skkn vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào việc dạy tác phẩm thơ trung đại trong chương trình ngữ văn lớp 10 thpt

Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY
TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI
TRONG CHƯƠNG TRÌNH NGỮ VĂN LỚP 10 THPT
I. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI

Xã hội ngày càng hiên đại đang biến đổi nhanh- sự bùng nổ thông tin, công nghệ
phát triển như vũ bão- thì không thể nhồi nhét vào đầu học sinh khối lượng kến thức
ngày càng nhiều, đòi hỏi hệ thống giáo dục phải có sự đổi mới trong vệc giáo dục đào
tạo con người nhằm đáp ứng nhu cầu của thời đại. Dạy học bộ môn Ngữ văn cũng
nằm trong sự thay đổi đó.
Các tác phẩm văn chương là sáng tạo tinh thần độc đáo của các nghệ sĩ, mỗi tác
phẩm mang sắc thái riêng. Bởi vậy đòi hỏi người giáo viên phải khéo léo biết vận
dụng các phương pháp dạy học tích cực để truyền tải kiến thức đến với học sinh bằng
con đường ngắn nhất, chính xác nhất. Điều này quả không dễ dàng bởi có những thể
loại tác phẩm nghệ thuật ngôn từ rất khó chẳng hạn như thơ trung đại ở chương trình
ngữ văn lớp 10. Các tác phẩm sáng tác khoảng trên dưới 1000 năm trước, cách xa
chúng ta về thời gian và cả phương thức tư duy nghệ thuật (hàm súc, lời ít, ý nhiều)
và nếu không đặt nó trong bối cảnh lịch sử xã hội, trong mối quan hệ với tư tưởng
tình cảm của chủ thể sáng tạo ra nó thì khó tránh khỏi cách phân tích hời hợt nông
cạn. Bên cạnh đó, thời lượng một tiết học quá ngắn, lượng kiến thức quá nhiều nên
nhiều người thầy chỉ chú trọng đến nội dung chính của bài mà xem nhẹ phương pháp
truyền tải, dẫn đến kết quả bài giảng chưa sâu, thiếu tính thuyết phục, học sinh cảm
nhận mơ hồ dẫn đến không hứng thú khi học văn, đặc biệt là các tác phẩm thơ trung
đại.
Vì vậy, tôi đã chọn đề tài: “Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào
việc dạy tác phẩm thơ trung đại trong chương trình Ngữ văn lớp 10 THPT” với
mục đích nhằm khắc phục phần nào đó những khiếm khuyết trên để gây hứng thú cho
học sinh học văn. Mọi sự cố gắng tìm tòi, nghiên cứu và giảng dạy đều nhằm mục tiêu
cuối cùng là giúp các em biết yêu, biết ghét, biết sống, biết làm người đúng như vai
trò của môn văn “Văn học là nhân học" (Mác Xim - Gorki). Nhưng trình độ có hạn,

thời gian không nhiều nên khó tránh khỏi sai sót.
Rất mong nhận được ý kiến trao đổi chân tình của các quý đồng nghệp.
II. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

1. Cơ sở lí luận:
Để chống áp đặt trong cảm thụ, phải bằng cách nào để phát huy tính chủ thể
học sinh trong tiếp nhận, người giáo viên cần kết hợp nhiều phương pháp khác
nhau trong dạy học. Hình thức tổ chức dạy học càng phong phú, đa dạng, phù hợp
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 1
BM 03 TMSKKN
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
với thực tiễn, đối tượng thì càng đem lại sự say mê, năng động, tăng khả năng hợp
tác giữa giáo viên và học sinh hơn.
Nghị quyết số 29-NQ/ TW hội nghị thứ 8 Ban chấp hành trung ương khóa XI
về đổi mới căn bản, toàn diện giáo dục và đào tạo đã khẳng định: Tiếp tục đổi mới
mạnh mẽ phương pháp dạy và học theo hướng hiện đại, phát huy tính tích cực, chủ
động, sáng tạo và vận dụng kiến thức, kĩ năng của người học, khắc phục lối truyền
thụ, áp đặt một chiều, ghi nhớ máy móc….
Phương pháp dạy học là cách thức làm việc của giáo vên và học sinh do giáo viên
chỉ đạo, nhờ đó mà học sinh lĩnh hội kiến thức, kĩ năng, kĩ xảo và hình thành thế
giới quan cộng sản chủ nghĩa cũng như phát tiển năng lực nhận thức.
Vận dụng các phương pháp dạy học là giáo viên có thể sử dụng linh hoạt các
phương pháp khác nhau trong cùng một tiết dạy, với từng đối tượng học sinh khác
nhau, phải làm sao “học là một quá trình kiến tạo”. Học sinh phải là người tìm tòi ,
khám phá, phát hiện, luyện tập khai thác thông tin. Thông qua việc phối hợp các
phương pháp mà giáo viên thể hiện trong bài dạy sẽ tạo điều kiện cho các em chủ
động tham gia vào quá trình tìm kiếm, khám phá, chiếm lĩnh tri thức, rèn luyện cho
học sinh kĩ năng cần thiết: tự học, tư duy, diễn đạt bằng lời nói, kĩ năng viết, trình
bày vấn đề trước đám đông,…tạo niềm vui và hứng thú say mê học tập cho các em.
Để rèn luyện được các kĩ năng đó, người giáo viên phải suy nghĩ, tìm tòi. Khi

lựa chọn các phương pháp dạy học một cách hơp lí, hiệu quả, linh hoạt, phù hợp với
đặc trưng môn học, cấp học, nội dung, tính chất của bài học, đặc điểm và trình độ
học sinh, thời lượng dạy học và các điều kiện dạy học cụ thể của trường, địa
phương. Theo đó, vị trí của người thầy là người không phải đứng giữa môn học và
học sinh mà ở cạnh học sinh, như một hướng dẫn viên, kích thích và duy trì hứng
thú học tập của học sinh- thầy chỉ là “chất xúc tác của quá trình dẫn thông tin”.
2. Cơ sở thực tiễn:
a.Thực trạng học văn của học sinh:
Trong thực tiễn giảng dạy bộ môn Ngữ văn ở nhà trường THPT nói chung, phần văn
học trung đại nói riêng, một bộ phận học sinh có tư tưởng chán hoặc xem nhẹ môn
văn chỉ quan tâm đến các môn thuộc lĩnh vực tự nhiên để thi vào các khối, các
trường Đại học, Cao đẳng mà mình đã chọn. Đa số học sinh chưa phát huy được kĩ
năng tự học, tính sáng tạo, mà chủ yếu thụ động ngồi nghe, ghi chép kiến thức do
thầy truyền đạt tức là dựa vào hoạt động của giáo viên là chính. Các tác phẩm văn
học trung đại trong chương trình ngữ văn lớp 10- khó khăn nhất là xa cách về thời
gian lịch sư, hàng rào ngôn ngữ (văn bản chủ yếu viết bằng chữ Hán và chữ Nôm và
tìm hiểu thông qua bản dịch. Trong bản dịch có từ ngữ chưa sát với nguyên tác),
khác về tư duy nghệ thuật, cách sử dụng các thi liệu, bút pháp thiên về ước lệ, tượng
trưng.Vì vậy, trong các giờ đọc văn, giáo viên phát vấn chỉ có một vài học sinh có
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 2
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
tinh thần xây dựng bài từ đầu cho đến cuối tiết học. Còn đa số học học sinh khác
ngồi yên, đặc biệt là đối với học sinh yếu, kém. Khi giáo viên gọi bất kì một học
sinh nào trả lời câu hỏi. Học sinh đó chỉ đứng lên rồi yên lặng mà không có câu trả
lời. Từ đó làm cho giờ học trở nên trầm lắng, ít sôi động.
Chúng ta còn thấy một thực tế khác đó là một số học sinh chưa có kĩ năng viết
như chữ quá xấu, sai lỗi chính tả, không biết dùng từ, đặt câu.
b. Thực trạng dạy văn của giáo viên:
Một số giáo viên trong giờ dạy, chỉ chú trọng công việc khai thác trọng tâm kiến
thức của bài học mà không rèn luyện cho học sinh kĩ năng tự học và các kĩ năng

khác.Có giáo viên chỉ chú trọng trau chuốt lời giảng cho hay để trình bày nội dung
tác phẩm theo cảm thụ của mình và áp đặt, bắt buộc học sinh phải thừa nhận, yêu
cầu các em học thuộc rồi lặp lại. Điều này cũng giúp học sinh hiểu một phần cái hay
cái đẹp của tác phẩm văn chương nhưng đồng thời cũng làm cho các em tưởng rằng
nội dung tác phẩm chỉ gói gọn trong ngần ấy điều giáo viên đã cho ghi chép. Các em
sẽ không thấy hết tính phong phú của tác phẩm văn chương trung đại. Sự thiếu sáng
tạo, tự chủ của học sinh cũng bắt nguồn một phần ở cách dạy của giáo viện như đã
nói ở trên sẽ dẫn đến một hậu quả tất yếu là học sinh có thói quen thụ động, làm
theo khuôn mẫu. Và vì thế trong giờ kiểm tra, thi cử nhiều học sinh quay cóp, chép
tài liệu.
Chính vì vậy, việc phối hợp tốt các phương pháp dạy học tích cực trong việc giảng
dạy một tác phẩm thơ sẽ tạo hứng thú, rèn luyện được các kĩ năng cho học sinh. Từ
đó giáo viên giúp học sinh trở nên năng động, sáng tạo, tự khẳng định mình. Đây là
biện pháp để khắc phục những khó khăn, thực trạng về dạy học văn. Nhằm nâng cao
chất lượng giảng dạy ở bộ môn Ngữ văn trong nhà trường phổ thông.
Từ thực trạng dạy học Ngữ văn ở nhà trường phổ thông nói chung và dạy tác
phẩm thơ trung đại trong chương trình Ngữ văn lớp 10 nói riêng, tôi xin trao đổi, chia
sẻ kinh nghiệm: “Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào việc dạy tác
phẩm thơ trung đại trong chương trình Ngữ văn lớp 10 THPT” cùng các đồng
nghiệp. Nhằm hướng dẫn học sinh tiếp cận và khai thác tác phẩm có hiệu quả, giúp
học sinh hứng thú với bài học. Kính mong sự góp ý của quý thấy cô.
III. TỔ CHỨC THỰC HIỆN CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC
VÀO VIỆC GIẢNG DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI Ở TRƯỜNG THPT
Có nhiều phương pháp dạy học tích cực như: vấn đáp, thuyết trình, đàm thoại,
nêu vấn đề, phương pháp nghiên cứu trường hợp điển hình, đóng vai, trò chơi, dạy
học theo dự án, trực quan…
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 3
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
Trong các phương pháp nêu trên, khi thực hiện một tiết dạy, tùy vào bài dạy
có thể vân dụng kết hợp các phương pháp khác nhau trong quá trình hướng dẫn học

sinh tiếp nhận tác phẩm văn chương. Nhằm tạo hứng thú, rèn được các kĩ năng cho
học sinh, trong hoạt động dạy học, tôi đã phối hợp nhuần nhuyễn các phương pháp
sau: Phương pháp vấn đáp, thuyết trình, nêu và giải quyết vấn đề, thảo luận nhóm,
phương pháp trực quan. Đó chính là những giải pháp nhằm giúp học sinh chủ động,
sáng tạo trong việc tiếp nhận tác phẩm văn học.
1. Phương pháp vấn đáp:
Giáo viên đặt câu hỏi để học sinh trả lời. Qua đó, học sinh lĩnh hội được nội
dung. Phương pháp này rèn luyện cho học sinh bản lĩnh, tự tin, khả năng diễn đạt tốt
một vấn đề trước đám đông. Muốn thực hiện mục đích trên đòi hỏi giáo viên phải
xây dựng được hệ thống câu hỏi phù hợp với yêu cầu, nội dung bài học, điều kiện
học tập, xác định được vai trò, chức năng của từng câu hỏi, các yếu tố nối các câu
hỏi. Giáo viên dự kiến các phương án trả lời của học sinh để có thể chủ động đổi
hình thức, cách thức, mức độ hỏi. Giáo viên có thể dẫn dắt học sinh bằng những câu
hỏi phụ, để tránh đơn điệu nhàm chán, tạo hứng thú cho học sinh, tăng tính hấp dẫn
cho giờ học.
2. Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề:
a. Hoạt động nêu vấn đề của giáo viên:
Giáo viên tổ chức, xây dựng, tạo ra những giả thiết, những dữ kiện và yêu cầu
giải pháp để người đọc đi tìm lời giải. Tức là giáo viên làm xuất hiện bên trong ý
thức của học sinh một mâu thuẫn nhận thức tự giác, một nhu cầu bên trong muốn
giải quyết mâu thuẫn đó.
Giáo viên lập kế hoạch các bước giải, lập kế hoạch cho quá trình đi đến lời
giải, làm cho quá trình đó trở nên thuận lợi, kích thích học sinh nỗ lực, chủ động giải
quyết một phần vấn đề.
Nêu vấn đề được cụ thể hóa bằng những câu hỏi gọi là câu hỏi nêu vấn đề.
Các câu hỏi nêu vấn đề được đặt trong một hệ thống và thống nhất với mục tiêu bài
học. Thông thường giáo viên đưa ra câu hỏi, hỏi dồn hoặc gợi tìm, kết hợp với quan
sát tinh tế và đánh giá chính xác.
Câu hỏi nêu vấn đề có nhiều mức độ: yêu cầu học sinh tái hiện, yêu cầu học
sinh phải tư duy, yêu cầu học sinh cùng một lúc phải vận dụng nhiều năng lực khác

nhau để giải quyết vấn đề…
b. Hoạt động giải quyết vấn đề của học sinh:
Đây là một hoạt động mà học sinh thể hiện rõ nhất sự năng động và tích cực
của học sinh.
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 4
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
Trước vấn đề giáo viên nêu ra, học sinh chấp nhận mâu thuẫn của cái khách
quan thành mâu thuẫn và nhu cầu bên trong của bản thân để mình trở thành chủ thể
của hoạt động nhận thức.
Con đường tư duy của người học là quá trình tìm tòi, phát hiện kiến thức
bằng việc đưa ra các lời giải của bài toán nhận thức một cách thích hợp, sáng tạo,
tức là biết nắm bắt và xử lí các tình huống có vấn đề.
Thông qua việc đối thoại trực tiếp với giáo viên, đối thoại với nhau (Khi thảo
luận, thuyết trình, phản biện…) mà học sinh nhận thức sâu sắc bài học.
Phương pháp này giúp học sinh vừa nắm bắt tri thức mới vừa nắm được
phương pháp chiếm lĩnh tri thức đó, phát triển tư duy tích cực sáng tạo, một năng
lực thích ứng với đời sống.
c. Phương pháp dạy học thuyết trình:
Trong quá trình giảng bài giáo viên có thể diễn đạt vấn đề dưới dạng nghi
vấn, gợi mở để gây tình huống lôi cuốn sự chú ý của học sinh. Hoặc giáo viên đưa
vào bài học một số giả thuyết hoặc quan điểm có tính chất mâu thuẫn. Tình huống
này đòi hỏi học sinh phải lựa chọn quan điểm đúng sai, có lập luận về sự lựu chọn.
d. Phương pháp dạy học thảo luận nhóm:
Các thành viên trong nhóm chia sẻ băn khoăn, kinh nghiệm của bản thân,
cùng nhau xây dựng nhận thức mới. Bài học trở thành quá trình học hỏi lẫn nhau,
không phải là tiếp nhận thụ động từ giáo viên.
Thành công của bài học phụ thuộc vào sự nhiệt tình của mọi thành viên. Vì vậy giáo
viên phải biết tổ chức, chọn ra những nội dung phù hợp, hoạt động nhanh, tránh
mang tính hình thức. Trong hoạt động nhóm, tư duy tích cực của học sinh phải được
phát huy.

g. Phương pháp dạy học theo trực quan:
Ở phương pháp này, giáo viên chuẩn bị một số hình ảnh liên quan đền bài
học. Lên lớp, thông qua việc quan sát hình ảnh, học sinh rút ra nội dung vấn đề.
Tóm lại, trong hoạt động dạy học giáo viên cần vận dụng nhiều phương pháp
để hướng dẫn học sinh tiếp thu bài học. Mỗi hình thức đều có ưu, nhược điểm riêng.
Giáo viên cần phối hợp các phương pháp một cách phù hợp nhằm đem lại sự hứng
thú cho học sinh trong học tập, phát huy được tính chủ động, sáng tạo của học sinh
trong việc tiếp thu kiến thức và rèn luyện thêm cho học sinh một số kỹ năng khác
như: Kỹ năng nói, sự tự tin khi trình bày vấn đề trước tập thể.
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 5
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
QUÁ TRÌNH THỰC NGHIỆM CÁC PHƯƠNG PHÁP
TRONG MỘT SỐ BÀI DẠY CỤ THỂ
1. Bài Tỏ lòng của Phạm Ngũ Lão (Ngữ văn 10, Tập một)
Để tạo hứng thú, niềm say mê học tập và rèn luyện các kĩ năng cho học sinh,
khi dạy bài Tỏ lòng- Phạm Ngũ Lão, tôi đã phối hợp các phương pháp dạy học tích
cực sau trong một số tình huống cụ thể của bài dạy:
a. Phương pháp vấn đáp tái hiện:
Thông thường phần tiểu dẫn của bài học chỉ giới thiệu khái quát về tác giả và
tác phẩm. Do đó yêu cầu học sinh hoạt động nhanh. Học sinh chỉ chỉ cần quan sát và
đọc là phát hiện ra vấn đề. Để tái hiện kiến thức giáo viên thường đưa ra câu hỏi:
Phần tiểu dẫn giới thiệu những nội dung cơ bản nào ? Hãy trình bày cụ thể từng nội
dung ?
Nếu học sinh không phát hiện được các nội dung giới thiệu trong phần tiểu
dẫn hoặc phát hiện thiếu, chưa chính xác, giáo viên có thể dẫn dắt học sinh bằng câu
hỏi phụ, nhằm định hướng cho học sinh phát hiện chính xác vấn đề như: Phần tiểu
dẫn giới thiệu hai nội dung cơ bản, đó là những nội dung nào ? Giới thiệu cụ thể
từng nội dung ? Hoặc dựa vào phần tiểu dẫn giới thiệu những nét chính về tác giả,
tác phẩm ?
Sử dụng phương pháp này có tác dụng tạo hứng thú cho học sinh trung bình,

yếu kém, nhằm kích thích hoạt động học tập của đối tượng này.
b. Phương pháp thuyết trình:
Để thu hút sự chú ý của người học và tích cực hóa phương pháp thuyết trình
cho bài dạy. Ở tiết học trước hoặc ngay khi mở đầu bài dạy, tôi đã thông báo cho
học sinh vấn đề dưới hình thức câu hỏi định hướng để học sinh chuẩn bị. Công việc
tiếp theo, tôi chia lớp thành bốn nhóm và yêu cầu mỗi nhóm chuẩn bị một vấn đề
liên quan đến hình ảnh người tráng sĩ, ba quân, xoay quanh những câu hỏi mà giáo
viên đặt ra.
- Nhóm 1: Hình ảnh người tráng sĩ?
- Nhóm 2: Hình ảnh ba quân?
- Nhóm 3: Hình ảnh tráng sĩ, hình ảnh ba quân có mối liên hệ như thế nào?
- Nhóm 4: “Hào khí Đông A”, thể hiện ở hai câu đầu như thế nào?
Tỏ lòng là bài thơ chỉ có 28 chữ nhưng đã mang đến cho chúng ta nhiều nội
dung và ý nghĩa sâu sắc. Bài chỉ được dạy trong một tiết, vì vậy khi hoạt động cần
chú ý yếu tố thời gian.
- Mỗi nhóm có 2 phút để trình bày vấn đề đã được chuẩn bị. Sau khi chuẩn bị,
trưởng nhóm lên thuyết trình, các nhóm khác lắng nghe, sau đó đánh giá nội dung,
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 6
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
cách trình bày hoặc có thể phản biện, tiếp tục bàn bạc để đi đến thống nhất vấn đề
mục tiêu cần đạt của bài học. Sau cùng giáo viên chốt lại những vấn đề cơ bản.
Phương pháp này rèn luyện cho học sinh kĩ năng nói, trình bày một vấn đề
trước đám đông, khả năng tư duy, sáng tạo của học sinh trong giờ học.
c. Phương pháp thảo luận nhóm:
Trong quá trình dạy bài thơ Tỏ lòng, tôi đã sử dụng một số câu hỏi thảo luận nhóm
và thực hiện ở các lớp 10A5, 10A7, 10A10 năm học 2012- 2013, Trường THPT
Tam Phước.
- Chia lớp thành 2 nhóm, mỗi dãy một nhóm.
- Thời gian thảo luận từ 1- 2 phút.
- Thời gian trình bày 2 phút.

+ Nhóm 1: Quan niệm về chí làm trai của Phạm Ngũ Lão là như thế nào ?
Quan niệm như vậy có phải là một cách vinh danh cá nhân không ?
+ Nhóm 2: Nhận xét về chí làm trai của Phạm Ngũ Lão ? Chí làm trai có tác
dụng gì đối với con người xã hội lúc bấy giờ ?
- Mỗi nhóm ghi ý kiến của mình vào bảng phụ. Sau thời gian ấn định, đại diện
nhóm sẽ dùng bảng phụ để trình bày.
- Giáo viên yêu cầu học sinh các nhóm khác nhận xét chéo, bổ sung phần trả lời
của nhóm bạn.
- Giáo viên nhận xét và củng cố lại.
- Khâu cuối cùng giáo viên cho điểm các nhóm, với mục đích khuyến khích sự
tìm tòi của các nhóm.
d. Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề:
Sau khi đọc hiểu xong phần nội dung và ngệ thuật của tác phẩm, tôi muốn học
sinh đánh giá lại tác phẩm một cách khái quát bằng việc tìm ra ý nghĩa của văn bản.
Sử dụng phương pháp này sẽ tác động mạnh mẽ đến ý thức sáng tạo của học
sinh. Giáo viên đưa ra câu hỏi để tất cả học sinh cùng phải suy nghĩ nhằm tìm ra câu
trả lời cho mình: Suy nghĩ của anh/chị sau khi học xong bài thơ “Tỏ lòng”?
- Yêu cầu học sinh đối thoại trực tiếp với giáo viên.
- Giáo viên gọi 2- 3 học sinh trình bày suy nghĩ của mình.
- Giáo viên yêu cầu các học sinh khác nhận xét câu trả lời của bạn và suy nghĩ
của mình.
- Cuối cùng, cô giáo nhận xét, củng cố lại.
e. Phương pháp trực quan:
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 7
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
Để củng cố bài học giáo viên cho học sinh xem hình ảnh Phạm Ngũ Lão, hình
ảnh ba quân (chú ý hình ảnh chỉ mang tính minh họa). Giáo viên đưa ra câu hỏi
nhằm củng cố bài học cho học sinh: Em có suy nghĩ gì sau khi xem xong hình ảnh
trên?
- Học sinh quan sát hình sẽ khái quát được nội dung vấn đề nhằm củng cố bài

học.
- Phương pháp dạy học trực quan giúp học sinh có hứng thú trong học tập và
phát triển trí tuệ thông qua sự kết hợp giữa kênh chữ và trực quan (kênh hình ảnh)
- Khi sử dụng phương pháp trực quan giáo viên cần phải:
+ Kết hợp hài hòa giữa slide hình ảnh với ý thơ.
+ Cần đầu tư trong việc tìm kiếm hình ảnh, cắt phim để lấy được những tư liệu
chính xác, sinh động nhất, nhằm tránh tình trạng sử dụng nhiều hình ảnh và hiệu ứng
sẽ bị loãng.
+ Chú ý yếu tố thời gian.
2. Bài Đọc Tiểu Thanh kí của Nguyễn Du (Ngữ văn 10, Tập một)
Khi dạy tác phẩm này tôi đã phối hợp các phương pháp sau:
a. Phương pháp vấn đáp tái hiện:
Học sinh đã được tìm hiểu về tác giả Nguyễn Du ở chương trình lớp 9. Ở bài
dạy này, giáo viên yêu cầu học sinh giới thiệu khái quát về tác giả nhằm kiểm tra kiến
thức cũ và kĩ năng tự học bài của học sinh. Giáo viên đưa ra câu hỏi:
- Em hãy giới thiệu những nét khái nhất về cuộc đời và sự nghiệp của tác giả
Nguyễn Du ?
- Từ trả lời của học sinh, giáo viên nhận xét và giới thiệu nhanh những nét chính
về tác giả.
b. Phương pháp thuyết trình:
Với việc vận dụng phương pháp này, tôi sẽ nêu lên vấn đề ở hai câu thơ đầu của
bài thơ, nhằm cho học sinh cảm nhận được số phận bất hạnh của Tiểu Thanh, sự đồng
cảm của chính tác giả. Với phương pháp này, học sinh đã có sự chuẩn bị kĩ cho bài
thuyết trình.
Giáo viên nêu vấn đề với câu hỏi: Hai câu thơ đầu đã thể hiện niềm thổn thức
của một tấm lòng nhân đạo bao la. Ý kiến của anh/chị?
- Giáo viên ấn định thời gian trình bày là 2 phút cho mỗi bài thuyết trình.
- Sau thời gian chuẩn bị, giáo viên chỉ định bất kì 3 học sinh lần lượt thuyết trình.
Các học sinh khác cùng lắng nghe để nhận xét, bổ sung.
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 8

Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
- Sau đó giáo viên nhận xét nội dung, cách thức thuyết trình, trong khi nhận xét
thường có những lời động viên, khích lệ.
c. Phương pháp nêu và giải quyết vấn đề:
Dạng câu hỏi này yêu cầu học sinh vừa tái hiện vừa phải tư duy để suy luận.Tôi
chọn hai câu cuối của bài thơ:
Câu hỏi: Em có cảm nhận gì khi đọc hai câu cuối?Tại sao Nguyễn Du lại kết
thúc bài thơ bằng một câu hỏi?
- Học sinh đối thoại trực tiếp.
- Trong trường hợp, học sinh không có câu trả lời, giáo viên sẽ có câu hỏi gợi
mở, nhằm định hướng cho việc trả lời của học sinh như: Câu “Thiên hạ ai người khóc
Tố Như” gợi lên cho em suy nghĩ gì ?
Tại sao đang bàn luận về Tiểu Thanh, kết thúc bài thơ Nguyễn Du lại nói về
mình? Như vậy có mâu thuẫn trong cảm xúc không?
- Giáo viên có thể phát vấn nhiều học sinh, nhằm tìm kiếm nhiều phương án trả
lời khác nhau, để đi đến thống nhất về nội dung.
d. Phương pháp thảo luận nhóm:
Trong bài dạy này, một số câu hỏi thảo luận nhóm tôi đã thực hiện ở nhiều lớp
của nhiều năm học gần đây.
- Thời gian thảo luận là 2 phút. Chia lớp thành 2 nhóm. Mỗi nhóm chuẩn bị bảng
phụ thảo luận hai nội dung: Nhận xét về nghệ thuật của bài thơ? Tác động của bài
thơ trong hoàn cảnh hiện nay?
- Học sinh thảo luận, trình bày ý kiến của nhóm mình lên bảng phụ.
- Sau khi hoàn thành, học sinh 4 nhóm đem treo bảng phụ của mình lên bảng trên
lớp.
- Học sinh nhận xét sản phẩm của nhóm nào đầy đủ, có cần bổ sung thêm gì nữa
không.
- Giáo viên nhận xét, củng cố.
- Chú ý trong các giờ hoạt động nhóm, thành viên trong nhóm phải được nhóm
trưởng cử lên thay phiên nhau trình bày.

KẾT QUẢ THỰC HIỆN KẾT HỢP CÁC PHƯƠNG PHÁP
Qua thực nghiệm tôi nhận thấy rằng: Khi vận dụng các phương pháp dạy học
tích cực trong việc dạy tác phẩm thơ trung đại chương trình Ngữ văn lớp 10 có nhiều
tác dụng:
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 9
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
- Tạo không khí học tập nhẹ nhàng, học sinh dễ bộc lộ kiến thức từ mối quan hệ
tương tác, thân thiện giữa thầy và trò.
- Tạo được bầu không khí văn chương, một không khí đối thoại, phát vấn hai
chiều làm cho học sinh hứng thú, sôi nổi. Đó là sự thành công của giờ dạy.
- Rèn luyện các kĩ năng như nói, thuyết trình, tự học, viết, tư duy…
IV. HIỆU QUẢ CỦA ĐỀ TÀI.
Từ thực tế vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào giảng dạy tác
phẩm thơ trung đại trong chương trình Ngữ văn lớp 10, tôi thấy đây là phương pháp
giảng dạy có tính khà thi:
1.Về phía giáo viên:
Giáo viên sẽ linh hoạt, ứng xử kịp thời và khéo léo trước các tình huống. Nếu
trong giờ học, khi học sinh tư duy, gặp cản trở giáo viên sẽ kịp thời dẫn dắt, nêu câu
hỏi để hướng học sinh đến vấn đề trọng tâm góp phần tích cực nâng cao chất lượng
giảng dạy môn Ngữ văn.
2.Về phía học sinh:
Lớp học rất hào hứng trước vấn đề giáo viên đưa ra, nhiều học sinh tranh
nhau để trả lời, nhóm thảo luận sôi nổi, thuyết trình say sưa, phản biện quyết liệt. Từ
đó tiết học trở nên sinh động, các em hứng thú tham gia vào quá trình học tập.
Qua tiết dạy rất nhiều kĩ năng của học sinh được hình thành có điều kiện hòa nhập
cuộc sống.
3.Kết quả kiểm tra:
Sau khi vận dụng các phương pháp dạy học tích cực trong một giờ đọc văn cụ
thể.Tôi nhận thấy học sinh có những chuyển biến tích cực như sau:
BẢNG SỐ LIỆU KHẢO SÁT KẾT QUẢ KHI CHƯA THỰC NGHIỆM VÀ

SAU KHI THỰC NGHIỆM :
* Khi chưa thực nghiệm:
Lớp Sĩ số Kém Yếu TB Khá Giỏi
10A5 42 3 học sinh
(7.14%)
7 học sinh
(16.6%)
28 học sinh
(66.6%)
4 học sinh
(9.52%)
0
10A7 43 4 học sinh
(9.3%)
9 học sinh
(20.9%)
28 học sinh
(65.1%)
2 học sinh
(4.7%)
0
10A10 41 5 học sinh
(12.2%)
8 học sinh
(19.5%)
28 học sinh
(68.3%)
2 học sinh
(4.9%)
0

VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 10
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
* Sau khi thực nghiệm:
Lớp Sĩ số Kém Yếu TB Khá Giỏi
10A5 42 0 3 học sinh
(7.1%)
27 học sinh
(64.2%)
10 học sinh
(23.8%)
2 học sinh
(4.76%)
10A7 43 0 4 học sinh
(9.3%)
25 học sinh
( 58.1%)
11 học sinh
(25.6%)
3 học sinh
(7.0%)
10A1
0
41 0 6 học sinh
( 14.6%)
26 học sinh
( 63.4%)
8 học sinh
(19.5%)
1 học sinh
(2.5%)

* So sánh trước và sau khi thực nghiệm:
Xếp loại bài
kiểm tra
Trước khi thực
nghiệm
Khi thực nghiệm Tỉ lệ
Giỏi 0% 4.76% Tăng 4.76%
Khá 6.3% 23 % Tăng 16.7%
TB 66.7% 61.9% Giảm 4.8%
Yếu 19.0% 10.3% Giảm 8.7%
Kém 9.5% 0% Giảm 9.5%
Từ kết quả quá trình thực nghiệm vận dụng phối hợp các phương pháp dạy
học tích cực vào một bài đọc văn cụ thể tôi nhận thấy kết quả học tập của học sinh
có tiến bộ rõ rệt. Số lượng học sinh hứng thú trong các giờ học tăng hơn, các em tích
cực phát biểu xây dựng bài. Đa số các em đều nắm được những nội dung kiến thức
cơ bản.
V. ĐỀ XUẤT, KHUYẾN NGHỊ, KHẢ NĂNG ÁP DỤNG.
Dạy ngữ văn là một công việc hết sức khó khăn, dạy phần văn học trung đại
trong chương trình ngữ văn lớp 10 lại càng khó khăn hơn. Bởi vì không phải đơn
giản là nhồi nhét vào đầu học sinh khối lượng kiến thức áp đặt mà dạy học văn là
một quá trình đối thoại giữa học sinh - thầy giáo và tác giả đằng sau văn bản giúp
học sinh giao tiếp vượt thời gian, không gian được phản ánh trong từng tác phẩm.
Vận dụng các phương pháp dạy học tích cực vào thực tiễn là một phương pháp dạy
học có tính khoa học và cơ sở thực tiễn vững vàng. Điều đó đã thể hiện rõ quan
điểm dạy học phát huy tính chủ động, sáng tạo của người học, là cơ sở tiền đề cho
việc đổi mới phương pháp dạy học ở các nhà trường phổ thông hiện nay.
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 11
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
Để đề tài phát huy hiệu quả cao nhà trường cần tạo điều kiện cho tổ chuyên
môn có thể thường xuyên tổ chức các chuyên đề bàn về phương pháp dạy học, để

giúp các giáo viên nâng cao trình độ chuyên môn.
Các giáo viên khi lên lớp cần đầu tư nhiều thời gian để nghiên cứu nội dung
bài dạy trước khi thiết kế bài giảng, nhằm lựa chọn những phương pháp dạy học phù
hợp với nội dung khác nhau của từng phần trong bài dạy, phù hợp các đối tượng
khác nhau trong lớp học.
Tuy nhiên để phát huy hiệu quả của chuyên đề thì không chỉ áp dụng kết hợp
các phương pháp trong một bài cụ thể của môn Ngữ văn mà cần áp dụng cho tất cả
chương trình bộ môn Ngữ văn, cho tất cả các môn học ở nhà trường phổ thông.
Đối với mỗi giáo viên cần lên kế hoạch phối hợp các phương pháp cho bài
học cụ thể ngay từ đầu năm học.
Nhà trường cần có những tư liệu về phim ảnh liên quan đến bài học, giúp cho
môn học được sinh động hơn, xây dựng câu lạc bộ thơ văn trong nhà trường.
Sở giáo dục thường xuyên tổ chức các lớp nâng cao chuyên môn nghiệp vụ
cho giáo viên. Tổ chức các buổi hội thảo chuyên đề bàn về đổi mới phương pháp
giảng dạy.
Với đề tài này, tôi muốn đóng góp một phần nhỏ bé của mình vào việc phối
hợp các phương pháp dạy học tích cực trong một bài đọc văn cụ thể ở chương trình
lớp 10. Nhằm góp phần nâng cao chất lượng dạy học ở nhà trường THPT hiện nay.
Vì thế tôi mong các thầy cô đang giảng dạy ở nhà trường phổ thông, các thầy cô làm
công tác quản lí, nghiên cứu đóng góp ý kiến, chia sẻ kinh nghiệm, để chuyên đề
mang lai hiệu quả cao hơn nữa. Xin chân thành cảm ơn!
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 12
Người thực hiện: Đào Thị Thúy Hằng Trường THPT Tam Phước
VI.TÀI LIỆU THAM KHẢO
1. Phương pháp dạy học văn (NXB Hà Nội, 1995, Nguyễn Văn Bổng – Phan
Xuân Luận).
2. Nguyên tắc và phương pháp dạy học văn (NXB Hà Nội, 1997, Nguyễn Văn
Bổng – Phan Trọng Luận).
3. Những vấn đề cơ bản của phương pháp dạy học tác phẩm văn chương ở nhà
trường phổ thông (Phan Trọng Luận)

4. Lí luận văn học (Phương Lựu, NXB Giáo Dục)
5. Tác phẩm văn học trong nhà trường Phổ Thông một góc nhìn, một cách đọc
(Phan Huy Dũng, NXB Giáo Dục Việt Nam).
6. Phương pháp tiếp nhân tác phẩm văn học ở trường THPT (Nguyễn Thị Thanh
Hương)
7. Hướng dẫn thực hiện chuẩn kiến thức, kỹ năng môn Ngữ văn Lớp 10 ( NXB
Giáo dục Việt Nam)
Giáo viên thực hiện

Đào Thị Thúy Hằng
VẬN DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TÍCH CỰC VÀO VIỆC DẠY TÁC PHẨM THƠ TRUNG ĐẠI … - Trang 13