã tư đầu trường cho
đến về nhà, tôi không còn nhớ mẹ tôi đã hỏi những câu gì và tôi đã trả lời mẹ tôi
những câu gì nữa!”. Và thế rồi, những câu nói xúc xiểm, cay độc của bà cô như
muốn “gieo rắc vào đầu tôi để tôi ruồng rẫy, khinh miệt mẹ” cũng chỉ là “ù ù bên tai
hay thoáng qua như một cơn gió”. Có lẽ, chính vì sợi dây tình mẫu tử gắn kết thiêng
liêng hay tình yêu nồng nàn của bé với mẹ mà giúp bé có thể vượt qua từng hố sâu
tanh bẩn, nâng đỡ bé thoát khỏi những cái cảnh sống “trườn” qua một cuộc đời bất
hạnh với một trái tim khao khát tình mẹ. Dường như, thứ tình cảm thiêng liêng, ấm
nồng đó sẽ mãi “không bao giờ vơi” trong trái tim của những con người bất tử. Và
rồi, mọi chông gai hay những câu nói đáng “nguyền rủa” kia sẽ mãi không bao giờ
bám lên sợi dây “trơn tuột” kia, chứa chan bao niềm tha thiết.
Qua đấy, ta mới bất chợt hiểu rằng: tình yêu thương mẹ là nét nổi bật trong
tâm hồn ta - những con người mang một trái tim thiên thần. Và bé Hồng cũng vậy,
tình cảm thiêng liêng, sâu nặng đã giúp bé có những cách nhìn xác thực hơn về con
người và cuộc đời “hỗn mang”. Cho dù cảnh ngộ có éo le đến mấy, thứ tình cảm
thiêng liêng được gọi với cái tên giản dị - mẫu tử ấy sẽ không bao giờ nhạt phai
trong tâm trí những con người mang tâm hồn của một tình yêu đích thực.
Mỗi dòng văn, câu chữ của tác giả đã “lôi” bối cảnh qua cách kể giản dị, giàu
sức sống, thấm dẫm tình người - khác hoàn toàn với “Mợ Du” hay “Huệ Chi trước
lễ cưới”. Kết cục của nó hoàn toàn bi thảm, như một sự giải thoát khiến người đọc
phải sửng sốt, đau đớn tột cùng. Mặc dù vẫn là những cảm giác êm đềm về mẹ
nhưng “Trong lòng mẹ” lại mang một triết li nhân sinh sâu sắc về mẹ, một kết cục
tốt đẹp “mẹ con đoàn viên trong một niềm vui tột cùng”. Dường như, đây là sự bồi
đắp cho tâm hồn thánh thiện của một đứa con hiếu thảo, khao khát tình mẹ bây lâu.
Tóm lại, chỉ với những dòng văn giản dị mà thấm đẫm tình người, Nguyên
Hồng đã chứng mình cho ta thấy rõ: “Tình mẫu tử là mạch nguồn tình cảm không
bao giờ vơi trong tâm hồn mỗi con người”. Khi bài ca về tình mẫu tử cất lên từ tận
đáy lòng thì tình cảm ấy sẽ cho ta cái cảm giác thế nào là thứ tình cảm thực sự trong
trái tim thực sự.

Dẫu rằng, thời gian có ngừng trôi, Trái Đất có đổi vòng quay đi chăng nữa,
nhưng trong trái tim mỗi con người vẫn dấy lên một thứ tình cảm bất diệt - tình
mẫu tử. Thật vậy, “Trong lòng mẹ” của Nguyên Hồng sẽ mãi là một bài ca bất diệt
ẩn hằn một sức mạnh kì diệu, đem ánh sáng tình yêu đến nhân loại để rồi, bất chợt,
mỗi con người chúng ta phải suy ngẫm:
“Mẹ có nghĩa là tất cả
Là cho đi không đòi lại bao giờ”
Đề bài 2.1: Có người không hiểu: Vì sao Nam Cao lại để cho lão Hạc tìm dến cái
chết trong khi vẫn còn nguyên nguồn sống, còn vườn, còn tiền. Họ lại càng
không hiểu vì sao: một người tốt đẹp như thế lại phải tự tử bằng cách ăn bả chó -
một cái chết đau đớn và dữ dội?
Hãy viết một bài văn nhằm giải đáp những thắc mắc trên để mọi người cùng
thấy: Đó là những sáng tạo nghệ thuật sâu sắc có khả năng giúp người ta nhận
rõ thực chất đời sống và con người nông dân trước Cách Mạng.
Hoặc Đề bài 2.2: Tóm tắt văn bản “Lão Hạc” (SGK Ngữ văn 8 - tập 1) và trình
bày suy nghĩ của em về cái chết đau đớn, dữ dội của nhân vật lão Hạc trong truyện
ngắn cùng tên của nhà văn Nam Cao.
Dàn ý bài chi tiết (bài viết bên dưới)
Mở bài: - Đánh giá phong cách viết văn và cách nhìn đúng đắn về người nông dân
của nhà văn Nam Cao trong trào lưu hiện thực phê phán 1930 - 1945.
- Dẫn dắt vấn đề (có hai vấn đề phải dẫn dắt):
1, Vì sao Nam Cao lại để cho lão Hạc tìm đến cái chết trong khi vẫn
còn nguyên nguồn sống, còn vườn, còn tiền Vì sao một người tốt đẹp
như như lão Hạc lại phải tự tử bằng cách ăn bả chó?
2, Những sáng tạo nghệ thuật của Nam Cao có khả năng giúp người
ta nhận rõ thực chất đời sống và con người nông dân trước Cách mạng
tháng Tám (trong thời thực dân nửa phong kiến).
Lưu ý: - Ở một số đề thi HSG, các ý cần học sinh chứng minh sẽ không được
in đâm hay in nghiêng hoặc tạo ra một kí hiệu nào đó mà bắt học sinh phải tự nhận
biết để chứng minh. Vì thế, khi đọc đề cần phải gạch chân trước những từ ngữ/ý

quan trong để khi làm bài không thừa hoặc thiếu luận điểm. Trên đó là một trong
những ví dụ cụ thể, nếu không được in đậm thì đa số sẽ không thế xác định được
vấn đề phải chứng minh (chủ yếu là vấn đề 2).
- Ở đề bài 1.2 thì không có vấn đề nghị luận nhưng HS cũng phải nếu
khái quát về nhân vật lão Hạc để làm tiền đề cho phần thân bài.
Thân bài: Chứng minh ý kiến trên là đúng thông qua nhân vật lão Hạc trong tác
phẩm “Lão Hạc” của Nam Cao.
- Luận điểm 1: Đoạn chuyển.
+ Đối với cách làm của HSG thì nên trích dẫn một câu nói nào đó để chứng
minh vấn đề [vd: “Đối với tôi, văn chương không phải là sự thoát ly hay sự quên
lãng. Văn chương là một thứ khí giới thanh cao và đắc lực. Nó có thể thay đổi cả
một thế giới giả dối và tàn ác, ca ngợi sự công bình, làm người gần người hơn”
(Thạch Lam)].
Lưu ý: Khi trích dẫn câu nói thì phải cho vào ngoặc kép, cuối câu nói là tên
của người nói/viết (nếu đã giới thiệu rồi thì không cần). Khi trích dẫn cần phải đầy
đủ, chính xác, nếu không nhớ rõ câu nói thì nên phác họa lại nội dung câu nói,
không nên trích sai câu nói. Sau khi đã trích thì nên giải thích ý nghĩa câu nói để
làm sao liên hệ được đến với vấn đề cảu tác phẩm (trong trường hợp câu nói của
Thạch Lam và đối với đề bài này thì câu nói chỉ có tác dụng với vấn đề 1 - cái chết
của lão Hạc).
+ Tóm tắt hay nói cách khác là kể lại một cách thật ngắn gọn hoàn cảnh của
Lão Hạc (vật chất và tinh thần) để làm sao toát lên sự vất vả, khổ cực của lão qua đó
đánh giá trước nghệ thuật miêu tả tâm lí hay phong cách viết văn của nhà văn Nam
Cao.
- Luận điểm 2: Hoàn cảnh thiếu thốn về vật chất lẫn tinh thần của lão Hạc.
+ Vật chất: một căn nhà cũ nát, một sào vườn cằn cỗi, một con chó Vàng.
+ Tinh thần: vợ mất sớm, sống cũng với đứa con trai con trai bỏ đi đồn
điền cao su, lão cô đơn một mình với cậu Vàng (chó Vàng).
+ Hoàn cảnh cùng cực sau khi lão ốm và đứa con trai ra đi:
1, Gia sản chỉ có một sào vườn nhỏ đủ để cho lão bòn mót và một con

chó mà lão thường gọi là Cậu Vàng.
2, Sức khỏe của lão càng ngày càng đuối, bão đến cuốn đi vụ hoa màu
trên mảnh vườn lão, các việc nhỏ nhẹ trong làng thì bị cướp mất.
3, Do hoàn cảnh ép buộc, lão đành phải bán cậu Vàng với giá 5đ.
4, Ép mình phải ăn củ chuối, củ sung; làng xóm giúp đỡ lão thì lão từ
chối như một kẻ hách dịch, từ chối lời mời của ông Giáo.
=> Lão đành sống một mình trong sự cô đơn và giằng buộc của bản thân và
rồi lão tìm đến cái chết.
Lưu ý: Khi làm luận điểm này cần phải đan xen những khó khăn về mọi mặt
của lão Hạc theo một trình tự nhất định để làm nổi bật lên sự khó khăn của lão và
giới thiệu lão chết.
- Luận điểm 3: Cái chết đau đớn của lão Hạc, ông Giáo hiểu ra và hé lộ phẩm chất
tốt đẹp của lão Hạc => Giải thích vấn đề 1.
Lưu ý: Trước khi sang luận điểm 3 cần phải có một đoạn chuyển từ luận
điểm này sang luận điểm khác: nên đánh giá hoàn cảnh của lão Hạc.
+ Sau khi bán cậu Vàng, lão đã đến tìm đến Binh tư xin một ít bả chó. Sau
khi nghe Binh tư kể lại, ngay cả ông Giáo cũng nghi ngờ lão Hạc.
+ Cái chết đau đớn, dữ dội của lão Hạc: “lão đang vật vã Cái chết thật dữ
dội!”. Đến lúc này, ông Giáo và Binh Tư mới hiểu ra.
+ Phẩm chất của lão Hạc: yêu thương con (muốn chết để giữ lại tiền cho
con), giàu lòng tự trọng (không muốn liên lụy đến hàng xóm), muốn giữ lại những
phẩm chất tốt đẹp của mình, không muốn bị cái xấu xâm phạm đến.
+ Chứng minh luận điểm:
1, “Vì sao lão hạc phải tìm đến cái chết trong khi vẫn còn nguyên
nguồn sống, còn tiền, còn vườn”: tuy lão vẫn còn tiền, còn vườn nhưng lão ăn mãi
sẽ hết, khi con trai lão về sẽ không có vốn làm ăn. Vì thương con, nên lão đành chết
để giữ lại tiền cho con.
2, “Vì sao lão phải chết bằng cách ăn bả chó”: có lẽ, lão muốn chứng
minh mình không hề theo gót Binh Tư làm bậy. Mặt khác, cái chết của lão như lời
tạ tội với chó Vàng, hình ảnh cái chết của lão cũng như hoàn cảnh chết của chó

Vàng.
3, Khẳng định: “Đó là những sáng tạo nghệ thuật sâu sắc của Nam Cao
có khả năng giúp người ta nhận rõ thực chất đời sống và con người nông dân trước
Cách Mạng”.
- Luận điểm 4: Mở rộng vấn đề, đánh giá nghệ thuật xây dựng nhân vật của t/g.
+ Đánh giá vấn đề (có 3 vấn đề để đánh giá - như trên),
+ Phản đề: Thường có trong văn nghị luận về tư tưởng đạo lí, đời sống,
hiện tượng xã hội, nếu là học sinh có sức viết tốt, biết cân chỉnh thời gian hợp lí thì
nên cho mục phản đề này vào: khẳng định, trong xã hội hiện nay, không có ít những
trường hợp “coi rẻ” phẩm chất của mình. Qua đó, đánh giá và phê phán những hành
động đó.
+ Liên hệ - mở rộng: bao gồm liên hệ bản thân và liên hệ với các tác phẩm
khác. Khi liên hệ bản thân: ta nên liên hệ với thực tế đời sống và với bản thana mình
rồi đưa ra những việc làm tốt (những việc làm trái ngược thì đã có ở mục phản đề,
nếu không viết mục phản đề thì nên lướt qua). Khi liên hệ với các tác phẩm khác:
liện hệ với những tác phẩm có chung chủ đề (vd: nhân vật Chí Phèo trong truyện
ngắn cùng tên ) và nêu nổi vật những điểm chung của các tác phẩm rồi đánh giá,
nhận xét vấn đề chứng minh.
Lưu ý: Ngoài ra, ta có thể nhận xét nghệ thuật miêu tả tâm lí nhân vật, nghệ
thuật kể chuyện và đánh giá giọng văn của nhà văn Nam Cao để khẳng định: trong
văn ông luôn có tình người và đề cao phẩm chất con người dù trong bất cứ hoàn
cảnh nào đi chăng nữa.
Kết bài: Khẳng định lại vấn đề theo hướng mở rộng của bản thân.
(trải nghiệm kiến thức bản thân)
Bài làm mẫu
Nam Cao - một nhà văn nhân đạo - một trong những cây bút sáng giá đã để
lại những trang viết tâm huyết về người nông dân trước Cách mạnh tháng Tám
mang đậm giá trị hiện thực trong trào lưu hiện thực phê phán 1930 - 1945. Với nhân
vật Lão Hạc trong truyện ngắn cùng tên, cách nhìn đúng đắn, sâu sắc, nhất là tình
thương da diết và niềm tin mãnh liệt vào những “người cùng khổ” của Nam Cao đã

được bộc lộ rõ. Một lão Hạc với số phận bi đát, khổ cực nhưng lại ánh lên một tâm
hồn trong sáng dường như đang hiện diện lên mắt người đọc chúng ta. Truy nhiên,
lão lại phải chết một cách dữ dội và đau đớn để giữ một vẻ đẹp tâm hồn trong sáng.
Có lẽ, Nam Cao rất đau đớn khi để nhân vật của mình “ tìm đến cái chết trong khi
vẫn còn nguyên nguồn sống”. Nhưng chính cái chết đau đớn đó, ta mới cảm nhận
được “những sáng tạo nghệ thuật sâu sắc” của ông toát lên một thứ ánh sáng diệu kì
soi đường cho những người nông dân giữa một bầu trời đen tối.
Sinh thời, nhà phê bình văn học Thạch Lam đã từng nói: “Đối với tôi, văn
chương không phải là sự thoát ly hay sự quên lãng. Văn chương là một thứ khí giới
thanh cao và đắc lực. Nó có thể thay đổi cả một thế giới giả dối và tàn ác, ca ngợi sự
công bình, làm người gần người hơn”. Thật vậy, “Lão Hạc” đã thể hiện rõ điều đó.
Xuyên suốt qua tác phẩm, dường như, Nam Cao đã đưa người đọc đến một xã hội
bất công, không chút tình người, cho ta thấy rõ bản chất và số phận của những
người nông dân thực sự. Có lẽ, nó “chuyên chú đến con người” hơn là mang đậm ý
nghĩa văn chương. Hoàn toàn khác với “loại văn chương không đáng thờ” chỉ
“chuyên chú ở văn chương” dễ nhàm chán và không tạo được dấu ấn trong lòng
người đọc. Và có lẽ, cái chết đau đớn hay bản chất của người nông dân như sự tố
cáo hay “mũi tên” bắn thẳng vào “trái tim đen tối” của một chế độ phong kiến “hỗn
mang”, “thay đổi một thế giời, làm người gần người hơn”. Và đó chính là một bài
học đạo đức “tuyệt vời” cho những con người ở thế kỉ XXI hiện nay.
Với ngòi bút miêu tả tâm lí nhân vật thành công, “Lão Hạc” đã để lại cái dư
vị sâu sắc dối với bạn đọc. Và Nam Cao - với ngòi bút bậc thầy tinh luyện, ông đau
đơn, xót xa như “nhỏ máu” khi để nhân vật tâm huyết của mình phải “tìm đến cái
chết trong khi vẫn còn nguyên nguồn sống”. Vậy tại sao lại thế?
Thì ra, lão sống suốt đời trong sự vây bủa của cái đói, cái nghèo. Đã nghèo
lại góa vợ, lão lâm vào cảnh một thân “gà trống nuôi con”. Không có ruộng cày,
toàn bộ gia sản của lão chỉ có con chó - người bầu bạn sớm khuya và ba sào vườn -
đủ cho lão bòn mót đủ ăn. Mảnh vườn ấy có được là do vợ lão “cố thắt lưng buộc
bụng”, “dè xẻn mãi mới để được ra năm mươi đồng bạc tậu về”. Đó là mảnh vườn
còm cõi, hoa màu ít ỏi, chỉ đủ cho lão bòn mót nên lão phải đi làm thuê, làm mướn

mới có đủ cái ăn. Đó là tất cả cuộc đời của lão khiến lão phải thốt lên rằng: “cuộc
đời như thế chỉ “nhỉnh” hơn cái kiếp con chó”! Và cũng chính từ cái nghèo, cái đói
mà người cha như lão đành phải chịu khuất phục trước hạnh phúc của đứa con trai
“độc đinh”. Thế rồi, con trai lão quyết chí đi đồn điền cao su để có tiền cho “bõ
tức”. Cuộc đời của lão như nhói lên một nỗi đau, một cảnh đời cùng khổ của những
người nông dân trước cách mạng Tháng Tám.
Cậu con trai duy nhất bỏ lão mà đi khiến lão trơ trọi một mình. Chỉ có con
chó Vàng làm bạn sớm tối để lào ân hận và cảm thấy mình có lỗi. Con chó trở thành
“Cậu Vàng”, thành người một nhà của lão. Dường như, lão vẫn không thể nào quên
được đứa con trai. Trong kí ức của lão, cậu Vàng là một kỉ vật thiêng liêng, là tài
sản của đứa con trai. Có một sợi dây liên lạc rất lạ lùng giữa lão Hạc, cậu Vàng và
cậu con trai “vắng mặt”. Cho nên có bao nhiêu tình thương, nỗi nhớ chất chứa trong
lòng, lão dồn hết vào con chó. Lão cho nó ăn trong bát sứ, chia sẻ thức ăn, chăm
sóc, trò chuyện với nó như một người bạn thâm giao, tưởng không thể nào có thể xa
rời nó. Bởi thế, cái ý định “có lẽ bán con chó” ấy của lão Hạc bao lần chần chừ
không thực hiện rồi cuối cùng, cậu Vàng được bán đi với giá năm đồng bạc.
Cậu Vàng bán đi có vẻ là quyết định khó khăn nhất của đời lão. Năm đồng
bạc kể ra cũng là “món tiền to”, nhất là giữa thời buổi “đói deo đói dắt thế này”.
Nhưng, lão Hạc bán cậu Vàng đi không phải vì tiền mà bởi tình cảnh đói nghèo,
khốn quẫn đã buộc lão phải chia tay với nó. “Thóc cao, gạo kém”, sức cùng, lực
kiệt, lão đành phải làm như vậy! Cái khoảnh khắc “lão cố làm ra vui vẻ” cũng
không thể giấu được bộ dàng “cười như mếu và đôi mắt lúc nào cũng ầng ậng
nước”. Lão tự nhất mình là kẻ bất nhân, là tên lừa đảo với một con cho vốn “tin yêu
của mình”. Có lẽ, đây là giây phút đáu đớn của cuộc đời lão khiến “mặt lão đột
nhiên co rúm lại. Những vết nhăn xô lại với nhau, ép cho nước mắt chảy ra. Cái đầu
lão ngoẹo về một bên và cái miệng móm mém của lão mếu như con nít. Lão hu hu
khóc !”. Cuộc đời lão như dòng nước mắt chảy dài trên những nỗi đau bất lực. Có
lẽ, cậu Vàng đã là một “phần nước mắt” nước mắt của lão. Nó tỏa rạng tâm hồn và
làm ảnh lên bản chất tốt đẹp trong ông lão nông dân đầy bất hạnh. Vì thế, sau khi
bán cậu Vàng, từ túng quấn, lão Hạc bồng chìm xuống như bị ai “vùi dập”.

Trong lúc đó, lão “ép” mình phải ăn của chuối, củ sung trong khi vẫn còn
tiền. Ông Giáo mời lão ăn khoai và uống nước chè thì lão xin khất. Mọi người giúp
đỡ lão thì “lão từ chối như một kẻ hách dịch”. Có lẽ, bản chất của một con người
thực sự đã được bộc lộ rõ. Liệu những kẻ vô cảm như Thị - vợ ông Giáo hay tên ăn
trộm như Binh Tư và bao người khác nữa có hiểu được những chan chứa trong lòng
lão hay không? Cuối cùng, vì lòng tự trọng của mình, lão đã đi đến một hành động
như tự giải thoát - cái chết - một cái chết dữ dội và đầy bí ẩn trong khi tài sản vẫn
còn.
Đặc biệt hơn, trước khi lão chết, lão đã gửi lại toàn bộ tài sản của mình cho
ông Giáo, nhờ ông Giáo giữ hộ cho đến khi “thằng con trai lão về”. Tiếp đó, lão xin
Binh Tư một ít bả chó. Thành thật, Binh Tư và một số người khác cũng chẳng hiểu
lão xin để làm gì hay lão cũng theo gót Binh Tư làm chuyện xấu. Và đáng buồn
hơn, hành động đó cũng làm cho một người bạn thân của lão là ông Giáo cũng hiểu
nhầm. Vài hôm sau, lão bỗng dưng chết một cách đột ngột, đau đớn thì lúc đó, câu
chuyện mới được làm sáng tỏ.
Phải chăng, chỉ có cái chết mới trọn đạo làm cha, mới giữ trọn vẹn được vẻ
đẹp tâm hồn trong sáng. Và cũng đúng hơn, nếu lão sống, lão sẻ phải đánh đổi bằng
“tình phụ tử” vun đắp bây lâu, “hụt” đi phần nào số tiền lão dành dụm cho con và
đặc biệt hơn, điều đó sẽ phiền lụy đến bà con hàng xóm bởi lão biết, họ cũng chẳng
hơn lão được thứ gì, có khi còn khổ hơn lão rất nhiều. Cho nên, chính vì lòng tự
tróng, lão bắt buộc phải đi đến cái chết.
Dường như cái chết của lão như được báo trước. Lão đã trải qua những chua
chát, tủi cực của một kiếp người khi phải đối mặt với hiện thực nghiệt ngã. Lão chết
trong cảnh tượng thảm thương: “Lão đang nằm vật vã ở trên giường, đàu tóc rũ
rượi, quần áo xộc xệch, hai mắt long sòng sọc. Lão tru tréo, bọt mép sùi ra, khắp
người chốc chốc lại giật mạnh lên một cái. Hai người đàn ông lực lưỡng phải ngồi
đè lên lão. Lão vật vã hai giờ đồng hồ mới chết.Cái chết thật dữ dội! ”. Bằng
những sáng tạo nghệ thuật hằn ẩn trong từng câu chữ, Nam Cao đã miêu tả lại một
cách tỉ mỉ hình dáng, cử chỉ của lão Hạc lúc “lâm chung”. Ta hãy nhìn lão quằn
quại, cả người giật đùng đùng đến mức phải có “hai người đàn ông lực lưỡng đè

lên” mới hạn chế được những cái giật mình, đầu tóc rồi bời, áo quần xô xệch, bọt
mép trào ra ta mới thất lão phải trải qua nỗi đau đớn tột cùng về thể xác. Hai tiếng
đồng hồ trôi qua mà cứ như là rất lâu. Chỉ qua những nét phác họa đơn gian, bậc
thầy Nam Cao đã cực tả được nỗi đau khôn cùng của lão Hạc. Không chỉ tả thực,
ông còn đưa ra một câu đánh giá “cái chết thật dữ dội!”. Thì ra, cái chết của lão để
chứng minh lão không bao giờ theo gót Binh Tư làm chuyện bậy và tình yêu thương
con tha thiết. Dường như, cái chết đau đớn của lão như sức ám ảnh ghê gớm trong
mỗi đồng giả chúng ta.
Cái chết của lão lại hé lộ ra một khả năng: “Tại sao, lão lại phải chết một
cách đau đớn và nghiệt ngã và đau đớn bằng bả chó?”. Phải chăng, đó như sự chuộc
lỗi với con chó Vàng. Một cái chết đau đớn về thể xác nhưng lại thanh thản về tinh
thần. Nhưng thực sự, lão rất muốn sống, muốn giữ lại toàn bộ tài sản trong niềm
mong nhớ đứa con trai trở về. Nhưng lão phải chết để trọn đạo làm cha, giữ được
cái bản chất lương thiện của mình. Lão chết để bảo toàn số tiền cưới vợ cho con và
lão cũng không muốn phiền lụy đến làng xóm, Lão chết tượng trưng cho tình
thương âm thầm và cái chết của lão đã đưa lão đến một thế giới hoàn toán mới, tốt
đẹp hơn, tươi sáng hơn, không chút phiền muộn nào và cũng không bị vùi dập của
chế độ thực dân phong kiến.
Có lẽ, cái chết của lão vật vã trên giường cũng gần như cảnh “thàng Mục,
thàng Xiên bắt cậu Vàng”! Đó như lời tạ tội chân thành, sâu sắc đến người bạn mà
lão trân trọng nhất. Qua cái chết dữ dội đó, ta mới thấy bản chất lương thiện và lòng
tự trọng cuả con người cao biết chừng nào!
Dường như, từng câu chữ là niềm đau, niềm đồng cảm của nhà văn trước
nhân vật. Và cũng qua đó, ta mới biết, dù có chết, họ vẫn luôn giữ lại bản chất
lương thiện và lòng tự trọng của mình. Đồng thời, nó còn thể hiện một tinh thân
nhân đạo và giá trị hiện thực của tác giả trong tác phẩm. Và điều đó là những sáng
tạo nghệ thuật sâu sắc có khả năng giúp người ta nhận rõ thực chất đời sống và con
người nông dân trước Cách Mạng.
Qua từng chi tiết đó, ta mới cảm nhận được những ý nghĩa sâu sa ẩn chứa bên
trong những con người gần như “gàn dở”. Trong sự bế tắc, cùng cực của hoàn cảnh,

người nông dân nghèo vẫn giữ được phẩm giá tốt đẹp. Nam Cao đã thể hiện thái độ
trân trọng và cái nhìn nhân đạo cùng với một triết lí nhân sinh cao cả: “Con người
chỉ xứng đáng với danh nghĩa con người người khi biết nâng niu, chia sẻ những
điều đáng thương, đáng quý ở con người”. Và rồi, cái chết của lão Hạc như một bản
án tố cáo chế độ thực dân phong kiến bất nhân, tàn ác. Đồng thời, cũng là tiếng kêu
cứu khẩn thiết thay đổi môi trường sống phi nhân tính, cứu lấy giá trị chân chính
của con người.
Kết thúc bi kịch đồng nghĩa với sự chấm dứt những dằn vặt riêng tư của lão
Hạc. “Cái đẹp và cái xấu bao giờ cũng chính là hai cánh tay của một cơ thể, Không
vì cánh tay trái xấu xa mà đem chặt đứt cánh tay trái đi thì chính thân thể này sẽ đau
chứ không riêng gì mình cánh tay trái” (Hoài Thanh).
Cũng như nhân vật Chí Phèo ở làng Vũ Đại trong tác phẩm cùng tên, Nam
Cao đã gây dựng lên hình ảnh những người thuộc tầng lớp thấp cùng của xã hội
phong kiến, họ phải sống trong cảnh đời bất cảnh, cùng quẫn nhưng lại mang một
vẻ đẹp phẩm chất cao thượng. Lão Hạc thương con rứt ruột những lại bất lực khi
thấy con ra đi. Từng câu nói của lão như từng tiếng nấc nghẹn ngào bật ra từ trái tim
yêu thương con tha thiết, từ tận đáy lòng của người cha không chút uất ức, cam
chịu. Phải chăng , đó là giá trị nhân đạo thường gặp trong phong cách viết văn của
bậc thầy Nam Cao.
Trong xã hội hiện đại ngày nay, đất nước đang trên đà phát triển, nhu cầu của
con người ngày một cao. Và đi đôi với thực trạng như thế thì bản chất con người
không còn được như ông cha ta ngày trước. Có một khối người trong xã hội hiện
nay “bán rẻ” lương tâm, phẩm chất của mình và cũng chỉ vì một chữ - “tiền”. Như
đại thi hào Nguyễn Du đã nói: “Cả xã hội vì đồng tiền” - “Truyện Kiều”. Và điều
đó cần phải được thay đổi trong xã hội hiện nay
Thời gian cứ thế trôi qua, nhưng cái chết đau đớn, dữ dội của lão nông bần
hàn đó vẫn mãi khắc sâu trong mỗi con người chúng ta. Và rồi từ đây, hình ảnh
người nông dẫn Việt Nam trước Cách mạng Tháng Tám sẽ vẫn luôn thấm đượm
trong lòng mỗi độc giả chúng ta về những phẩm chất cao đẹp đáng phát huy.

*Mở rộng vấn đề - kiến thức tham khảo lớp 8:
Giá trị trong các văn bản: truyện ngắn “Lão Hạc” (Nam Cao); đoạn trích
“Tức nước vỡ bờ” (trích tiểu thuyết “Tắt đèn” - Ngô Tất Tố); đoạn trích “Trong
lòng mẹ” (trích hồi kí “Những ngày thơ ấu”) - Nguyên Hồng).
1, Giá trị hiện thực có trong Truyện kí hiện đại Việt Nam:
- Các nhà văn hướng ngòi bút của mình phản ánh số phận, cuộc sống cùng cực, đau
khổ của người nông dân trước Cách mạng (đặc biệt là phụ nữ và trẻ em).
- Đồng thời phơi bày bộ mặt xấu xa, tàn ác, bất nhân, bất nghĩa của chế độ phong
kiến Việt Nam đã đẩy người nông dân đến bước đường cùng, không có lối thoát.
2, Giá trị nhân đạo có trong Truyện kí hiện đại Việt Nam:
- Các nhà văn hướng ngòi bút của mình về con người bằng con mắt tình thương, sự
cảm thông, chia sẻ với nỗi bất hạnh, đau khổ của con người. Họ đặt mình vào cuộc
sống nhân vật, đau nỗi đau nhân vật, vui buồn cùng nhân vật, vui cùng cuộc sống
của những “đứa con tinh thần” do họ nhào nặn.
- Đề cao giá trị tốt đẹp của người nông dân. Đằng sau vẻ bề ngoài mộc mạc, thô ráp
của con người là thiên lương trong sáng và phẩm chất tốt đẹp của con người lúc bấy
giờ của con người.
- Họ đã hướng con người đến một cuộc sống tốt đẹp, hạnh phúc, vượt lên trên mọi
đau khổ của đời sống mà con người đang phải chịu đựng.
- Tố cáo, lên án xã hội hiện thực mà chủ yếu là chế dộ phong kiến cường quyền, hà
khắc, o ép đến tận xương tủy.
3, Tư liệu tham khảo “Quan điểm của nhà văn - bậc thầy Nam Cao”:
“Thế giới của những kẻ bị lưu manh hóa gồm nhiều loại” (Thạch Lam).
Song họ đêì bị chế độ phong kiến dồn ép làm chuyện bậy. Bằng chứng là Binh Tư
hay Chí Phèo - họ là những người lương thiện, họ ham sống, muốn sống những đều
bị “vùi dập” nên bỗng họ trở nên bần tiện, ích kỉ, xấu xa. Những cái thế giới ấy
không thể nào lôi kéo được bản chất của một con người thực sự. Cũng như lão
Hạc, “lão không phải là con người phi thường về tài năng những lại vượt lên trên
những thứ tầm thường về đạo đức” (Chu Văn Sơn). Và đó cũng chính là quan điểm,
giá trị nhân đạo hằn ẩn trong phong cách viết văn của bậc thầy Nam Cao.

Nhân vật lão Hạc qua ngòi bút của Nam Cao đã “hiện lên như một con
người có tâm lí phức tạp, đầy mâu thuẫn nhưng tính cách rất nhất quán” (Chu Văn
Sơn) - một tính cách ngay thẳng, song số phận lão hết sức thê thảm: “nghèo khổ về
vật chất, thiếu thốn về tinh thần”, vừa phải vật lộn mưu sinh, vừa phải đối mặt với
những thách thức, giằng xé của cuộc đời.
Bên cạnh đó, Nam Cao còn trực tiếp phát biểu suy nghĩ của mình: “Chao ôi!
Đối với những người sống quanh ta, nếu ta không cố tìm hiểu mà hiểu họ thì ta chỉ
thấy ở họ gàn dở, ngu ngốc, bần tiện, xấu xa, toàn những cớ để ta tàn nhẫn,
không bao giờ ta thương”. Phải chăng, tác giả muốn khẳng định một thái độ, một
cách ứng xử mang ánh mắt nhân đạo, không nhìn những người xung quanh bằng
cặp mắt phiến diện, lạnh lùng, vô cảm mà còn phải thể hiện sự nhân ái xuất phát từ
trái tim con người.
Trở lại với nhân vật lão Hạc, hoàn cảnh nghiệt ngã không thể khuất phục
được lão. Cuộc đời càng đầy lên những khó khăn, bất hạnh thì tâm hồn lão càng
được “mài giũa”. Có lẽ, đỉnh cao của lòng nhân ái, đức hi sinh, lòng tự trọng cao
thương và ý thức trách nhiệm hành động con người trong hoàn cảnh ấy là cái chết.
Vì sao lại thế?
Lão chết để trở thành một con người thực sự, từ giã mạng sống của mình để
giữa lại nhân phẩm con người. Bởi vậy, “cái chết dường như là đau đớn, dữ dội ấy
chưa hẳn đáng buồn hay buồn theo một nghĩa lí khác”. Lão chết như một sự giải
thoát cho chính bản thân lão trong số phận cơ cực như vậy. Lão chết, có lẽ sẽ
không ăn vào tiền dành cho con, không phiền lụy đến xóm làng và đặc biệt giữ lại
lòng tự trọng của mình - không theo gót Binh Tư làm bậy. Lão từ giã cuộc đời đau
buồn để sang một thế giới tốt đẹp hơn, công bằng hơn, không còn những cảnh ngộ
bất công, cùng cực. Phải chăng, suy nghĩ và hành động của lão cũng chính là quan
điểm, triết lí của Nam Cao. Dường như, ông muốn tạo dựng một niềm tin sâu sắc về
người nông dân trong lòng mỗi bạn đọc.
Có lẽ, Nam Cao đã có một phát hiện mới về con người. Quan điểm của ông
rất hợp lí - không có con người nào hoàn toàn thánh thiện, cũng như không có con
người nào hoàn toàn xấu; con người là tổng hòa của nhiều mặt đối lập, vừa đẹp đẽ,

vừa xấu xa; vừa cao thượng, vừa tầm thường; vừa đáng yêu, vừa đáng ghét. Cũng
theo triết lí đó, trong những con người gần như gàn dở, xấu xa, nếu ta không có sự
cảm thông, chia sẻ thì sẽ mãi mãi ta không tìm được ở họ ánh sáng lương tri, ý thức
nhân phẩm - một nét đẹp nào đó của tâm hồn đáng để trân trọng. Điều đó có lẽ
xuất phát từ chính lòng yêu thương con người của Nam Cao. Phải có niềm tin sâu
sắc về con người, biết đồng cảm, chia sẻ thì ông mới viết nên được những câu chữ
đậm nét cảm thông như vậy.
Không chỉ có mình Nam Cao, ngay cả trong cuộc sống thực tại của chúng ta
cũng phải học tập những điểm tốt đó của những “tiền nhân” đi trước. Trong trái
tim mỗi con người có cả sự xấu xa. Vì vậy, ta phải luôn cảm thông, đồng cảm với
mọi người xung quanh, đặc biệt là với những con người có hoàn cảnh bất hạnh.
Đồng thời, cũng phải có ý thức lên án những kẻ sống vô tình, lạnh lùng, vô cảm,
thờ ơ trước hiện tại.
Có thể nói, truyện ngắn “Lão Hạc” là một tác phẩm chứa chan bao triết lí
sống cao đẹp. Đó chính là sự trăn trở của một trái tim vĩ đại. Bởi thế, “Truyện
ngắn “Lão Hạc” luôn sừng sững một niềm tin sâu sắc của Nam Cao về con người
(Lê Duy) là như thế!
Đề bài 3: Chứng minh lòng yêu nước, thương dân của các vị vua, chủ tướng thông
qua: “Thiên đô chiếu” (“Chiếu dời đô” - Lý Công Uẩn); “Hịch tướng sĩ” (Trần
Quốc Tuấn); “Hịch tướng sĩ” (Nguyễn Trãi).
Bài làm mẫu
Khi nhắc đến cảm hứng chủ đạo trong những áng thiên cổ hùng văn của mọi
thời đại từ thế kỉ XV thì ta không thể không nhắc đến cảm hứng yêu nước. Trải qua
những trang sử dài lâu, vẻ vang, “tuy từng lúc mạnh yếu khác nhau”, nhưng vẫn
luôn hiện hữu niềm tin tự hào trong mỗi người dân Việt Nam về những con người
mang đậm “tình yêu nước, nghĩa thương dân”. Trong số đó, ta không thể không
nhắc đến những vị anh hùng như Lý Công Uẩn trong “Chiếu dời đô”, Trần Quốc
Tuấn trong “Hịch tướng sĩ” và Nguyễn Trãi trong “Nước Đại Việt ta”.
Đọc ba áng văn chương kiệt tác này, ta mới cảm nhận được tấm lòng sâu sắc
của những con người luôn luôn suy nghĩ, lo lắng cho nước, cho dân. Đối với họ, nỗi

niềm đất nước là nỗi niềm trăn trở, canh cánh không nguôi. Chính khát vọng độc
lập và khí phách Đại Việt đã làm nên vẻ đẹp “thần hiếm” trong các vị vua, chủ
tướng này.
Buổi đầu, mới giành được độc lập, đất nước ta còn chưa cường thịnh. Trong
mấy chục năm mà đã thay đổi trị vì đến ba vương triều. Các triều đại Đinh, Tiền Lê
số phận ngắn ngủi thực là đau xót! Có lẽ, sự suy vong của các triều đại như “tiếng
chuông cảnh báo” cho giang sơn, bờ cõi Đại Việt. Làm thế nào để Đại Việt phát
triển thành một quốc gia phồn thịnh? Đó là nguồn vọng của một vị hoàng đề và
cũng là ý muốn của muôn dân trăm họ. Ý nguyện của dân chúng là đã thôi thúc
hoàng đế Lý Thái Tổ (Lý Công Uẩn) dời đô từ Hoa Lư về Đại La.
Kinh đô là trung tâm chính trị, hành chính, là điểm tụ của quốc gia. Khi dời
kinh đô đi nơi khác, người đứng đầu cuộc “hành trình” phải có những hiểu biết sâu
rộng về địa hình, có cẻ sự nhạy bén và can đảm để đi đến quyết định cuối cùng. Qua
đó, ta thấy rõ được tài năng “xuất chúng” của Lý Công Uẩn - vị vua anh minh và tài
giỏi. Ông nắm giữ được tình hình, thời vận của đất nước, ông muốn mọi thứ dưới
quyền hành của mình phải thực sự tốt đẹp - dân ấm no, nước hưng thịnh. Chính vì
vậy, Người quyết định dời đo - một quyết định không có gì trái với luân lí, trái với
quy luật tự nhiên cả. Muốn vậy, việc dời đô là phải tìm một nơi “trung tâm của đất
trời”, địa thế “rồng cuộn hổ ngồi” - và ông đã chọn Đại La. “Đại La là nơi trung tâm
của đất trời, mở ra bốn hướng Nam - Bắc, Đông - Tây; có núi lại có sông, đất rộng
mà bằng phẳng, cao mà thoáng, tránh được nạn lụt lội, còn là kinh đô cũ của Cao
Vương, muôn vật tốt tươi, xem khắt Đại Việt cỉ có nơi đây là thắng địa”. Nhìn sâu
vào khát vọng của vị vua anh minh này, chúng ta mới thực sự cảm nhận được tình
yêu mãnh liệt hằn ẩn trong con người ông. Lý Công Uẩn chính là một trong những
con người bước lên và đã có công khiến cho “con thuyền “ Đại Việt băng băng lướt
sóng trên con đường xấy dựng và phát triển đất nươc.
Nếu lòng yêu nước, thương dân của Lý Công Uẩn đã được bộc lộ trong
“Chiếu dời đô” với nguyện vọng đất nước phồn thịnh muôn đời thì với Trần Quốc
Tuấn - một vị chủ tướng tài ba đã chứng minh lòng yêu nước của mình qua lòng
căm thù giặc sâu sắc và ý niệm sẵn sàng hi sinh vì đất nước qua tác phẩm “Hịch

tướng sĩ”.
Là một chủ tướng có lòng yêu nước hào hùng, ông không thể “mặt lấp tai
ngơ” trước những hành động bạo tàn của kẻ thù, ông căm thù chúng làm ông không
tiếc những lời cay xé để lên án hành động như “nghênh ngang đi lại ngoài đường”
như một đất nước không vua, “uốn lưỡi cú diều mà sỉ mắng triều đình” hay “vơ vét
vàng bạc, ngọc lụa để vung đầy túi tham của chúng”. Từ lòng căm thì giặc, ta lại
càng cảm thương cho vị chủ tướng khi quên ăn, mất ngủ, đau đớn đến “tim gan thắt
ruột”, “nước mắt đầu đìa” vì uất ức chưa trả được mối thù nợ nước. Từ đó, tấm lòng
xả thân vì nước, nguyện hi sinh “trăm thân” cho quê hương làm nổi bật hẳn một vị
anh hùng đáng cảm phục. Có lẽ vi thế, ông đã nghiêm khắc thức tỉnh các tướng sĩ
đang sống trongc ảnh “xa hoa”, sung sướng. Ông muốn họ thực sự kiên quyết chống
giặc đồng thêi cũng muốn đất nước, hưng thịnh đến muôn đời. Qua đó, ta mới hiểu
rõ tấm lòng cao cả, anh minh, yêu nước, thương dẫn của cị tướng Hưng Đạo Vương
- Trần Quốc Tuấn.
Đối với “Chiếu dời đô” đã toát lên niềm tự hào cao độ về bản lĩnh, khí phách
của Đại Việt, còn “Hịch tướng sĩ” lại khẳng định một nền độc lập - tự do bền vững.
Còn đối với Nguyễn Trãi trong “Nước Đại Việt ta” lại khác, lòng yêu nước, thương
dân, khát vọng tự do đã được đúc kết thành chân lí ôm ấp trong trái tim người dân
đất Việt.
Bài cáo của Nguyễn Trãi như bản tuyên ngôn độc lập thứ hai mang ý nghĩa
lịch sử của cả một đất nước, thể hiện ý thức tự chủ, quyền dân tộc. Tư tưởng nhân -
nghĩa vốn là khái niệm đạo đức của Nho Giáo, được hiểu là “lòng thương người
chính là việc cần làm”. “Yên dân” là làm cho dân được hưởng thái bình những
muốn “yên dân” thì phải đi đôi với việc “trừ bạo”. Có bảo vệ được dân thì mới thực
hiện được mục đích “yên dân”. Nguyễn Trãi đã khẳng định mạnh mẽ chủ quyền của
một đất nước, đồng thời khơi gợi cho chúng ta một niềm tự hào dân tộc cao cả.
Chân lí của Nguyễn Trãi như sức mạnh trong tâm hồn yêu nước, thương dân có
trong trái tim mãnh liệt của ông. Điều đó như tiềm thức khắc sâu trong tim mỗi độc
giả chúng ta:
“ Vốn xưng nền văn hiến đã lâu

Núi sông, bờ cõi đã chia
Phong tục Bắc - Nam cũng khác
Từ Triệu, Đinh, Lý, Trần bao đời gây nên độc lập

Cửa Hàm Tử bắt sống Toa Đô
Sông Bạch đằng giết tươi Ô Mã ”
Ra đời trong hào khí chiến thắng, cả dân tộc đang ca khúc khải hoàn, cả ba
áng văn thiên cổ hùng văn đã khẳng định quyền và tính độc lập dân tộc. Đồng thời,
thấy rõ những phẩm chất ằn hẩn chứa trong các vị vua, vị chủ tướng nghiêm khắc
mà có trái tim nồng ấm.
Kết quả của sự lãnh đạo anh minh của các vị “tướng tài, vua giỏi” Lý Công
Uẩn, Trần Quốc Tuần, Nguyễn Trãi là niềm tin vững chắc về một tương lai tốt đẹp
của nhân dân ta từ xưa đến nay. Một lần nữa, khúc khải hoàn kia lại khẳng định cao
hơn, chi tiết hơn tầm quan trọng cả họ vô cùng to lớn đến giang sơn đất nước.
Những vị ấy đã cố gắng giữ gìn và gây dựng đất nước thì con cháu chúng ta lại càng
phải cùng nhau gây dựng và bảo vệ đất nước vững mạnh hơn.
Đề bài 4: Có ý kiến cho rằng: Văn học luôn ca ngợi tình yêu thương giữa người
và người.
Bằng những tác phẩm đã học trong chương trình Ngữ Văn 8, em hãy làm
sáng tỏ nhận định trên.
Bài làm mẫu
Từ xa xưa, con người đã biết phản ánh tâm tư, tình cảm của mình qua văn
học truyền miệng hay trên những tấm tre, mảnh giấy. Văn học đã trở thành người
bạn thân thiết, gắn bó với con người. Nó là sợi dây liên kết vô hình khiến con người
“xích” lại gần nhau hơn. Văn học giúp con người sống với nhau bằng tình cảm đẹp
đẽ, biết sống bằng sự chia sẻ, cảm thông. Vì thế, ngay từ khi sinh ra, khi được
truyền hơi thở ấm áp của bà, của mẹ qua những câu hát ru thì ta đã cảm nhận được
rằng: “Văn học luôn ca ngợi tình yêu thương giữa người và người”.
Văn học là một bộ môn Nghệ thuận quan trọng trong cuộc sống tinh thần mỗi
con người. Là công cụ để bày tỏ cảm xúc hay tình cảm của mình bằng ngôn ngữ,

giúp con người thể hiện rõ từng khung bậc cảm xúc của mình. Những tác phẩm văn
học được làm nên từ chất liệu cuộc sống, thể hiện rõ tình cảm của cuộc sống hiện
thực. Vì thế, văn học còn là chiếc chìa khóa vàng mở ra lâu đài nhân ái và tình
thương, hướng chúng ta đến “chân - thiện - mĩ”. Tình yêu thương con người làm
nên sự hấp dẫn của văn chương, ngược lại, văn chương có nhiệm vụ bồi đắp tình
yêu thương giữa người với người.
Nhà phê bình văn học Nguyễn Văn Siêu đã từng nói: “Văn chương có loại
đáng thờ và loại không đáng thờ. Loại đáng thờ là loại chuyên chú đến con người.
Còn loại không đáng thờ chỉ chuyên chú ở văn chương”. Thật vậy, “văn học là nhân
học” (Maksim Gorky), nó dành tất cả những gì tốt đẹp nhất cho con người, “làm
thay đổi cả một thế giới giả dối và tàn ác, ca ngợi sự công bình, làm người gần
người hơn” (Thạch Lam). Tóm lại, nó bieeuyr hiện cho tất cả những gì gọi là tình
cảm nhân loại, sự xót xa, đồng cảm hay lòng nhân ái, mang cái dư vị của cuộc sống
thực tại.
Trong văn học chân chính - thứ được gọi là “loại văn chương đáng thờ” kia
được chia ra làm nhiều cung bậc cảm xúc. Nó bộc lộ sự thương cảm xót xa, sâu sắc
đối với những mảnh đời, thân phận bất hạnh, vẻ đẹp nhân cách con người, Nhưng
nổi bật trong đó vẫn là tình cảm gia đình, làng xóm ; tình yêu thiên nhận, quê
hương, đất nước hay sự đồng cảm, xót xa trước mảnh đời đau xót.
Tiên phong đi đầu vẫn là tình cảm gia đình, làng xóm. Tình mẫu tử, phụ tử là
cao quý hơn cả. Ta vẫn còn nhớ mãi hình ảnh người mẹ nhân hậu, âu yếm đưa con
đến trường qua tác phẩm “Tôi đi học” (Thanh Tịnh), đã cho ta thấy sự hồn nhiên,
ngây thơ của người con và tình yêu thương con hết mực của người mẹ. Và rồi hình
ảnh cậu bé Hồng trong hồi kí “Những ngày thơ ấu” (Nguyên Hồng” thì sao? Hoàn
cảnh đáng thương của gia đình bé Hồng những xen lẫn vào đó là niềm khao khát
cháy bỏng, dữ dội. Dường như, thứ tình cảm cao quý ấy cứ “gắn chặt” với nhau,
như thứ keo rắn chắc, không thế nào gỡ bỏ được. Cũng gần như vậy, tình phụ tử
thiêng liêng của lão Hạc trong tác phẩm cùng tên cũng được thể hiện rõ. Nam Cao
đã nhìn thấu rõ trái tim nồng ấm mà lão Hạc dành tặng cho con, hi sinh vì con để
giữ đạo làm cha. Hay tình cảm vợ chồng chị Dậu thì sao? Chị luôn ân cần, chăm sóc

chồng chu đáo, quên mình bảo vệ chồng truuwocs bọn quan lại gian trá. Hình tượng
người phụ nữ đẹp đẽ đã được thể hiện qua ngòi bút của Ngô Tất Tố. Tóm lại, văn
học đã làm nên một thứ tình cảm thiêng liêng qua nét vẽ tài tình của các nhà văn.
Nó đã làm sáng tỏ thế nào là “thứ khí giới thangh tao” của văn chương. Nhà thơ
Chế Lan Viên đã có câu thơ về tình cảm gia đình rất hay đã phần nào khẳng định
được điều đó:
“Con dù lớn vẫn là con của mẹ
Đi suốt đời lòng mẹ vẫn theo con”
Hay:
“Thuận vợ thuận chồng tát biển đông cũng cạn”
Không chỉ trong gia đình mà ngay cả giữ những con người không có máu mủ,
những văn học vẫn đề cập đến, đó là tình yêu thương, đùm bọc lẫn nhau giữa người
với người trong xã hội. Và trong văn học truyền miệng đã có câu:
“Bầu ơi thương lấy bí cùng
Tùy rằng khác giống nhưng chung một giàn”
Dân gian đã đề cao con người, mượn đề tài “bầu - bí” để nhắc nhở chúng ta
về mối quan hệ trong xã hội. Cũng như bà lão hàng xóm cạnh gia đình chị Dậu, đã
“ái ngại” mạng bát gạo sang giúp đỡ gia đình chị trong hoàn cảnh khó khăn. Hay
nhân vật ông Giáo - hàng xóm lão Hạc - là tầng lớp tri thức nghèo nhưng lại mang
một trái tim đồng cảm vô bờ bến. Chính ông Giáo đã xoa dịu nỗi đau của Lão Hạc,
giúp đỡ về mặt tinh thần trong mọi hoàn cảnh. Và chính trong những tác phẩm văn
học nước ngoài, cụ Bơ-men (“Chiếc là cuối cùng” - O’Hen ri) đã cứu Giôn-xi từ cõi
chết trở về. Đâu chỉ có văn học Việt Nam mà toán thế giới hay nói cách khác, mọi
nơi, mọi thời điểm, nơi nào có văn học là có tình thương, thắp sáng troing bóng tối,
sưởi ấm trong lạnh giá. Và đó chính là phương châm tồn tại mãi mãi của văn học
chân chính.
Văn học không chỉ ca ngợi tình thương sâu đậm trong lòng mỗi người, không
chỉ khêu gợi tình cảm thực tại mà còn khích lệ tình cảm tiềm tàng ẩn chưa trong
mỗi con người, phê phán những tấm lòng vô cảm rồi chính cái vô cảm đó sẽ phần
nào biểu lộ ra thứ tình cảm chân chính:

“Đem đại nghĩa để thắng hung tàn
Lấy trí nhân để thay cường bạo”
(“Nước Đại Việt Ta” - Nguyễn Trãi)
Bên cạnh những thứ tình cảm khích lệ về mặt tinh thần đó thì tình yêu quê
hương, đất nước là thứ tình cảm chân chính thể hiện bằng hành động thực tế. Lòng
yêu quê hương, đất nước đã thể hiện sâu sắc qua “Hịch tướng sĩ” (Trần Quốc Tuấn).
Ông đã thể hiện tình yêu mãnh liệt của mình đồng thời khích lệ tướng sĩ tấm lòng
yêu nước “mà bản thân họ đã có sẵn”. Cũng vậy, “Nước Đại Việt ta” (Nguyễn Trãi)
là “bước nhảy vọt thời gian” khẳng định những yếu tố độc lập đề cao sức mạnh dân
tộc, đề cao, ca ngợi đi đôi với lên án, phê phán. Đó là những bằng chứng phê phán
hành động sai trái nhưng trong “Cô bé bán diêm” (An-đéc-xen) lại phê phán chính
trái tim được coi là “nồng ấm: của con người. Nhà văn An-đéc-xen đã lên án gay
gắt thái độ sống thờ ơ của những con người trong cùng một xã hội. Phải chăng, sau