Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh thông qua bài tập chương giới hạn đại số và giải tích lớp 11 Trung học phổ thông

1
























ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC

LÊ THỊ THU HIỀN





PHÁT TRIỂN TƢ DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH
THÔNG QUA BÀI TẬP CHƢƠNG “ GIỚI HẠN”-ĐẠI SỐ VÀ GIẢI TÍCH
LỚP11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ( BAN NÂNG CAO)




LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN






HÀ NỘI- 2010



2

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC GIÁO DỤC



LÊ THỊ THU HIỀN


PHÁT TRIỂN TƢ DUY SÁNG TẠO CHO HỌC SINH
THÔNG QUA BÀI TẬP CHƢƠNG “ GIỚI HẠN”-ĐẠI SỐ VÀ GIẢI TÍCH

LỚP11 TRUNG HỌC PHỔ THÔNG ( BAN NÂNG CAO)



LUẬN VĂN THẠC SĨ SƢ PHẠM TOÁN

Chuyên ngành: Lý luận và phƣơng pháp dạy học
(Bộ môn Toán học)
Mã số: 601410

Người hướng dẫn khoa học: GS.TS. Nguyễn Hữu Châu.




HÀ NỘI- 2010



3
LỜI CẢM ƠN

Tác giả xin trân trọng cảm ơn các thầy cô giáo trong trường Đại học Giáo
dục Đại học Quốc Gia Hà Nội đã giảng dạy và tạo điều kiện thuận lợi cho tác giả
trong quá trình học tập và nghiên cứu đề tài này.
Luận văn được hoàn thành dưới sự hướng dẫn tận tình, chu đáo của GS.TS.
Nguyễn Hữu Châu. Tác giả xin bày tỏ lòng kính trọng và biết ơn sâu sắc tới thầy.
Tác giả cũng xin chân thành cảm ơn Ban giám hiệu, các thầy cô giáo và các
em học sinh Trường THPT Hoàng Văn Thụ, Sở Giáo dục và Đào tạo Thành phố
Hải Dương đã tạo điều kiện thuận lợi để tác giả hoàn thành bản luận văn này.

Lời cảm ơn chân thành của tác giả cũng xin được dành cho người thân, gia
đình và bạn bè, đặc biệt là lớp Cao học Lý luận và Phương pháp dạy học (bộ môn
Toán) K4 trường Đại học Giáo dục Đại học Quốc gia Hà Nội, vì trong suốt thời
gian qua đã cổ vũ động viên, tiếp thêm sức mạnh cho tác giả hoàn thành nhiệm vụ
của mình.
Mặc dù đã có nhiều cố gắng song luận văn không thể tránh khỏi những thiếu
sót, tác giả mong được lượng thứ và rất mong nhận được những ý kiến đóng góp
quý báu của các thầy cô và các bạn.
Hà Nội, tháng 11 năm 2010.
Tác giả



Lê Thị Thu Hiền






4
MỤC LỤC

MỞ ĐẦU


3. Khách t






Chƣơng 1: Cơ sở lý luận của đề tài nghiên cứu


o.




- 
11( ban nâng cao) - 

Chƣơng 2: Thực tiễn dạy học phát triển tƣ duy sáng tạo cho học
sinh ở một số trƣờng THPT hiện nay.
2.1. 


2.1


Trang

1
4
4
4
4
4
5

5

6
7
10
13

15
18

19
20


21
21
21
21
21

5



Chƣơng 3: Một số biện pháp nhằm phát triển tƣ duy sáng tạo cho
học sinh qua bài tập chƣơng “ Giới hạn” Đại số và Giải tích lớp
11(ban nâng cao).

-



3.1




3.2.2

.

KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC
22
33
36



37
37



77
86
99
99
99
107

107
110
111
112










6
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

SGK
SGKBT
Nxb
GV
HS
THPT
THCS
TC
VD

: Sách giáo khoa



: Giáo viên


















7
MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu:
1.1. Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh là một nhiệm vụ quan trọng của nhà
trường phổ thông.


Con người được đào tạo thường thiếu năng động, chậm thích
nghi với nền kinh tế xã hội đang đổi mới
i: “ Phát triển giáo
dục nhằm nâng cao dân trí, đào tạo nhân lực, bồi dưỡng nhân tài, đào tạo những

con người có kiến thức văn hoá, khoa học, có kỹ năng nghề nghiệp, lao động tự
chủ, sáng tạo và có kỷ luật, giàu lòng nhân ái, yêu nước, yêu CNXH, sống lành
mạnh, đáp ứng nhu cầu phát triển đất nước những năm 90 và chuẩn bị cho tương
lai
 
:“đổi mới phương pháp dạy học ở tất cả các cấp học, bậc học Áp
dụng những phương pháp giáo dục hiện đại để bồi dưỡng cho học sinh năng lực tư
duy sáng tạo, năng lực giải quyết vấn đề. Chú ý bồi dưỡng những học sinh có năng
khiếu” [20]

 : “ Phải đổi mới phương pháp giáo
dục đào tạo, khắc phục lối truyền thụ một chiều, rèn luyện thành nếp tư duy sáng
tạo của người học. Từng bước áp dụng các phương pháp tiên tiến và phương tiện
hiện đại vào quá trình dạy học, đảm bảo điều kiện và thời gian tự học, tự nghiên
cứu cho học sinh, nhất là sinh viên đại học [1, tr.87].


 : “ Phương pháp giáo dục phải phát huy tính tích cực, chủ
động, tư duy sáng tạo của người học; bồi dưỡng cho người học năng lực tự học,
khả năng thực hành, lòng say mê học tập và ý chí vươn lên”.

8






- 


- i.
- 
- 


 [30].
1.2. Trong việc rèn luyện và phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh, môn Toán
chiếm vị trí nổi bật.
- 


- 


- 

Thiên về dạy, yếu về học, thiếu hoạt động tự giác, tích cực và sáng tạo của người
học”[15, tr.114] nhồi nhét
cho học sinh hàng ngàn bài tập đủ các loại” [12




9



 

1.3.Vấn đề phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh đã được nhiều tác giả trong và

ngoài nước quan tâm nghiên cứu.
- 
 





 
 Polya  - 


-  tác
 “ Tập cho học sinh giỏi toán làm quen dần với
nghiên cứu toán học, “ Rèn luyện khả năng sáng tạo toán học ở
trường phổ thông”, “ Rèn luyện kỹ
năng công tác độc lập cho học sinh qua môn toán”,   Kim, 
 Tôn Thân “ Khuyến khích một số hoạt động trí tuệ của
học sinh qua môn toán ở trường THCS”, 
“ Phát triển trí sáng tạo cho học sinh và vai trò của giáo
viên”





10
“Phát triển tư
duy sáng tạo cho học sinh thông qua bài tập chương “Giới hạn”- Đại số và Giải
tích lớp 11 trung học phổ thông (ban nâng cao)”

2. Mục đích nghiên cứu:
  
-  
nâng cao).
3. Khách thể nghiên cứu.


4. Giả thuyết nghiên cứu:



5. Phạm vi nghiên cứu:
-   duy
sáng - - 
nâng cao.
-  - 2010.
6. Nhiệm vụ nghiên cứu:
- 

- 
 

-  - 



- 


11

7. Phƣơng pháp nghiên cứu:
7.1. Phương pháp nghiên cứu tài liệu:
- 

- 

- 

7.2.Phương pháp điều tra xã hội học:
- 

- 
  
 
.
-      
1
, 11A
2
     
11A
4
    
9
     
- 

7.3. Phương pháp thực nghiệm sư phạm:
- 


- 

8. Cấu trúc của luận văn.
  

-  
- : 

- 
- 

12
CHƢƠNG 1: CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA ĐỀ TÀI NGHIÊN CỨU
1.1. Tƣ duy.
    







              




- 







-  

- 

- 



13
- 

- 





1.2. Tƣ duy sáng tạo.





           

 




 
              

              

 





14
The

   


                
 


 
2/ 



6/  


, tr.15-22]

 
  
 
, tr.33]

             









Ba vòng tki.
T duy tích c
T duy  l
T duy sáng t

15




, tr.122].





 
, tr.8]



 



                
9].










16






 

















              ó   
 

ra nó.
1.3. Một số yếu tố cụ thể của tƣ duy sáng tạo.
 

, tr. 72-74]
- 
- 
- 
- 

- 

17
1.3.1.Tính mềm dẻo:





 















1.3.2. Tính nhuần nhuyễn:

               



           


18


 
 


a a  a, -(-a), (a+b)- b,
22
aa

, c.
a
c
(c

0)
1.3.3.Tính độc đáo:


 


Ba yếu tố trên là ba yếu tố cơ bản của tư duy sáng tạo, là thành phần cốt lõi
của tư duy sáng tạo. Tuy nhiên, tư duy sáng tạo còn có các yếu tố như:
1.3.4 Tính hoàn thiện:



1.3.5. Tính nhạy cảm vấn đề:





     




 



19
1.4. Dạy tƣ duy sáng tạo cho học sinh.
Theo Eric Jensen [34] thì t






có 



  .


 o
 rút ra  kết
luận 
 ây tranh cãi.
Giáo viên 
 

 

 
.
 
.
 
.
 














.

20
 

































.
 














 
. 









 

 Phát triển trí tuệ (Costa 1985). 
 














 





 (Lypman,


 , 1980). 

































. 







 




  (1983)  










 . 
Bono (














 , 

























 

) (sinh viên












 ) 















.






















 , 





qua



 
 .  thì
giáo viên 















:
  









.
 .
 













.
 



, 

 















.

21
 














 , 








.
 





, , 







.
 






















.
 .




























 . Trong Đê
̉
trơ
̉
tha
̀
nh ngươ
̀
i , Roger (1961) 



























.
Theo Rogers,  

,


























. 




















 , , 












 

















, 




























.
T



















 .








 , 

 























.
1.5. Phƣơng hƣớng phát triển tƣ duy sáng tạo cho học sinh thông qua dạy học
môn toán.
“ Khuyến khích một số hoạt động trí tuệ của học sinh qua
môn toán ở trường trung học cơ sở” 


1.5.1. Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh cần kết hợp với các hoạt động trí
tuệ khác.





22
     


             





g 




 
“ Muốn sáng tạo toán học, rõ ràng là phải giỏi
vừa cả phân tích, vừa cả tổng hợp, phân tích và tổng hợp đan xen vào nhau, nối tiếp
nhau, cái này tạo điều kiện cho cái kia” [31, tr.187]


ra






1.5.2. Phát triển tư duy sáng tạo cho học sinh cần đặt trọng tâm vào việc rèn
khả năng phát hiện vấn đề mới, khơi dậy ý tưởng mới.
             


23








1.5.3. Chú trọng bồi dưỡng từng yếu tố cụ thể của tư duy sáng tạo.





, 





             
ình


1.5.4. Phát triển tư duy sáng tạo là một quá trình lâu dài cần tiến hành trong
tất cả các khâu của quá trình dạy học.
               




 


24



 

1.6. Học hợp tác trong lớp học.
bec thì:













+ 





sánh



 

25
+ 

 






1.7. Hệ thống câu hỏi, bài tập chƣơng “Giới hạn”- Đại số và Giải tích 11
( ban nâng cao) - Tiềm năng phát triển tƣ duy sáng tạo cho học sinh.




Các  


và




C -   






