Nâng cao vai trò quản lý Nhà nước trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
_______________






VÕ ANH TUẤN



NÂNG CAO VAI TRÒ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC
TRONG LĨNH VỰC KINH DOANH XĂNG DẦU
Ở VIỆT NAM



LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH




Hà Nội - 2014

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
____________________





VÕ ANH TUẤN


NÂNG CAO VAI TRÒ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC
TRONG LĨNH VỰC KINH DOANH XĂNG DẦU
Ở VIỆT NAM

Chuyên ngành: Quản lý kinh tế
Mã số: 60 34 01

LUẬN VĂN THẠC SĨ QUẢN LÝ KINH TẾ
CHƢƠNG TRÌNH ĐỊNH HƢỚNG THỰC HÀNH


Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS.TS NGUYỄN THỊ KIM ANH


Hà Nội - 2014



MỤC LỤC

MỞ ĐẦU 1
CHƢƠNG 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC TRONG LĨNH VỰC KINH DOANH XĂNG DẦU 7
1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh Xăng dầu 7
1.1.1. Một số vấn đề lý luận về quản lý nhà nƣớc trong Thƣơng mại 7
1.1.2. Quản lý nhà nƣớc trong kinh doanh xăng dầu 19
1.2. Cơ sở thực tiễn 31
1.2.1. Kinh nghiệm của Malaysia về quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh
doanh xăng dầu 31
1.2.2. Bài học kinh nghiệm quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh
xăng dầu 34
Kết luận chƣơng 1 35
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC TRONG LĨNH VỰC
KINH DOANH XĂNG DẦU Ở VIỆT NAM GIAI ĐOẠN 2003-2013 36
2.1. Khái quát hoạt động kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam 36
2.1.1. Sự phát triển của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu ở Việt
Nam 36
2.1.2. Kết quả hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu 40
2.1.3. Những hạn chế trong hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh
xăng dầu ở Việt Nam 42
2.2. Thực trạng quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu 45
2.2.1. Quản lý các chủ thể kinh doanh xăng dầu 45
2.2.2. Quản lý giá 55
2.2.3. Quản lý đo lƣờng và chất lƣợng 71



2.3. Đánh giá chung về quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh xăng
dầu 74

2.3.1. Những thành tựu 74
2.3.2. Những hạn chế 77
Kết luận chƣơng 2 80
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NHẰM NÂNG CAO VAI TRÒ QUẢN
LÝ NHÀ NƢỚC TRONG LĨNH VỰC KINH DOANH XĂNG DẦU Ở
VIỆT NAM 81
3.1. Các yếu tố ảnh hƣớng đến quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh
xăng dầu ở Việt Nam trong thời gian tới 81
3.1.1. Xu hƣớng biến động của thị trƣờng xăng dầu thế giới 81
3.1.2. Quá trình tăng trƣởng và phát triển kinh tế -xã hội trong nƣớc 82
3.1.3. Thực thi cam kết hội nhập của Việt Nam 83
3.1.4. Quan điểm nâng cao vai trò quản lý Nhà nƣớc trong kinh doanh
xăng dầu và chủ trƣơng xây dựng các Nhà máy lọc dầu trong nƣớc 84
3.2. Các giải pháp nhằm nâng cao vai trò quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực
kinh doanh xăng dầu 89
3.2.1. Quản lý các chủ thể kinh doanh Xăng dầu 89
3.2.2. Quản lý điều hành giá bán xăng dầu 90
3.2.3. Quản lý đo lƣờng, chất lƣợng 94
3.2.4. Nhóm giải pháp khác 95
Kết luận chƣơng 3 98
KẾT LUẬN 99
TÀI LIỆU THAM KHẢO 101


DANH MỤC CÁC TỪ VIẾT TẮT

APEC
: Diễn đang kinh tế Châu Á - Thái Bình Dƣơng
ASEAN
: Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á

GDP
: Tổng sản phẩm quốc nội
IEA
: Cơ quan năng lƣợng quốc tế
OPEC
: Tổ chức các nƣớc xuất khẩu dầu mỏ
USD
: Đông đô la Mỹ
WTO
: Tổ chức Thƣơng mại thế giới
VAT
: Thuế gía trị gia tăng
DO
: Diêzen
KO
: Dầu hỏa
FO
: Mazút









i

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU

Bảng 1.1: Chỉ tiêu hao hụt Xăng dầu ở khâu nhập hàng 23
Bảng 1.2: Chỉ tiêu hao hụt Xăng dầu khâu xuất hàng 23
Bảng 2.1. Khối lƣợng xăng dầu nhập khẩu năm 2010- 2012 39
Bảng 2.2. Cơ cấu nhập khẩu xăng dầu tiêu dùng nội địa 40
Bảng 2.3. Tỷ trọng xăng dầu nhập khẩu của các đầu mối năm 2013 41
Bảng 2.4. Kết quả hoạt động sản xuất kinh doanh của Tập đoàn xăng dầu Việt
Nam giai đoạn 2008-2012 42
Bảng 2.5. Các doanh nghiệp đƣợc cấp phép nhập khẩu xăng dầu 46
Bảng 2.6. Bảng tính giá cơ sở theo Nghị định số 84/2009/NĐ-CP ngày
18/12/2013 63
Bảng 2.7. Tình hình sử dụng quỹ bình ổn giá xăng dầu từ khi bắt đầu trích đến
nay 67
Bảng 3.1. Các dự án nhà máy lọc dầu tại Việt Nam 87
ii

1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài
Trải qua hơn 27 năm đổi mới, nền kinh tế Việt Nam đã có những bƣớc
phát triển rõ rệt. Mức sống của ngƣời dân ngày một nâng cao, nhu cầu về mọi
mặt của con ngƣời ngày càng tăng, một trong những nhu cầu hàng ngày của
ngƣời dân là phƣơng tiện giao thông, nhƣ: Xe gắn máy, Ô tô, máy bay… trở
thành cần thiết của mỗi gia đình. Mặt khác, nền kinh tế phát triển mạnh kéo
theo sự phát triển của sản xuất hàng hóa phục vụ tiêu dùng và xuất khẩu, theo
đó nhu cầu sử dụng nguồn nguyên liệu đầu vào nhƣ xăng dầu ngày càng tăng.
Xăng dầu là mặt hàng nguyên nhiên liệu chiến lƣợc, có vai trò hết sức
quan trọng đối với nền kinh tế. Nó tác động đến rất nhiều ngành nghề sản

xuất, kinh doanh và đời sống ngƣời dân. Hiện nay, Việt Nam phải nhập khẩu
trên 70% xăng dầu cho nhu cầu tiêu thụ trong nƣớc, mặt khác xăng dầu là mặt
hàng hết sức nhạy cảm, mang yếu tố chính trị do vậy Nhà nƣớc đã thực hiện
quyền kiểm soát và thể hiện vai trò của mình thông qua việc quản lý các chủ
thể kinh doanh, quản lý giá cả, quản lý đo lƣờng chất lƣợng và một số chính
sách điều tiết, hỗ trợ.
Hiện nay vẫn có nhiều quan điểm khác nhau trong việc Nhà nƣớc
quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu. Có ý kiến cho rằng, nhờ vai trò điều
tiết của Nhà nƣớc vào thị trƣờng xăng dầu, nhu cầu về nguồn năng lƣợng
của nhiều ngành kinh tế và của ngƣời dân đƣợc đảm bảo, góp phần quan
trọng vào tăng trƣởng kinh tế, ổn định và cải thiện đời sống dân cƣ. Song
cũng có nhiều ý kiến khác cho rằng: Nhà nƣớc chƣa thực sự thể hiện rõ vai
trò của mình trong quản lý hoạt động kinh doanh xăng dầu. Việc quản lý các
chủ thể kinh doanh xăng dầu còn buông lỏng trong nhiều năm. Quản lý giá
xăng dầu đã xác định nguyên tắc cơ bản là “Giá bán xăng dầu đƣợc thực

2
hiện theo cơ chế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc”, tuy nhiên quản lý
của Nhà nƣớc về giá chƣa có sự thay đổi đột phá. Ngoài ra, việc quản lý của
Nhà nƣớc về chất lƣợng, số lƣợng xăng dầu bán ra trên thị trƣờng vẫn còn
nhiều lúng túng
Tình hình này đang đặt ra nhiều câu hỏi: Thực trạng quản lý nhà nƣớc
trong kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam thời gian qua nhƣ thế nào; đã đạt đƣợc
những thành tựu gì và còn tồn tại những hạn chế gì? Nguyên nhân nào dẫn
đến thành công và hạn chế đó? Cần có giải pháp gì để tăng cƣờng vai trò quản
lý của Nhà nƣớc trong kinh doanh xăng dầu? Việc tìm giải đáp cho các câu
hỏi này có ý nghĩa rất quan trọng, góp phần làm sáng tỏ, bổ sung cơ sở lý luận
và thực tiễn nhằm nâng cao vai trò quản lý của Nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh
doanh xăng dầu ở Việt Nam. Đây chính là lý do tác giả đã chọn đề tài: “Nâng
cao vai trò quản lý nhà nước trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu ở Việt

Nam” làm luận văn Thạc sĩ của mình.
2. Tình hình nghiên cứu
Từ trƣớc đến nay các tài liệu trong nƣớc nghiên cứu về hoạt động kinh
doanh xăng dầu và quản lý nhà nƣớc đối với lĩnh vực này không nhiều. Luận
án tiến sỹ kinh tế của Nguyễn Cao Vãng (1995) đề tài Kinh doanh xăng dầu
theo cơ chế thi trường ở nước ta hiện nay; Nguyễn Phƣơng Thúy (2005), đề
tài Thực trạng và giải pháp hoàn thiện chính sách quản lý giá mặt hàng xăng
dầu nhập khẩu; Luận văn thạc sĩ của Hồ Đại Đức (2007) với đề tài Một số
giải pháp phát triển các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu đến năm 2015,
các đề tài này chỉ giới hạn nghiên cứu một lĩnh vực trong hoạt động kinh
doanh xăng dầu, chƣa làm rõ đƣợc vai trò quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực
này. Luận văn Thạc sĩ của Nguyễn Quang Tuấn (2008) với đề tài Quản lý nhà
nước trong lĩnh vực kinh doanh Xăng dầu ở Việt Nam đã nêu đƣợc một số hạn
chế về thực trạng kinh doanh xăng dầu từ khi Việt Nam nộp đơn gia nhập tổ

3
chức thƣơng mại thế giới WTO đến năm 2008 và cũng đƣa ra một số quan
điểm giải pháp nâng cao vai trò quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực quản lý kinh
doanh xăng dầu. Tuy nhiên, trong giai đoạn đề tài nghiên cứu thì Nhà nƣớc
mới chỉ xác định mục tiêu chuyển kinh doanh xăng, dầu sang cơ chế thị
trƣờng, giảm dần sự bù lỗ của Nhà nƣớc, song vẫn can thiệp sâu trong quá
trình điều tiết hoạt động của các doanh nghiệp kinh doanh xăng dầu; Các khâu
quản lý của Nhà nƣớc vẫn còn khá phức tạp không bảo đảm sự chặt chẽ và
thụ động, ngƣời tiêu dùng không thể giám sát đƣợc giá bán của Doanh
nghiệp. Do vậy đề tài chƣa phản ánh đầy đủ các hạn chế của Nhà nƣớc trong
quản lý kinh doanh xăng dầu đến giai đoạn hiện nay.
Một số bài báo đăng trên internet của Thu Hà (2012), Nguyễn Quang A
(2013), Tiến Dũng (2013), Ngô Trí Long (2013), đã nêu đƣợc những tác
dụng tích cực của cơ chế quản lý, điều hành kinh doanh xăng dầu hiện nay
(Nghị định số 84/2009/NÐ-CP) tạo môi trƣờng cạnh tranh giữa các doanh

nghiệp đầu mối qua đó hình thành thị trƣờng kinh doanh xăng dầu theo cơ chế
thị trƣờng có sự điều tiết của Nhà nƣớc. Trong điều kiện giá cả xăng dầu thế
giới lên xuống thất thƣờng để bình ổn giá cả trong nƣớc, Nhà nƣớc đã điều
hành giá bán xăng dầu theo cơ chế thị trƣờng có sự quản lý của Nhà nƣớc;
cách tính giá áp dụng thống nhất theo một công thức tính giá chung do Nhà
nƣớc quy định. Tuy nhiên các bài viết chƣa làm rõ những bất cập của cơ chế
kinh doanh xăng dầu hiện nay, cụ thể: đã tạo ra những rào cản, hạn chế các
thành phần kinh tế gia nhập thị trƣờng kinh doanh xăng dầu, hạn chế cạnh
tranh và còn tạo ra những "đặc quyền" cho Doanh nghiệp đầu mối, kẽ hở cho
việc đầu cơ, găm hàng, ép buộc nhau trong mua bán , tạo ra những bất ổn
của thị trƣờng trong toàn hệ thống. Ngoài ra để khắc phục cơ chế điều hành
giá bán xăng dầu thiếu linh hoạt do Nhà nƣớc khống chế giá tối đa các bài
viết chƣa nêu đƣợc những giải pháp giúp các Doanh nghiệp chủ động tính

4
toán phƣơng án và quy định giá bán theo tín hiệu của thị trƣờng.
Vì những lý do nêu trên, việc bổ sung và phát triển những vấn đề còn
chƣa nghiên cứu và chỉ ra các giải pháp mới là hết sức cần thiết. Bằng những
tài liệu và các chính sách mới nhất liên quan đến quản lý nhà nƣớc trong lĩnh
vực kinh doanh xăng dầu tác giả sẽ đƣa ra các giải pháp nhằm nâng cao năng
lực quản lý của Nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh Xăng dầu hiện nay.
3. Đối tƣợng, phạm vi nghiên cứu
- Đối tượng nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh xăng
dầu tiếp cận từ góc độ Quản lý kinh tế.
- Phạm vi nghiên cứu
Luận văn nghiên cứu quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh xăng
dầu kể từ năm 2003 đến năm 2013. Tập trung nghiên cứu vai trò quản lý nhà
nƣớc thông qua các chính sách điều hành nhƣ: Quản lý chủ thể kinh doanh
xăng dầu; quản lý giá bán xăng dầu; quản lý số lƣợng, chất lƣợng xăng dầu và

một số chính sách điều hành khác.
4. Mục đích, nhiệm vụ nghiên cứu
- Mục đích
Nghiên cứu thực trạng quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh
xăng dầu ở Việt Nam để đƣa ra một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò quản
lý nhà nƣớc trong lĩnh vực này.
- Nhiệm vụ
+ Hệ thống hóa một số vấn đề lý luận chung về quản lý nhà nƣớc trong
lĩnh vực kinh doanh xăng dầu.
+ Phân tích, đánh giá thực trạng quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh
doanh xăng dầu ở Việt Nam từ năm 2003 đến năm 2013.
+ Đề xuất một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò quản lý nhà nƣớc

5
trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
Trong quá trình thực hiện Luận văn, tác giả sử dụng những phƣơng
pháp luận nghiên cứu của khoa học quản lý và quản lý kinh tế. Kết hợp truyền
thống và hiện đại.
Những phƣơng pháp nghiên cứu cụ thể đƣợc sử dụng là: phƣơng pháp
so sánh, phƣơng pháp phân tích, kết hợp phân tích với tổng hợp Luận văn
có tham khảo và kế thừa những công trình khoa học có liên quan, các bài viết
liên quan trên các trang web.
Phƣơng pháp phân tích, tổng hợp đƣợc kết hợp áp dụng để phân tích
việc sử dụng các công cụ quản lý của Nhà nƣớc: Quản lý chủ thể kinh doanh,
quản lý giá, quản lý số lƣợng chất lƣợng và các công cụ khác trong quản lý
kinh doanh xăng dầu. Trên cơ sở đó, tổng hợp kết quả phân tích đƣa ra nhận
định về vai trò quản lý Nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu ở Việt
Nam giai đoạn hiện nay.
Phƣơng pháp so sánh đƣợc áp dụng nhằm so sánh vai trò quản lý

Nhà nƣớc giữa các giai đoạn để rút ra những thành tựu, hạn chế qua đó đƣa
ra các giải pháp nhằm nâng cao vai trò quản lý của Nhà nƣớc trong kinh
doanh xăng dầu.
Luận văn sử dụng số liệu thứ cấp thu thập từ Tổng cục thống kê, các
công trình nghiên cứu, sách, báo có liên quan đƣợc chính thức phát hành.
6. Đóng góp của Luận văn
Luận văn đã tổng hợp, phân tích một cách có hệ thống các công cụ
quản lý nhà nƣớc đối với kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam, nêu ra bài học
kinh nghiệm của quốc gia đang phát triển và cùng khu vực qua đó xem xét
vận dụng thực tế quản lý của nƣớc này thực hiện phù hợp với điều kiện của
Việt Nam. Trên cơ sở lý luận, bài học kinh nghiệm và thực trạng quản lý Nhà
nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu, Luận văn đƣa ra các giải pháp

6
nhằm nâng cao vai trò quản lý Nhà nƣớc đối với kinh doanh xăng dầu trong
thời gian tới. Các giải pháp chủ yếu bao gồm: Chuẩn hóa điều kiện kinh
doanh đối với các chủ thể kinh doanh xăng dầu, Cơ chế giá linh hoạt tạo
quyền quyết định giá cho các doanh nghiệp, kiện toàn lại công tác quản lý số
lƣợng, chất lƣợng xăng dầu.
7. Kết cấu của luận văn
Ngoài phần Mở đầu, Kết luận, Danh mục tài liệu tham khảo, luận văn
gồm có 3 chƣơng:
Chƣơng 1: Cở sở lý luận và thực tiễn về quản lý nhà nƣớc trong lĩnh
vực kinh doanh xăng dầu.
Chƣơng 2: Thực trạng quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh
xăng dầu ở Việt Nam giai đoạn 2003 - 2013
Chƣơng 3: Một số giải pháp nhằm nâng cao vai trò quản lý nhà nƣớc
trong lĩnh vực kinh doanh xăng dầu ở Việt Nam.

7
CHƢƠNG 1
CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ THỰC TIỄN VỀ QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC
TRONG LĨNH VỰC KINH DOANH XĂNG DẦU

1.1. Cơ sở lý luận về quản lý nhà nƣớc trong lĩnh vực kinh doanh
Xăng dầu
1.1.1. Một số vấn đề lý luận về quản lý nhà nƣớc trong Thƣơng mại
1.1.1.1. Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại
Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại là một bộ phận hợp thành của quản lý
nhà nƣớc về kinh tế, đó là sự tác động có hƣớng đích, có tổ chức của hệ thống
cơ quan quản lý trên tầm vĩ mô về thƣơng mại các cấp đến hệ thống bị quản
lý thông qua việc sử dụng các công cụ và chính sách quản lý nhằm đạt mục
tiêu đã đặt ra trong điều kiện môi trƣờng xác định.
Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại bao giờ cũng là một quá trình thực
hiện và phối hợp bốn loại chức năng cơ bản: hoạch định, tổ chức, lãnh đạo và
kiểm soát của các cơ quan quản lý vĩ mô các cấp.
Các cơ quan quản lý vĩ mô của nhà nƣớc về thƣơng mại là ngƣời ra
quyết định, ngƣời tổ chức, điều hành và tác động tới các doanh nghiệp, các tổ

chức cá nhân tiến hành hoạt động thƣơng mại trong phạm vi thị trƣờng cả
nƣớc, thị trƣờng từng địa phƣơng cũng nhƣ thị trƣờng ngoài nƣớc theo phạm
vi phân công, phân cấp quản lý.
Nhà nƣớc sử dụng quyền lực của mình trong điều hành và quản lý
thƣơng mại thông qua ban hành và sử dụng các công cụ kế hoạch hóa, chính
sách, luật pháp và các quy định khác về thƣơng mại để tác động tới các chủ
thể ngƣời bán, ngƣời mua trên thị trƣờng. Sự tác động của hệ thống quản lý
nhà nƣớc về thƣơng mại đến đối tƣợng trao đổi luôn đặt trong mối quan hệ

8
với môi trƣờng cụ thể, xác định trong từng thời kỳ [15].
1.1.1.2. Đặc điểm cơ bản của quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại
Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại vừa phản ánh những đặc điểm chung
của quản lý, vừa thể hiện nét đặc thù.
a. Những đặc điểm chung của quản lý kinh tế.
Mọi loại hình quản lý kinh tế đều bao gồm 2 hệ thống: chủ thể hay cơ
quan quản lý và khách thể hay đối tƣợng quản lý; con ngƣời là trung tâm của
quản lý nằm ở cả 2 hệ thống, do vậy, mọi quản lý suy cho cùng là quản lý con
ngƣời, do con ngƣời và vì con ngƣời; quản lý bao giờ cũng có sự trao đổi
thông tin và liên hệ ngƣợc, nếu không có thông tin sẽ mất đi linh hồn của
quản lý kinh tế; quản lý luôn có khả năng thích nghi với sự thay đổi của môi
trƣờng; quản lý kinh tế luôn hƣớng vào mục tiêu xác định và phải có giải
pháp để thực hiện mục tiêu đã vạch ra.
b. Tính đặc thù của quản lý nhà nước về thương mại.
Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại có tính đặc thù thể hiện ở mục tiêu và
các công cụ, phƣơng tiện sử dụng nhằm đạt mục tiêu.
Mục tiêu của quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại gắn liền với quá trình
kinh tế - xã hội, các lợi ích cần phải đạt đƣợc từ thƣơng mại trong từng thời
kỳ cụ thể. Mục tiêu của quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại bị chi phối bởi mục
tiêu của quản lý kinh tế - xã hội mà Đảng, Nhà nƣớc đã vạch ra. Mục tiêu bao

trùm của quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại là thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế ổn
định, bền vững và đảm bảo sự tiến bộ và công bằng xã hội.
Để đạt mục tiêu, quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại cần phải có quá
trình tổ chức, công nghệ và kỹ thuật để vận hành, phải sử dụng các công
cụ, phƣơng tiện mang tính liên ngành (nhƣ các chiến lƣợc, các quy hoạch,
các loại luật thuộc nhiều ngành luật khác nhau,…) để điều tiết hoạt động

9
thƣơng mại theo định hƣớng mục tiêu, phù hợp với lợi ích mong muốn
trong mỗi thời kỳ.
Tuy nhiên, vấn đề lợi ích và quan hệ lợi ích giữa các bên, các chủ thể
trong kinh tế thƣơng mại đƣợc xem trọng hàng đầu, trong khi đó đối với các
lĩnh vực sản xuất (chẳng hạn trong công nghiệp), các liên kết về kỹ thuật đƣợc
coi trọng trƣớc tiên trong quản lý và là nền tảng mang lại các giá trị, các lợi
ích về kinh tế.
Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại bao gồm quản lý các chủ thể thƣơng
nhân, các nhà sản xuất và ngƣời tiêu dùng trong và ngoài nƣớc cũng nhƣ các
hoạt động trao đổi của họ, cùng các hạ tầng, cơ sở vật chất kỹ thuật thƣơng
mại, trong khi đó quản lý nhà nƣớc trong các lĩnh vực sản xuất lại không hàm
chứa các hoạt động và hành vi của những ngƣời tiêu dùng hàng hoá đó.
Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại còn bao gồm việc kiểm tra việc chấp
hành chính sách, luật pháp và các định chế khác có liên quan tới lĩnh vực
thƣơng mại. Nó liên quan tới nhiều cấp, nhiều ngành và đòi hỏi phải có sự
phối hợp cả trong nƣớc và quốc tế (nƣớc đối tác thƣơng mại, các tổ chức kinh
tế, thƣơng mại khu vực và quốc tế) [15].
1.1.1.3. Chức năng quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại
- Chức năng kế hoạch hoá thương mại
Kế hoạch hoá thƣơng mại là toàn bộ quá trình hoạch định và triển khai
thực hiện chiến lƣợc, quy hoạch, kế hoạch, chƣơng trình, dự án phát triển
thƣơng mại của quốc gia bao gồm phạm vi của cả nƣớc, của từng địa phƣơng,

từng vùng và theo từng ngành hàng, ngành dịch vụ phù hợp với yêu cầu, mục
tiêu của tiến trình CNH, HĐH đất nƣớc và hội nhập quốc tế.
Nhà nƣớc thực hiện chức năng kế hoạch hoá để định hƣớng, hƣớng dẫn
hoạt động thƣơng mại và đầu tƣ của các chủ thể tham gia thị trƣờng trong

10
nƣớc cũng nhƣ thị trƣờng quốc tế. Giúp các doanh nghiệp có sự lựa chọn và
quyết định đúng đắn, chiến lƣợc, chính sách và kế hoạch sản xuất kinh doanh
trong từng giai đoạn phát triển.
Các chủ thể kinh doanh thuộc mọi thành phần kinh tế đều có quyền tiếp
cận thông tin từ các văn bản kế hoạch hoá nhƣ: các chiến lƣợc và dự báo phát
triển kinh tế, thƣơng mại và thị trƣờng; quy hoạch mạng lƣới thƣơng mại, hệ
thống thị trƣờng, thƣơng nhân và kênh phân phối; các chƣơng trình dự án
phát triển hạ tầng thƣơng mại, phát triển dịch vụ hỗ trợ thƣơng mại và cạnh
tranh; kế hoạch, nhiệm vụ và mục tiêu phát triển thƣơng mại trong từng thời
kỳ,v.v
Để nâng cao hiệu lực và hiệu quả quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại, cần
phải đổi mới nhận thức về kế hoạch hoá, cải tiến nội dung, phƣơng pháp và
hoàn thiện bộ máy kế hoạch hoá thƣơng mại, tăng cƣờng các phƣơng tiện kỹ
thuật và nâng cao trình độ nguồn nhân lực làm công tác chiến lƣợc, quy hoạch
và kế hoạch phát triển thƣơng mại, nhất là trong bối cảnh hội nhập và cạnh
tranh quốc tế hiện nay.
- Chức năng tổ chức và phối hợp các hoạt động quản lý thương mại
Nhà nƣớc thiết lập các cơ quan và hệ thống tổ chức quản lý, sử dụng bộ
máy này để hoạch định các chiến lƣợc, qui hoạch, chính sách, các văn bản
pháp quy khác về quản lý thƣơng mại . Đồng thời sử dụng sức mạnh của bộ
máy tổ chức để triển khai thực hiện những công việc thuộc về chức năng quản
lý nhà nƣớc, nhằm đƣa chính sách, pháp luật vào thực tiễn kinh doanh của
doanh nghiệp, biến chiến lƣợc, qui hoạch, kế hoạch phát triển thƣơng mại
thành hiện thực.

Hoạt động thƣơng mại rất đa dạng, diễn ra trên phạm vi cả nƣớc và
từng địa phƣơng, từng vùng, ở cả thị trƣờng trong và ngoài nƣớc, liên quan

11
tới nhiều bộ, ngành. Do vậy, nhà nƣớc phải có cơ chế phối hợp giữa các cơ
quan quản lý về thƣơng mại các cấp Trung ƣơng và tỉnh (Thành phố), giữa
các ngành thƣơng mại, dịch vụ với các ngành sản xuất trong nền kinh tế, giữa
chính phủ, quốc hội, tòa án. và cơ quan khác. Trong thƣơng mại quốc tế,
chức năng này đƣợc thể hiện ở sự phối hợp giữa các quốc gia có quan hệ
thƣơng mại song phƣơng hoặc trong quan hệ thƣơng mại của từng khối kinh
tế nhằm đạt tới các mục tiêu và đảm bảo thực hiện các cam kết đã ký kết .
Để thực hiện hiện chức năng này, nhà nƣớc phải tạo lập cơ cấu tổ chức
bộ máy quản lý thƣơng mại thích hợp, phân công nhiệm vụ rõ ràng giữa các
cơ quan, bộ ngành ở trung ƣơng cũng nhƣ các sở, ngành ở địa phƣơng, quy
định phân cấp quản lý và sự phối hợp chặt chẽ giữa các tổ chức đó. Chức
năng này còn bao gồm việc bồi dƣỡng, đào tạo nguồn nhân lực đủ khả năng
đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ của công tác quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại
đặt ra.Trong từng thời kỳ và sử dụng có hiệu quả nguồn nhân lực đó trong
từng thời kỳ phát triển.
- Chức năng lãnh đạo, điều khiển các hoạt động thương mại
Nhà nƣớc là ngƣời đại diện quyền lợi hợp pháp của mọi chủ thể tham
gia thị trƣờng, đảm bảo thực thi quyền kinh doanh của các doanh nghiệp bằng
luật pháp, khuyến khích cạnh tranh lành mạnh và kiểm soát độc quyền. Một
mặt, nhà nƣớc hƣớng dẫn, kích thích các doanh nghiệp hoạt động theo định
hƣớng đã vạch ra. Mặt khác, nhà nƣớc phải điều tiết thị trƣờng can thiệp khi
cần thiết để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì sức mạnh nền tài chính
quốc gia, giữ vững sức mua của tiền tệ, bảo đảm lợi ích của ngƣời sản xuất và
ngƣời tiêu dùng. Khi thực hiện chức năng này, nhà nƣớc là ngƣời ra các quyết
định (ban hành các văn bản chính sách và pháp luật) để lãnh đạo, điều khiển
các các chủ thể tham gia thị trƣờng và cùng các hoạt động thƣơng mại của họ.

Nhà nƣớc có thể sử dụng nhiều công cụ, biện pháp khác nhau để điều

12
tiết thị trƣờng và quan hệ thƣơng mại, xử lý mâu thuẫn của các quan hệ trao
đổi đó. Những biện pháp khuyến khích hay hạn chế trong thƣơng mại quốc tế
thƣờng đƣợc sử dụng là các chính sách kinh tế (thuế, lãi suất, giá, tỷ giá, trợ
cấp khác) và công cụ phi thuế. Nhà nƣớc sử dụng hệ thống pháp luật để ràng
buộc quan hệ trao đổi, buôn bán của các chủ thể kinh doanh trên thị trƣờng,
không phân biệt đó là nhà kinh doanh trong nƣớc hay nƣớc ngoài. Để điều tiết
thị trƣờng nhà nƣớc trong nhiều trƣờng hợp phải sử dụng thực lực kinh tế của
mình để điều hoà cung cầu, ổn định giá cả thị trƣờng, nâng cao sức mua xã
hội. Nhà nƣớc còn sử dụng các biện pháp hành chính, các công cụ mang tính
kỹ thuật khác để tác động vào thị trƣờng và các quan hệ trao đổi
Trong quá trình điều khiển hệ thống kinh tế và thƣơng mại quốc gia,
nhà nƣớc chú trọng hỗ trợ cho các doanh nghiệp của mọi thành phần kinh tế
về thông tin, về kỹ thuật, về kết cấu hạ tầng của thị trƣờng. Nhà nƣớc là ngƣời
trực tiếp quản lý các doanh nghiệp nhà nƣớc và bảo vệ kinh tế nhà nƣớc đúng
pháp luật nhằm chống thất thoát, tham nhũng, đảm bảo sinh lợi và tăng thu
cho ngân sách. Thực hiện chức năng này có quan hệ chặt chẽ với phân cấp và
phối hợp quản lý trong nội bộ ngành, giữa các ngành, các địa phƣơng cũng
nhƣ giữa ngành và cấp trong quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại.
- Chức năng kiểm soát các quan hệ trao đổi, các hoạt động thương mại
Mọi chủ thể sản xuất kinh doanh thuộc các thành phần kinh tế đều phải
tuân thủ luật pháp và các quy định chính sách của nhà nƣớc liên quan tới
thƣơng mại. Nhà nƣớc kiểm soát tất cả các quan hệ, trao đổi buôn bán trên thị
trƣờng giữa các bên thông qua bộ máy tổ chức bằng việc sử dụng các phƣơng
pháp, công cụ khác nhau. Nhà nƣớc giám sát hoạt động của mọi chủ thể kinh
doanh cũng nhƣ các chế độ quản lý của các chủ thể đó (nhƣ đăng ký kinh
doanh, chất lƣợng và tiêu chuẩn sản phẩm, quyền sở hữu trí tuệ, trình trạng
môi trƣờng, nghĩa vụ nộp thuế và chấp hành các quy định khác trong kinh

13
doanh, ). Nhà nƣớc kiểm soát trực tiếp hoạt động sản xuất kinh doanh đối
với các doanh nghiệp thuộc khu vực kinh tế nhà nƣớc để đảm bảo sử dụng có
hiệu quả các nguồn lực, tài sản của quốc gia cho các mục tiêu phát triển kinh
tế – xã hội trong từng thời kỳ.
Phát hiện những lệch lạc, nguy cơ chệch hƣớng hoặc vi phạm pháp luật
và các qui định chính sách của Nhà nƣớc nhƣ buôn bán hàng cấm, kinh doanh
các dịch vụ không đƣợc phép, gian lận thƣơng mại, buôn lậu, làm hàng giả,
cạnh tranh không lành mạnh, lập các báo cáo về tài chính sai sự thật, các hoạt
động lừa đảo, Từ đó đƣa ra các quyết định điều chỉnh (hoặc giải pháp phòng
ngừa, ngăn chặn hoặc xử phạt theo các quy định hành chính, luật pháp) thích
hợp nhằm tăng cƣờng hiệu quả của quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại. Đây
chính là 2 mục tiêu cơ bản của chức năng kiểm soát trong quản lý nhà nƣớc
về thƣơng mại
Ngoài ra, nhà nƣớc cũng phải kiểm tra, đánh giá sức mạnh của hệ thống
tổ chức bộ máy quản lý thƣơng mại của nhà nƣớc các cấp cũng nhƣ năng lực
của đội ngũ cán bộ công chức trong các cơ quan quản lý nhà nƣớc về thƣơng
mại trong từng giai đoạn để có những giải pháp đổi mới và tăng cƣờng cho
phù hợp với sự thay đổi của môi trƣờng kinh doanh, phù hợp với định hƣớng
mục tiêu của sự phát triển kinh tế - xã hội [15].
1.1.1.4. Vai trò của quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại
- Định hướng, hướng dẫn hoạt động của các chủ thể trao đổi
Nhà nƣớc định hƣớng, hƣớng dẫn các doanh nghiệp trong các hoạt
động đầu tƣ và kinh doanh trên thị trƣờng nội địa và quốc tê, nhằm khai thác
có hiệu quả tiềm năng của các doanh nghiệp thuộc mọi thành phần kinh tế
cho sự phát triển thƣơng mại. Từ đó góp phần thúc đẩy tăng trƣởng kinh tế,
cải thiện đời sống dân cƣ và nâng cao phúc lợi xã hội.

14

Vai trò định hƣớng, hƣớng dẫn của nhà nƣớc trong lĩnh vực thƣơng mại
đƣợc thể hiện thông qua các chiến lƣợc, quy hoạch, các chƣơng trình mục
tiêu, các dự án, kế hoạch và chính sách. Nhờ vậy, các doanh nghiệp mới có cơ
sở để tính toán, lựa chọn các quyết định đầu tƣ và kinh doanh theo các ngành
hàng, các nhóm sản phẩm dịch vụ, theo phạm vi thị trƣờng và theo độ dài thời
gian cũng nhƣ liên kết, liên doanh với các đối tác một cách hợp lý.
Để giúp doanh nghiệp có định hƣớng đầu tƣ và kinh doanh đúng đắn,
các văn bản kế hoạch hoá và chính sách thƣơng mại cũng nhƣ pháp luật của
nhà nƣớc cần phải minh bạch, rõ ràng, thống nhất và đồng bộ. Cần có sự
hƣớng dẫn cụ thể của các cơ quan quan lý nhà nƣớc để doanh nghiệp dễ dàng
tiếp cận các thông tin về chiến lƣợc, chính sách, quy hoạch, dự án, và thông
hiểu các quyết định của nhà nƣớc. Chất lƣợng của công cụ kế hoạch hoá,
chính sách và bộ máy tổ chức trong quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại đƣợc
tăng cƣờng mới tạo niềm tin, sự yên tâm cho các doanh nghiệp trong tính
toán, quyết định phƣơng án đầu tƣ, sản xuất kinh doanh.
- Tạo lập môi trường thương mại và cạnh tranh
Môi trƣờng thƣơng mại và cạnh tranh phụ thuộc rất nhiều vào chính
sách, luật pháp và thủ tục hành chính. Các thông tin về kế hoạch hoá
thƣơng mại nếu bị thiên lệch trong quá trình phổ biến cho các doanh
nghiệp, các quy định chính sách nếu phân biệt đối xử sẽ bóp méo cạnh
tranh, thủ tục hành chính rƣờm rà, khung khổ pháp lý nếu không đầy dủ,
đồng bộ, nhất quán và minh bạch sẽ gây trở ngại cho thƣơng mại trên nhiều
mặt, dẫn đến cả tổn thất về vật chất, tài chính và tinh thần, văn hoá. Do vậy
quản lý Nhà nƣớc đóng vai trò rất quan trọng trong việc tạo lập, cải thiện
môi trƣờng kinh doanh, nhất là trong điều kiện môi trƣờng kinh doanh luôn
có sự vận động biến đổi không ngừng.
Nhà nƣớc tạo lập và cải thiện môi trƣờng kinh doanh cho các doanh

15
nghiệp thông qua khai thông các quan hệ thƣơng mại, làm thông thoáng sự

giao lƣu hàng hoá trong nƣớc và quốc tế, nhờ thiết lập khung khổ pháp lý đầy
đủ hơn, đồng bộ hơn, tiến bộ hơn và thuận lợi hơn trong lĩnh vực thƣơng mại
bao gồm các quy định pháp luật, các chính sách, ký kết các hiệp định, thực
hiện các cam kết mở cửa thị trƣờng và hội nhập quốc tế.
Nhà nƣớc vừa là ngƣời ban hành các chính sách, các quy định, vừa là
ngƣời chịu trách nhiệm tổ chức thực hiện nhằm đƣa chúng vào thực tiễn cuộc
sống của các doanh nghiệp. Trong quá trình đó, nhà nƣớc đã sử dụng quyền
lực, sứ mạng và khả năng của mình để kiến tạo môi trƣờng kinh doanh. Nếu
môi trƣờng kinh doanh phù hợp, nghĩa là có sự đồng thuận, thống nhất giữa
nhà nƣớc và doanh nghiệp, chính phủ trong trƣờng hợp này đã ủng hộ thị
trƣờng, tôn trọng và phát huy tính hiệu quả của thị trƣờng.
Để tạo ra môi trƣờng kinh doanh trong điều kiện hội nhập và cạnh tranh
ở mức độ cao hiện nay, nhất là mục tiêu của doanh nghiệp là có nhiều di
động, đòi hỏi các nhà quản lý vĩ mô cũng phải đổi mới nhận thức và tƣ duy về
các công cụ, chính sách quản lý, nâng cao trình độ, năng lực và phẩm chất
trong việc ra quyết định cũng nhƣ phối hợp lãnh đạo, điều hành hoạt động
kinh tế, thƣơng mại.
- Hỗ trợ các doanh nghiệp và giải quyết các mâu thuẫn, tranh chấp
thương mại
Các doanh nghiệp đều là “một thực thế sống” trong nền kinh tế, họ
cũng cần những sự trợ giúp nhất định. Nhà nƣớc bằng quyền lực, trách nhiệm
và khả năng của mình hỗ trợ cho các doanh nghiệp phù hợp với thực tiễn của
đất nƣớc trong từng thời kỳ. Nhà nƣớc có thể hỗ trợ cho mọi ngƣời dân và
doanh nghiệp về ý chí làm giàu, hỗ trợ về tri thức, về vốn, cơ sở vật chất
phƣơng tiện kỹ thuật và thông tin, các hỗ trợ về xúc tiến thƣơng mại, các thủ
tục hành chính để giúp doanh nghiệp ở những giai đoạn, những hoàn cảnh và

16
những trƣờng hợp khác nhau trong quá trình họat động. Đặc biệt, khi đối mặt
với thách thức của môi trƣờng kinh doanh luôn biến động. Tuy nhiên, những

hỗ trợ mang tính trợ cấp bóp méo thƣơng mại và cạnh tranh sẽ bị loại bỏ trong
xu hƣớng hội nhập và phát triển.
Hoạt động thƣơng mại đòi hỏi doanh gia phải có nhiều tố chất, điều
kiện nhƣng có những vấn đề chỉ nhà nƣớc mới có thể giải quyết đƣợc cho
nhà kinh doanh nhƣ an ninh thƣơng mại hoặc phần lớn do nhà nƣớc đầu tƣ
vào cơ sở hạ tầng kinh doanh. Nhà nƣớc là chỗ dựa tin cậy và tốt nhất cho
các doanh nghiệp trong quá trình kinh doanh và đầu tƣ, cạnh tranh cùng tồn
tại và phát triển.
Nhà nƣớc là ngƣời trực tiếp can thiệp và giải quyết các mâu thuẫn trên
thị trƣờng. Chỉ Nhà nƣớc chứ không phải thị trƣờng mới có khả năng và cần
thiết phải giải quyết các mâu thuẫn giữa các chủ thể kinh doanh với nhau
trong mua và bán, trong nhập khẩu và xuất khẩu, mâu thuẫn giữa kinh doanh
đúng đắn, trung thực và kinh doanh trốn thuế, giữa kinh doanh hàng thật,
hàng hóa đƣợc nhà nƣớc cho phép kinh doanh với hàng giả, hàng cấm, mâu
thuẫn giữa chủ và thợ, ngƣời làm thuê, giữa thƣơng mại và môi trƣờng,
Nhà nƣớc dựa vào các chuẩn mực về luật pháp, các định chế cần thiết
để thực hiện và cƣỡng chế việc thi hành luật, giải quyết tranh chấp thƣơng
mại thông qua hệ thống bộ máy tổ chức gồm tòa án và các cơ quan cƣỡng chế
thi hành luật. Trong nền kinh tế thị trƣờng, phần lớn các giao dịch đƣợc thực
hiện dựa trên cở sở hợp đồng. Khi những định chế, các luật lệ quy định rõ
ràng quyền và nghĩa vụ, trách nhiệm, vấn đề sở hữu và cơ chế cƣỡng bức vận
hành tốt sẽ giảm thấp chi phí vận hành kinh doanh và hoạt động thị trƣờng sẽ
hiệu quả hơn, giảm bớt các tranh chấp thƣơng mại.
- Điều tiết các quan hệ thị trường, các hoạt động thương mại

17
Các quan hệ thị trƣờng, các hoạt động trao đổi tự nó không phải bao
giờ cung cân đối và hiệu quả. Theo quy luật thị trƣờng, các chủ thể kinh
doanh luôn qua tâm tới việc bố trí, di chuyển nguồn lực đến nơi có điều kiện
sản xuất và thƣơng mại thuận lợi, bán đƣợc giá cao, tìm kiếm nhiều lợi nhuận,

dẫn đến phân bổ nguồn lực tập trung quá lớn, mất cân đối. Trong khi đó, một
bộ phận dân cƣ, thu nhập thấp (nhất là ở khu vực “đói và nghèo”), các nhà
kinh doanh không muốn tới hoặc tới đó rất ít, vì không thể tìm kiếm đƣợc lợi
nhuận. Do vậy, Nhà nƣớc phải điều tiết các quan hệ trao đổi, các hoạt động
thƣơng mại nhằm hạn chế nhƣợc điểm trên để đảm bảo tính cân đối và hiệu
quả của tổng sản phẩm xã hội, để mọi ngƣời dân đều đƣợc hƣởng lợi từ kết
quả và thành tựu phát triển - xã hội.
Nhà nƣớc một mặt hƣớng dẫn, khuyến khích các doanh nghiệp hoạt
động theo định hƣớng thông qua chiến lƣợc, quy hoạch, các chƣơng trình dự
án và kế hoạch vĩ mô đã vạch ra. Mặt khác, nhà nƣớc phải điều tiết thị trƣờng
khi cần thiết để đảm bảo ổn định kinh tế vĩ mô, duy trì sức mạnh nền tài chính
quốc gia, giữ vững sức mua của tiền tệ, bảo đảm lợi ích của ngƣời sản xuất và
ngƣời tiêu dùng.
Nhà nƣớc có thể sử dụng nhiều công cụ, biện pháp khác nhau để điều
tiết thị trƣờng và thƣơng mại, xử lý đúng đắn mâu thuẫn của các quan hệ trao
đổi. Những biện pháp khuyến khích hay hạn chế thƣơng mại thƣờng đƣợc sử
dụng là thuế quan và các biện pháp phi thuế. Để điều tiết thị trƣờng, trong
nhiều trƣờng hợp nhà nƣớc phải sử dụng thực lực kinh tế nhà nƣớc để điều
hoà cung cầu, ổn định giá cả thị trƣờng, nâng cao sức mua xã hội. Nhà nƣớc
còn sử dụng các biện pháp hành chính, các công cụ mang tính kỹ thuật khác
để tác động vào thị trƣờng và các quan hệ trao đổi.
Nhà nƣớc không chỉ điều tiết các quan hệ trao đổi để bảo đảm kinh
doanh bình đẳng và cạnh tranh lành mạnh, mà còn điều chỉnh các quan hệ lợi

18
ích khác của các chủ thể tham gia thị trƣờng nhƣ quan hệ về tiền công và tiên
lƣơng giữa chủ doanh nghiệp và nhân viên, quan hệ về phân chia lợi tức trong
doanh nghiệp, quan hệ về nghĩa vụ doanh nghiệp đóng góp vào ngân sách nhà
nƣớc khi kinh doanh, sử dụng tài sản công và làm ô nhiễm môi trƣờng, …
Xu hƣớng Nhà nƣớc sẽ dần thoát ly khỏi hoạt động kinh doanh, nhƣng

vai trò quản lý thƣơng mại của Nhà nƣớc phải đƣợc tăng cƣờng để nâng cao
hiệu quả hoạt động của thị trƣờng, đồng thời sử dụng thị trƣờng và kinh tế thị
trƣờng phục vụ cho các mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội theo định hƣớng xã
hội chủ nghĩa. Đồng thời, khu vực tƣ nhân cũng sẽ đƣợc sử dụng nhiều hơn
trong các biện pháp điều tiết thị trƣờng, kể cả tham gia vào cung cấp các dịch
vụ hạ tầng thƣơng mại, các dịch vụ công và các dịch vụ xã hội khác.
- Giám sát, kiểm tra thực hiện các mục tiêu phát triển thương mại
Quản lý nhà nƣớc về thƣơng mại bao giờ cũng hƣớng tới các mục tiêu
cụ thể phù hợp với định hƣớng mục tiêu phát triển kinh tế-xã hội của đát nƣớc
trong từng thời kỳ. Do vậy, thông qua thực hiện các chức năng quản lý, Nhà
nƣớc sẽ giám sát, kiểm tra và phát hiện những biểu hiện sai lệch, những mâu
thuẫn bất hợp lý trong quá trình thực hiện mục tiêu để từ đó đƣa ra các giải
pháp điều chỉnh sự phát triển thị trƣờng, thƣơng mại cho phù hợp.
Các mục tiêu của thƣơng mại mang tính bền vững bao gồm mục tiêu về
kinh tế, về xã hội, về môi trƣờng và văn hóa, trong đó mục tiêu kinh tế không
chỉ là số lƣợng mà còn thể hiện ở chất lƣợng của tăng trƣởng thƣơng mại.
Kiểm sóat và điều chỉnh việc thực hiện mục tiêu phát triển thƣơng mại đòi hỏi
phải có sự phối hợp giữa các cấp và các ngành, giữa trung ƣơng và địa
phƣơng, giữa trong nƣớc và quốc tế, nhất là trong lĩnh vực quản lý nhà nƣớc
về thƣơng mại dịch vụ, trong các hoạt động chống buôn lậu và gian lận
thƣơng mại.

19
Để công tác giám sát, kiểm tra của nhà nƣớc đối với việc thực hiện các
mục tiêu phát triển thƣơng mại, đòi hỏi bộ máy tổ chức và nhân sự phải phù
hợp, kỹ thuật và trang thiết bị phục vụ nhiệm vụ kiểm sóat phải đƣợc tăng
cƣờng. Đồng thời phải kết hợp hệ thống kiểm soát với các hệ thống khác của
quản lý nhà nƣớc nhƣ thông tin, hoạch định, kiểm tóan, thanh tra,… thƣơng
mại [15].
1.1.2. Quản lý nhà nƣớc trong kinh doanh xăng dầu

1.1.2.1. Kinh doanh xăng dầu
a) Xăng dầu và vai trò của xăng dầu trong phát triển kinh tế - xã hội
- Các sản phẩm xăng dầu:
Xăng dầu là một loại năng lƣợng. Xăng dầu thƣờng đƣợc phân chia
thành các sản phẩm chủ yếu sau:
Xăng ô tô: Tên thƣơng mại của các loại xăng ô tô đƣợc đặt theo trị số
ốc tan, bao gồm: Xăng RON 90, Xăng RON 92, Xăng RON 95. Xăng ô tô chủ
yếu đƣợc dùng làm nhiên liệu cho các phƣơng tiện giao thông đƣờng bộ nhƣ
ô tô, xe máy (loại dùng động cơ xăng).
Xăng máy bay: Chủ yếu là ZA1, loại xăng này sử dụng làm nhiên
liệu cho động cơ máy bay. Đây là sản phẩm đặc chủng sử dụng cho ngành
hàng không.
Dầu Điêzen (DO): Dầu Điêzen đƣợc phân loại theo hàm lƣợng lƣu
huỳnh, bao gồm: DO 0,5%S (tức là hàm lƣợng lƣu huỳnh tối đa là 0,5%) và
DO 0,25%S. Dầu Điêzen đƣợc dùng vào các mục đích: Làm nhiên liệu cho
các phƣơng tiện giao thông đƣờng bộ, đƣờng thuỷ, đƣờng sắt (loại dùng động
cơ Điêzen); Làm nhiên liệu đốt cho một số cơ sở sản xuất; Làm nhiên liệu cho
chạy máy phát điện.