Đánh giá lượng phát sinh và thành phần chất thảy rắn y tế phát sinh tại bệnh viện đa khoa tình Quảng Ninh

Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
MỞĐẦU

I.ĐẶTVẤNĐỀ:
Ngày nay, vấn đề môi trường đang được các quốc gia và cộng đồng trên              
thế giới quan tâm. Bởi lẽ ô nhiễm môi trường, sự suy thoái và những sự cố                
môi trường có ảnh hưởng trực tiếp không chỉ trước mắt mà còn ảnh hưởng              
về lâu dài cho các thế hệ mai sau. Toàn thế giới đều đã nhận thức được rằng:                 
phải bảo vệ môi trường, làm cho môi trường phát triển và ngày thêm bền              
vững.
Việc bảo vệ môi trường cũng bao gồm: việc giải quyết ô nhiễm do             
những nguồn nước thải, ô nhiễm do các chất thải sinh hoạt, công nghiệp,             
sinh học, các chất thải trong y tế Để xử lý các loại chất thải trên là một                  
vấn đề thật sự khó khăn và nan giải. Với mỗi loại chất thải, chúng ta cần có                 
những biện pháp xử lý khác nhau từ những khâu thu gom đến khâu tiêu hủy               
cuốicùng.
Một trong những loại chất thải đó thì các chất thải trong y tế khá được               
quan tâm là chất thải y tế (CTYT) vì tính đa dạng và phức tạp của chúng.                
Hiện tại, chất thải bệnh viện đang trở thành vấn đề môi trường và xã hội cấp                
bách ở nước ta, nhiều bệnh viện trở thành nguồn gây ô nhiễm cho môi              
trườngdâncưxungquanh,gâydưluậntrongcộngđồng.
Dân số Việt Nam ngày càng gia tăng, kinh tế cũng phát triển, dẫn đến              
nhu cầu khám và điều trị bệnh gia tăng, số bệnh viện gia tăng. Từ năm 1997                
các văn bản về quản lý chất thải bệnh viện được ban hành. Có 843 bệnh viện                
tuyến huyện trở lên nhưng hầu hết chưa được quản lý theo một quy chế chặt               
chẽ hoặc có xử lý nhưng theo cách đối phó hoặc chưa đúng. Ô nhiễm môi               
1
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
trường do các hoạt động y tế mà thực tế là tình trạng xử lý kém hiệu quả các                  
chấtthảibệnhviện.

Việc tiếp xúc với chất thải y tế có thể gây nên bệnh tật hoặc tổn thương.                
Các chất thải y tế có thể chứa đựng các yếu tố truyền nhiễm, là chất độc hại                 
có trong rác y tế, các loại hóa chất và dược phẩm nguy hiểm, các chất thải                
phóng xạ và các vật sắc nhọn … Tất cả các nhân viên tiếp xúc với chất thải                 
y tế nguy hại là những người có nguy cơ nhiễm bệnh tiềm tàng, bao gồm               
những người làm việc trong các cơ sở y tế, những người bên ngoài làm việc               
thu gom chất thải y tế và những người trong cộng đồng bị phơi nhiễm với               
chấtthảidosựsaisóttrongkhâuquảnlýchấtthải.
Nước ta có một mạng lưới y tế với các bệnh viện được phân bố rộng               
khắp trong toàn quốc. Theo số liệu thống kê chưa đầy đủ thì cho đến nay               
ngành y tế có khoảng 12.569 cơ sở khám bệnh với 172.642 giường bệnh.             
Các hoạt động khám chữa bệnh, chăm sóc, xét nghiệm, phòng bệnh, nghiên            
cứu và đào tạo trong các cơ sở y tế phát sinh ra chất thải. Các chất thải y tế                   
dưới dạng rắn, lỏng hoặc khí có chứa các chất hữu cơ, nhiễm mầm bệnh gây               
ô nhiễm, bệnh tật nghiêm trọng cho môi trường bệnh viện và xung quanh             
bệnhviện,ảnhhưởngxấuđếnsứckhỏengườidân.
Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ninh là một trong 2 bệnh viện lớn của              
tỉnh với quy mô 900 giường bệnh và 1300 cán bộ công nhân viên đã và đang                
đáp ứng nhu cầu khám chữa bệnh cho nhân dân. Tuy nhiên trong quá trình              
hoạt động đã phát sinh ra một lượng lớn chất thải rắn y tế nhưng hiện tại                
việc thu gom, quản lý và xử lý chất thải y tế tại Bệnh viên Đa khoa tỉnh                 
QuảngNinhcònnhiềuhạnchế.
2
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Trên cơ sở các số liệu điều tra thực tế lượng chất thải rắn y tế phát                
sinh tại Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ninh, hiện trạng phân loại, thu gom              
và xử lý chất thải rắn y tế để đánh giá tải lượng và hiệu quả quản lý đối với                   
lượng chất thải y tế phát sinh. Từ đó tạo cơ sở cho việc lựa chọn giải pháp                 
quản lý, thu gom và xử lý chất thải rắn y tế tại Bệnh viện đa khoa tỉnh                 

Quảng Ninh được hiệu quả hơn góp phần giảm thiểu tới mức thấp nhất tác              
độngcủanóđốivớimôitrườngvàsứckhỏecộngđồng
II.MỤCTIÊUĐỀTÀ​I
Y tế đã đóng một vai trò quan trọng trong cuộc sống của tất cả mọi               
người, y tế là một trong các thành phần của sự phát triển kinh tế xã hội của                 
một địa phương, một khu vực. Ngành y tế đã phòng và chữa bệnh các lọai               
bệnh của các sinh vật (con người và động vật) bị nhiễm bệnh, trong đó có               
các bệnh bị gây nên do ô nhiễm môi trường. Thế nhưng, chính quá trình hoạt               
động của mình ngành y tế cũng đã gây nên rất nhiều vấn đề gây ô nhiễm môi                 
trường và ảnh hưởng đến sức khỏe của con người và hoạt động sống của các               
sinhvật.
Đã từ rất lâu, việc giải quyết sự ô nhiễm môi trường trong các hoạt              
động của ngành y tế đã là một vấn đề nhức nhối của toàn xã hội và trên thế                  
giới. Bệnh viện đa khoa tỉnh Quảng Ninh cũng như các bệnh viện khác đang              
gặp rất nhiều khó khăn trong việc quản lý môi trường bệnh viện và chất thải               
phátsinhtừcáchoạtđộngytế.
Luậnvănđượcthựchiệnnhằmthựchiệncácmụctiêucụthể:
 Đánh giá lượng phát sinh và thành phần chất thải rắn y tế phát sinh tại                
BệnhviệnđakhoatỉnhQuảngNinh
3
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
 Đánh giá hiện trạng thu gom, quản lý và xử lý chất thải y tế tại Bệnh                 
việnđakhoatỉnhQuảngNinh.
Đềxuấtgiảiphápnângcaohiệuquảthugom,quảnlývàxửlýchất
thảiytế
III.NỘIDUNGNGHIÊNCỨU:
Tổngquanvềchấtthảirắnytế.
ThuthậpthôngtinvềBệnhviệnđakhoatỉnhQuảngNinh.
Hiệntrạngquảnlýchấtthảiytế.

 Đánh giá hiện trạng thu gom, vận chuyển, xử lý chất thải y tế tại               
bệnhviện.
 Đề xuất giải pháp nâng cao hiệu quả thu gom, quản lý và xử lý chất                
thảiytế.
IV.GIỚIHẠNĐỀTÀI:
Thờigianthựchiện:tháng7/2011đến9/2012
 Phạm vi nghiên cứu: Đề tài được giới hạn trong phạm vi: “Đánh giá              
hiện trạng thu gom, quản lý và xử lý chất thải rắn y tế tại bệnh viện đa khoa                  
tỉnhQuảngNinhvàđềxuấtcỏcbiệnphỏpcảithiện”.
V.PHƯƠNGPHÁPNGHIÊNCỨU:
Để thực hiện được các nội dung nghiên cứu trên các phương pháp nghiên              
cứuđượcsửdụng:
Phương pháp thu thập thông tin tài liệu: kế thừa các kết quả nghiên             
cứu đã có sẵn, thu thập phân tích qua các báo cáo, đề tài nghiên cứu, các                
báocáođánhgiátácđộngmôitrường.
Phương pháp khảo sát thực địa: khảo sát, thu thập số liệu tại bệnh viện              
.
Phươngphápkhảosáttàiliệu.
4
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội








5

NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
CHƯƠNGI
TỔNGQUANVỀCHẤTTHẢIRẮNVÀCHẤTTHẢIYTẾ

1.1TỔNGQUANVỀCHẤTTHẢIRẮN:
1.1.1Địnhnghĩavềchấtthảirắn
Chất thải rắn là tất các các chất thải ở dạng rắn hoặc bùn được thải ra                
trong quá trình sinh hoạt, trong các quá trình sản xuất, dịch vụ và trong các               
hoạtđộngpháttriểncủađộngthựcvật.
1.1.2Nguồnphátsinhchấtthảirắn:
Chất thải rắn phát sinh trong quá trình sinh hoạt, dịch vụ, các quá trình              
sảnxuấtcôngnghiệpvànôngnghiệp​.















6
NguyễnThịThuHường

Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Sơđồ1:Sơđồnguồnphátsinhchấtthảirắn
(Nguồn:Giáotrìnhchấtthảirắnvàchấtthảinguyhại)
1.1.3Phânloạichấtthảirắn:
Tuỳ vào tính chất và đặc điểm phát sinh chất thải mà chất thải răn              
đượcphânloạinhưsau:
*Phânloạitheotínhchất:
Độc,khôngđộc
Cháyđược,khôngcháyđược.
Bịphânhuỷsinhhọc,khôngbịphânhuỷsinhhọck
*Phânloạitheođặcđiểmnơiphátsinh:
Chấtthảisinhhoạt.
Chấtthảicôngnghiệp.
Chấtthảinôngnghiệp.
Chấtthảiytế.
1.2.TỔNGQUANVỀCHẤTTHẢIYTẾ:
1.2.1.Địnhnghĩavềchấtthảiytế:
Theo nghiên cứu của Tổ chức Y tế thế giới (WHO) cho thấy trong tổng              
số chất thải tạo ra từ các hoạt động y tế, gần 80% là chất thải thông thường                 
(tương tự như chất thải sinh hoạt) còn lại xấp xỉ 20% là những chất thải               
nguy hại bao gồm chất thải nhiễm khuẩn và chất thải giải phẩu chiếm tới              
15%; các vật sắc nhọn chiếm khoảng 1%; các hóa chất, dược phẩm hết hạn              
chiếm khoảng 3% và các chất thải độc di truyền, vật liệu có hoạt tán phóng               
xạchiếmkhoảng1%.
7
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Theo qui chế về quản lý chất thải y tế ban hành kèm theo quyết định số                
43/2007/ QĐ BYT ngày 3/12/2007 của Bộ Y tế: chất thải y tế là chất thải ở                
dạng rắn, lỏng, khí được thải ra từ các cơ sở y tế bao gồm chất thải y tế nguy                   

hạivàchấtthảithôngthường.
1.2.2:Phânloạichấtthảiytế
1.Chấtthảilâynhiễm:gồm4nhóm
Chấtthảisắcnhọn(loạiA):Làchấtthảicóthểgâyracácvếtcắt
hoặcchọcthủng,cóthểnhiễmkhuẩn,baogồmbơmkimtiêm,đầusắcnhọn
củadâytruyền,lướidaomổ.đinhmổ,cưa,cácốngtiêm.mảnhthuỷtinhvỡ
vàcácvậtsắcnhọnkhácsửdụngtrongcáchoạtđộngytế.
Chấtthảilâynhiễmkhôngsắcnhọn(LoạiB):Làchấtthảibịthấm
máy.thấmdịchsinhhọccủacơthểvàcácchấtthảiphátsinhtừbuồngbệnh
cáchly.
Chấtthảicónguycơlâynhiễmcao(loạiC):Chấtthảiphátsinh
trongcácphòngxétnghiệmnhư:bệnhphẩm,dụngcụđựng,dínhbệnh
phẩm.
Chấtthảigiảiphẫu(loạiD):Baogồmcácmô,cơquan,bộphậncơ
thểngười,rauthai,bàothaivàxácđộngvậtthínghiệm.
2.Chấtthảihoáhọcnguyhạigồmcó:
Dượcphẩmquáhạn,kémphẩmchấtkhôngcònkhảnăngsửdụng.
 Chất hoá học nguy hại sử dụng trong y tế: có đặc tính như gây độc, ăn                 
mòndễcháybaogồm:
 Formadehyde: được sử dụng trong khoa giải phẫu bệnh, lọc máu, ướp            
8
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
xácvàdùngđểbảoquảncácmẫuxétnghiệmởmộtsốcáckhoa.
 Các hóa chất quang hóa học: có trong các dung dịch dùng cố định và               
trángphim.
 Các dung môi: Các dung môi dùng trong cơ sở y tế bao gồm các hợp                
chất halogen như methylen chlorid, chloroform, freons, trichloro ethylen,        
các thuốc mê bốc hơi như halothan; các hợp chất không có halogen như             
xylen,aceton,isopropanol,toluen,ethylacetatvàacetonitril,

 Oxit ethylene: được sử dụng để diệt khuẩn các thiết bị y tế, phòng phẫu               
thuật nên được đóng thành bình và gắn với các thiết bị diệt khuẩn. Loại khí               
nàycóthểgâyranhiềuđộctínhvàcóthểgâyraungthưởngười.
 Các chất hóa học hỗn hợp: bao gồm các dung dịch làm sạch và khử               
khuẩnnhưphenol,dầumỡvàcácdungmôilàmvệsinh…
 Chất gây độc tế bào gồm: vỏ các chai thuốc, lọ thuốc, các dụng cụ dính                
thuốc gây độc tế bào và các chất tiết ra từ người bệnh được điều trị bằng                
hoátrịliệu.
 Chất thải chứa kim loại nặng: thuỷ ngân (từ nhiệt kế, huyết áp kế thuỷ               
ngân bị vỡ, chất thải từ hoạt động nha khoa), cadimi (Cd) (từ pin, ắc quy),               
dungdịchAgNO​
3​
thảirasaukhirửaphimchụpXquang.
 3.Nhómchấtthảiphóngxạ:
Chất thải phóng xạ sinh ra trong các cơ sở y tế từ các hoạt động chẩn                 
đoán định vị khối, hóa trị liệu và nghiên cứu phân tích dịch mô cơ thể.               
Chấtthảiphóngxạtồntạidướicảbadạng:rắn,lỏngvàkhí.
Chất thải phóng xạ rắn gồm: các vật liệu sử dụng trong các xét             
nghiệm, chẩn đoán, điều trị như ống tiêm, bơm tiêm, kim tiêm, kính bảo hộ,              
9
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
giấythấm,gạcsátkhuẩn,ốngnghiệm,chailọđựngchấtphóngxạ…
Chất thải phóng xạ lỏng gồm: dung dịch có chứa nhân tố phóng xạ             
phát sinh trong quá trình chẩn đoán, điều trị như nước tiểu của người bệnh,              
cácchấtbàitiết,nướcxúcrửacácdụngcụcóchứaphóngxạ…
 Chất thải phóng xạ khí gồm: các chất khí dùng trong lâm sàng như              
133​
Xe,cáckhíthoátratừcáckhochứachấtphóngxạ…
4.Cácbìnhchứakhícóápsuất.

Bao gồm bình đựng oxy, CO​
2​
, bình ga, bình dung khí. Các bình này             
dễgâycháy,gâynổkhithiêuđốt.
5.Chấtthảithôngthường​:
Chất thải thông thường là chất thải không chứa các yếu tố lây nhiễm,             
hoáhịcnguyhại,phóngxạ,dễchátnổbaogồm:
 Chất thải sinh hoạt phát sinh từ các buồng bệnh (trừ các buồng bệnh              
cáchly).
 Chất thải phát sinh từ các hoạt động chuyên môn y tế như cac chai lọ                
thuỷ tinh, chai huyết thanh, các vật liệu nhựa, các loại bột bó trong gẫy              
xương kín. Những chất thải này không dính máu, dịch sinh học và các chất              
hoáhọcnguyhại.
 Chất thải phát sinh từ các công việc hành chính: giấy, báo, tài liệu,              
vậtliệuđónggói,thùngcáctông,túinilon,túiđựngphim.
Chấtthảingoạicảnh:Lácâyvàráctừcáckhuvựcngoạicảnh.
1.2.3:Nguồnphátsinh:
Toàn bộ chất thải rắn trong bệnh viện phát sinh từ các hoạt động diễn ra               
trongbệnhviện,baogồm:
10
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
 Các hoạt động khám chữa bệnh như: chẩn đoán, chăm sóc, xét nghiệm,             
điềutrịbệnh,phẩuthuật,(Sơđồ2)
Cáchoạtđộngnghiêncứu,thínghiệmtrongbệnhviện.
 Các hoạt động hàng ngày của nhân viên bệnh viện, bệnh nhân và thân              
nhân.

Sơđồ2:Hoạtđộngkhámvàđiềutrịcủabệnhnhân
1.2.4.Khốilượngchấtthảiphátsinh

Khối lượng chất thải y tế không chỉ thay đổi theo từng khu vực địa lý,               
màcònphụthuộcvàocácyếutốkháchquankhácnhư:
▪ Cơcấubệnhtậtbìnhthường,dịchbệnh,thảmhoạđộtxuất.
▪ Loạivàquimôbệnhviện,phạmvicứuchữa.
▪ Số lượng bệnh nhân khám, chữa bệnh, tỷ lệ bệnh nhân điều trị nội             
trúvàngoạitrú.
11
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
▪ Điềukiệnkinhtếxãhộicủakhuvực.
▪ Phương pháp và thói quen của nhân viên y tế trong việc khám, điều             
trịvàchămsóc.
▪ Sốlượngngườinhàđượcphépđếnthămbệnhnhân.
Tham khảo tài liệu nước ngoài cho thấy khối lượng chất thải rắn y tế              
cũng được ước lượng trên cơ sở số giường bệnh và hệ số phát thải phụ thuộc                
vào nhiều yếu tố như thay đổi theo mức thu nhập, thay đổi theo loại bệnh               
viện mức phát thải khác nhau theo các khoa phòng chuyên môn cụ thể như              
sau:
Bảng1.1:Lượngchấtthảithayđổitheotừngnước

Chấtthảibệnhviệnnói
chung(kg/giường
bệnh/ngày)
Chấtthảiytếnguyhại
(kg/giườngbệnh/ngày)
Nướcthunhập
cao
1,2–12
0,45,5
Nướcthunhập

trungbình
0,8–6
0,30,6
Nướcthunhập
thấp
0,5–3
0,30,4
(Nguồn:Môitrườngbệnhviệnnhìntừgócđộquảnlýantoànchấtthải
2004
Bảng1.2:Lượngchấtthảithayđổitheotừngloạibệnhviện
Nguồnphátsinh
Lượngchấtthảitheotừngbệnhviện
(kg/giườngbệnh/ngày)
Bệnhviệnđạihọcydược
4,1–8,7
Bệnhviệnđakhoa
2,1–4,2
Bệnhviệntuyếnhuyện
0.5–1,8
Trungtâmytế
0,05–0,2
(Nguồn:Môitrườngbệnhviệnnhìntừgócđộquảnlýantoànchấtthải
2004)
12
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Bảng1.3:Lượngchấtthảithayđổitheocácbộphậnkhácnhau
trongcùngbệnhviện
Cácbộphậnkháctrongbệnh
viện

Lượngchấtthải(kg/giường
bệnh/ngày)
Điềudưỡngytế
1,5
Khoađiềutrị
1,5–3
Khoahồisứccấpcứu
3–5
Bệnhphẩmchungtoànbệnhviện
0,2
(Nguồn: Môi trường bệnh viện nhìn từ góc độ quản lý an toàn chất             
thải2004)
Ở một số nước trên thế giới có hệ thống y tế giống Việt Nam là có                
bệnh viện tuyến Trung ương, tuyến tỉnh và tuyến huyện thì hệ số phát thải              
chất thải rắn y tế cũng dao động khá lớn về tổng lượng thải cũng như tỷ lệ                 
chấtthảinguyhại.
Bảng1.4:Lượngchấtthảiphátsinhtheotuyếnbệnhviện
Tuyếnbệnhviện
Tổnglượngchấtthảiytế
(kg/giườngbệnh/ngày)
Chấtthảiytếnguy
hại
(kg/giường
bệnh/ngày)
Bệnh viện Trung  
ương
4,18,7
0,41,6
Bệnhviệntỉnh
2,14,2

0,21,1
Bệnhviệnhuyện
0,51,8
0,10,4
(Nguồn:Môitrườngbệnhviệnnhìntừgócđộquảnlýantoànchấtthải
2004)
1.2.5.Thànhphầnchấtthảirắnbệnhviện
Chất thải rắn y tế phát sinh trong bệnh viện chủ yếu là do các hoạt               
động chuyên môn và phụ thuộc vào số giường bệnh, số bệnh nhân nằm điều              
trị (tỷ lệ sử dụng giường bệnh) và còn một lượng chất thải sinh hoạt từ nhân                
viên y tế trong bệnh viện. Đối với các bệnh viện ở Việt Nam, do đặc điểm có                 
mặt một số lượng đáng kể người nhà bệnh nhân, người thăm nuôi, một vài              
13
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
dịch vụ khác như nhà hàng ăn uống, sách báo v.v. mà số lượng người vãng               
lai này khá lớn nhiều khi tương đương với số bệnh nhân nằm viện. Chính              
hiện trạng này làm cho khối lượng phát sinh chất thải rắn trong bệnh viện              
tăng lên, đặc điểm thành phần chất thải bệnh viện cũng thay đổi theo (có thể               
tăng tỉ lệ khối lượng chất thải rắn sinh hoạt). Kết quả này dẫn tới sự quá tải                 
hệ thống thu gom và xử lý chất thải vốn được thiết kế theo số giường bệnh.                
Sự quá tải này cũng là nguyên nhân dẫn đến quản lý, thu gom và phân loại                
và xử lý thiếu nghiêm ngặt và không tuân thủ các qui định bắt buộc, do đó                
dẫn đến tình trạng là một tỷ lệ chất thải rắn y tế nguy hại có thể bị lẫn vô                   
chất thải rắn chung và phát tán ra môi trường bên ngoài, trở thành nguồn gây               
ônhiễmvàcókhảnănggâyracácrủirovềmôitrườngvàsứckhoẻ.

Bảng1.5​:​Đặcđiểm,thànhphầnchấtthảirắnytếbệnhviện
ST
T

Đặcđiểm,thôngsố
Giátrị
%
A
Thànhphầngiấycácloạibaogồmcảmảnhcarton
2,9
B
Thànhphầnkimloại,vỏhộpkimloại
0,7
C
Thành phần thuỷ tinh, ống thuốc tiêm, lọ thuốc tiêm, bơm kim           
tiêm
3,2
D
Bông,gạc,băng,bộtbógãyxương,nẹpcốđịnh
8,8
E
Chai thuốc, túi thuốc, chai dịch, túi dịch, túi máu, thành phần           
chấtdẻo
10,1
F
Bệnhphẩm
0,6
G
Rácthànhphầnhữucơ
52,7
H
Đất,vậtrắnkhóphânđịnh
21,0
(Nguồn:Môitrườngbệnhviệnnhìntừgócđộquảnlýchấtthải)


Chất thải rắn y tế nguy hại bao gồm các thành phần chất thải trong các               
mụcphânloạiC,D,E,F.
1.3.MỘTSỐPHƯƠNGPHÁPXỬLÝCHẤTTHẢIYTẾNGUYHẠI:
14
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Có nhiều phương pháp có thể áp dụng để xử lý và tiêu hủy chất thải y                
tế. Mỗi phương pháp đều có ưu và nhược điểm nhất định. Việc áp dụng các               
phương pháp này còn tùy thuộc vào hoàn cảnh và điều kiện của mỗi quốc              
gia,địaphương,cáccơsởytế.
1.3.1.Cácphươngphápxửlýbanđầu:
1.Tiệttrùngbằnghơinước:
Trong nhiều năm qua, hơi nước vẫn được sử dụng có hiệu quả trong tiệt              
trùngcácthiếtbị,vậttưvàdụngcụytế.
Xử lý tiệt trùng bằng hơi nước đòi hỏi một số điều kiện như các tác               
nhân lây nhiễm trong chất thải phải tiếp xúc với nhiệt độ cao trong một thời               
gian đủ để tiệt trùng. Có hai loại quy trình tiệt trùng là quy trình hơi nước và                 
quy trình đốt nóng khô. Nếu so sánh về nhiệt độ, quy trình tiệt trùng bằng               
hơinướcnhanhhơnquytrìnhđốtnóngkhôtừ30đến200lần.
Có hai thiết bị tiệt trùng thông dụng là nồi hấp (autoclve) và nồi chưng              
(retort) đều được thiết kế theo kiểu dạng buồng tiệt trùng có bộ điều khiển              
nhiệt độ và áp suất tiệt trùng bằng hơi nước. Tuy nhiên loại nồi hấp vẫn               
được sử dụng thông dụng hơn trong tiệt trùng vì lý do thành nồi có hệ thống                
tiền đốt nóng, vì vậy thời gian làm nóng chất thải nhanh hơn, dẫn tới làm               
giảmquátrìnhđôngtụnướcbêntrongbuồnghấpvàtrênchấtthải.
Đối với những bệnh viện lớn, vị trí đặt các nồi hấp nên chọn ở những               
địađiểmđểcáccôngtythugomđếnthugomcácloạichấtthảibệnhviện.
Nhược điểm lớn nhất của các phương tiện tiệt trùng bằng hơi nước là             
khó khăn trong tiêu hủy cuối cùng các chất thải đã qua tiệt trùng. Các chất               

thải đã qua tiệt trùng trông vẫn như chất thải chưa qua tiệt trùng, cho nên rất                
15
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
khó thuyết phục các cơ sở thu gom và xử lý và khó được chấp nhận đưa vào                 
xửlýchungvớirácthôngthường.
Tiêu hủy cuối cùng kim tiêm và bơm tiêm đã tiệt trùng là một vấn đề               
nan giải vì các chất thải sắc nhọn này có thể gây tổn thương cho công nhân                
xử lý rác. Mặc dù sử lý tiệt trùng bằng nồi hấp là một phương pháp xử lý                 
kim tiêm hoàn hảo nhưng các kim tiêm sau khi tiệt trùng vẫn phải phá hủy               
hoặcbọckíntrướckhichôn.
2.Làmmấthoạttính/tiệttrùngbằngnhiệt.
Phương pháp nhiệt khô được sử dụng để tiệt trùng các vật tư, thiết bị và               
dụng cụ y tế, xử lý các chất thải lây nhiễm. Bảng dưới trình bày thời gian và                 
nhiệt độ cần thiết để tiệt trùng nhiệt khô trong các điều kiện lý tưởng. Các               
điều kiện này rút ra từ thử nghiệm đối với giống vi trùng Gram dương, hình               
que​Bacillus​.
0​
C
121
140
150
160
170
180
0​
F
250
285
300

320
340
356
Thờigiantiệttrùng(giờ)
6
3

2,5
1
0,5

Nhiệt khô kém hiệu quả hơn nhiệt ẩm khi làm tác nhân tiệt trùng và cần               
nhiềuthờigianhơnvìvậychiphítốnkémhơnlàtiệttrùngbằngnước.
3.Tiệttrùngbằnghơigas:
Nguyên lý của phương pháp này là để chất thải tiếp xúc với nồng độ              
cao của hơi gas tiệt trùng trong các điều kiện cần thiết và thời gian cần thiết                
và thời gian xử lý yêu cầu. Các tác nhân tiệt trùng trong các điều kiện cần                
thiết và thời gian xử lý yêu cầu. Các tác nhân tiệt trùng gồm oxit etylen và                
foc – man – đê – hit à hiện nay loại oxy già ( hydro peroxit) đang được                 
16
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
nghiên cứu làm tiệt trùng bằng hơi gas. Các chất oxit etylen và foc – man –                
đê – hit đều có khả năng gây ung thư ở người và nếu để rò rỉ các chất này ra                    
môi trường sau khi xử lý sẽ gây ra các rủi ro tiếp xúc phải hóa chất này. Do                  
vậy phương pháp này hầu như không được khuyến khích sử dụng nếu chỉ sử              
dụnghailoạihóachấttrênlàmtácnhântiệttrùng.
4.Khửtrùngbằnghóachất:
Phương pháp khử trùng bằng hóa chất là cách bổ sung hóa chất để diệt              
hoặc làm mất hoạt tính của tác nhân lây nhiễm. Được sử dụng thường xuyên              

trong y tế để làm sạch thiết bị và vật tư, để lau chùi sau phẫu thuật và làm                  
sạchsàntườngvàbànghế,xửlýchấtthảilâynhiễm.
Khử trùng bằng hóa chất áp dụng phù hợp nhất trong xử lý các chất              
lỏng, đồng thời còn để xử lý chất thải rắn lây nhiễm đã được cắt vụn trước                
xử lý. Các chất thải rắn lây nhiễm nguyên vẹn sẽ chỉ có khả năng xử lý khử                 
trùngbềmặt.
5.Chiếuxạ:
Được sử dụng để tiệt trùng một số sản phẩm và vật tư nhất định. Tuy               
nhiên phương pháp này tốn kém và yêu cầu rất cao về thiết bị và trình độ                
nhânviênvàđặcbiệtlàvấnđềnangiảitiêuhủynguồnphóngxạ.
Tia sáng cực tím không thể xuyên sâu vào vật liệu cho nên chỉ sử dụng               
hạn chế cho tiệt trùng bề mặt. Các loại tấm giấy thải loại có thể sử dụng tia                 
sáng cực tím để tiệt trùng. Các tia grama từ đồng vị phóng xạ coban 60 có                
thể sử dụng để chiếu xạ khử trùng chất thải lây nhiễm, do có khả năng xuyên                
sâu.Tuynhiên,côngnghệnàyhiếmkhiđượcápdụngtrongxửlýchấtthải.
1.3.2.PhươngphápĐốtchấtthải
17
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
* Định nghĩa: Đốt chất thải là quá trình oxy hóa chất thải bằng oxy              
khôngkhí(đủhoặcdư)ởnhiệtđộcao.
Quá trình được áp dụng để xử lý các chất bã thải rắn và chất thải nguy                
hiểmchứacácchấthữucơcóthểcháyđược.
*Mụctiêu:
Đểkhửđộcchochấtthảinguyhiểm
Giảmthểtíchvàlượngchấtthảicầnchônlấp
 Thu hồi nhiệt để sử dụng cho các quá trình: lò hơi, hệ thống điện công                
suấtnhỏ
Thànhphầnchấtthảicótiêuhủy
Chai nhựa đựng hóa chất, dịch truyền, ống truyền dịch, túi đựng máu,            

túihóachất 
Bông băng, kim tiêm, ống tiêm, chai lọ thủy tinh, ống thuốc, các bệnh             
phẩmsaumổ.




Khi phân tích thành phần chất thải và chất rắn nguy hiểm: C, H, O, S,               
W, tro nếu hàm lượng C, H lớn sẽ thích hợp cho sử dụng phương pháp đốt,                
ngượclạinếuẩmvàtrolớnnêndùngphươngphápkhác.
Bảng1.3.Cácchấtthảicóthểvàkhôngnênđốt
Chấtthảicóthểđốtđược
Chấtthảikhôngnênđốt
Dungmôi
Dầuthải,bùndầu
Chấtthảidễnổ
Chấtthảicóđiểmbắtcháy<40​
0​
C
18
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Chấtthảibệnhviện,dượcphẩmquáhạn
Thuốctrừsâu,diệtcỏ
PCBs
Chấtdẻo,caosutrơn,keo
Gỗ,giấy,vải 
Chấtthảiphóngxạ(trừquầnáobảohộ)
Chấtthảivôcơ
Tronglòđốtbãthảinếu

Nhiệtđộ<900​
0​
Csẽtạoradioxin,furan,VOC(chấthữucơbayhơi)
Nhiệtđộ>900​
0​
C–1200​
0​
Ccácchấthữucơcháyhết
Nhiệtđộ>1200​
0​
CcácchấtPCB​
s​
cháyhết
Để duy trì nhiệt độ cao > 1200​
0​
C trong lò đốt nếu nhiệt trị của chất thải                
thấp sẽ không đạt vì vậy phải bổ sung nhiên liệu phụ như than, dầu FO, dầu                
DO,khíthiênnhiên.
Thời gian lưu của chất thải trong lò đốt đủ để chất cháy hết, đối với pha                
khí ít nhất là 2 giây còn với pha rắn phải một vài giờ tùy loại và kích thước                  
chất thải phải đảm bảo tiếp xúc tốt giữa oxy không khí với chất thỉa bằng               
đảotrộnpharắnvàtăngtốcđộdòngkhí.
Sản phẩm của quá trình đốt là khói lò có chứa bụi, các oxit kim loại               
nặng,cáckhíaxitvìvậyphảixửlýtrướckhichấtthảivàokhôngkhí.
Xửlýbằng:Cyclon,lọcđiện,lọctúi,tháprửa
Xử lý khí bằng tháp hấp thụ: dùng các dung dịch kiềm của sữa vôi,              
soodađểhấpthụhóahọc.
 Trocủalòđốtđemchônl




19
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội






1.3.3.Phươngpháptrơhóa:
Ổn định/ đóng rắn (Stabilization) là công nghệ trộn chất thải với ổn            
định/ chất đóng rắn nhằm cố định chất thải trong cấu trúc của vật liệu rắn               
hoặc tạo thành thể rắn bao lấy chất thải, làm cho chất thải nguy hại ít linh                
động hơn do giảm độ hòa tan, giảm độ bay hơi, ít phản ứng hơn, giảm độ                
độc hại của CTBNH và giảm sự rò rỉ của CTNH ra môi trường bằng cách               
baobọccáchlychấtthảinguyhạivớimôitrường.
Phươngphápnàybaogồm:
Sựtrộnlẫngiữachấtthảiximăngvớimộtsốvậtliệukhác.
 Tiêu hủy bằng cách cố định các chất độc có trong chất thải mà không               
gâyranguyhạilớnchonguồnnướchoặcđất.
Thíchhợpđểtiêuhủytrovàcácloạichấtthảicóchứakimloạinặng.
Đối với chất thải y tế phương pháp trơ hóa chỉ thích hợp để xử lý tro                
của lò đốt chất thải y tế. Cho vôi, nước, xi măng để trộn đều thành khối đồng                 
nhấtdướidạngcục,sauđóchuyểntớibãichônlấp.
Quá trinh này tương đối tốn kém nhưng thực hiện khá đơn giản. Không             
ứngdụngđượcchochấtthảinhiễmkhuẩn.
1.3.4.Tiêuhủybằngchônlấphợpvệsinh
Thường được coi là giải pháp tốt nhất đối với chất thải rắn thông             
thường (tức là chất thải không lây nhiễm). Đây là biện pháp xử lý chất thải y                

20
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
tế cổ xưa nhất và hiện nay vẫn được dùng phổ biến ở nhiều nơi trên khắp thế                 
giới – đặc biệt là những nước nghèo. Do phương pháp chôn lấp có công              
nghệ đơn giản và đặc biệt là chi phí đầu từ và chi phí xử lý thấp nhất so với                   
các phương pháp khác nên có phù hợp cho hầu như tất cả các bệnh viện đều                
cókinhtếkhókhăn.
Tuy nhiên, phương pháp này cũng có nhiều nhược điểm như yêu cầu            
phải có diện tích đất đủ lớn để chôn lấp chất thải y tế; là tác nhân gây ô                  
nhiễm môi trường đất và nguồn nước ngầm cao; là nguồn ủ cho các bệnh              
truyền nhiễm và gây thành dịch bệnh cho xã hội. Cho nên, hiện nay người ta               
khôngkhuyếnkhíchcácbệnhviệnsửdụngbiệnphápchấtthảiytế.
Chất thải dạng lỏng không nên chôn ở các bãi chôn lấp, tốt hơn là tiêu               
hủy xuống các hệ thống cống thoát hợp vệ sinh. Các chất thải đã xử lý và                
cặn lắng từ quá trình xử lý. Các chất thải đã xử lý theo các phương pháp như                 
tiệttrùngbằnghơinướchaythiêuđốttạoracácphầncặnlắngnhưtro.
Việc chôn lấp chất thải y tế nguy hại phải có quy trình xã hội do các cơ                 
quan chuyên môn hướng dẫn. Hiện tại, Việt Nam và nhiều nước trên thế giới              
đã có hướng dẫn kỹ thuật chôn lấp chất thải nguy hại. Việc chôn lấp chất               
thảiytếnguyhạiphảituântheohướngdẫnnày.
1.4.TÌNHHÌNHQUẢNLÝCHẤTTHẢIYTẾTRÊNTHẾGIỚI
Trên Thế giới việc quản lý chất thải bệnh viện đã được nhiều Quốc gia              
tiên tiến chú trọng từ rất lâu. Hàng năm các Quốc gia đó đều có những thống                
kê chính xác chất lượng chất thải y tế phát sinh, các chi phí cho vận hành và                 
khấuhaothiếtbịcũngnhưphíchoviệcđầutưnângcấpcảitạobệnhviện. 
1.4. TÁC ĐỘNG CỦA CHẤT THẢI Y TẾ TỚI MÔI TRƯỜNG VÀ           
SỨCKHỎECONNGƯỜI:
21
NguyễnThịThuHường

Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Chất thải bệnh viện tồn tại ở ba dạng: rắn, lỏng, khí và chúng có khả               
năng chuyển từ pha này sang pha khác hoặc được cố định vào một pha nào               
đói do quá trình biến đổi vật lý, hóa học và sinh học. Mặc dù lượng chất thải                 
bệnh viện so với tổng lượng chất thải sản sinh từ sản xuất công nghiệp và               
sinh hoạt không lớn, nhưng xét về mặt độc hại và tinh nguy hiểm (đặc biệt là                
rác thải y tế và nước thải từ khâu điều trị bệnh, phóng xạ, ) thì chúng gây ô                 
nhiễm môi trường đáng kể, ảnh hưởng đến sức khỏe và quá trình phát triển              
lâudàicủaconngười:
1.4.1.Ảnhhưởngcủachấtthảiytếtớimôitrường:
1.Ảnhhưởngcủachấtthảibệnhviệnđếnmôitrườngkhôngkhí:
Hiện nay nhiều nước trên thế giới và ở Việt Nam xử lý chất thải bệnh               
viện chủ yếu bằng phương pháp chôn lấp và thiêu đốt. Các phương pháp này              
có nguy cơ tác động rất lớn đến môi trường không khí nếu quy trình ký thuật                
không được bảo đảm đúng yêu cầu. Ví dụ, trong khâu thu gom vận chuyển              
rác thải tới nơi thiêu đốt: bụi trong rác thải sẽ phát tán ra không khí và được                 
gió phát tán đi xa. Tại những bãi chôn lấp do hoạt động của các xe chở rác,                 
người thu gom phế liệu mà một số lượng lớn bụi rác, đặc biệt là bào tử của                 
nhiều loại vi sinh vật phát tán vào không khí cùng với sự bay hơi của các                
dungmôihóachấtđộchại.
Các chất hữu cơ có trong rác thải bị phân hủy dưới tác dụng của các vi                
sinh vật hiếu khí và yếm khí tùy điều kiện tại những nơi thu gom, vận               
chuyển, chôn lấp sẽ sinh ra các khí độc khác nhau. Trong điều kiện phân hủy               
yếm khí sẽ sinh ra CH4, NH3, H2S Trong rác thải xảy ra quá trình lý, hóa                
học khác nhau như quá trình thủy phân, quá trình hòa tan làm cho pH giảm,               
22
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
các vi sinh vật phát triển mạnh bám vào các hạt bụi và lan tỏa khắp nơi có                 
thểgâybệnhdịchnguyhiểm.

Hoạt động của lò đôt chưa đúng tiêu chuẩn trong bệnh viện và ngoài             
khu vực thành phố thị xã, phát sinh các khí độc hại như Nox, CO, CO2,               
SO2. dioxin và bụi. Nếu chất thải đốt ở nhiệt độ t ≤ 900 độ C quá trình đốt                  
sẽphátsinhdioxingâynguyhiểmchongườivậnhànhlòđốt.
2.Ảnhhưởngcủachấtthảiytếđếnmôitrườngnước​:
Rác thải bệnh viện chứa nhiều hóa chất độc hại, vi sinh vật gây bệnh              
truyền nhiễm do vậy nếu không được quản lý đúng quy định chúng sẽ phát              
tán vào môi trường nước gây ô nhiễm nguồn nước. Mặt khác, nước thải bệnh              
viện không qua khâu xử lý nước thải ra các hệ thống cống rãnh chung là               
nguồn ô nhiễm độc hại đối với các nguồn nước mặt và nước ngầm ở khu vực                
xungquanh.
3.Ảnhhưởngcủachấtthảiytếtớimôitrườngđất:
Khi chất thải bệnh viện không được phân loại mà thải chung với rác             
thải sinh hoạt bằng cách đem chôn lấp tại các bãi rác, không đúng quy cách,               
nước rác sẽ ngấm xuống đất, rác tồn đọng trong đất sẽ gây ra sự thay đổi các                 
thànhphầnvàgâyônhiễmđấtởnơichônlấp.
Các quá trình hấp phụ chất độc hại, trao đổi ion với đất, quá trình kết               
tủa và phân hủy sinh học, đều làm cho đất bị ảnh hưởng theo hướng xấu               
đi.
1.4.2.Táchạicủachấtthảiytếlênsứckhoẻconngười:
1.Cácrủirotừchấtthảiytế
23
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
Chất thải y tế bao gồm một lượng lớn chất thải có đặc điểm như chất               
thải sinh hoạt chung và một tỷ lệ nhỏ hơn (khoảng 20%) các chất thải có khả                
năng gây rủi ro cao. Chất thải rắn y tế có thể tạo nên những mối nguy cơ                 
tiềmtàngchosứckhoẻconngười.
2.Cácloạihìnhrủiro
Việc tiếp xúc với chất thải y tế có thể gây nên bệnh tật hoặc tổn               

thương. Khả năng gây rủi ro từ chất thải y tế có thể do một hay nhiều đặc                 
trưngcơbảnsauđây:
▪ Chất thải y tế chứa đựng các yếu tố truyền nhiễm, là tác nhân             
nguyhạitrongrácthảiytế.
▪ Cáchoáchấtdượcphẩmcóthànhphầnđộc,tếbàonguyhiểm.
▪ Cácchấtchứađồngvịphóngxạ.
▪ Cácvậtsắcnhọncóthểgâytổnthương.
▪ Chấtthảicóyếutổảnhhưởngtâmlýxãhội.
3.Nhữngđốitượngcóthểtiếpxúcvớinguycơ
Tất cả mọi cá nhân tiếp xúc với chất thải y tế nguy hại là những ngưới                
có nguy cơ tiềm tàng, bao gồm những người làm việc trong các cơ sở y tế,                
những người làm nhiệm vụ vận chuyển các chất thải y tế và những người              
trong cộng đồng bị phơi nhiễm chất thải do hậu quả của sự bất cẩn và tắc                
tráchtrongcáckhuquảnlývàkiểmsoátchấtthải.
Dưới đây là những nhóm đối tượng chính có nguy cơ cao đối với tác              
hạicủachấtthảiytế:
24
NguyễnThịThuHường
Luậnvănthạcsỹkỹthuật TrườngĐạihọcBáchKhoaHàNội
▪ Bác sĩ, y tá, hộ lý và các nhân viên hành chính của bệnh viện,              
nhữngngườithựchiệncácthủthuậtxâmlấn,tiêm,thaybăng,v.v.
▪ Những người thực hiện nhiệm vụ phân loại, thu gom và vận           
chuyển chất thải y tế từ ngay tại nguồn về nơi tập kết của bệnh              
viện.
▪ Bệnhnhânđiềutrịnộitrúhoặcbệnhnhânngoạitrú.
▪ Kháchtớithămhoặcngườinhàbệnhnhân,ngườithămnuôi.
▪ Những công nhân làm việc trong các dịch vụ hỗ trợ bệnh viện phục             
vụ cho các cơ sở khám chữa bệnh và điều trị, chẳng hạn như giặt              
là,laocông,vậnchuyểnbệnhnhân,vệsinhtẩyuế.
▪ Những người làm việc trong các cơ sở xử lý chất thải (tại bãi đổ              

rácthải,cáclòđốtrác)vànhữngngườibớirác,thurác.
Chất thải y tế nguy hại phát sinh từ dịch vụ cơ sở y tế tư nhân, qui mô                  
lẻ, nằm rải rác cũng là nguồn thải có tiềm năng gây rủi ro về môi trường và                 
sức khoẻ do nguồn chất thải này thường khó kiểm soát và ít khi được chú ý                
tới. Đôi khi, ngay cả những tủ thuốc gia đình hoặc một số tế nạn xã hội như                 
tiêm chích ma tuý cũng là nguồn phát sinh chất thải y tế nguy hại có tiềm                
nănggâyrủirocaovềmôitrườngvàsứckhoẻ.
4. Cácnguycơtừchấtthảitruyềnnhiễmvàcácvậtsắcnhọn:
Các vật thể trong thành phần chất thải y tế nguy hại có thể chứa đựng               
một lượng rất lớn bất kỳ tác nhân vi sinh vật gây bệnh truyền nhiễm nào như                
tụ cầu, HIV, viêm gan B. Các tác nhân gây bệnh có thể xâm nhập vào cơ thể                 
thôngquacáchìnhthứcsau:
▪ Qua da, qua một vết thủng, trầy xước hoặc vết cắt trên da do vật              
sắcnhọngâytổnthương.
25
NguyễnThịThuHường