Vận dụng phương pháp dạy học hợp tác trong dạy học giải bài tập hình học lớp 11 - trung học phổ thông

3


DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

VIẾT TẮT
VIẾT ĐẦY ĐỦ
CMR



GTLN

GTNN

GV



HH10NC



HS

KHTN






MTBT

NC

NXB

PPDH

PP



PPDHTC

THPT

TN

VTCP



VTPT




4
MỤC LỤC

Trang
MỞ ĐẦU


1

3
3.  
3
4. 
3
5. 
3

4
7. 
4
8. Ph
4

5
10.n
5
Chƣơng 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN

6
 
6

6

17

24
    
 

31
1.2.1. s 


31
1.2.2. s 


33

36
1.3.1
36
1.3.2
39

40
Chƣơng 2: VẬN DỤNG PHƢƠNG PHÁP DẠY HỌC HỢP TÁC TRONG

DẠY HỌC GIẢI BÀI TẬP HÌNH HỌC LỚP 10 Ở TRƢỜNG THPT

41
2.1. 


41

41
2.1.2. D
43

5
2.1.3. D
43
2.1.4 D
45
2.1.5 Dba  cnic
48
2.2 


50
2. 


50
 
59
2.2.3. T tr b l gi b to

65

to

71
2.2.5. 
79
2.3. n b PPDH h t
86
2.3.1. Gi  b  vect
86
2.3.2. Gi  b  
91
2
98
Chƣơng 3: THỰC NGHIỆM SƢ PHẠM
99
3.1. M 
99
3.1.
99
3.1.2.  
99
3.2. 
99
, nhi v 
99
3.2.2. 
100


101

101
3.3.1.  
102
3.3.2. 
111

112
K LU V KHUY NGH
113
TÀI LIỆU THAM KHẢO
114
PHỤ LỤC


1
MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
- ang bH)


 nhn 

 c 
 ng  , 
- Tr mang 

, 
ng  ngc 


- 
 
thay 

hn, 
 l ng
GV 


 

-    Trung ng 4
- (12-1996), 
m 2005), 
 -
giúp HS phát triển toàn diện về đạo đức, trí tuệ, thể chất, thẩm mĩ và các kĩ năng

2
cơ bản, phát triển năng lực cá nhân, tính năng động và sáng tạo, hình thành nhân
cách con người Việt Nam xã hội chủ nghĩa, xây dựng tư cách và trách nhiệm công
dân, chuẩn bị cho HS tiếp tục học lên hoặc đi vào cuộc sống lao động, tham gia
xây dựng và bảo vệ Tổ quốc 

16/2006/Q-BGD
: Phải phát huy tính tích cực, tự giác, chủ động, sáng tạo của HS; phù hợp
với đặc trưng môn học, đặc điểm đối tượng HS, điều kiện của từng lớp học; bồi
dưỡng cho HS phương pháp tự học, khả năng hợp tác; rèn luyện kĩ năng vận dụng
kiến thức vào thực tiễn , tác động đến tình cảm, đem lại niềm vui, hứng thú học tập
cho HS .

-  h




ng c 


- Ph
  
 
, 

 




ng lao 



3
-  
, GV 
  ( 

 

- 

 
 

 
ch. “Vận dụng phương pháp dạy học
hợp tác trong dạy học giải bài tập hình học lớp 10 –THPT ”
2. Mục đích nghiên cứu
 



 v  
l 10-THPT   

3. Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu:   -
.
Phạm vi nghiên cứu:  .
4. Mẫu khảo sát : Tr- .




- .




- .
5. Câu hỏi nghiên cứu

 - THPT
nh 


4
6. Giả thuyết khoa học
 



 trong h
l10 - THPT 

7. Nhiệm vụ nghiên cứu
-  s.
-  
.
- , , 





 
10NC.
- 








 


 trong ch10 NC.
-  
.
8. Phƣơng pháp nghiên cứu
- 
, 











, 








trong
 .
-Ph, :
+ 
 
+
.
+Ti   

 










().
+, 




.
+


 sau khi .
-  


5
9. Dự kiến luận cứ
-
 .
  ,
.
 NC, p HH10NC.
-
  
 -THPT.


10. Cấu trúc luận văn
 v khuy ngh, 
 n dung ch c n ng:
Chng 1: C  .
Chng 2
10  .
Chng 3 

6
Chƣơng 1: CỞ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN
1.1. Phƣơng pháp dạy học hợp tác
1.1.1. Khái niệm và một số vấn đề liên quan đến phương pháp dạy học hợp tác
1.1.1.1. Khái niệm về phương pháp dạy học hợp tác


Theo Từ điển tiếng Việt
8].






.
“Dạy học hợp tác là một PPDH, trong đó, mỗi HS được học tập trong một nhóm,
có sự cộng tác giữa các thành viên trong nhóm, giữa các nhóm để đạt mục đích chung.
Trong PPDH hợp tác, vai trò của GV là người tổ chức, điều khiển việc học của HS
thông qua học tập hợp tác bằng việc thiết kế các giờ học hợp tác, vai trò của người HS
là người học tập trong sự hợp tác. Hợp tác vừa là phương tiện vừa là mục tiêu của dạy
học. Hoạt động trong giờ dạy học hợp tác bao gồm: hợp tác giữa các HS trong một
nhóm, hợp tác giữa các nhóm và hợp tác giữa HS và GV” [18-tr.21-22].


, 
 

 

. 

7
-   
 
- 


- 



HS 






Tóm lại: c,
“tính xã hội cao” 
  
10 cho HS 
1.1.1.2. Các yếu tố cơ bản của dạy học hợp tác


- S ph thu l nhau m ch t c
- S tng t tr ti (t   th cng c nhau)
- Tr nhi c c nhn v t th
- C k nng giao ti trong nh
- R kinh nghi nh
*  :  (Positive interdependence)
Trong ho  h t mang t h t, ng h ph tham gia v c
ho g nh. Cg vi c nh s khng  ho th n khng c s

8
 g c t n. S  g n xu ph t kh nng c m ng
ho t vai tr v tr nhi c ng  v cng vi. Ng h ph nh
th  r n l c m n l thi y cho s th cng c c nh
v c ch h.
S ph thu l nhau m c t c ch l m quan h d  c
nhau th cng hay th b (sink or swim together) v n  th hi  nh
 sau:
+ C th vin trong nh ph  v l  chung m nh  t c c th
vin trong nh  ti b.
+ C th vin trong nh c chia s s ph chung khi t c c th
ho c thua.
+ Th t c c th vin trong nh ph thu l nhau. Trong m nh
h t, c th vin ph d v nhau, h tr nhau  ho th tt cng vi.
+ T  : M HS l th vin c m . Katzenbach v Smith (1993)
 c l khi d t  (team) thay cho nh (group). T đội  hi l m
nh ng c nng l kh nhau nhng c chung m m , h  tr
cho nhau, h t v nhau m c th c  ho th cng vi.
+ S phn cng th h
 .
Nh v, d h h t c th t c b l t s ph thu l nhau m c

t c v m tiu, th , t c v nng l c nhn.
*    ()
(Interation)
S tng t tr ti th hi thng qua vi chia s tri th c m cho
ng kh trong nh, th lu, b b, ki tra n dung ang h,  
.
S tng t tr ti t nn nh t d t c  v HS.  l:
- Tng c  c h t, k th s giao ti, l lu v k
qu.

9
- Tng c b nng x h nh th  x, c bi , c ph h
 ki c ng kh thng qua l n,  m, c ch,
- Kh l, ph tri c m quan h thn thi, g b, quan tm  nhau.
*    (Individual accountability)
c i n b c h t h t l ng h ho  theo nh.
Cc th vin trong nh ph thu v nhau nhng c nhn u c tr nhi
ring,  ph n l  g c nh  m tiu chung c c 
C th n y l th t r c b c h t h t. 
 khng ho quy v nhau th h t ch c l h th v sm mu g
s h t  c tan r.
Ho  h t h t ph  t ch sao cho m th vin 
phn cng th hi m vai tr nh , ph  g v cng vi chung v
th cng c c nh. Sau khi tham gia v m ho  h t h t,
ng h c th t m th hi th cng m ho  tng t.
 vi k h tr nhi c nhn v t th  k qu t, ch ta c
th th hi m s bi ph nh sau:
-  m  ph  l th vin trong nh
c  th tr nhi c c nhn c l. Tuy nhin, n k th nh qu
nh th t h t s gi i.

- Ph phi h t cho t HS  ki tra nng l m n.
- B ng ki tra b c g m HS b k tr b cng vi, k qu c
nh tr GV v to th l.
- GV quan s t nh, ghi l m  th xuyn  g cng vi c
 vin, c nh  c c iu ch,  gi ch x.
- H d nh trg c c th vin ki tra ch nhau v c s d t
nh cu tr l c nh, v vi l h ki th v c l lu  s s
 di cho nh ln tr b .
- T i ki  HS d l nh g   h cho ng kh.

10
*    (Interposnal and small group skills)
Nh nghin c v h h t c Lew, Mesch, D. Johnson v
R.Johnson (1986-1988)  kh  r: Việc hợp tác phụ thuộc lẫn nhau một
cách tích cực, sự nỗ lực của tất cả các thành viên trong nhóm cũng như việc sử
dụng các kỹ năng xã hội đã đưa thành tích học tập lên mức cao nhất [97].
Trong h h t, HS c c nhi k nng x h  GV tng c
 vin, khen th c k nng  th th t c nh   s cao
hn r nhi. C k nng x h  l:
- Kh nng l 
- T quy o
- Kh nng t l tin
- K nng giao ti
- K nng gi quy mu thu (bi c l nghe, bi c ki ch, bi c
l lu b v quan i c m m c thuyt ph).
*   5:  (Group processing)
Sau m ho  h t h t, nh c nh l to b ho  c
nh m, r kinh nghi, nh x nh  l sau nh   k qu cao
hn. Vi nh x nhm bao g:
- T nh x trong nh: Qu tr n gi duy tr quan h gia c th vin

trong nh, c c v ho thi c ho   hi qu cao, i ch c
ho  cha ph h ho khng hi qu.
C th vin trong nh ph  gi m  th cng trong vi ho th
c m tiu  ra (hoạt động nào đạt hiệu quả, hoạt động nào chưa phù hợp, hoạt
động nào nên duy trì, hoạt động nào cần thay đổi) c nh m  th cng
trong vi duy tr c m quan h (xem xét khả năng thay đổi hoặc giữ nguyên
những mối quan hệ hợp tác trong nhóm)
- Tham kh, ghi nh  ki nh x c nh kh, r kinh nghi t nh
th cng c nh nh h ch c c nh kh
- Ti thu nhn x, h d g  c GV.


11
1.1.1.3. Một số hình thức tổ chức hoạt động nhóm
(Phần này được trình bày dựa theo[18]-tr.35-37 )
*  TGT (Team- Game- Tournament)
David DeVries, Keith Edward v Robect Slavin (trường Đại học John
Hopkin)  nghin c v th hi th cng h th n. C th k ra m v
v d nh sau: Tr chi gi  ch v c nh to h; t hi l s to h;
t hi l s xu hi c con s, thi logic to h
*  STAD (Student  Team- Achievement- Division)





*  (Jygsaw)
H th n  s d l  tin trong d h v nm 1971, t
th ph Austin bang Texas (M). L  chia th nh nh g 5 HS,
m th vin trong nh  phn cng nghin c m n dung h t n

 v sau  d l cho c th vin kh trong nh. Sau khi ti h nh
nh chuyn bi nh v, HS s t h l theo nh ban  v c nhau d
l nh ki th   h. Ti theo  s l cng vi ki tra v  gi.
C th n y l s k h gi h t c nhn v h h t. V d: M HS
nghin c một phương pháp giải bất phương trình vô tỷ sau  t  th
các phương pháp giải bất phương trình vô tỷ.
* 
M th vin ch m th vin trong nh khc l đối tác 
m.  tin m ng s ph v đối tác c a ra c cu h
nh l s t v . Sau , vai tr s  thay đối tác cu h.
Cu c, c th vin trao  l nh cu tr l c đối táci c nhm.
*  ( three- minute review)

12
Trong su cu th lu, GV c th yu cu t ng v cho m nh
3 ph  nh l nh g   th lu,  ra nh cu h nh s t
v  ho tr l c cu h.
* - - 
L , HS ti h gi quy v  trong ph vi m , sau  l
l vi v m  t   t th m nh i v cu c 
vi m m. Ho  n  t ch nh m  khuy kh, t
 c th  gi quy th cng nh v  ban  n
ngo kh nng c m. i n da trn c s m kh n gi v vi
h trung gian, ngh l HS c th l  nhi hn khi c s gi  c c
y t trung gian.
* 
GV l ch nh HS c  ki th (  chia s 
thng qua vi  ra cc cu h tng 
kh. Sau  nh HS   ng thng th to ra xung quanh l.
Nh HS c l t ng m  xung quanh ng thng th (với điều kiện

không có 2 người cùng một nhóm có cùng một người thông thái). Ng thng th
s gi th nh g h bi, trong khi  nh ng kh s l nghe,  cu
h v ghi ch l. Cu c, t c HS tr l nh c m v l l t
ng gi th l nh g h v h , so s nh ki th 
 Khi c nh  ki khng  nh ph sinh, c nh s ti
h th lu, gi quy .
* -  (Kagan 1985)
HS  phn theo nh khng  nh, phn chia b hc theo c ch
 v phn cng cng vi cho t . Trong m  l phn cng cho t c
nhn, c c nhn l vi  l sau  tr b l cho c nh, nh ti t
t k  tr b tr l.
Chi l d h n c c thm t d l gi HS c  phng
ph h t hi qu, h  c h h t.


13
* 
H th d h n  ph tri d trn nghi nh gi d
h Frank Lyman ( h t h Maryland).  i c h th n nh
sau: GV t cu h, HS nghe, HS suy ngh t cu tr l. Sau , t c h
sinh ng c nhau c th th lu cu tr l r chia s ki th,  t v
nh ho c l.


y l s k h gia chng tr gi d mn h h, chng tr
vi t tng t v nh h h t. HS  chia th c nh h t 4
ng, sau  th 2 c s d m t (n dung ki tra  a v trong
m t). Hai HS c nhau tng t v m t b c t h gi thi,
r a ra nh d o v k lu. Sau khi l vi v m t, hai c HS v
nh th lu nh i v t .


H th n l s k h c s tng t h t v cu tr gi th
c nhn (Stevens, Maden, Slavin v Fawish, 1987). N bao g n dung chng
tr gi d  gi HS bi c  sh v t h c ki th  
. L h  chia l 2 nh t 8  15 th vin. Trong , m nh
t trung v vi r luy k nng  hi t li, nh kia t trung v c
k nng suy di  ngh c n dung vi trong t li. HS  chia th c
trong nh  hi c m, sau  b c v HS trong nh  kh. i
c HS trong c cu thi ki th, b lu v b c s  g v i c
c 
*  ”
L h th t ch ho  mang t h t k h gi 

- 
- 
- 

14











*:

 
 
 
 

 

 
*
-        ng     
, 
 .
- 
 .










1
2
4
3
Viết ý kiến cá nhân
Viết ý kiến cá nhân

Viết ý kiến cá nhân
Viết ý kiến cá nhân

Ý KIẾN CHUNG
CỦA CẢ NHM

15
*


Cách tiến hành kĩ thuật “Các mảnh ghép”

VÒNG 1
 -6 
  

          

 
VÒNG 2
 -6   

 

 

 .
Thiết kế nhiệm vụ “Mảnh ghép”
 

16
 

- 

- 
.
Thành viên


Vai trò

Nhiệm vụ


Phân công nhiệm vụ

Chuẩn bị đồ dùng tài liệu cần thiết

Ghi chép kết quả

Đặt các câu hỏi phản biện

Liên hệ với các nhóm khác

Liên lạc với giáo viên để xin trợ giúp
* Sơ đồ KWL:












17







W







1.1.2. Tình huống dạy học hợp tác
1.1.2.1. Tình huống dạy học hợp tác là gì?

 
HS 
.
 
 
HS 
, 



 


2. HS 


[12-tr.32]

18


 
 -tr.48].
 , 







 u,
Chẳng hạn: “Vận dụng kết quả của dạng bài tập xác định toạ độ hình chiếu
vuông góc của một điểm trên một mặt phẳng để tìm hướng giải cho một số bài tập
dưới đây”.
*) 
Ch(3;3;0) (P) 

: x+2y-z-3=0.

Câu hỏi 1: 
Câu hỏi 2: 
 

: x+2y-z-3=0.
 mp(P);
 






  




:
32
3 3 ;
xt
y t t
zt



  





mp(P);
 Cho mp
mp-



19
*) Tổ chức học hợp tác:

-   
.
-   
      
giao.
- 3
  
chung .
-   .
- 5
- 
*) Dự kiến các ý kiến trong thảo luận:
- 
+  t

, mp
+  mp
MH


n

- 

- 
  

- 

p

, , 
 
*) Dự kiến câu hỏi gợi ý:
- 



20
- 

MH

*) Kết luận vấn đề:
Xác định toạ độ hình chiếu vuông góc của một điểm M trên mp
(P) 
- t

 mp
mp(P):

n

+ 2: 





 d  
 

n
)
+ Bmp(P).
- mp(P).

n
mp(P)


()
()
()
cung phuong voi vecto
HP
HP
MH P
MH n











 

,



.
1.1.2.2. Quy trình thiết kế tình huống dạy học hợp tác


cho HS

 



21
Bước 1: 
 
         ,        HS
, .
Bước 2: .
K





 
- 
- 
- 

- 
Bước 3: 
- 

- 
- HS 
-  
- .
Bước 4: 
Trong b 
 
[18-tr.49].

22
Ví dụ:  Viết phương trình tiếp tuyến của đồ thị hàm số khi
biết hệ số góc”

-   
- 


Phiếu học tập:
Câu hỏi 1: 


2

.

2




2

-x + 3.

2


0
.
Câu hỏi 2: 
.
*) 
Bước 1:    ,    
.
Bước 2: 
.
Bước 3:  l.
Bước 4: 