Bài giảng môn quan hệ quốc tế Chủ nghĩa xã hội hiện thực trong thế kỷ XX và hiện thực

Chuyên đề:
Chuyên đề:
Chủ nghĩa xã hội hiện thực
Chủ nghĩa xã hội hiện thực


trong thế kỷ XX và triển vọng
trong thế kỷ XX và triển vọng
PGS.TS.GVCC.PHAM TH NH DUNG
PGS.TS.GVCC.PHAM TH NH DUNG
NGUYEN PG .HV
NGUYEN PG .HV
Mục đích nghiên cứu
Mục đích nghiên cứu



Giúp ng ời học nhận di n
Giúp ng ời học nhận di n
rõ hơn
rõ hơn
về sự ra đời,
về sự ra đời,
phát triển CNXH trong thế kỷ XX; những thành
phát triển CNXH trong thế kỷ XX; những thành
tựu, sai lầm và bài học kinh nghiệm trong quá
tựu, sai lầm và bài học kinh nghiệm trong quá
trình xây dựng CNXH trên thế giới.
trình xây dựng CNXH trên thế giới.

Xác định đúng vai trò, vị trí của CNXH trong

Xác định đúng vai trò, vị trí của CNXH trong
quan hệ quốc tế thế kỷ XX.
quan hệ quốc tế thế kỷ XX.

Đánh giá đ ợc triển vọng của CNXH và vai trò
Đánh giá đ ợc triển vọng của CNXH và vai trò
của CNXH trong đời sống quan hệ quốc tế hiện
của CNXH trong đời sống quan hệ quốc tế hiện
nay.
nay.
Tài liệu tham khảo
Tài liệu tham khảo

Phạm Thành Dung Hoàng Phúc Lâm (Đồng Chủ
Phạm Thành Dung Hoàng Phúc Lâm (Đồng Chủ
biên):
biên):
Những vấn đề quan hệ quốc tế và đ ờng lối
Những vấn đề quan hệ quốc tế và đ ờng lối
đối ngoại của Đảng, Nhà n ớc Việt Nam,
đối ngoại của Đảng, Nhà n ớc Việt Nam,
Nxb. Lý
Nxb. Lý
luận Chính trị Hành chính, Hà Nội, 2009.
luận Chính trị Hành chính, Hà Nội, 2009.

Hội thảo khoa học Trung Việt:
Hội thảo khoa học Trung Việt:
Chủ nghĩa xã hội
Chủ nghĩa xã hội

cái phổ biến và cái đặc thù
cái phổ biến và cái đặc thù
(Bắc Kinh ngày 13, 14
(Bắc Kinh ngày 13, 14
tháng 6/2000). Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,
tháng 6/2000). Nxb. Chính trị quốc gia, Hà Nội,
2000.
2000.

Trần Xuân Tr ờng:
Trần Xuân Tr ờng:
Định h ớng XHCN ở Việt Nam,
Định h ớng XHCN ở Việt Nam,
một số vấn đề lý luận cấp bách
một số vấn đề lý luận cấp bách
, Nxb. Chính trị quốc
, Nxb. Chính trị quốc
gia, Hà Nội, 1996.
gia, Hà Nội, 1996.

Tr ơng Giang Long - Trần Sỹ Phán (Đồng chủ biên):
Tr ơng Giang Long - Trần Sỹ Phán (Đồng chủ biên):
Chủ nghĩa xã hội hiện thực đổi mới và phát triển
Chủ nghĩa xã hội hiện thực đổi mới và phát triển
,
,
Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2003.
Nxb. Giáo dục, Hà Nội, 2003.
Nội dung chính
Nội dung chính

I. Quá
I. Quá
trình
trình
phát
phát
triển của
triển của
CNXH
CNXH
hiện thực
hiện thực
II. Thành
II. Thành
tựu và sai
tựu và sai
lầm của
lầm của
CNXH
CNXH
hiện thực
hiện thực
III. Cải
III. Cải
cách,
cách,
cải tổ,
cải tổ,
đổi mới
đổi mới

CNXH
CNXH
hiện
hiện
thực
thực
IV.
IV.
Triển
Triển
vọng
vọng
của
của
CNXH
CNXH
hiện
hiện
thực
thực
I. Quá trình vận
I. Quá trình vận
động của CNXH hiện
động của CNXH hiện
thực
thực
1.
1.
Đặc điểm ra đời của CNXH hiện thực
Đặc điểm ra đời của CNXH hiện thực

Là kết quả tất yếu của cuộc đấu tranh giai
Là kết quả tất yếu của cuộc đấu tranh giai
cấp, đấu tranh giải phóng dân tộc của giai
cấp, đấu tranh giải phóng dân tộc của giai
cấp công nhân và nhân dân lao động chống
cấp công nhân và nhân dân lao động chống
lại giai cấp t sản và các thế lực áp bức bóc
lại giai cấp t sản và các thế lực áp bức bóc
lột.
lột.

CNXH ra đời ở những n ớc có trình độ kinh tế
CNXH ra đời ở những n ớc có trình độ kinh tế
phát triển trung bình và lạc hậu.
phát triển trung bình và lạc hậu.

CNXH ra đời và đ ợc xây dựng trong hoàn
CNXH ra đời và đ ợc xây dựng trong hoàn
cảnh bị chiến tranh tàn phá nặng nề.
cảnh bị chiến tranh tàn phá nặng nề.
2. Các giai đoạn phát triển
2. Các giai đoạn phát triển
của CNXH hiện thực
của CNXH hiện thực
a.
a.
Giai đoạn 1917 - 1945
Giai đoạn 1917 - 1945
: Cách mạng Tháng M ời Nga thắng

: Cách mạng Tháng M ời Nga thắng
lợi mở ra một thời kỳ phát triển mới của thế giới; CNXH
lợi mở ra một thời kỳ phát triển mới của thế giới; CNXH
từ lý t ởng trở thành hiện thực; Liên Xô - nhà n ớc XHCN
từ lý t ởng trở thành hiện thực; Liên Xô - nhà n ớc XHCN
đầu tiên từng b ớc khẳng định vị thế trên tr ờng quốc tế.
đầu tiên từng b ớc khẳng định vị thế trên tr ờng quốc tế.
b.
b.
Giai đoạn sau năm 1945 đến đầu những năm 70 của thế
Giai đoạn sau năm 1945 đến đầu những năm 70 của thế
kỷ XX
kỷ XX

CNXH phát triển thành hệ thống.
CNXH phát triển thành hệ thống.

CNXH tạo thế cân bằng chiến l ợc với CNTB.
CNXH tạo thế cân bằng chiến l ợc với CNTB.

CNXH trở thành hậu thuẫn quan trọng cho phong trào
CNXH trở thành hậu thuẫn quan trọng cho phong trào
đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới.
đấu tranh giải phóng dân tộc trên thế giới.
2. Các giai đoạn phát triển của chủ
2. Các giai đoạn phát triển của chủ
nghĩa xã hội hiện thực
nghĩa xã hội hiện thực
c
c

. Giai đoạn từ cuối những năm 70 đến đầu
. Giai đoạn từ cuối những năm 70 đến đầu
những năm 90
những năm 90


Chủ nghĩa xã hội trên thế giới lâm vào khủng
Chủ nghĩa xã hội trên thế giới lâm vào khủng
hoảng,
hoảng,


CNXH ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, tan rã.
CNXH ở Liên Xô và Đông Âu sụp đổ, tan rã.
d. Giai đoạn từ đầu những năm 90 đến nay
d. Giai đoạn từ đầu những năm 90 đến nay
Chiến tranh Lạnh kết thúc, trật tự thế giới thay
Chiến tranh Lạnh kết thúc, trật tự thế giới thay
đổi. Các n ớc XHCN còn lại đang cải cách, đổi mới
đổi. Các n ớc XHCN còn lại đang cải cách, đổi mới
và b ớc đầu đạt đ ợc những thắng lợi quan trọng.
và b ớc đầu đạt đ ợc những thắng lợi quan trọng.
TợngPhậtởLào
* Về chính trị
Định h ớng
Định h ớng
cho Phong
cho Phong
trào giải
trào giải

phóng dân
phóng dân
tộc trên
tộc trên
thế giới.
thế giới.
Mở ra một
Mở ra một
thời kỳ
thời kỳ
phát triển
phát triển
mới của
mới của
nhân loại.
nhân loại.
Từ không t
Từ không t
ởng, lý
ởng, lý
luận trở
luận trở
thành hiện
thành hiện
thực.
thực.
Xác lập
Xác lập
chế độ xã
chế độ xã

hội không
hội không
có ng ời bóc
có ng ời bóc
lột ng ời.
lột ng ời.
II. Thành tựu và sai lầm
II. Thành tựu và sai lầm
của CNXH hiện thực
của CNXH hiện thực
1. Thành tựu của chủ nghĩa xã hội hiện thực
1. Thành tựu của chủ nghĩa xã hội hiện thực
* Về kinh tế, khoa học - kỹ
* Về kinh tế, khoa học - kỹ
thuật
thuật


- Xây dựng thành công cơ sở vật chất kỹ
- Xây dựng thành công cơ sở vật chất kỹ
thuật, CNH, HĐH ở một số n ớc.
thuật, CNH, HĐH ở một số n ớc.


- Một số n ớc XHCN trở thành những quốc gia
- Một số n ớc XHCN trở thành những quốc gia
phát triển hàng đầu thế giới.
phát triển hàng đầu thế giới.

- Chiếm lĩnh nhiều đỉnh cao của khoa học kỹ
- Chiếm lĩnh nhiều đỉnh cao của khoa học kỹ
thuật thế giới.v.v
thuật thế giới.v.v
* Về
* Về
các lĩnh
các lĩnh
vực
vực
khác
khác
(giáo
(giáo
dục, y
dục, y
tế, quân
tế, quân
sự,
sự,
quan hệ
quan hệ
quốc
quốc
tế, )
tế, )
Thực hiện nhiều chính sách u việt về
Thực hiện nhiều chính sách u việt về
giáo dục, y tế, việc làm.
giáo dục, y tế, việc làm.

Cân bằng sức mạnh quân sự với
Cân bằng sức mạnh quân sự với
CNTB, giúp cho thế giới ổn định.
CNTB, giúp cho thế giới ổn định.
Xác lập một kiểu quan hệ quốc tế
Xác lập một kiểu quan hệ quốc tế
mới: đoàn kết, hợp tác, t ơng trợ,
mới: đoàn kết, hợp tác, t ơng trợ,
giữa các quốc gia, dân tộc.
giữa các quốc gia, dân tộc.
2.
2.
Những sai lầm của CNXH hiện thực
Những sai lầm của CNXH hiện thực



Về chính trị:
Về chính trị:

Duy trì quá lâu mô
Duy trì quá lâu mô
hình CNXH nhà n
hình CNXH nhà n
ớc.
ớc.

Sơ cứng, giáo điều,
Sơ cứng, giáo điều,
độc đoán,

độc đoán,

Chủ quan, quan
Chủ quan, quan
liêu. Một số cán bộ
liêu. Một số cán bộ
lãnh đạo tha hoá
lãnh đạo tha hoá
biến chất, phản bội.
biến chất, phản bội.



Về kinh tế:
Về kinh tế:

Nóng vội xoá bỏ các
Nóng vội xoá bỏ các
thành phần kinh tế
thành phần kinh tế
phi XHCN.
phi XHCN.

Quốc hữu hoá t liệu
Quốc hữu hoá t liệu
sản xuất; duy trì quá
sản xuất; duy trì quá
lâu chiến l ợc phát
lâu chiến l ợc phát
triển theo chiều rộng,

triển theo chiều rộng,
quá chú trọng đến
quá chú trọng đến
phát triển công
phát triển công
nghiệp nặng.
nghiệp nặng.

Kéo dài chính sách
Kéo dài chính sách
phát triển kinh tế kế
phát triển kinh tế kế
hoạch hoá tập trung.
hoạch hoá tập trung.
2.
2.
Những sai lầm của CNXH hiện thực
Những sai lầm của CNXH hiện thực



Về các lĩnh vực khác (
Về các lĩnh vực khác (
giáo dục, y tế, quân
giáo dục, y tế, quân
sự, quan hệ quốc tế,
sự, quan hệ quốc tế,
)
)

Nền giáo dục phát triển không có chiều sâu.
Nền giáo dục phát triển không có chiều sâu.

Bao cấp các chính sách xã hội tràn lan v ợt
Bao cấp các chính sách xã hội tràn lan v ợt
quá khả năng của thực lực nền kinh tế.
quá khả năng của thực lực nền kinh tế.

Hợp tác qu c t đóng khung trong hệ thống .
Hợp tác qu c t đóng khung trong hệ thống .

Chú trọng nhấn mạnh nghiên cứu khoa học
Chú trọng nhấn mạnh nghiên cứu khoa học
cơ bản,ch a quan tâm dúng mức khoa học
cơ bản,ch a quan tâm dúng mức khoa học
ứng dụng.
ứng dụng.
3.
3.


Vai
Vai
trò
trò
lịch sử
lịch sử
của
của
CNXH

CNXH
hiện
hiện
thực
thực
trong
trong
thế kỷ
thế kỷ
XX
XX
Mở ra một thời đại phát triển mới của
Mở ra một thời đại phát triển mới của
nhân loại: Thời đại quá độ từ chủ nghĩa t
nhân loại: Thời đại quá độ từ chủ nghĩa t
bản lên chủ nghĩa xã hội.
bản lên chủ nghĩa xã hội.
CNXH trở thành một hệ thống
CNXH trở thành một hệ thống
thế giới hùng mạnh, tạo ra thế và
thế giới hùng mạnh, tạo ra thế và
lực cân bằng với CNTB.
lực cân bằng với CNTB.
CNXH trở thành chỗ dựa và nguồn cổ
CNXH trở thành chỗ dựa và nguồn cổ
vũ mạnh mẽ cho Phong trào đấu tranh
vũ mạnh mẽ cho Phong trào đấu tranh
giải phóng dân tộc trên thế giới.
giải phóng dân tộc trên thế giới.
CNXH đã tạo ra sự ảnh h ởng mạnh mẽ đến các

CNXH đã tạo ra sự ảnh h ởng mạnh mẽ đến các
lực l ợng tiến bộ và nhân dân lao động trên mọi
lực l ợng tiến bộ và nhân dân lao động trên mọi
châu lục.
châu lục.
1. Cải cách, cải tổ, đổi mới là tất yếu
1. Cải cách, cải tổ, đổi mới là tất yếu
Xây dựng
Xây dựng
CNXH là quá
CNXH là quá
trình tự điều
trình tự điều
chỉnh, vừa
chỉnh, vừa
học, vừa làm.
học, vừa làm.
Cải cách, đổi
Cải cách, đổi
mới th ờng
mới th ờng
xuyên là quy
xuyên là quy
luật của sự
luật của sự
phát triển.
phát triển.
III. Cải cách, cải tổ, đổi mới
III. Cải cách, cải tổ, đổi mới
chủ nghĩa xã hội

chủ nghĩa xã hội
Nhận thức
Nhận thức
là một quá
là một quá
trình từ thấp
trình từ thấp
đến cao, từ
đến cao, từ
ch a hoàn
ch a hoàn
thiện đến
thiện đến
hoàn thiện.
hoàn thiện.
* Về chính trị
Xây dựng
Xây dựng
nhà n ớc
nhà n ớc
pháp quyền
pháp quyền
xã hội chủ
xã hội chủ
nghĩa.
nghĩa.
Xây dựng
Xây dựng
khối đại đoàn
khối đại đoàn

kết toàn dân
kết toàn dân
và xác lập
và xác lập
đúng đắn
đúng đắn
mối quan hệ
mối quan hệ
giữa Đảng,
giữa Đảng,
Nhà n ớc và
Nhà n ớc và
quần chúng
quần chúng
nhân dân.
nhân dân.


Xác lập tính
Xác lập tính
kiên định và
kiên định và
lập tr ờng t t
lập tr ờng t t
ởng về mục
ởng về mục
tiêu CNXH.
tiêu CNXH.
Đổi mới,
Đổi mới,

củng cố,
củng cố,
chỉnh đốn,
chỉnh đốn,
xây dựng hệ
xây dựng hệ
thống chính
thống chính
trị vững
trị vững
mạnh toàn
mạnh toàn
diện.
diện.
2. Nội dung cơ bản về cải cách,
2. Nội dung cơ bản về cải cách,
cải tổ, đổi mới CNXH
cải tổ, đổi mới CNXH
b. Về kinh tế
b. Về kinh tế

Phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành
Phát triển nền kinh tế hàng hoá nhiều thành
phần theo cơ chế thị tr ờng, đảm bảo định h ớng
phần theo cơ chế thị tr ờng, đảm bảo định h ớng
chính trị và có sự quản lý của Nhà n ớc.
chính trị và có sự quản lý của Nhà n ớc.

Đổi mới cơ chế, bộ máy quản lý kinh tế theo
Đổi mới cơ chế, bộ máy quản lý kinh tế theo

định h ớng tinh giản, hiệu quả.
định h ớng tinh giản, hiệu quả.

Đổi mới ph ơng thức phân phối nhằm tạo đòn
Đổi mới ph ơng thức phân phối nhằm tạo đòn
bẩy thúc đẩy sản xuất và tạo cơ hội để mọi ng
bẩy thúc đẩy sản xuất và tạo cơ hội để mọi ng
ời cùng đ ợc h ởng thành quả của hoạt động
ời cùng đ ợc h ởng thành quả của hoạt động
kinh tế.
kinh tế.

Coi trọng việc ứng dụng khoa học công nghệ
Coi trọng việc ứng dụng khoa học công nghệ
trong sản xuất.
trong sản xuất.

Đẩy mạnh hợp tác kinh tế quốc tế.
Đẩy mạnh hợp tác kinh tế quốc tế.
C. Về văn hoá xã hội
C. Về văn hoá xã hội



Xây dựng nền văn hoá tiên tiến, hiện đại, đậm đà
Xây dựng nền văn hoá tiên tiến, hiện đại, đậm đà
bản sắc dân tộc
bản sắc dân tộc

Không ngừng đổi mới nền giáo dục quốc dân.

Không ngừng đổi mới nền giáo dục quốc dân.

Đầu t cho phát triển khoa học - công nghệ.
Đầu t cho phát triển khoa học - công nghệ.

Thực hiện hiệu quả, phù hợp các chính sách xã hội.
Thực hiện hiệu quả, phù hợp các chính sách xã hội.

Khơi dậy và phát huy sức mạnh nội lực của dân tộc.
Khơi dậy và phát huy sức mạnh nội lực của dân tộc.
3. Cải cách, cải tổ, đổi mới CNXH ở
3. Cải cách, cải tổ, đổi mới CNXH ở
một số n ớc và bài học kinh nghiệm
một số n ớc và bài học kinh nghiệm
* Đánh giá
* Đánh giá
khái l ợc về
khái l ợc về
cải tổ, cải
cải tổ, cải
cách ở Liên
cách ở Liên
Xô và các n
Xô và các n
ớc Đông
ớc Đông
Âu.
Âu.
* Thực
* Thực

trạng về
trạng về
các n ớc xã
các n ớc xã
hội chủ
hội chủ
nghĩa hiện
nghĩa hiện
nay:
nay:
*Bài học
*Bài học
kinh
kinh
nghiệm về
nghiệm về
cải cách đổi
cải cách đổi
mới CNXH
mới CNXH

Trung
Quốc
Lào
Bắc
Triều Tiên
Mộtsốnớc
khuvcvựcMỹ
Latinhđangtrỗidậy
Ttởng

CNXH
Cu Ba
Việt
Nam
Về các n ớc
Xã hội
chủ nghĩa
hiện nay
Mét
Mét
sè
sè
h×nh
h×nh
¶nh
¶nh
vÒ
vÒ
Céng
Céng
hoµ
hoµ
d©n
d©n
chñ
chñ
nh©n
nh©n
d©n
d©n

Trung
Trung
Hoa
Hoa
Trung Hoa
DiÖn tÝch: 9.572.419 km
2
Tæng sè d©n: Kho¶ng 1,3 tû ng
êi
Mét
Mét
sè
sè
h×nh
h×nh
¶nh
¶nh
vÒ
vÒ
Céng
Céng
hoµ
hoµ
d©n
d©n
chñ
chñ
nh©n
nh©n

d©n
d©n
Lµo
Lµo
Lµo
DiÖntÝch:
236.800km
2
Tængsèd©n:
5,53trngêi
Mét
Mét
sè
sè
h×nh
h×nh
¶nh
¶nh
vÒ
vÒ
Céng
Céng
hoµ
hoµ
d©n
d©n
chñ
chñ
nh©n

nh©n
d©n
d©n
TriÒu
TriÒu
tiªn
tiªn