quản lý quá trình đổi mới phương pháp dạy học (PPDH) tiếng Anh trong các trường Trung học phổ thông ở thành phố Hà Nội
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (818.28 KB, 28 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA SƯ PHẠM
NGUYỄN THỊ THU PHƯƠNG
CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ QUÁ TRÌNH ĐỔI
MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIẾNG ANH TẠI
CÁC TRƯỜNG
TRUNG HỌC PHỔ THÔNG THÀNH PHỐ HÀ
NỘI
LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ GIÁO DỤC
Chuyên ngành: Quản lý giáo dục
Mã số: 60 14 05
Người hướng dẫn khoa học: TS. PHẠM QUANG SÁNG
HÀ NỘI - 2008
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU .................................................................................................................................... 1
1. LÝ DO CHỌN ĐỀ TÀI ................................................................................................. 1
2. MỤC ĐÍCH NGHIÊN CỨU ......................................................................................... 2
3. KHÁCH THỂ VÀ ĐỐI TƯỢNG NGHIÊN CỨU ...................................................... 2
4. PHẠM VI NGHIÊN CỨU ............................................................................................ 3
5. GIẢ THUYẾT KHOA HỌC......................................................................................... 3
6. NHIỆM VỤ NGHIÊN CỨU ......................................................................................... 3
7. CÁC PHƯƠNG PHÁP NGHIÊN CỨU ....................................................................... 3
8. CẤU TRÚC LUẬN VĂN .............................................................................................. 4
CHƯƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
TIẾNG ANH TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .............................................. 5
1.1. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ..................................................................................... 5
1.1.1. KHÁI NIỆM PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ......................................................... 5
1.1.2. CÁC PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC: ƯU VÀ NHƯỢC ĐIỂM ............................. 8
1.2. MỐI QUAN HỆ GIỮA PHƯƠNG PHÁP VỚI MỤC TIÊU, NỘI DUNG,
PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC ..................................................................................... 17
1.2.1. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VỚI MỤC TIÊU DẠY HỌC ............................... 18
1.2.2. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VỚI NỘI DUNG DẠY HỌC .............................. 19
1.2.3. PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC VỚI PHƯƠNG TIỆN DẠY HỌC ....................... 20
1.3. SỰ CẦN THIẾT VÀ BẢN CHẤT CỦA VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC TIẾNG ANH TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THƠNG ... 21
1.3.1. VỊ TRÍ VÀ MỤC TIÊU CỦA MƠN TIẾNG ANH TRONG CHƯƠNG TRÌNH
GIÁO DỤC PHỔ THÔNG ................................................................................ 21
1.3.2. SỰ CẦN THIẾT ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIẾNG ANH Ở
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ........................................................... 25
1.3.3. BẢN CHẤT VÀ Ý NGHĨA CỦA ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
TIẾNG ANH ...................................................................................................... 29
1.3.4. NHỮNG BIỂU HIỆN QUAN SÁT ĐƯỢC CỦA VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC TIẾNG ANH ......................................................................... 33
1.4. QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIẾNG ANH TRONG
TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG............................................................... 35
1.4.1. CÁC NGUYÊN TẮC CỦA THAY ĐỔI ............................................................. 35
1.4.2. QUY TRÌNH QUẢN LÝ SỰ THAY ĐỔI ........................................................... 38
1.4.3. QUÁ TRÌNH QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIẾNG
ANH TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG .................................... 43
CHƯƠNG 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
TIẾNG ANH TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG LẬP Ở
THÀNH PHỐ HÀ NỘI............................................................................................................ 49
2.1. TỔ CHỨC KHẢO SÁT, ĐÁNH GIÁ VIỆC QUẢN LÝ SỬ DỤNG PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC TIẾNG ANH Ở MỘT SỐ TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG..................................................................................................................... 49
2.1.1. SƠ LƯỢC VỀ GIÁO DỤC TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở THÀNH PHỐ
HÀ NỘI ............................................................................................................. 49
2.1.2. TỔ CHỨC KHẢO SÁT VIỆC QUẢN LÝ SỬ DỤNG CÁC PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC.......................................................................................................... 51
2.2. THỰC TRẠNG VIỆC SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIẾNG ANH
Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐƯỢC KHẢO SÁT .............. 53
2.2.1. ĐỘI NGŨ GIÁO VIÊN DẠY TIẾNG ANH CỦA CÁC TRƯỜNG ĐƯỢC
KHẢO SÁT ........................................................................................................ 53
2.2.2. VỀ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP VÀ THIẾT BỊ DẠY HỌC ............................. 55
2.3. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIẾNG
ANH Ở CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ĐƯỢC KHẢO SÁT .... 61
2.3.1. NHẬN XÉT KHÁI QUÁT VỀ ĐỘI NGŨ CÁN BỘ QUẢN LÝ .......................... 61
2.3.2. VIỆC THỰC HIỆN CÁC CHỨC NĂNG QUẢN LÝ TRONG QUÁ TRÌNH
ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ............................................................ 62
2.3.3. ĐÁNH GIÁ CHUNG VIỆC ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIẾNG
ANH VÀ CÔNG TÁC QUẢN LÝ SỰ ĐỔI MỚI ............................................... 66
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC TIẾNG ANH TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG Ở
THÀNH PHỐ HÀ NỘI............................................................................................................. 71
3.1. ĐỊNH HƯỚNG ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ĐỂ THỰC HIỆN
CHƯƠNG TRÌNH VÀ SÁCH GIÁO KHOA TIẾNG ANH MỚI ...................... 72
3.2. CÁC BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC TIẾNG ANH TRONG TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ............. 75
3.2.1. XÂY DỰNG KẾ HOẠCH ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC TIẾNG
ANH VỚI SỰ THAM GIA CỦA GIÁO VIÊN .................................................... 75
3.2.2. TỔ CHỨC BỒI DƯỠNG VÀ TƯ VẤN NHẰM NÂNG CAO NĂNG LỰC SƯ
PHẠM CHO GIÁO VIÊN ................................................................................... 78
3.2.3. ĐÁNH GIÁ VÀ KHUYẾN KHÍCH GIÁO VIÊN ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP
DẠY HỌC.......................................................................................................... 86
3.2.4. TẠO MÔI TRƯỜNG VÀ ĐẦU TƯ TRANG THIẾT BỊ PHỤC VỤ ĐỔI MỚI
PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC ............................................................................ 91
KHẢO NGHIỆM TÍNH CẤP THIẾT VÀ KHẢ THI CỦA CÁC BIỆN PHÁP
ĐƯỢC ĐỀ XUẤT..................................................................................................... 98
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ ......................................................................................... 100
TÀI LIỆU THAM KHẢO ...................................................................................................... 106
PHỤ LỤC
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Trong những năm qua, việc dạy học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc
dân đã đạt được những kết quả đáng khích lệ. Tuy vậy, trình độ ngoại ngữ của học
sinh, sinh viên, cán bộ, cơng chức nước ta nhìn chung cịn thấp, hiệu quả sử dụng
ngoại ngữ và kỹ năng giao tiếp còn hạn chế, khả năng nghiên cứu, làm việc độc lập
trong mơi trường hội nhập quốc tế cịn yếu. Ngun nhân là do việc tổ chức dạy và
học ngoại ngữ ở các cấp học còn nhiều hạn chế, một bộ phận giáo viên dạy ngoại ngữ
còn yếu kém về năng lực chuyên môn, lạc hậu về phương pháp, cơ sở vật chất,
phương tiện phục vụ cho việc dạy và học ngoại ngữ còn nghèo nàn, lạc hậu, .. .
Yêu cầu của sự nghiệp cơng nghiệp hố, hiện đại hố đất nước và quá trình hội
nhập kinh tế quốc tế đang đặt ra những đòi hỏi bức xúc phải đổi mới căn bản quá
trình dạy học ngoại ngữ cho thế hệ trẻ. Bộ Giáo dục và Đào tạo đang chuẩn bị Đề án
dạy và học ngoại ngữ trong hệ thống giáo dục quốc dân, nếu được phê duyệt sẽ triển
khai từ năm học 2008- 2009. Trong bản dự thảo Đề án này đã nêu một nhận xét
chung: “Nội dung và phương pháp dạy và học chưa tập trung đúng mức vào q trình
phát triển kỹ năng giao tiếp đích thực cho học sinh. Vì vậy, sau khi tốt nghiệp phổ
thơng, hầu hết học sinh khơng có khả năng giao tiếp bằng tiếng nước ngoài. Các em
chưa đủ năng lực để sử dụng ngoại ngữ làm công cụ giao tiếp một cách tự tin”.
Tầm quan trọng đặc biệt của tiếng Anh thể hiện ở chỗ ngày nay trên thế giới,
mặc dù không được tuyên bố một cách chính thức, tiếng Anh hầu như đã được xem
như là ngôn ngữ Quốc tế. Theo những số liệu gần đây nhất, ở nhiều nước trên thế giới
kể cả những cường quốc như Trung Quốc, Nga, Đức, Nhật..., số lượng người học
tiếng Anh chiếm khoảng 95-98% tổng số những người học ngoại ngữ. Ở Việt Nam,
cơn sốt tiếng Anh đã bùng nổ cách đây hơn 20 năm từ khi truyền hình phát chương
trình học tiếng Anh "Follow Me" năm 1985. Theo thống kê năm 2003 của Bộ Giáo
dục & Đào tạo, số lượng học sinh phổ thông học tiếng Anh chiếm khoảng 98.5%.
Giáo dục trung học phổ thông thành phố Hà Nội đã phát triển nhanh cả về quy
mô, mạng lưới và từng bước nâng chất lượng và hiệu quả giáo dục. Để các trường
trung học phổ thông ngày càng năng động, hiệu quả hơn trong việc đổi mới phương
pháp dạy học nói chung và phương pháp dạy học tiếng Anh nói riêng, thì vai trị của
quản lý đối với q trình thay đổi này có tầm quan trọng đặc biệt. Đề tài "Các biện
1
pháp quản lý quá trình đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh tại các trường Trung
học phổ thông thành phố Hà Nội" nhằm đáp ứng những đòi hỏi cấp thiết hiện nay của
thực tiễn.
2. Mục đích nghiên cứu
Đề xuất các biện pháp quản lý quá trình đổi mới phương pháp dạy học (PPDH)
tiếng Anh trong các trường Trung học phổ thông ở thành phố Hà Nội.
3. Khách thể và đối tượng nghiên cứu
Khách thể nghiên cứu
Hoạt động đổi mới PPDH tiếng Anh của các trường Trung học phổ thông (THPT)
công lập ở thành phố Hà Nội.
Đối tượng nghiên cứu
Công tác quản lý quá trình đổi mới PPDH tiếng Anh trong các trường THPT ở
thành phố Hà Nội
4. Phạm vi nghiên cứu
- Tập trung khảo sát và nghiên cứu 4 trường THPT (tại các quận khác nhau ở
thành phố Hà Nội).
- Quản lý quá trình đổi mới PPDH tiếng Anh ở các trường THPT liên quan đến
nhiều chủ thể quản lý: Sở giáo dục và đào tạo, lãnh đạo trường, tổ bộ môn, giáo viên,
học sinh; đề tài chỉ tập trung nghiên cứu về quản lý của cấp trường (Hiệu trưởng).
5. Giả thuyết khoa học
Quá trình đổi mới PPDH tiếng Anh của các trường THPT ở thành phố Hà Nội
sẽ thực sự có kết quả nếu trước hết tìm ra được những biện pháp quản lý dựa trên lý
thuyết quản lý nhà trường, "quản lý sự thay đổi" và các biện pháp đó có tính hiện
thực và khả thi phù hợp thực tiễn của các trường THPT.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu
Tổng quan về lý luận quản lý giáo dục, quản lý q trình đổi mới PPDH nói chung
và tiếng Anh nói riêng ở trường THPT.
Nghiên cứu thực trạng về cơng tác quản lý quá trình đổi mới PPDH tiếng Anh ở
một số trường THPT trên địa bàn thành phố Hà Nội.
Tổng kết và xây dựng các biện pháp quản lý quá trình đổi mới PPDH tiếng Anh
của các trường THPT ở thành phố Hà Nội.
Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi các biện pháp đã đề xuất.
2
7. Các phương pháp nghiên cứu
Nhóm phương pháp nghiên cứu lý luận:
Sưu tầm nghiên cứu tài liệu lý luận về quản lý giáo dục, tập trung vào quá trình
quản lý đổi mới PPDH;
Nhóm phương pháp nghiên cứu thực tiễn:
Dự giờ, quan sát hoạt động dạy của giáo viên, hoạt động học tiếng Anh của học
sinh;
Điều tra bằng phiếu hỏi với đối tượng điều tra: giáo viên dạy tiếng Anh và tổ
trưởng chuyên môn;
Phỏng vấn sâu cán bộ lãnh đạo trường THPT, tổ trưởng chun mơn;
Thu thập và phân tích các số liệu thống kê về giáo viên, kết quả học tập của học
sinh;
Tổng kết kinh nghiệm quản lý của các trường.
3
Chương 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN VỀ QUẢN LÝ ĐỔI MỚI PHƯƠNG PHÁP DẠY
HỌC TIẾNG ANH Ở TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG
1.1. Phương pháp dạy học
Khái niệm phương pháp dạy học:
Phương pháp dạy học đó là con đường chính, cách thức làm việc cộng đồng hợp tác giữa thầy và trị, trong đó thầy điều khiển sự học tập của trị bằng logíc của sự
truyền đạt, cịn trị tự điều khiển để đi tới chiếm lĩnh nội dung khoa học.
Sự hợp tác giữa thầy và trò được khái quát thành: Hai mặt của PPDH như
sơ đồ 1.2 (Trích: Lý luận dạy học của Nguyễn Ngọc Quang):
Phương pháp dạy học
P.dạy
P. học
P. truyền đạt
P. tiếp thu
PPP
P. điều khiển
P. tự điều khiển
Sơ đồ 1: Hai mặt của phương pháp dạy học
Sơ đồ 1.2. Hai mặt của phương pháp dạy học
Các phương pháp dạy học: ưu và nhược điểm
Phương pháp dạy học truyền thống là những cách thức dạy học quen thuộc
được truyền từ lâu đời và được bảo tồn, duy trì qua nhiều thế hệ. Về cơ bản, PPDH
này lấy hoạt động của người thầy làm trung tâm.
“Phương pháp (sư phạm) tích cực, PPDH theo cách trình bày những chủ đề dạy
học như là những vấn đề phải giải quyết, có cung cấp cho người học tất cả các thông
tin và phương tiện cần thiết để giải quyết vấn đề. Phương pháp này đặt người học vào
những điều kiện để khám phá, tìm ra kết quả. Trong phương pháp này, vai trò của
người thầy chủ yếu là giúp người học tìm ra những giải pháp hơn là những lời giải
đáp có sẵn”. (Từ điển giáo dục học Bùi Hiển, 2001).
4
Nói cách khác, cách thức dạy học theo lối phát huy tính tích cực, chủ động của
người học được gọi là PPDH tích cực; ở đó, giáo viên là người giữ vai trò hướng dẫn,
gợi ý, tổ chức, giúp cho người học tự tìm kiếm, khám phá những tri thức mới theo
kiểu tranh luận, hội thảo theo nhóm. Người thầy có vai trị là trọng tài, cố vấn điều
khiển tiến trình giờ dạy.
Do mỗi PPDH cụ thể có ưu, nhược điểm khác nhau, nên trong hoạt động
dạy học thường kết hợp các PPGD. Để minh chứng cho điều này, luận văn đã
tóm tắt tài liệu của Dự án đào tạo giảng viên (Việt - Úc) để giới thiệu về mục
tiêu, ưu nhược điểm của 5 PPDH được sử dụng nhiều trong các trường THPT;
đó là : a) Thuyết trình; b) Luyện tập và thực hành; c) Thảo luận nhóm nhỏ; d)
Trò chơi; e) Bài tập lớn.
1.2. Mối quan hệ giữa phương pháp với mục tiêu, nội dung, phương tiện dạy học
Quan hệ giữa các thành tố của chương trình giáo dục được mơ hình hố bởi
sơ đồ 1.3.
Mơi trường giáo dục
Mục tiêu
Nội
Phương pháp,
Kiểm tra,
dung
phương tiện
đánh giá
Sơ đồ 1.3. Mối quan hệ giữa phương pháp dạy học với các thành tố của chương
trình giáo dục và mơi trường giáo dục.
Trên cơ sở sơ đồ hoá mối quan hệ giữa các thành tố của chương trình giáo dục,
luận văn đã phân tích các mối quan hệ :
PPDH với mục tiêu dạy học: PPDH phụ thuộc vào mục tiêu giảng dạy (tính
mục đích của phương pháp), nói cách khác mục tiêu sẽ quy định nên sử dụng phương
pháp nào là phù hợp.
PPDH với nội dung dạy học: Về chiều thuận nội dung dạy học sẽ quy định
PPDH cần được sử dụng. Về chiều ngược lại dựa trên thông tin phản hồi về PPDH,
trong một số trường hợp sẽ phát triển nội dung dạy học.
5
PPDH với phương tiện dạy học: Phương tiện dạy học là một trong những yếu tố
quan trọng để tiến hành thực hiện một số PPDH. PPDH sẽ qui định các phương tiện
dạy học cần phải có; phương tiện dạy học là điều kiện cần để thực hiện PPDH.
1.3. Sự cần thiết và bản chất của việc đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh ở
trường Trung học phổ thông
1.3.1. Vị trí và mục tiêu của mơn tiếng Anh trong chương trình giáo dục phổ thơng
Theo tinh thần của Luật giáo dục, 2005 của nước ta mục tiêu giáo dục THPT
được xác định như sau: Giáo dục THPT nhằm giúp học sinh củng cố và phát triển
những kết quả của giáo dục Trung học cơ sở, hoàn thiện học vấn phổ thơng và có
những hiểu biết thơng thường và kỹ thuật và hướng nghiệp, có điều kiện phát huy
năng lực cá nhân để lựa chọn phát triển, tiếp tục học đại học, cao đẳng, trung cấp, học
nghề hoặc đi vào cuộc sống lao động.
Vị trí của mơn tiếng Anh trong chương trình giáo dục phổ thơng
Hiện nay, bốn ngoại ngữ tiếng Anh, tiếng Pháp, tiếng Nga và tiếng Trung Quốc,
trong đó hầu hết là tiếng Anh, được dạy trong các trường phổ thông từ lớp 6 đến lớp
12. Ngoại ngữ đã trở thành một trong các môn thi tốt nghiệp THPT, năm học 20012002 cả nước có 90,4% học sinh thi tốt nghiệp tiếng nước ngồi.
Trong văn bản Chuẩn chương trình giáo dục phổ thông, Môn tiếng Anh (Ban
hành kèm theo Quyết định số 16/2006/ QĐ - BGDĐT, ngày 05/5/2006 của Bộ
trưởng Bộ GD&ĐT) đã xác định vị trí của mơn tiếng Anh như sau:
Tiếng Anh, với tư cách là môn Ngoại ngữ, là mơn văn hóa cơ bản, bắt buộc trong
chương trình giáo dục phổ thơng, là một bộ phận không thể thiếu của học vấn phổ thông.
Môn tiếng Anh ở trường phổ thông cung cấp cho học sinh một công cụ giao tiếp
mới để tiếp thu những tri thức khoa học, kĩ thuật tiên tiến, tìm hiểu các nền văn hóa
đa dạng và phong phú trên thế giới, dễ dàng hội nhập với cộng đồng Quốc tế.
Môn tiếng Anh ở trường phổ thơng góp phần phát triển tư duy (trước hết là tư
duy ngôn ngữ) và hỗ trợ cho việc dạy học tiếng Việt. Với đặc trưng riêng, môn tiếng
Anh góp phần đổi mới PPDH, lồng ghép và chuyển tải nội dung của nhiều môn học
khác ở trường phổ thông.
Cùng với các môn học và hoạt động giáo dục khác, mơn tiếng Anh góp phần
hình thành và phát triển nhân cách của học sinh, giúp cho việc thực hiện mục tiêu
giáo dục tồn diện ở trường phổ thơng.
6
1.3.2. Sự cần thiết đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh ở trường Trung
học phổ thông
Luận văn đã diễn giải 7 lý do sau đây để thấy được sự cần thiết phải đổi mới
PPDH:
- Yêu cầu đào tạo những con người năng động phục vụ phát triển kinh tế xã hội và
giao lưu thế giới.
- Thực hiện yêu cầu về PPDH được Luật giáo dục quy định.
- Thực hiện tiến trình đổi mới chương trình và sách giáo khoa tiếng Anh của giáo
dục THPT.
- Yêu cầu của việc ứng dụng công nghệ thông tin và truyền thông trong dạy học
tiếng Anh.
- Sự thay đổi về quan niệm và cách nhận thức về học sinh THPT.
- Do có những thay đổi trong tâm - sinh lý của đối tượng giáo dục.
- Cần phải cùng hoà chung với xu thế đổi mới PPDH ngoại ngữ trên thế giới.
1.3.3. Bản chất và ý nghĩa của đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh
Bản chất của việc đổi mới PPDH tiếng Anh:
Có nhiều cách hiểu khác nhau về PPDH. Trong mỗi cách hiểu nhấn mạnh một vài
khía cạnh nào đó, phản ánh sự phát triển nhận thức về bản chất của PPDH ở một
thời kỳ xác định. Trong bối cảnh hiện nay, toàn ngành giáo dục đang nỗ lực đổi
mới PPDH theo hướng "Phát huy tính tích cực tự giác, chủ động, sáng tạo của học
sinh". Bất kể trường nào cũng có thể học cách đổi mới PPDH nếu hiểu rõ về bản
chất của quá trình đổi mới PPDH tiếng Anh sau đây:
- Đổi mới PPDH tiếng Anh nhằm thực hiện yêu cầu của mục tiêu chương trình.
- Đổi mới PPDH tiếng Anh: tăng sự hoạt động chủ động, tích cực của học sinh.
- Đổi mới PPDH tiếng Anh không nhất thiết phải có phương tiện dạy học hiện đại.
- Đổi mới PPDH tiếng Anh: đa dạng về phương pháp song không phải là thay cái
cũ bằng cái mới.
- Đổi mới PPDH tiếng Anh phải được tổ chức chặt chẽ song không cầu toàn
Ý nghĩa của việc đổi mới PPDH tiếng Anh:
- Giúp học sinh tự tìm tịi, khám phá những khía cạnh của nội dung bài học.
- Giúp học sinh phát hiện vấn đề và giải quyết bằng phương án tối ưu trong các
bài tập củng cố kiến thức, rèn luyện kỹ năng giao tiếp, kỹ xảo.
7
- Giúp học sinh rèn luyện và thể hiện hành vi, thái độ, phát huy năng lực sở
trường.
- Giúp học sinh xây dựng niềm tin và hứng thú tìm tịi, nghiên cứu những vấn đề
của khoa học, ngôn ngữ và văn hóa của người Anh của những nước sử dụng tiếng
Anh là tiếng phổ thông.
1.3.4. Những biểu hiện quan sát được của việc đổi mới phương pháp dạy học
tiếng Anh
Quá trình đổi mới PPDH khơng phải cái gì cũng có thể quan sát được, nó
như một tảng băng, phần chìm dưới mặt nước - phần lao động và tư duy sáng
tạo của giáo viên trong quá trình chuẩn bị bài giảng chiếm một thể tích lớn gấp
bội phần nổi - phần ta quan sát được. Về lý thuyết: những biểu hiện sau đây của
việc đổi mới PPDH có thể quan sát được (đây cũng là cơ sở cho việc thiết kế
khảo sát thực trạng đã được luận văn sử dụng):
- Quá trình vận động dạy học cụ thể/ các hoạt động dạy học trên lớp;
- Mối quan hệ giữa mục đích, nội dung, PPDH tiếng Anh và sự logíc về nội dung;
- Sự tích cực/ tham gia vào các hoạt động trong học tập của học sinh;
- Việc sử dụng các phương tiện dạy học hiệu quả;
- Các kỹ năng giao tiếp trong dạy học;
1.4. Quá trình quản lý đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh ở trường Trung
học phổ thông
1.4.1. Các nguyên tắc của thay đổi
Hiện tại, các trường THPT trong cả nước đang triển khai, thực hiện cơng cuộc
đổi mới chương trình và SGK THPT phân ban. Trong q trình đổi mới này, rõ ràng
sẽ có một số trường THPT quản lý sự thay đổi tốt hơn các trường khác. Tuy nhiên,
bất kể trường nào cũng có thể học cách xử lý thay đổi một cách tốt hơn bằng việc
hiểu rõ những nguyên tắc cơ bản của thay đổi và làm quen với chúng trước khi bắt
tay vào quá trình quản lý đổi mới PPDH ở trường THPT.
Các nguyên tắc của thay đổi: Thay đổi không phải dễ dàng; Thay đổi là một q
trình; Thay đổi có nghĩa là thay đổi con người; Thay đổi là phát triển; Thay đổi đòi
hỏi thời gian; Thay đổi đòi hỏi sẵn sàng; Thay đổi phải phù hợp; Cam kết sự thay đổi
có thể diển ra chậm.; Thay đổi cần tập trung trên tồn trường; Thay đổi có thể chịu
ảnh hưởng của nhiều nhân tố; Thay đổi cần được ủng hộ.
8
1.4.2. Quy trình quản lý sự thay đổi
Thế giới nói chung, một tổ chức nói riêng ln đối mặt với sự biến động và
đứng yên đồng nghĩa với tụt hậu, mỗi sự thay đổi đều có lí do của nó. Để thay đổi đó
diễn ra một cách có hiệu quả nhất, luận văn đã tóm tắt 11 bước trong quy trình quản lí
“sự thay đổi” của PGS TS. Đặng Xn Hải; nếu các trường làm tốt các bước đã nêu,
chắc chắn việc quản lí sự đổi mới PPDH sẽ đưa đến kết quả tốt hơn.
1.4.3. Quá trình quản lý đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh trong trường
Trung học phổ thông
Yêu cầu sự phối hợp giữa các thành viên trong trường tham gia vào quá trình
đổi mới PPDH
Quá trình đổi mới PPDH muốn thành công trước hết cần tập trung giải quyết
cấp độ quản lý một nhà trường với người đứng đầu bộ máy quản lý: Hiệu trưởng, tiếp
đến là các yêu cầu đối với tổ trưởng bộ môn, giáo viên và học sinh. Bản chất của
quản lý là sự phối hợp các nỗ lực của con người thông qua các chức năng quản lý.
Bởi vậy, luận văn đã trình bày các yêu cầu đối với mỗi thành viên trong trường nhằm
tăng cường sự phối hợp khi thực hiện đổi mới PPDH tiếng Anh, bao gồm:
- Yêu cầu đối với hiệu trưởng.
- Yêu cầu đối đối với tổ trưởng bộ môn ngoại ngữ.
- Yêu cầu đối với giáo viên tiếng Anh.
- Yêu cầu đối với học sinh.
Quá trình quản lý đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh
Dựa cách tiếp cận quá trình quản lý với 4 chức năng cơ bản và lý luận quản lý
sự thay đổi; quá trình quản lý đổi mới PPDH tiếng Anh ở cấp độ nhà trường THPT
bao gồm các giai đoạn cơ bản sau đây:
- Nhận diện và chuẩn bị cho sự đổi mới PPDH tiếng Anh;
- Lập kế hoạch đổi mới PPDH tiếng Anh;
- Lãnh đạo, chỉ đạo, điều khiển quá trình đổi mới PPDH tiếng Anh;
- Kiểm tra và đánh giá;
- Đảm bảo sự tiếp tục.
Xét về góc độ quản lý một nhà trường, các biện pháp cơ bản để quá trình đổi
mới PPDH tiếng Anh thành cơng đã được nghiên cứu, tổng kết thường bao gồm:
- Động viên khuyến khích giáo viên;
9
- Tổ chức bồi dưỡng giáo viên về PPDH tiếng Anh;
- Một bản kế hoạch thực hiện rõ ràng và tổ chức chỉ đạo thực hiện sát sao;
- Cung cấp các điều kiện về nguồn lực;
-Theo dõi và đánh giá mức độ thực hiện, trong đó hệ thống thơng tin và việc
khen - chê có vai trị đặc biệt quan trọng;
Quản lý sự thay đổi là khái niệm chưa được sử dụng phổ biến ở nuớc ta. Luận
văn này đã ứng dụng các nguyên tắc của sự thay đổi và các chức năng cơ bản của quá
trình quản lý để trình bày quá trình quản lý một nhà trường THPT trong điều kiện
triển khai sự đổi mới PPDH nói chung và PPDH tiếng Anh nói riêng. Những vấn đề
trình bày ở chương 1, một mặt làm cơ sở lý luận cho các chương tiếp theo trong luận
văn, mặt khác sẽ giúp ích cán bộ quản lý trường THPT thêm kiến thức khi triển khai
“sự thay đổi” nhà trường phục vụ việc thực hiện đổi mới chương trình và sách giáo
khoa THPT trong giai đoạn hiện nay.
10
Chương 2: THỰC TRẠNG QUẢN LÝ SỬ DỤNG PHƯƠNG PHÁP DẠY HỌC
TIẾNG ANH TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ THÔNG CÔNG
LẬP Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI
2.1. Tổ chức khảo sát, đánh giá việc quản lý sử dụng phương pháp dạy học tiếng
Anh ở một số trường Trung học phổ thông
Sau khi trình bày sơ lược về lịch sử, kinh tế - xã hội và giáo dục THPT của
Thành phố Hà Nội; luận văn đã trình bày việc tổ chức khảo sát việc quản lý sử dụng
các PPDH tiếng Anh:
- Thực hiện điều tra, khảo sát tại 4 trường: Trường THPT Thăng Long; trường
THPT Nguyễn Gia Thiều; trường THPT Đống Đa và trường THPT Yên Hoà.
- Số phiếu điều tra cán bộ quản lý (hiệu trưởng, hiệu phó và tổ trưởng bộ môn
ngoại ngữ), phát ra: 12 phiếu; thu về: 10 phiếu;
- Số phiếu điều tra giáo viên dạy tiếng Anh, phát ra: 35 phiếu; thu về: 33 phiếu
- Ngoài phiếu hỏi, người nghiên cứu đã trục tiếp tiến hành quan sát bằng hình
thức dự giờ nhằm ghi chép và nhận xét về các hoạt động trên lớp được tiến hành, các
PPDH trên lớp được giáo viên sử dụng.
2.2. Thực trạng việc sử dụng phương pháp dạy học tiếng Anh ở các trường
Trung học phổ thông được khảo sát
2.2.1. Đội ngũ giáo viên dạy tiếng Anh của các trường được khảo sát
Về trình độ đào tạo
100% giáo viên tiếng Anh của 4 trường được khảo sát đều tốt nghiệp đại học,
trong đó có một số đang theo học để lấy văn bằng thạc sỹ. Như vậy tất cả giáo viên
dạy tiếng Anh của 4 trường được khảo sát đều đạt chuẩn về trình độ được đào tạo. So
với mặt bằng của cả nước thì tỷ lệ đạt chuẩn về trình độ được đào tạo của giáo viên
tiếng Anh ở 4 trường này có cao hơn tỷ lệ chung. Về trình độ đào tạo của giáo viên
ngoại ngữ trong cả nước như sau: 75,4% giáo viên ngoại ngữ của trường trung học cơ
sở có bằng tốt nghiệp cao đẳng ngoại ngữ trở lên và 97,3% giáo viên ngoại ngữ của
trường THPT có bằng tốt nghiệp đại học.
Về độ tuổi:
11
Bảng 2.2. Giáo viên tiếng Anh của 4 trường được khảo sát phân theo độ tuổi
THPT Thăng
THPT Yên
THPT Đống
THPT Nguyễn
Long
Hoà
Đa
Gia Thiều
≤ 30 ti
18%
28%
17%
23%
31- 40 tuổi
18%
14%
33%
22%
41-50 tuổi
37%
29%
33%
44%
> 51 tuổi
27%
29%
17%
11%
Trường
Độ tuổi
VỊ th©m niên giảng dạy:
Cơ cấu về thâm niên giảng dạy tiếng Anh của giáo viên của mỗi tr-ờng đ-ợc
khảo sát đ-ợc thể hiện ở bảng sau:
Bảng 2.3. Giáo viên tiếng Anh của 4 tr-ờng đ-ợc khảo sát phân theo thâm niên
giảng dạy
Tr-ờng THPT Thăng THPT Yên
THPT
THPT Nguyễn
Long
Hoà
Đống Đa
Gia Thiều
Thâm niên
giảng dạy
10 năm
37%
50%
43%
56%
11-20 năm
27%
33%
14%
33%
21 năm
36%
17%
43%
11%
2.2.2. Về sử dụng ph-ơng phá p và thiết bị dạy học
Về mức độ sử dụng các PPDH tiếng Anh phù hợp với nội dung từng bài giảng
trong q trình dạy học, kết quả thăm dị ý kiến của giáo viên giảng dạy tiếng Anh
tại các trường được khảo sát được tổng hợp chung (bảng 3) và cho thấy: nhìn
chung, giáo viên dạy tiếng Anh đã sử dụng từ mức độ trung bình trở lên các
PPDH: Luyện tập và thực hành (theo cặp, theo nhóm); thảo luận nhóm nhỏ;
phương pháp thuyết giảng; bắt chước, đóng kịch/ sắm vai. Thông qua các
phương pháp này (nếu kể cả thuyết giảng được kết hợp với các phương pháp
khác và sử dụng tiếng mẹ đẻ một cách hợp lí và có hiệu quả trong q trình dạy
học), giáo viên đã tổ chức và hướng dẫn học sinh tham gia tích cực vào q trình học
tập thơng qua các hoạt động cá nhân, theo cặp và nhóm.
12
Tuy nhiên, cũng cần nhận thấy rằng: mức độ sử dụng các phương pháp
này chưa cao, chỉ ở mức trung bình, và vẫn cịn rất đơn điệu. Một số phương
pháp khác như Seminar, tham quan thực tế, có tỷ lệ chưa được sử dụng đều ở mức
cao so với mặt bằng chung. Trong quá trình giảng dạy, việc tổ chức cho học sinh
phát huy tính tích cực trong học tập, tự chiếm lĩnh kiến thức và rèn luyện kỹ năng
chưa được coi trọng. Về thực chất vẫn là: Thầy truyền đạt, trị tiếp nhận, ghi nhớ;
Đó là biểu hiện cịn khá lo ngại về đổi mới PPDH.
Qua điều tra giáo viên trực tiếp giảng dạy một số trường ta hiểu rõ thêm về mức
độ sử dụng thiết bị của giáo viên trong việc giảng dạy tiếng Anh (Bảng 4). Nhìn
chung, các giáo viên đã sử dụng các thiết bị giảng dạy nhưng chỉ ở mức trung bình
chứ chưa phải được sử dụng ở mức độ cao nhất. Nhiều thiết bị dạy học hiện đại do
thành tựu của khoa học công nghệ ngày nay chưa được giáo viên hiểu và khai thác,
tận dụng có hiệu quả:
73% giáo viên sử dụng video ở mức trung bình.
84% giáo viên sử dụng máy chiếu đa năng ở mức trung bình
7% giáo viên chưa sử dụng phần mềm dạy học.
21% giáo viên sử dụng băng (đĩa) ghi hình, ghi âm ở mức thấp nhất.
87% giáo viên sử dụng máy tính ở mức trung bình.
Bảng 2.4. Ý kiến của giáo viên về mức độ sử dụng các phương pháp dạy
học tiếng Anh
Mức độ sử dụng (%)
TT
Phương pháp dạy học
Chưa sử
Thấp
Trung
Cao
dụng
nhất
bình
nhất
1
Phương pháp thuyết giảng
0
3
84
13
2
Luyện tập và thực hành (theo
0
0
69
31
cặp, theo nhóm)
3
Thảo luận nhóm nhỏ
0
0
84
16
4
Bắt chước, đóng kịch/ sắm vai
0
9
91
0
5
Trị chơi
0
9
88
3
6
Bài tập lớn
0
12
81
7
7
Bài tập tình huống
0
3
84
13
13
8
Hình thức tham quan khảo sát
24
39
37
0
thực tế
9
Hình thức Seminar
15
18
67
0
10
Phương pháp khác
9
40
31
20
Nguyên nhân của việc sử dụng các thiết bị dạy học ở mức độ trung bình và thấp:
- Do sự nhận thức đội ngũ giáo viên về việc sử dụng cơng nghệ và thiết bị dạy
học cịn hạn chế, chưa hiểu rõ được ý nghĩa trợ giúp của một số bị trong quá trình dạy
học. Giáo viên cho rằng việc sử dụng là không cần thiết, hoặc ngại sử dụng, ln tồn
tại ý thức “dạy chay” vẫn được.
- Kinh phí thuộc ngân sách nhà nước cấp hàng năm dùng để chi mua sắm thiết bị
dạy học cịn ít chưa đủ để mua sắm đáp ứng nhu cầu dạy học trong nhà trường.
- Cơ sở vật chất của các trường còn thiết thốn khơng đủ phịng để đảm bảo u
cầu, đúng quy cách để bảo quản các thiết bị đã được mua sắm hoặc cấp phát nên các
thiết bị chỉ dùng được vài lần là hư hỏng hoặc xuống cấp phải thanh lý, huỷ bỏ.
Bảng 2.5. Mức độ sử dụng các thiết bị của 4 trường THPT được khảo sát.
Mức độ sử dụng (%)
TT
Thiết bị giảng dạy
Chưa sử
Thấp
Trung
Cao
dụng
nhất
bình
nhất
1
Tranh, ảnh, bản đồ
0
0
57
43
2
Mơ hình mẫu vật
9
3
81
7
3
Dụng cụ thí nghiệm
48
15
34
3
4
Nhạc cụ
45
33
22
0
5
Dụng cụ thể thao
48
21
22
9
6
Băng (đĩa) ghi hình, ghi âm
0
21
54
25
7
Video
9
18
73
0
8
Máy chiếu đa năng
3
6
84
7
9
Phần mềm dạy học
7
15
72
6
10
Máy tính
0
9
87
4
14
2.3. Thực trạng quản lý sử dụng phương pháp dạy học tiếng Anh ở các trường Trung
học phổ được khảo sát
2.3.1. Nhận xét khái quát về đội ngũ cán bộ quản lý
Đội ngũ cán bộ quản lý ở các trường THPT ở thành phố Hà Nội được tuyển lựa
từ các thầy cơ giáo, có năng lực phẩm chất tốt, có uy tín với tập thể sư phạm, với
chính quyền và nhân dân địa phương. Tuy nhiên ở mỗi trường cán bộ quản lý có một
phong cách riêng, tạo nên hiệu quả quản lý khác nhau, vì vậy việc trao đổi kinh
nghiệm quản lý là một trong những biện pháp tự bồi dưỡng nghiệp vụ của người quản
lý. Ban giám hiệu các trường THPT được đào tạo chuẩn về chuyên môn. Hầu hết, cán
bộ quản lý trường (Ban giám hiệu) có thâm niên, kinh nghiệm quản lý tốt.
Trợ giúp Ban giám hiệu trong việc quản lý chuyên môn và đổi mới PPDH tiếng
Anh là các tổ trưởng chuyên môn. Đội ngũ tổ trưởng chuyên môn tiếng Anh của 4
trường được khảo sát đều là những giáo viên giảng dạy có uy tín, có kinh nghiệm
được các thành viên trong tổ suy tơn, các đồng chí tổ trưởng có độ sắc về chuyên
môn và độ sâu về quản lý.
2.3.2. Việc thực hiện các chức năng quản lý trong quá trình đổi mới phương
pháp dạy học
Công tác lập kế hoạch đổi mới phương pháp dạy học
Theo kế hoạch năm học của Sở Giáo dục và Đào tạo, các trường THPT thực hiện
chủ trương đổi mới PPDH (trong đó có mơn tiếng Anh) bằng sự chỉ đạo lập kế hoạch
đổi mới PPDH trong nhà trường. Hiệu trưởng giao cho phó hiệu trưởng chun mơn
để triển khai công tác lập kế hoạch đổi mới PPDH cho các tổ trưởng chuyên môn.
Các tổ trưởng chuyên môn lập kế hoạch của tổ và triển khai nhiệm vụ cho giáo viên.
Những giáo viên có nhiệm vụ thực hiện thao giảng đổi mới PPDH tiếng Anh sẽ
tự lập kế hoạch cá nhân cho hoạt động của mình.
Chỉ đạo thực hiện đổi mới phương pháp dạy học
Căn cứ vào kế hoạch đổi mới PPDH tiếng Anh của tổ, phó hiệu trưởng chuyên
môn chỉ đạo tổ trưởng triển khai hoạt động của tổ mình. Tổ chun mơn căn cứ vào
kế hoạch dạy học của các giáo viên được phân công thao giảng các tiết dạy đổi mới
PPDH tiếng Anh để tổ chức dự giờ.
Kiểm tra đánh giá đổi mới phương pháp dạy học
15
Kiểm tra đánh giá đổi mới PPDH tiếng Anh trong các trường THPT chủ yếu
được thực hiện qua những tiết thao giảng của những giáo viên đã được phân công.
Tiết giảng này được Ban giám hiệu, các tổ trưởng chuyên môn cùng các giáo viên bộ
môn tham dự. Sau tiết dạy tổ trưởng chuyên môn sẽ điều khiển cuộc họp rút kinh
nghiệm. Ban giám hiệu và các thành viên khác họp ý kiến chỉ đạo hoặc bổ sung
những tìm tịi riêng của mình giúp cho phương pháp được hồn thiện hơn.
Các yếu tố tác động đến việc đổi mới PPDH
Hầu hết giáo viên đều quan tâm và đánh giá tất cả các yếu tố được liệt kê ở
bảng 5 - đều có tác động mạnh đến việc đổi mới PPDH tiếng Anh; trong đó có một số
yếu tố được đánh giá có tác động mạnh hơn cả như:
- Chính sách, chế độ đãi ngộ như tiền lương, tuyên dương, khen thưởng… (mức
4: 43% và mức 5: 33%).
- Cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy học (mức 4: 43% và mức 5: 27%).
- Các chi phí trực tiếp cho giảng dạy và học tập (mức 4: 39% và mức 5: 25%).
- Bồi dưỡng nâng cao kỹ thuật năng sử dụng các phương pháp giảng dạy tích cực
(mức 4: 30% và mức 5: 25%)
Bảng 2.6. Mức độ tác động của các yếu tố đến việc đổi mới phương pháp dạy
học tiếng Anh phân theo ý kiến đánh giá của giáo viên
Mức độ tác động
TT
Các yếu tố
(1: thấp nhất, 5: cao nhất)
1
2
3
4
5
1
Động cơ của đội ngũ giáo viên
0
0
36
43
21
2
Thái độ và khả năng học tập của học sinh
0
6
27
43
24
3
Cơ chế quản lý và cơ chế đánh giá giáo viên
0
0
33
55
12
0
6
18
43
33
0
0
30
43
27
4
5
Chính sách, chế độ đãi ngộ (lương, tuyên
dương, khen thưởng…)
Cơ sở vật chất, trang thiết bị, đồ dùng dạy
học
16
6
7
8
Các chi phí trực tiếp cho giảng dạy và học
tập
Bồi dưỡng nâng cao kiến thức về giáo dục
học và tâm lý học
Bồi dưỡng nâng cao kỹ thuật năng sử dụng
các phương pháp giảng dạy tích cực
3
12
21
39
25
0
9
54
24
13
0
6
39
30
25
0
6
33
48
13
Bồi dưỡng về kỹ năng sử dụng công nghệ
9
thông tin và công nghệ truyền thông trong
giảng dạy
2.3.3. Đánh giá chung việc đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh và công tác
quản lý sự đổi mới
Thành tựu:
Mặc dù việc đổi mới PPDH tiếng Anh mới chỉ thể hiện nhiều ở các tiết thao
giảng, thi giáo viên dạy giỏi ... song đã tạo ra những nốt nhấn để có thể qua đó rút ra
kinh nghiệm và nhân rộng.
Đã có những học sinh tích cực, chủ động trong học tập; tỷ lệ học sinh chăm học
và hứng thú với mơn học có tăng lên.
Đội ngũ cán bộ quản lý có khả năng và trình độ chun mơn đã có nhiều đóng
góp cho sự phát triển của nhà trường. Kinh nghiệm về quản lý đổi mới PPDH tiếng
Anh đã được hình thành. Những kinh nghiệm được tích luỹ trong việc lãnh đạo và tổ
chức các hoạt động cần sự phối hợp chung giữa các bộ phận trong trường để đạt được
mục đích giáo dục sẽ được kế thừa và đóng góp việc lãnh đạo và chỉ đạo việc đổi mới
PPDH trong tương lai.
Tồn tại (những vấn đề gay cấn):
Những vấn đề gay cấn cần giải quyết về đổi mới PPDH tiếng Anh và quản lý
quá trình thay đổi, bao gồm:
- Về kết quả học tập tiếng Anh của học sinh, theo đánh giá chung của các giáo
viên cho thấy sẽ có một bộ phận khơng nhỏ trong số học sinh lớp 11 hiện nay và sang
năm là hết lớp 12 - hết một chu trình thay sách giáo khoa phổ thông - sẽ không đạt
được yêu cầu chung được quy định trong chuẩn kiến thức, kỹ năng của chương trình
mơn tiếng Anh. Như vậy, tính mục đích của PPDH không đạt được là vấn đề cần phải
17
xem xét lại độ hợp lý, mức độ và sự kết hợp các PPDH và sử dụng các phương tiện
dạy học tiếng Anh hiện nay trong các trường trung học cơ sở và THPT.
Học sinh là chủ thể của hoạt động học tập. PPDH chưa khuyến khích được học
sinh tham gia học tập và hoạt động giao tiếp tích cực, chủ động, sáng tạo và với tinh
thần hợp tác cao. Học sinh chưa tự luyện tập thực hành giao tiếp một cách có ý thức
trong hoạt động học tập trên lớp và tự học
- Đội ngũ giáo viên giáo viên chưa hoàn toàn đáp ứng được yêu cầu ngày càng
cao của sự nghiệp Giáo dục - Đào tạo của Thủ đô, của đất nước, bất cập về năng lực
chuyên môn và nghiệp vụ sư phạm trước địi hỏi của cơng cuộc đổi mới chương trình
và sách giáo khoa THPT phân ban nói chung và mơn tiếng Anh nói riêng.
- Nhiều giáo viên cịn ngại học thêm để nâng cao trình độ, ít chịu tự học, tự bồi
dưỡng và ngại đổi mới PPDH tiếng Anh, chưa tích cực sử dụng thiết bị dạy học và
làm đồ dùng dạy học; việc kiểm tra đánh giá học sinh cịn thiên về hình thức; quá
trình dạy học chưa đi sát và nghiên cứu về phong cách học tập của học sinh THPT để
có các PPDH tiếng Anh phù hợp.
- Phương pháp giảng dạy ở nhiều giáo viên, đặc biệt là những giáo viên có thâm
niên, cịn lạc hậu. Họ khơng có điều kiện và tiếp cận được với PPDH mới, khơng có
khả năng sử dụng công nghệ hiện đại trong giảng dạy.
- Học sinh cịn thiếu động cơ học tập, thiếu mơi trường thực hành giao tiếp, chất
lượng học tập còn thấp, chưa đáp ứng được những đòi hỏi ngày càng tăng ở trong
nước và trên thế giới.
- Kiểm tra không ăn khớp với dạy, tạo ra những hậu quả thiếu tích cực.
- Chỉ đạo các hoạt động nhằm đổi mới PPDH tiếng Anh của Ban giám hiệu các
trường THPT chưa thường xuyên, nên dẫn đến thực trạng đổi mới PPDH tiếng Anh
trong các trường chưa thật sự rộng khắp và liên tục. Việc đổi mới PPDH tiếng Anh ở
các trường cịn mang tính hình thức, chỉ là cơng việc của một số ít giáo viên được bộ
môn lựa chọn để thao giảng.
- Nhiều giáo viên chưa có thói quen hoặc ngại sử dụng các thiết bị dạy học.
Nguyên nhân của những tồn tại trên là:
- Đội ngũ giáo viên và cán bộ quản lý các trường THPT chưa nhận thức đầy đủ về
vai trò đặc biệt quan trọng của PPDH tiếng Anh trong việc nâng cao chất lượng dạy
và học tiếng Anh.
18
- Sức ỳ theo thói quen về sử dụng PPDH tiếng Anh trong đội ngũ giáo viên.
- Thiếu các chính sách khuyến khích nhằm tạo động lực đổi mới PPDH trong đội
ngũ giáo viên tiếng Anh.
- Cơ sở vật chất, thiết bị dạy học còn thiết và sử dụng thiếu hiệu quả.
19
CHƯƠNG 3: MỘT SỐ BIỆN PHÁP QUẢN LÝ NHẰM ĐỔI MỚI PHƯƠNG
PHÁP DẠY HỌC TIẾNG ANH TRONG CÁC TRƯỜNG TRUNG HỌC PHỔ
THÔNG Ở THÀNH PHỐ HÀ NỘI
3.1. Định hướng đổi mới phương pháp dạy học để thực hiện chương trình và
sách giáo khoa tiếng Anh mới
Quản lý để nâng cao chất lượng dạy học trong đó có quản lý về đổi mới PPDH
là nhiệm vụ cơ bản trọng tâm của Hiệu trưởng, là công tác trọng yếu nhất của quản lý
các trường THPT. Việc đổi mới PPDH tiếng Anh phải lấy việc thực hiện mục tiêu và
nội dung của chương trình giáo dục THPT mới nói chung và chương trình của mơn
học nói riêng để có phương hướng chỉ đạo hành động. Đồng thời trong quá trình đổi
mới PPDH tiếng Anh phải thấy được sự trợ giúp đắc lực của phương tiện dạy học và
phương pháp kiểm tra đánh giá kết quả học tập của học sinh.
Để hình thành và phát triển các kĩ năng nghe, nói, đọc, viết thơng qua luyện tập
các kiến thức ngôn ngữ như ngữ âm, từ vựng, ngữ pháp, định hướng cơ bản về đổi
mới PPDH, được xác định như sau:
- Giáo viên tổ chức và hướng dẫn học sinh tham gia tích cực vào q trình học tập
thơng qua các hoạt động cá nhân, theo cặp và nhóm. Giáo viên cần kết hợp hài hòa
các phương pháp và kĩ thuật dạy học, sử dụng hiệu quả các thiết bị, đồ dùng dạy học
và các tài liệu hỗ trợ nhằm tạo hứng thú học tập cho học sinh. Giáo viên cần sử dụng
tiếng mẹ đẻ một cách hợp lí và có hiệu quả trong q trình dạy học.
- Học sinh là chủ thể của hoạt động học tập. Học sinh tham gia học tập và hoạt
động giao tiếp tích cực, chủ động, sáng tạo và với tinh thần hợp tác cao. Học sinh
cần luyện tập thực hành giao tiếp một cách có ý thức trong hoạt động học tập trên
lớp và tự học.
3.2. Các biện pháp quản lý nhằm đổi mới phương pháp dạy học tiếng Anh trong
trường Trung học phổ thông
Xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH tiếng Anh với sự tham gia của giáo viên
- Xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH tiếng Anh với sự tham gia của giáo viên.
- Xác định các công việc chỉ đạo trong tổ chức thực hiện kế hoạch đổi mới PPDH
tiếng Anh.
- Cải tiến việc đánh giá thực hiện kế hoạch đổi mới PPDH tiếng Anh.
20
Tổ chức bồi dưỡng và tư vấn nhằm nâng cao năng lực sư phạm cho giáo viên
- Trợ giúp và tư vấn về lựa chọn PPDH tiếng Anh cho giáo viên.
- Tổ chức bồi dưỡng nhằm nâng cao kỹ năng sử dụng PPDH cho giáo viên.
- Tổ chức khoá bồi dưỡng về PPDH tiếng Anh:
- Khuyến khích giáo viên tư bồi dưỡng và tổ chức bồi dưỡng thường xuyên tại
trường.
Đánh giá và khuyến khích giáo viên đổi mới phương pháp dạy học
- Đưa việc đổi mới PPDH tiếng Anh thành tiêu chí đánh giá khi tuyển mới và
phân loại giáo viên tiếng Anh.
- Khuyến khích người dạy, người học đổi mới phương pháp dạy và học tiếng Anh.
Tạo môi trường và đầu tư trang thiết bị phục vụ đổi mới PPDH
- Xây dựng môi trường giáo dục trong trường nhằm thúc đẩy việc đổi mới PPDH
tiếng Anh.
- Tăng cường đầu tư và sử dụng thiết bị trong quá trình đổi mới PPDH tiếng Anh.
- Quản lý khai thác và sử dụng các thiết bị dạy học hiện có.
- Cơng nghệ thơng tin góp phần đổi mới PPDH.
Khảo nghiệm tính cấp thiết và khả thi của các biện pháp được đề xuất
21
Bảng 3. Kết quả khảo nghiệm tính cấp thiết, tính khả thi của các biện pháp
nhằm đổi mới PPDH
Tính cấp thiết (%)
(1: thấp nhất; 3: cao
Tên biện pháp
(1: thấp nhất; 3:
nhất)
Kí
Tính khả thi (%)
cao nhất)
hiệu
1
3.1.
2
3
1
2
3
23,5
71,3
13,0 25,5 61,5
22,5
75,0
13,4 21,3 65,3
Nâng cao nhận thức về vai trò đổi
mới PPDH trong việc thực hiện 5,2
chương trình và SGK THPT mới
3.2.1.
Xây dựng kế hoạch đổi mới PPDH
với sự tham gia của giáo viên
3.2.2.
Xác định các công việc chỉ đạo trong
tổ chức thực hiện kế hoạch đổi mới
2,5
Không đưa vào phiếu xin ý kiến đánh
giá
PPDH
3.2.3.
CảI tiến việc đánh giá thực hiện kế
hoạch đổi mới PPDH
3.3.1.
Trợ giúp và tư vấn về lựa chọn
12,5
28,0
14,8 77,3
giá
Tổ chức bồi dưỡng nhằm nâng cao
kỹ năng sử dụng PPDH cho giáo viên
3.4.1.
7,9
Không đưa vào phiếu xin ý kiến đánh
PPDH cho giáo viên
3.3.2.
59,5
5,9
15,6
78,5
9,0
22,5 68,5
23,8
46,7
13,3 34,6 52,1
21,3
68,0
9,8
13,5
82,0
17,2 26,2 56,6
9,0
86,5
15,7 22,8 61,5
Đưa việc đổi mới PPDH thành tiêu
chí đánh giá khi tuyển mới và phân 29,5
loại giáo viên
3.4.2.
Kích thích người dạy, người học đổi
mới PPDH
3.5.1.
10,7
26,2 64,0
Xây dựng môi trường giáo dục trong
trường nhằm thúc đẩy việc đổi mới 4,5
PPDH
3.5.2.
Tăng cường đầu tư và sử dng thit
b trong quỏ trỡnh i mi PPDH
4,5
Kết quả thăm dò ý kiến giáo viên về đổi mới PPDH có thể rút ra kết luận sau:
Các biện pháp quản lý nhằm đổi mới PPDH tại các tr-ờng THPT ở T.P Hà Nội đà đề
xuất và đ-ợc hỏi ý kiến, đều đ-ợc giáo viên và cán bộ quản lý đánh giá cã tÝnh cÊp
22
