Quản lý nhà nước về di chuyển lao động Việt Nam ra làm việc ở nước ngoà
Bạn đang xem bản rút gọn của tài liệu. Xem và tải ngay bản đầy đủ của tài liệu tại đây (1.7 MB, 204 trang )
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
LÊ HỒNG HUYÊN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DI CHUYỂN
LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA LÀM VIỆC Ở NƯỚC NGOÀI
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
Hà Nội – Năm 2011
ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KINH TẾ
LÊ HỒNG HUYÊN
QUẢN LÝ NHÀ NƯỚC VỀ DI CHUYỂN
LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA LÀM VIỆC Ở NƯỚC NGOÀI
Chuyên ngành: Kinh tế chính trị
MÃ SỐ: 62.31.01.01
LUẬN ÁN TIẾN SĨ KINH TẾ
NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC:
PGS.TS Phạm Quang Thao
Hà Nội – Năm 2011
LỜI CAM ĐOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cứu
của cá nhân tôi. Các tài liệu, số liệu, kết quả nghiên
cứu của luận án là trung thực và có nguồn gốc rõ ràng.
TÁC GIẢ LUẬN ÁN
Lê Hồng Huyên
ii
MỤC LỤC
Trang bìa phụ
LỜI CAM ĐOAN
i
MỤC LỤC
ii
BẢNG CÁC CHỮ VIẾT TẮT
vi
DANH MỤC CÁC BẢNG, HỘP VÀ PHỤ LỤC
vii
MỞ ĐẦU
1
Chƣơng 1- QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI CHUYỂN LAO ĐỘNG RA
LÀM VIỆC Ở NƢỚC NGOÀI - CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM
QUỐC TẾ
11
1.1- NHẬN DIỆN DI CHUYỂN LAO ĐỘNG RA LÀM VIỆC Ở NƢỚC
NGOÀI
11
1.1.1- Các khái niệm cơ bản liên quan đến di chuyển lao động ra nƣớc
ngoài làm việc
11
1.1.2- Di chuyển lao động ra nƣớc ngoài làm việc
15
1.1.3- Nguyên nhân, xu hƣớng và các giai đon di chuyển lao động ra nƣớc
ngoài làm việc
20
1.1.4- Hiê
̣
u qua
̉
kinh tê
́
- x hội của di chuyển lao động ra làm việc ở nƣớc
23
1.2- QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI CHUYỂN LAO ĐỘNG RA NƢỚC
NGOÀI LÀM VIỆC TRONG NỀN KINH TẾ THỊ TRƢỜNG HIỆN ĐẠI
26
1.2.1- Các nhân tố tác động đến quản lý nhà nƣớc đối với di chuyển lao
động ra nƣớc ngoài làm việc
26
1.2.2- Chủ thể và đối tƣng của quản lý nhà nƣớc về di chuyển lao động ra
nƣớc ngoài làm việc
38
1.2.3- Nội dung quản lý nhà nƣớc về di chuyển lao động ra nƣớc ngoài làm
việc
41
1.3- KINH NGHIÊ
̣
M QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI CHUYỂN LAO
ĐỘNG RA NƢỚC NGOÀI LÀM VIỆC Ở MỘT SỐ NƢỚC CHÂU Á VÀ
NHỮNG GỢI Ý ĐỐI VỚI VIỆT NAM
56
1.3.1- Quản lý nhà nƣớc về di chuyển lao động ra nƣớc ngoài làm việc của
một số nƣớc
56
iii
1.3.2- Một số gi ý đối với quản lý nhà nƣớc về di chuyển lao động Việt
Nam ra nƣớc ngoài làm việc
67
KẾT LUẬN CHƢƠNG 1
69
Chƣơng 2- THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI CHUYỂN LAO
ĐỘNG VIỆT NAM RA LÀM VIỆC Ở NƢỚC NGOÀI
70
2.1- QUÁ TRÌNH ĐỔI MỚI QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI CHUYỂN
LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA LÀM VIỆC Ở NƢỚC NGOÀI
70
2.1.1- Quá trình đổi mới đƣờng lối và chính sách đối ngoi
70
2.1.2- Quá trình đô
̉
i mơ
́
i quản lý nhà nƣớc về xuất khẩu lao động và chuyên gia
71
2.1.3- Đổi mới quản lý nhà nƣớc đối với xuất khẩu dịch vụ và hiện diện thể
nhân để cung cấp dịch vụ
73
2.2- PHÂN TI
́
CH THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI
CHUYỂN LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA LÀM VIỆC Ở NƢỚC NGOÀI
74
2.2.1- Hot động định hƣớng xuất khẩu lao động và chuyên gia
74
2.2.2- Hot động to lập môi trƣờng cho xuất khẩu lao động và chuyên gia
77
2.2.3- Tổ chức hot động xuất khẩu lao động và chuyên gia
85
2.2.4- Hot động kiểm tra, giám sát và hỗ tr hot động xuất khẩu lao động
và chuyên gia
100
2.3- ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI CHUYỂN
LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA NƢỚC NGOÀI LÀM VIỆC
102
2.3.1- Kết quả hot động xuất khẩu lao động và chuyên gia
102
2.3.2- Hiệu quả kinh tế - x hội của di chuyển lao động Việt Nam ra nƣớc
ngoài làm việc
107
2.3.3- Thành công và hn chế của quản lý nhà nƣớc về di chuyển lao động
Việt Nam ra nƣớc ngoài làm việc
110
2.4- NHỮNG VẤN ĐỀ ĐẶT RA ĐỐI VỚI QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI
CHUYỂN LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA NƢỚC NGOÀI LÀM VIỆC
115
2.4.1- Những vấn đề thuộc về quản lý nhà nƣớc ở tầm vĩ mô đối di chuyển
lao động Việt Nam ra nƣớc ngoài làm việc
115
2.4.2- Vấn đề quản lý nhà nƣớc đối với hệ thống doanh nghiệp, tổ chức sự
nghiệp và ngƣời lao động Việt Nam tham gia di chuyển ra nƣớc ngoài làm việc
120
iv
2.4.3- Vấn đề quản lý nhà nƣớc đối với các tổ chức x hội liên quan đến
hot động di chuyển lao động Việt Nam ra nƣớc ngoài làm việc
122
KẾT LUẬN CHƢƠNG 2
123
Chƣơng 3- QUAN ĐIÊ
̉
M, ĐỊNH HƢỚNG VÀ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI CHUYỂN LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA
LÀM VIỆC Ở NƢỚC NGOÀI
124
3.1- DỰ BÁO XU HƢỚNG DI CHUYỂN LAO ĐỘNG RA NƢỚC NGOÀI
LÀM VIỆC
124
3.1.1- Bối cảnh quốc tế và trong nƣớc tác động đến quản lý nhà nƣớc về di
chuyển lao động Việt Nam ra làm việc ở nƣớc ngoài
124
3.1.2- Dự báo thị trƣờng lao động Việt Nam và thị trƣờng quốc tế
127
3.1.3- Các xu hƣớng di chuyển lao động Việt Nam ra làm việc ở nƣớc ngoài
133
3.2- QUAN ĐIÊ
̉
M HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI
CHUYỂN LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA LÀM VIỆC Ở NƢỚC NGOÀI
136
3.2.1- Đƣa lao động ra nƣớc ngoài làm việc là một hƣớng quan trọng để giải
quyết việc làm và xuất khẩu dịch vụ
136
3.2.2- Chủ động lựa chọn và tham gia phân công lao động quốc tế theo
chuỗi giá trị toàn cầu ở những phân khúc Việt Nam có li thế so sánh
136
3.2.3- Nâng cao sức cnh tranh, thúc đẩy thị trƣờng lao động và thị trƣờng
dịch vụ trong nƣớc phát triển nhanh, bền vững
138
3.2.4- Đảm bảo hài hoà li ích ngƣời lao động, li ích của doanh nghiệp và
tổ chức, li ích Nhà nƣớc Việt Nam, đồng thời đảm bảo thực hiện các cam
kết quốc tế
139
3.2.5- Nhà nƣớc quản lý với mức độ và phm vi thích hp trong từng giai
đon phát triển của đất nƣớc nhằm hn chế các khuyết tật của thị trƣờng
140
3.2.6- Khuyến khích tính năng động, sáng to, tự chịu trách nhiệm của
ngƣời lao động, doanh nghiệp và tổ chức
141
3.3- ĐI
̣
NH HƢƠNG VA
̀
GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN QUẢN LÝ NHÀ
NƢỚC VỀ DI CHUYỂN LAO ĐỘNG VIỆT NAM RA LÀM VIỆC Ở
NƢỚC NGOÀI
141
3.3.1- Nhóm giải pháp hoàn thiện quản lý nhà nƣớc ở tầm vĩ mô về di
chuyển lao động Việt Nam ra làm việc ở nƣớc ngoài
141
v
3.3.2- Nhóm giải pháp quản lý nhà nƣớc nhằm nâng cao năng lực hot
động của hệ thống doanh nghiệp, tổ chức sự nghiệp và ngƣời lao động Việt
Nam di chuyển ra làm việc ở nƣớc ngoài
167
3.3.3- Nhóm giải pháp quản lý nhà nƣớc đối với các tổ chức x hội trong di
chuyển lao động Việt Nam ra làm việc ở nƣớc ngoài
180
3.3.4- Các điều kiện chủ yếu đảm bảo thực hiện các giải pháp
182
KẾT LUẬN CHƢƠNG 3
185
KẾT LUẬN
186
DANH MỤC CÁC CÔNG TRÌNH CỦA TÁC GIẢ
188
TÀI LIỆU THAM KHẢO
189
PHỤ LỤC
194
vi
DANH MU
̣
C CÁC CHỮ VIẾT TẮT
Chữ viết tắt
Nội dung đầy đủ
ADB
Ngân hàng phát triển châu Á (Asian Development Bank)
APEC
Diễn đàn Hợp tác Kinh tế châu Á - Thái Bình Dương (Asia - Pacific
Economic Cooperation)
ASEAN
Hiệp hội các nước Đông Nam Á (Association of Southeast Asia
Nations)
ASEM
Diễn đàn hợp tác Á - Âu (Asia - Europe Meeting)
BHXH
Bảo hiểm xã hội
BTA
Hiệp định thương mại song phương (Bilateral Trade Agreement)
FDI
Đu tư trc tiếp nước ngoài (Foreign Direct Investment)
GATS
Hiệp định chung về thương mại dịch vụ (Genegal Agreement on
Trade in Services
GDP
Tổng sản phẩm nội địa (Gross Domestic Product)
GNI
Tổng thu nhập quốc gia (Gross National Income)
GVC
Chuỗi giá trị toàn cu (Global Value Chain )
HĐBT
Hội đồng Bộ trưởng
HDI
Ch số phát triển con ngưi (Human Development Index )
HĐND
Hô
̣
i đồng nhân dân
ILO
Tổ chức lao động quốc tế (International Labour Organization)
IMF
Quỹ tiền tệ quốc tế (International Monetary Fund)
IOM
Tổ chức Di dân quốc tế (International Organization for Migration)
Rúp MD
Rúp mậu dịch
UAE
Các tiểu Vương quốc Ả rập Thống nhất (United Arab Emirates)
UBND
Ủy ban nhân dân
UN
Liên Hiệp quốc (United Nations)
USD
Đồng đô la Mỹ hay Mỹ kim (United States dollar)
VNĐ
Đồng Việt Nam
WB
Ngân hàng Thế giới (World Bank)
WTO
Tổ chức Thương mại Thế giới (World Trade Organization)
XHCN
Xã hội chủ nghĩa
XKDV
Xuất khẩu dịch vụ
XKLĐ
Xuất khẩu lao động
vii
DANH MỤC CAC BẢNG, HỘP VÀ PHỤ LỤC
TÊN BẢNG, HỘP VÀ PHỤ LỤC
Trang
Bảng 1.1- Kiều hối một số nước Châu Á
57
Bảng 1.2- Sản xuất và xuất khẩu phn mềm của Ấn Độ giai đoạn 2001 - 2005
57
Bảng 1.3- Tiền Ấn kiều chuyển về nước giai đoạn 2001- 2005
58
Bảng 1.4- Tiền chuyển về nước của ngưi In-đô-nê-xi-a
63
Bảng 1.5- Tiền chuyển về nước của ngưi Phi-líp-pin ở nước ngoài
64
Bảng 2.1- Số lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài giai đoạn 1980 - 1990
103
Bảng 2.2- Cơ cấu ngành nghề lao động Việt Nam đến làm việc ở các nước
XHCN thi kỳ 1980-1990
104
Bảng 2.3- Số lượng lao động đi làm việc ở nước ngoài giai đoạn 1991 - 2008
104
Bảng 2.4- Cơ cấu lao động đi làm việc ở nước ngoài giai đoạn 1991 - 2008
105
Bảng 2.5- Cơ cấu lao động Việt Nam đến làm việc theo thị trưng
105
Bảng 2.6- Thu nhập bình quân tháng của lao động ở một số nước
106
Bảng 2.7- Mức chuyển trả cho Nhà nước Việt Nam đối với 1 lao động/năm
106
Bảng 2.8- Thu nhập bình quân tháng của lao động Việt Nam ở nước ngoài
107
Bảng 2.9- Tiền chuyển về nước của ngưi Việt Nam ở nước ngoài
107
Bảng 2.10- Xuất khẩu dịch vụ của Việt Nam giai đoạn 2004 - 2008
108
Bảng 2.11- Mức độ giải quyết việc làm từ di chuyển lao động ra nước ngoài
108
Bảng 2.12- Hệ số xuất khẩu ròng một số năm
108
Bảng 2.13- Mức gia tăng GNI từ xuất khẩu dịch vụ và XKLĐ
109
Bảng 3.1- D báo cu lao động Việt Nam theo ngành đến năm 2015
127
Bảng 3.2- D báo dân số, lao động Việt Nam đến năm 2015
128
Bảng 3.3- D báo cung lao động theo ngành kinh tế
129
Bảng 3.4- Cân đối cung - cu lao động ở Việt Nam giai đoạn 2010 - 2015
130
Hộp 1.1- Mô hình tương quan giữa lao động nhập cư với thương mại
33
Hộp 1.2- Tương quan giữa di chuyển lao động ra làm việc ở nước ngoài với s
thay đổi công nghệ
34
viii
Phụ lục 1- Mô hình ước lượng cu về lao động
197
Sơ đồ 1.1- Quan hệ giữa các đối tượng tham gia xuất khẩu lao động
17
Sơ đồ 1.2- Quan hệ giữa các đối tượng trong phương thức hiện diện thể nhân
19
1
MỞ ĐẦU
1- Tính cấp thiết của việc nghiên cứu
hóa kinh t
--nê-xi-a,
Phi-líp-pin, vv
hì
- SEV (
- và
chuyên gia. T và chuyên gia
-
ra
2
nhân cun
, vì cung
thì tuân
là
cao lao
theo thì
l
.
phòng
. Do
nên
,
-
3
nghiên
“Quản lý nhà nƣớc về di chuyển lao động Việt Nam ra làm
việc ở nƣớc ngoài”
2- Tình hình nghiên cứu liên quan đến đề tài
và
Ở nƣớc ngoài,
(IOM),
[92
93
90
[76][7
[21].
In--xi-a
In--xi-a: Policies and
In--xi-a di
In--xi-a
[89].
4
85].
Migration,
[79]. Ngoài ra,
[88]; Rauch và Trindade (2002) nghiên
[86]; Wagner, Head and Ries (2002),
có 75].
[82].
Các nghiên cứu trong nƣớc
Nam
,
5
g
[64].
-
-
-
[49].
1994-
2010 [44].
-
-
-
-
6
-
[34].
Nam
có
[40, tr.2].
; phân tích
doanh n
[63].
- Kinh
Phi-lip-pin, In--xi-a, Thái Lan và Ma-lai-xi-a
;
7
[38].
-
[74].
,
.
công trình nào làm
- D
?
8
- ,
, nào?
-
?
-
3- Đối tƣợng và phạm vi nghiên cứu
ngoài
tron
là thành viên
khác
.
K di
-
Nam , bao
.
.
-
- 2008.
4- Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
giá khách quan
,
Nam
*
-
khác nhau
9
làm rõ
.
-
-
c i
5- Cơ sở lý luận và phƣơng pháp nghiên cứu
,
.
-
-
-
-
khái quát
Nam .
-
- Internet.
6- Những đóng góp khoa học của luận án
-
10
.
-
-
.
-
--nê-xi-a, Phi-lp-pin).
-
-
i
t
- 6
3
;
.
,
,
GATS.
7- Kết cấu của luận án
ác
,
, 11 :
-
ra
:
11
Chƣơng 1
QUẢN LÝ NHÀ NƢỚC VỀ DI CHUYỂN LAO ĐỘNG RA LÀM VIỆC
Ở NƢỚC NGOÀI: CƠ SỞ LÝ LUẬN VÀ KINH NGHIỆM QUỐC TẾ
1.1- NHẬN DIỆN DI CHUYỂN LAO ĐỘNG RA LÀM VIỆC Ở NƢỚC
NGOÀI
1.1.1- Các khái niệm cơ bản liên quan đến di chuyển lao động ra nƣớc
ngoài làm việc
1.1.1.1- L và
[1, tr.251].
.
23, tr 259].
23, tr.259].
(1994) quy
:
; hai là, .
67, tr
853].
12
V
c . T,
ng, hai là,
1.1.1.2-
là
* Khái niệm về thị trƣờng lao động
:
23
68
23
p
, v.v, nói , hàng
:
13
* Phân đoạn thị trƣờng lao động
,
v.v; ,
Chain - GVC).
-
+
-
- -
[68, tr.1063].
th
gia.
các qu
gia .
+
,
14
68, tr.1063].
T
.
.
-
Chain - GVC)
[32, tr.111].
15
Theo phân
trung bình
+
, v.v
cao.
+
, ,v.v
+
,
,v.v
* Quan và
.
[67, tr.631].
[67, tr.393].
1.1.2- Di chuyển lao động ra nƣớc ngoài làm việc
1.1.2.1-
,
