SKKN MÔN TOAN LƠP 4

PHÒNG GIÁO DỤC VÀ ĐÀO TẠO ĐỊNH HÓA
TRƯỜNG: TIỂU HỌC PHÚ ĐÌNH

SÁNG KIẾN KINH NGHIỆM

“PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC LẤY HỌC SINH LÀM TRUNG TÂM
TRONG MÔN TOÁN LỚP 4”
Người thực hiện: Ma Khắc Đoàn
Giáo viên giảng dạy: Lớp 4A
Trường: Tiểu học Phú Đình

Năm học: 2013 - 2014
MỤC LỤC
Trang 1
Trang
A/PHẦN MỞ ĐẦU: Trang 3
I/ Lí do chọn sáng kiến Trang 3
B/ PHẦN NỘI DUNG Trang 4
II/ Cơ sở thực tiễn Trang 4
III/ Nguyên nhân Trang 4
III.1. Mô hình phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm Trang 4
III.2. Những khó khăn khi thực hiện mô hình dạy học lấy học sinh
làm trung tâm Trang 5
III.2.1.Bước 1 : Nêu vấn đề Trang 5
III.2.2. Bước 2 : Giải quyết vấn đề Trang 5
III.2.2.1.Hoạt động 1 Trang 5
III.2.2.2. Hoạt động 2 Trang 6
III.2.2.3. Hoạt động 3 Trang 6
IV. Một ví dụ minh hoạ Trang 7
V. Kết quả đạt được Trang 10
VI BÀI HỌC KINH NGHIỆM Trang 12

TÀI LIỆU THAM KHẢO Trang 13
A. PHẦN MỞ ĐẦU
Trang 2
I/ LÍ DO CHỌN SÁNG KIẾN
Chương trình Sách giáo khoa đổi mới tuy đến nay đã thực hiện được
hết 3 cấp học, xong dường như, đối với nhiều giáo viên tiểu học, phương
pháp mà sách giáo khoa mới đòi hỏi là phải lấy học sinh làm trung tâm cho
mọi hoạt động dạy học, phải dạy học sinh tự phát hiện và làm chủ tiết học
quả là rất khó. Một phần là do đa số giáo viên đã quen với cách dạy truyền
thống. Phần khác, nếu dạy học theo phương pháp này, tuy lấy học sinh làm
trung tâm nhưng không vì thế mà giáo viên được “ nhàn” hơn thậm chí giáo
viên phải vất vả hơn vì phải chuẩn bị rất kĩ tại nhà và tới lớp cũng vẫn phải
linh hoạt theo học sinh. Hơn nữa, cách dạy này rất tốn thời gian và học sinh
nước ta còn chưa quen nên nhiều khi khó thực hiện hoặc thực hiện không có
hiệu quả. Tình trạng trên diễn ra ở rất nhiều trường, đặc biệt là đối với các
trường ở cấp huyện, xã nơi mà mặt bằng trình độ của học sinh tương đối
thấp.
Tuy thế, rõ ràng là phương pháp dạy học này là một phương pháp dạy
học rất hiệu quả. Chính vì vậy, Được sự nhất trí và tao điều kiện của BGH
và tổ chuyên môn tôi chọn đối tượng nghiên cứu là các em học sinh khối 4
và tập trung vào các em học sinh lớp 4A do tôi phụ trách với số học sinh là :
30 trong đó có 17 nữ, bản thân tôi luôn tâm huyết tìm tòi và nghiên cứu
nhằm thực hiện phương pháp dạy học này. Sáng kiến “phương pháp dạy
học lấy học sinh làm trung tâm trong môn toán học lớp 4” này chính là
những bài học mà bản thân tôi đã đúc rút qua quá trình dạy học và ứng dụng
rất thành công vào công tác giảng dạy thực tiễn.
B. PHẦN NỘI DUNG
II/ CƠ SỞ THỰC TIỄN
Trang 3
Cho dù bất cứ sáng kiến hay cách dạy hay nào, muốn đạt được hiệu

quả tốt nhất thì người giáo viên vẫn phải truyền đạt cho học sinh được đầy
đủ những nền tảng kiến thức chung về bài học mà sách giáo khoa đòi hỏi
cũng như đảm bảo được trình tự các bước lên lớp. Với phương pháp dạy học
lấy học sinh làm trung tâm này cũng vậy. Về cơ bản, tiết dạy vẫn đi theo
trình tự các bước như sau:
Bước 1 : Nêu vấn đề.
Bước 2 : Giải quyết vấn đề : Giới thiệu nội dung bài mới.
Bước 3 : Học sinh thực hành: Học sinh vận dụng những kiến thức đã
được giới thiệu ở bước 2 để giải các bài tập ở trong sách giáo khoa, sách bài
tập hoặc do giáo viên đề ra.
Trong 3 bước trên, bước 3 luôn là bước học sinh hoạt động độc lập vì
khi đó các em đã có được những kiến thức cần thiết. Chính vì thế, phương
pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm ở đây chủ yếu tập trung vào 2 bước
đầu, giai đoạn mà nhiều giáo viên thường chỉ “diễn xuất” một mình, không
có hoặc ít có sự tham gia của học sinh.
III. NGUYÊN NHÂN
Căn vào nội dung, mục đích của đề tài và qua thực tế giảng dạy, dự giờ
đồng nghiệp. Tôi nhận thấy cần phải đi sâu nghiên cứu làm sao giáo viên có
thể truyền đạt hết tất cả nội dung mà sách giáo khoa cung cấp. Tìm ra
nguyên nhân và đề ra các biện pháp khắc phục những khó khăn mà học sinh
thường gặp phải khi thực hiện mô hình dạy học lấy học sinh làm trung tâm.
III.1. MÔ HÌNH PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC LẤY HỌC SINH LÀM
TRUNG TÂM
Trang 4




III.2. NHỮNG KHÓ KHĂN KHI THỰC HIỆN MÔ HÌNH DẠY HỌC
LẤY HỌC SINH LÀM TRUNG TÂM

III.2.1.BƯỚC 1 : NÊU VẤN ĐỀ
Trong bước 1 khó khăn mà giáo viên gặp phải khi thực hiện theo mô
hình này là khâu “Tổ chức bàn bạc để định hướng giải quyết”. Lý do là vì
học sinh chưa quen với phương pháp này. Hơn nữa, lúc này các em chưa có
một kiến thức gì về vấn đề mà giáo viên nêu ra ( vì đây là bài mới chưa học).
Không sao. Điều đó là bình thường và dễ gặp phải bởi vấn đề mà giáo
viên nêu ra trong phần này là kiến thức của bài mới chưa học. Vì vậy, giáo
viên cũng không nên sửa ngay. Giáo viên chỉ cần tập hợp lại một số ý, dựa
vào ý của các em (nếu có) để định hướng suy nghĩ cho các em. Mục đích của
bước này đơn giản chỉ để tạo hứng thú đồng thời hướng các em vào nội dung
chính, trọng tâm của bài.
III.2.2. BƯỚC 2 : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
Trang 5
BƯỚC 1
BƯỚC 2
Nêu vấn đề
Giải quyết vấn đề
Giáo
Viên
nêu
vấn
đề
Tổ chức
bàn bạc
để định
hướng
giải
quyết
Từng học sinh tự
nghĩ cách giải quyết

Cá
nhân
Thảo
luận
trong
nhóm
nhỏ
Thảo luận trước lớp
cách giải quyết
Từng HS
trình bày
cách giải
quyết của
mình hoặc
nhóm mình
Toàn
lớp chất
vấn,
trao đổi,
thảo
luận
Giáo
viên
nhận
xét,
đánh
giá,
chốt lại
ý quan
trọng

III.2.2.1. HOẠT ĐỘNG 1 : Từng học sinh tự nghĩ cách giải quyết
Giáo viên có thể cho học sinh làm việc cá nhân trong khoảng ít phút
( một hoặc hai phút) theo hướng đã định ra trong phần nêu vấn đề, nên yêu
cầu các em ghi tắt ý kiến của mình ra một mảnh giấy. Sau đó, để công việc
của học sinh hiệu quả hơn, giáo viên có thể cho các em trao đổi theo cặp
hoặc theo nhóm. Hiệu quả nhất là nên làm việc theo những nhóm bốn học
sinh (vì thông thường, bàn học sinh là bàn ngồi hai người; tổ chức nhóm bốn
vừa dễ sắp xếp, đỡ tốn thời gian, dễ cho việc trao đổi của các em cũng như
việc quản lý của giáo viên, ít gây ồn ào trong công việc lập nhóm.)
III.2.2.2. HOẠT ĐỘNG 2 : Thảo luận trước lớp cách giải quyết.
Sau khi các nhóm đã thảo luận xong, giáo viên nên dành thời gian cho
ít nhất một hoặc hai học sinh được đứng trước lớp trình bày cách giải quyết
của mình hoặc của nhóm mình vì hoạt động này giúp rèn luyện tính tự tin,
năng lực trình bày và diễn đạt sự việc cho trẻ. Nếu thời gian hạn chế không
cho phép đại diện của tất cả các nhóm trình bày thì giáo viên nên treo bảng
phụ của các nhóm này lên bảng. Trong khi các đại diện trình bày, giáo viên
yêu cầu cả lớp lắng nghe, sau đó so sánh, trao đổi, thảo luận để nhận xét, bổ
sung ý kiến cho bạn và cho mình.
Ở hoạt động này, giáo viên nên yểm trợ về mặt sư phạm. Điều đó có
nghĩa là giáo viên nêu lại cho rõ các ý mà học sinh đã nói. ý đúng, ý hay.
Nói tóm lại là giáo viên chỉ yểm trợ về mặt sư phạm mà không yểm trợ về
mặt khoa học ở hoạt động thảo luận.
III.2.2.3. HOẠT ĐỘNG 3 : Giáo viên nhận xét, đánh giá.
Đây chính là lúc mà giáo viên đưa ra sự yểm trợ về mặt khoa học cho
học sinh. Giáo viên tổng kết thảo luận : nêu lại các cách làm của học sinh;
đánh giá đúng, sai, hay, dở, sau đó chốt lại ý quan trọng.(ý này có thể là một
Trang 6
trong những ý kiến của học sinh hoặc nếu học sinh chưa đưa ra được thì giáo
viên đưa ra ý của mình, trọng tâm của bài học).
Nói chung, khi thực hiện phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung

tâm, giáo viên có thể gặp một số khó khăn nhất định như học sinh không
quen, tốn thời gian, khó tổ chức và quản lý. Tuy nhiên, với cách tiến hành
như tôi đã trình bày ở trên, các khó khăn này sẽ được khắc phục và phương
pháp này chắc chắn phát huy hiệu quả tối ưu.
IV. MỘT VÍ DỤ MINH HOẠ
TOÁN 4 – TIẾT 73
DẠY BÀI : NHÂN VỚI SỐ CÓ 2 CHỮ SỐ
BƯỚC 1 : NÊU VẤN ĐỀ
a) GV nêu vấn đề : Tính 38 x 24 = ?
- Làm thế nào bây giờ ?
b) HS thảo luận, nói vắn tắt ý của mình…
c) GV dựa vào ý của HS để định hướng suy nghĩ :
- Đây là phép nhân với số có 2 chữ số, ta chưa học.
- Ta mới chỉ học cách nhân với số có một chữ số.
- Vậy phải tìm cách quy về phép nhân với số có một chữ số (hay
quy về các phép nhân đã học)
BƯỚC 2 : GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ :
Hoạt động 1 :
HS tự nghĩ cách nhân theo hướng nêu trên, ghi tắt vào giấy các ý riêng
của mình. Sau đó các em bàn bạc trong nhóm nhỏ (nhưng phải nói thì thầm).
Trong lúc đó GV đi quanh để giám sát, đôn đốc, khuyến khích các ý
hay, trả lời các câu hỏi của học sinh (GV cũng phải nói thầm).
Hoạt động 2 :
Trang 7
a)Một số học sinh lên công bố “phát minh” của mình (hoặc nhóm mình)
trước cả lớp. Học sinh này được nói và viết tự do trên bảng lớp. Chẳng hạn:
- HS A : + Tách 24 = 8 x 3 => 38 x 24 = 38 x (8 x 3) = (38 x 8) x 3
+ 38 nhân 8 là một phép nhân với số có một chữ số, em đã biết làm
+ 38 x 8 được bao nhiêu nhân tiếp với 3,cũng là nhân với số có một
chữ số, em biết làm rồi.

+ Cả lớp hoan hô. GV khen : tuyệt hay, giỏi !
- HS B: + Em tách theo phép cộng 24 = 7 + 8 + 9
+ Dùng quy tắc nhân một số với một tổng
38 x 24 = 38 x (7 + 8 + 9 ) = 38 x 7 + 38 x 8 + 38 x 9
+ Đây toàn là phép nhân với số có một chữ số, biết làm rồi.
+ Cả lớp hoan hô. GV khen …
- HS C : + Em dùng phép trừ 38 = 40 - 2
+ Dùng quy tắc nhân một hiệu với một số
38 x 24 = (40 – 2) x 24 = 40 x 24 – 2 x 24
+ 40 x 24 là nhân với số tròn chục : học rồi.
+ 2 x 24 là phép nhân với số có một chữ số, biết làm rồi.
+ Hoan hô… khen …
- HS D : + Em dùng phép cộng theo cách khác : 24 = 10 + 10 + 4
+ Dùng quy tắc nhân một một số với một tổng:
38 x 24 = 38 x (10 + 10 + 4 ) = 38 x 10 + 38 x 10 + 38 x 4
+ Phép nhân với 10 : quá dễ.
+ 38 x 4 là phép nhân với số có một chữ số: đã học.
+ Hoan hô… khen …
Trang 8
- HS E : + Em tách theo phép cộng : 24 = 20 + 4
+ 38 x 24 = 38 x (20 + 4 ) = 38 x 20 + 38 x 4
+ 38 x 20 : có dạng phép nhân với số tròn chục : đã học.
+ 38 x 4 là phép nhân với số có một chữ số: đã học.
+ Khen … Hoan hô…
- HS G : + Em bắt chước cách cộng viết : nhân số chục với số chục, số đơn
vị với số đơn vị : 3 x 2 = 6 ; 8 x 4 = 32
+ 38 x 24 = 632
+ Khen … Hoan hô…(mặc dù sai !)
b) Thảo luận về các “phát hiện” đã được công bố :
- Đúng, sai ?

- Cách nào gọn hơn, dễ làm hơn ?
- Cách nào dài, khó làm ?
- Cách nào quá đặc biệt ?
- ….Chẳng hạn :
- A làm hay nhưng nếu 38 x 17 thì làm sao tách 17 thành tích của
2 số ?
A trả lời: thế thì em tách 38.
Chất vấn : Tách thử coi.
38 = 2 x 19
Vậy 38 x 24 = 2 x 19 x 24 vẫn là nhân với số có hai chữ số.
A thừa nhận là kẹt đường, cách này không dùng được.
- B làm đúng song dài hơn C : ba phép tính dài hơn hai phép tính.
- C làm đúng nhưng không hay bằng E : phép trừ khó làm hơn phép
cộng.
Trang 9
- Cách làm của D và E cũng giống nhau nhưng D làm dài hơn.
- Cách làm của G sai vì không thể làm tính nhân giống như tính
cộng được ( chỉ tính 38 x 20 đã lớn hơn 700 rồi không thể bằng 632
được.)
- Cách làm của E hay nhất.
Hoạt động 3 :
a) GV tổng kết thảo luận để chốt lại cách làm của E sau đó nêu cách
tính thực tiễn như trong sách giáo khoa.
b) HS vận dụng giải bài tập.
V. KẾT QUẢ ĐẠT ĐƯỢC.
Trong quá trình tìm tòi học hỏi ở đồng nghiệp, bạn bè, sách báo… tôi
đã thử áp dụng vào thực tế lớp học của mình
Qua thời gian thực nghiệm suốt học kỳ I đã có kết quả rõ rệt. Kết quả
kiểm tra học kì I môn Toán thay đổi như sau:
Kết quả kiểm tra GHKI Kết quả kiểm tra CHKI

+ Tổng số học sinh : 30 + Tổng số học sinh : 30
Giỏi : 1 em = 3,3 % Giỏi : 18 em = 60 %
Khá : 1 em = 3,3 % Khá : 9 em = 30 %
TB : 23 em = 76,7 % TB : 3 em = 10 %
Yếu : 5 em = 16,7 % Yếu : 0 em = 0%
VI. BÀI HỌC KINH NGHIỆM
Phương pháp dạy học “lấy học sinh làm trung tâm” là một trong
những cách dạy học tiên tiến bậc nhất hiện nay. Khi thực hiện phương pháp
này trong các tiết toán trên lớp, tôi nhận thấy ban đầu đúng là các em còn
lúng túng bỡ ngỡ trong các thao tác nhưng qua một vài lần thực hiện và
Trang 10
được sự hướng dẫn tận tình của giáo viên (sự yểm trợ đúng lúc một số câu
hỏi, gợi ý, yểm trợ về mặt sư phạm hay về mặt khoa học,…) các em đã trở
nên quen dần và thậm chí còn tỏ ra rất thích thú vì bản thân các em được
trực tiếp tham gia vào bài học. Các em học tập hào hứng và hăng say hơn vì
hoạt động nhóm giúp giảm bớt căng thẳng đặc biệt là đối với những học sinh
có học lực yếu, không thể tự làm việc một mình. Học sinh có thể hỏi giáo
viên hoặc bạn bè ngay những điều mà các em không biết, không hiểu.(Điều
mà ở cách dạy truyền thống, khi giáo viên tự mình “diễn trình”, học sinh rất
ngại làm). Chính vì thế mà các tiết học đều đạt hiệu quả rất cao, hầu như mọi
học sinh đều hiểu bài và vì vậy bước thực hành ( HS giải bài tập) diễn ra rất
tốt.
Tuy nhiên, rõ ràng phương pháp dạy học này vẫn mang trong mình
nhiều nhược điểm. Hai trong số đó là việc giáo viên và học sinh chưa quen
lắm với cách dạy, học này và cách dạy, học này cũng khá tốn thời gian. Song
như tôi đã đề cập ở mục II.2, những khó khăn này sẽ dễ dàng được khắc
phục dựa vào lòng nhiệt tình, vào tâm huyết với nghề của người giáo viên.
Nếu người giáo viên “chịu khó đầu tư” kĩ cho tiết dạy tại nhà, nghiên cứu kĩ
về khả năng của từng học sinh để có sự sắp xếp chỗ ngồi hợp lý nhằm tạo
điều kiện cho học sinh có thể giúp đỡ nhau, trao đổi, thảo luận trong nhóm

cũng như giữa các nhóm. Thêm vào đó, đôi lúc giáo viên cũng cần phải
khích lệ, dặn dò học sinh chuẩn bị trước bài ở nhà.
Cuối cùng, cho dù phương pháp có hay đến mấy mà giáo viên sử dụng
không tốt đôi khi lại gây ra hiệu ứng ngược: làm học sinh rối tung và không
hiểu bài. Việc sử dụng quá nhiều cũng sẽ gây ra tâm lý nhàm chán ở học
sinh. Bởi vậy, giáo viên không nên chỉ sử dụng phương pháp này mà phải
biết kết hợp sử dụng một số phương pháp dạy học khác nữa nhằm tạo ra sự
phong phú trong việc dạy các môn khác nhau.
Trang 11
Nói tóm lại, để một tiết dạy được thành công, điều kiện quyết định
không phải là ở phương pháp mà ở chính người giáo viên. Và phương pháp
chỉ là một phương tiện giúp người giáo viên đạt được mục đích đó.
“Phương pháp dạy học lấy học sinh làm trung tâm” mà tôi vừa giới thiệu
trong sáng kiến này hi vọng sẽ là một phương tiện hiệu quả giúp cho các bạn
đồng nghiệp gần xa trong việc giảng dạy với phương châm “Tất cả vì học
sinh thân yêu!”
Trên đây là một vài kinh nghiệm nhỏ mà bản thân tôi đúc rút được qua quá
trình giảng dạy. Tuy nhiên do thời gian và năng lực có hạn chắc hẳn sẽ có
những thiếu sót.
Rất mong sự góp ý, giúp đỡ của quý thầy cô và bạn bè đồng nghiệp để sáng
kiến của tôi được hoàn thiện hơn và có hiệu quả thiết thực hơn trong công
tác giảng dạy.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Phú Đình, ngày 12 tháng 12 năm 2013
Người viết SKKN
Đánh giá xếp loại của Hội đồng thi đua



Ma Khắc Đoàn

TÀI LIỆU THAM KHẢO
Trang 12
STT Tên tác giả Tên tài liệu
Nhà
xuất bản
1
Đỗ Đình Hoan
Nguyễn Áng
V ũ Quốc Chung
Đỗ Tiến Đạt
Đỗ Trung Hiệu
Trần Diên Hiển
Đoàn Thái Lai
Phạm Thanh Tâm
Kiều Đức Thành
Vũ Dương Thuỵ …
Sách giáo khoa Toán
các lớp
1, 2, 3,4, 5
Sách giáo viên Toán
các lớp
1, 2, 3,4, 5
NXBGD
2
Đỗ Đình Hoan
Đỗ Trung Hiệu
Vũ Dương Thụy
V ũ Quốc Chung
Giáo trình
phương pháp

dạy học Toán ở Tiểu
học
NXB ĐHSP
Hà Nội
3
Tài liệu bồi dưỡng
giáo viên dạy lớp các
lớp
1, 2, 3,4, 5
BGD & ĐT
4
Một số tập san
Báo Thế giới trong ta
nói về
đổi mới phương pháp
dạy học ở Tiểu học
Tạp chí Báo
Thế giới trong
ta
Trang 13