Tôn giáo Ấn Độ - sự thống nhất trong đa dạng.PDF

TÓN CIÀO
ÀN OÓ . Sl/THÓNG NHÀT
TRONG DA DANG
Phgm Minh Tdm
Khoa
Dòng phuong
Trudng
DH KHXH & NV - DHQG
Ha
Nói
Mói
mot
dàn
toc
trén thè gidi déu ed mdt ndn vàn hoi riéng eùa minh. Nén vàn boa iy
cùng
chinh
là tim guong pbàn ành rò
net
nbat
tàm
hdn cùng nbu tinh thàn -
ti'nh càcb
eùa mdi
mot
dan
toc.
Ddi vói nén vàn hoà Àn Dd cùng vày. Dd là ndn vàn hoà eùa mdt qude
già
rdng
Idn

vùng Nam À
(dién
tfch
bim
3 triéu km" - dùng
Ihù
bay thè gidi vói sd dàn hon 900 triéu
nguòi - dùng thù hai thè giói, sau Tmng Qude),
duge
thién nbién uu ài ban
cho
sy da dang,
phùe
tap vi phong phù vd didu kién ty nhién cùng nbu vd chùng
toc,
ngòn ngù, vàn hgc, trièt
hgc vi dàc biét là tón giào. Àn
Dò tbuòng
duge thè giói bièt dèn nbu là mdt qude
già
eùa tdn
giào bòi
le
Àn Dd là què
buong eùa
hai trong sd nhùng tón giào
lón
nbit thè giói: Dao Hindu
va
dao

Pbàt.
Àn Dò cùng là mànb dal dung chùa nhiéu
Iòn
giào nbat:
nhOmg
tón giào bàn dja (dao
Hindu, dao Pbàt, doa
.Sikb,
dao Jaina)
va
nhùng tón giào ngoai nhap (dao Hoi, dao Thién
chùa.
Bài hoà giào, dao Do tbài). Tit eà nbimg tón giào ay -
tu lue
hinb thành
boac
du nhap
va
tdn tai
• cho dèn nay - déu dà duge
diln toc
Àn Dò ty nguyén dòn nhàn. Tit eà tfn dd eùa mgi tón giào
trén dit nude Àn Dò déu dà
chung
song
ve'ti nhaii mot
càcb bài hoà, kboan dung bang ngàn
nàm
tu
thè

he
này sang thè he khàe.
Bài
ngudn
lù Ifn ngiròng
dàn
giim
nguyén
ihuy,
trai
qua bao
tbàng
tram
eùa
Ijeh
su,
sy dung
boa
ay
ngiiy càng Iret
nén
re") net va
là
mot
trong nhùng dac diém
eùa tòn giào Àn Dò.
Va
diéu kbòng
thè
phù nhàn là tón giào Àn Dò dà eó ành buòng rat siu

róng trong mgi suy
nghi
vi hànb dòng eùa dòng dào
bau bèi
càc tàng
lòp
cóng ddng dàn
toc
Àn
Dò.
Tón giào dà giù
mot
vai trò vò cùng to
lem
trong diti song tàm
linh
eùa mdi
mot
nguèti dàn
Àn Dò,
tbÉun dU(;tm va
chi phdi
bèi
thày
Idi
nhùng tu
tirdng ehi'nh
tri, nghi
le,
phong tue, quan

niém trièt hgc, vàn hoà ngbè thuàt
Tón giào Àn
Dò
eye ky da dang
va
phùe tap song
bang
ngàn nàm qua vàn tòn tai hoà
bình duói
mot
mài nhà chung Àn
Dò.
Cho dù mói
mot
tón giào déu mang sàe tbài biéu hién
cùng nbu tòn chi hgc thuyèt khàc
nhaii,
nhung giiìa
chùng déu nói
bài lèn mot
cdt
Idi
chung dua
dèn sy tbdng nhit - sy thdng nbat trong da
dimg.
Chfnh dàc diém này
là
mot trong nhùng yèu td
co bàn hun
due

nén mot
ti'im
hdn Àn
Dò,
mot
linh
thèin
Àn Dò tmydn
tbòng
mang sic thii riéng
biét.
Nbu trén dà nói, lón giao Àn Dò
thàt
vò cùng phong phù
va co
sue
song
eye ky bdn bi
tbeo tbòi gian
va
khóng gian. Chùng eó thd hoae bièn hoà
mot cich
uydn ehuydn,
hoàc
tièp thu
tu ben
ngoài dd ddng hoà - dung hoà nhuàn nhuyen, tu dd tao nén
mot
sire song
Idn lao

kbdng
thd thidu trong ddi sdng
bang
ngày eùa nhàn dàn Àn Dò tmydn thdng.
Trong sd eie tdn giào dang tdn lai
ò
Àn Dò, tmde bel phài kd dèn dao Hindu - nguyén
nghìa
là: tdn giào eùa nguèti Àn Dd (dao Hindu
con
ggi là dao Àn). Dò là tón giào lón nhit
va
ed
qua trtnb bình thành
làu
dèti nhài, dac biét nhài
eùa
Àn Dò, biti
nò cbinh
là sy tdng hgp eùa
nhùng he thdng tdn giào, tfn
nguòng,
iriéi
hgc
va
cùng là kèt
qua
eùa su bièn tbài uyen cbuyén
trong qui trinh hdn dung van hoà - tu
ludng

Àn Dd qua
bang
ngàn nàm
Ijch
su.
Cd ngudn gdc
96
bình thành
tu
tfn nguòng dàn
giim
nguyén thuy
va
ma thuàt ed xua nhit,
trai
qua 3 giai
doiin
phàt tridn kè tièp nhau (giai
doiin
Veda,
giai
doiin
Bàlamdn
va
giai
doiin
dao Hindu chfnh thdng
hién nay), dao Hindu
thire
su Irò thành lón giào Me - tòn giio

Irne
eùa Àn Dò vói so tfn dd
trai
khàp nude:
chièm
83% dàn
sfi
Àn Dò.
Nhir
vày, ed
Ihè
nói bau bèi dàn Àn Dò
iheo
dao Hindu.
Dao Hindu eó nhùng hgc thuyèt, nhfmg khài niém, nhfmg
càp pham Irù
vi nhùng giào
ly
co bàn: khài
rùém
At-man - Brahman
(ve eiii
tao
vili
chat),
khài niém Dbaema
(ve
qui
kiàt
pbàt

trién ty nbién, xà bòi), hgc
Ihiiyéi
Kacman - Samsara (ngbiép bào -
liiàn
bòi), khài niém Moksa
(ly giài thoàt), khài niém Bhaeti
(long
sùng tfn) cùng vói nhfmg nghi
le
tdn thd cùng tè don
giàn mang tfnb quàn chùng
cao.
Tdn giào
Idn
thù hai eùa Àn Dd là dao Pbàt. Dd là tdn giào di chièm
ITnb
pham vi qude
tè rdng
Idn
sudt 2.500 nàm qua. Tuy què buong eùa dao Phàt là Àn Dd,
simg
hién nay, tin dd
Pbàt giào trén dit Àn Dò ehi
con
chièm
kboàng
1% dàn sd Àn Dò. Dao Pbàt dà
lan
toà sàng
khàp vùng Dòng A va Dòng Nam À,

Irò
thành mdt trong nhfmg tón giào
Idn nhà't
eùa
loài
nguòi. Dao Phàt do Siddratha Gòlama
(Biidha
-
Diing
giàc ngó) sàng
lap
d thè ky 6
trirde
cdng
nguyén tai Catmandu - vùng bièn gieti Àn Dò -
Nepal
ngày nay.
Dao Phàt
truóe bèi
là nhùng nguyén ly dao
due
hgc trong
dè^
song con nguèti ma
bai
tihin
eùa nò là
de
cao
long

lù bi bi xà
va
sy bình ddng bàe ài trong còng dòng loài nguèti. Tu
tudng
dao Pbàt là giao phàp
Tu
diéu
de'"
(khd,
tàp,
diét,
dao). Dao Pbàt cùng còng nhàn thuyèt
luin
bòi, ngbiép bio, tfnb nbin
qua
vi hue'mg
teii
giài
thoat
(nbu giào ly dao Hindu). Hai phài
Tiéu thùa
va
Dai tbùa là sy phàn hoà sau này trong nói bò Phàt giào, tuy khàe nhau
ve pbuitng
phàp,
phuong tién, song déu cùng chung nhfmg quan didm co bàn eùa giào ly
Due
Pbàt.
Dao Jaina xuit hién gin nbu cùng thèti
ve'ti

Dao Phàt
va
nguèti sang
làp
là Mahavira. Hat
nbin eùa Dao Jaina là
ebù ngbia
tu
bimh
khd
hiiiih va
hgc
Ihiiyét
Abimsa (kbòng
mim
bai
sinh
linh)
- Dao Jaian ehi
hiin che Irong
pham vi Àn Dò vói sd tin dd chièm 0,5% dàn sd Àn Dò.
Dao Jaina eó nhùng quan didm
va
dao dire hgc gidng vói dao Phàt, thè hién et khài niém Tam
Bào (3 phép quy:
long
tin dùng, nhàn thire dùng,
hiinh
kiéin dùng)
va

5 diéu ran cirn (tucmg ty
"ngù gidi" eùa Dao
Phiìt):
kbòng
sài
sinh, kbòng neii ddi, kbòng tróm cip, khòng gian
dàm,
kbòng giù
eùa
riéng). Dao Jaina
con
kbuyén con nguèti la
se'mg
tu
luyén
khàe khd, trànb ngbiép
bào dd tdi duge eòi giài thoàt cuoi cùng là niéi bàn.
Ve
sau, dao Jaina tuy pbàn hoà
Ihiinh
hai phài: Phài khóng y (kbòng
miie qufìn
ào)
va
phài Bach y
(màc
ào
Iràng)
song vàn
con

cùng chung nhfmg quan didm co bàn gidng nhau.
Tòn giào thù tu - dimg cuòi cùng (vd thèti gian
xuiìi
hién)
tntng
sd 4 tdn giao bàn dja Àn
Dd là Dao Sikh
ma
nguèti sàng lap là phàp su Nanak d vùng
Tày
bàe Àn Dò vào thè ky
16.
Hién
nay
ed
kboàng 2% dàn sd Àn Dd theo duo này. Dao Sikh cùng ebù
truitng
kboan dung, bình
dàng giùa càc tdn giào,
de
cao su thidn tjnb tai tim, tón thò diing tdi cao:
ehin
ly, ùng bò quan
diém
nghiép
bio
eùa
dao Hindu vi buóng tdi sy giài thoàt
bang
ty tu luyén.

Ngoài ra, ò Àn Dd phài kd dèn 4 tdn giào ngoai nbàp khàc là: Dao Hdi, dao Thièn
chùa.
Bài hoà giào
va
dao Do tbài. Bdn
te'm
giào này du nbàp Àn Dd
bang
nhiéu con duèmg khàe
nhau: Truyén giào hda bình, giao km buon bàn kinb tè, xàm
lucte lànb
thd hay tbeo
chàn
nhfmg
doàn di din Bdn tdn giào này, theo qui trinh tién hoà
eùa lich
sir, dà
dirgc
dàn toc Àn Dd tièp
97
thu, ddng hoà
va
phàt tridn
mot
eàeh uydn ehuydn nhuan nhuyén trong sy giao
lini bón
dung
vàn hoi vói
ben
ngoài, ddng

thè5ri
dà tao nén
mot bue
tranh tòn giào Àn Dò eye ky da dang vi
phùe tap.
Tàm tòn giào ké trén cùng nhiéu nhành nhò pbàn ehia theo tìmg giào phai vói nhùng bình
tucmg, giio ebù va nhfmg nghi
le
thò cùng khàc nhau. Tinh thàn kboan dung tón giio
liu
dcti dà
làm
càc tòn giào xfch lai gàn nhau
mot
eàeh eoi
mò,
cùng chung sdng tuong ddi
boa
thuàn vi
bình ddng trén bàn dào Àn Dò ròng
li'm.
Diém qua
mot
vài net co bàn ve 4 tón giào bàn dja Àn Dò di thày ràng: Rd ràng giùa
chùng eó nhùng dàc diém còl
lòi
chung tao nén
mefi
quan
he

gàn bò, ành hudng qua lai
làn
nhau
rit khang
khit.
Ch.àng ban nbu: nhùng khài niém
luàn
hdi, nghiép bào, nhàn
qua,
tir
tu luyén
de
hudng tdi niém tin giài thoàt, nhùng diéu
ràn
day sdng ed dao
due,
bình dàng giùa con nguòi
vói con nguòi, ebù
tmitng
thién tjnb lai làm tit eà déu duge
de
càp dèn d dao Hindu, dao Pbàt
cùng nbu dao Jaina bay dao Sikb. Nhùng quan niém ay
tini
chung déu kbuyén can con nguèti ta
ò dèti
sdng tran thè phài
ed
bdn phàn sdng thién, sdng trong
sach

l'm
boa,
giàn dj, bình dàng bic
ài vói nhau. Céi nbu vày mói
ihirc
sy duge
ihanh thim
d kiè'p sau, kbi vd già sang thè gidi
ben
kia
là
Nidi
bàn. Giào ly Dbaema eùa dao Hindu khi nói
ve be'in
pbàn mdi con
nguèTi
cùng quy djnb
nhu
vily.
Dao Sikh cùng phù nhàn sy dge doàn, phàn biét ddng cip. Rdi 5 diéu ràn cirn eùa dao
Jain cùng trùng hgp vdi "ngù
giiti"
trong dao Phàt. Nhùng khài niém
ve
dao dire eùa Dao
Phit
lai cùng mang nói dung nhu
tnmg
"Tam Bào" eùa dao Jaina.
Va mot

diéu ly thù là theo tmyén
thuyèt, Pbàt Thfeh ea
ln)ng
dao Phàt lai chfnh là hoà thàn thù 9 eùa thàn Vishunu
va
Siva) eùa
dao Hindu.
Ngoài ra, ddi vdi nhfmg tdn giào ngoai nhap, càc tdn giao bàn dja Àn Dd déu ed xu
hUtJng
boa hgp, tièp thu uyen
ebuyen.
Thf du: tièp
nhiìn
ành hudng eùa Hdi giào vd su bình
dàng giùa chùng sinh, ành huimg eùa Thièn chùa giào vd
beSn
phàn
phiie vii
nhàn lenii. Didu dd
dà tao nén sy ddng hoà, giao km nhuàn nhuyen giùa eie tón
giaei,
ranh gie'ti eàeh biét giùa
chùng ducmg nhu bj xoà
nhim
de
lai
ca chung
sèing
vói nhau
mòl

eàeh thdng nbit, hoà bình
trong
ngòi
nhà chung Àn Dò. Tu dò,
tètn
giào trò
ihành
mot thù kbdng thè tbièu nhu hoi thò,
nude udng trong dcti sdng tàm linh con nguèti Àn Dò. Tòn giao eó vai Irò dac biét quan trgng
va
ehi phdi mgi màt euge
si'ing dim lòe
Àn Dò ngay
tu
thue't bình minh eùa
Ijeh
sir.
Hàng miy ngàn
ni'un
qua, tòn giào Àn Dò dà tdn tai
va
dà duge nang
lén
thành dire tin
thiéng
liéng th&i
sàu
irong
màu thit eùa hem
9(K)

triéu nguèti dàn Àn Dò. Tòn giio An Dò rit
da dang trong bidu bièn (thf du: dao Phàt, dao Jaina chù tmitng àn
ebay
tjnb, dao Hdi
kiéng
tbjt
Ign,
nguèti theo dao Hindu thò Bò cài
va
khóng àn thit bò
va meii
lón giao lai eó nhfmg ngày
le bòi riéng), song lai rài thdng nhit bòi chùng eó cùng chung nói dung co bàn
ve
quan diém
le
sdng con nguòi. Dò chfnh là sy tbòng nhài tnmg da dang eùa tón giào An Dò. Diéu iy dà
tnròng tdn qua bao
thimg tram
eùa
Ijeh
su Àn Dò nhu dòng se'mg Hàng
"luòn luòn
tròi chày
nhung truóe sau luòn luòn vàn là cùng
mot
dòng
song
Hàng ay".
98