HCăVINăCHệNHăTRăăQUCăGIAăHăCHệăMINH
HăTHăHNGăMAI
QUNăLụăNHĨăNCăVăVNăUăTăTRONGăPHỄTăTRINăăăăă
KTăCUăHăTNGăGIAOăTHỌNGăỌăTHăHĨăNI
HĨăNIă- 2015
HCăVINăCHệNHăTRăăQUCăGIAăHăCHệăMINH
HăTHăHNGăMAI
QUN LụăNHĨăNCăVăVNăUăTăTRONGăPHỄTăTRINă
KTăCUăHăTNGăGIAOăTHỌNGăỌăTHăHĨăNI
Chuyên ngành :QunălỦăkinhăt
Mã s :62 34 01 01
LUNăỄNăTINăSăKINHăT
Ngi hng dn khoa hc: TS.ăngăNgcăLi
PGS.TS. BùiăVnăHuyn
HĨăNIăậ 2015
LIăCAMăOAN
Tôi xin cam đoan đây là công trình nghiên cu ca
riêng tôi. Các s liu, kt qu nêu trong lun án là trung
thc, có ngun gc rõ ràng và đc trích dn đy đ theo
quy đnh.
Tác gi
MCăLC
CHNGă 1. TNGă QUANă TỊNHă HỊNHă NGHIểNă CUă Cịă LIểNă QUANă Nă
QUNăLụăNHĨăNCăVăVNăUăTăTRONGăPHỄTăTRINăăKTăCUăHă
TNGăGIAOăTHỌNGăỌăTHăHĨăNI 7
1.1. Mt s ni dung qun lý nhà nc v vn đu t trong phát trin kt cu h
tng giao thông đô th đư đc đ cp trong các công trình nghiên cu có liên
quan đn lun án 7
1.2. Nhng vn đ cha đc nghiên cu trong các công trình đư công b và hng
nghiên cu ca đ tài 24
CHNGă 2. Că Să Lụă LUNă VĨă THCă TINă QUNă Lụă NHĨă NCă Văăăăăăăăăăăăă
VNăUăTăTRONGăPHỄTă TRINăKTăCUă HăTNGăGIAOă THỌNGăỌă
TH 26
2.1. LỦ lun chung v vn đu t trong phát trin kt cu h tng giao thông đô th 26
2.2. Mt s vn đ lỦ lun chung qun lỦ nhà nc v vn đu t trong phát trin
kt cu h tng giao thông đô th 32
2.3. Mt s kinh nghim và bài hc vn dng đi vi qun lỦ nhà nc v vn đu
t trong phát trin kt cu h tng giao thông đô th 54
CHNGă3. THCăTRNGăQUNăLụăNHĨăNCăVăVNăUăTăTRONGă
PHỄTăTRINăKTăCUăHăTNGăGIAOăTHỌNGăỌ THăHĨăNI 64
3.1. Thc trng vn đu t phát trin kt cu h tng giao thông đô th ca thành
ph hà ni 64
3.2. Thc trng qun lỦ nhà nc v vn đu t trong phát trin kt cu h tng giao
thông đô th hà ni giai đon 2008 - 2013 70
3.3. ánh giá qun lỦ nhà nc v vn đu t trong phát trin kt cu h tng giao
thông đô th hà ni 86
CHNGă4ăQUANăIMăVĨăGIIăPHỄPăHOĨNăTHINăQUNăLụăNHĨăNCă
Vă VNă UăTăTRONGă PHỄTă TRINă KTăCUă Hă TNGă GIAOă THÔNG
ỌăTHăHĨăNI 107
4.1. D báo v xu hng phát trin và nhu cu vn cho kt cu h tng giao thông
đô th hà ni 107
4.2. Quan đim qun lỦ nhà nc v vn đu t trong phát trin kt cu h tng giao
thông đô th thành ph hà ni 113
4.3. Gii pháp nhm tng cng qun lỦ nhà nc v vn đu t trong phát trin
kt cu h tng giao thông đô th hà ni giai đon 2015 - 2020 118
4.4. iu kin đ trin khai gii pháp 137
4.5. Mt s kin ngh 140
KTăLUN 143
DANHăMCăCỄCăCỌNGăTRỊNHăNGHIểNăCUăĩăCỌNGăBăCAăTỄCă GIă
CịăLIểNăQUANăNăLUN ÁN 148
DANHăMCăTĨIăLIUăTHAMăKHO 149
PHăLC 160
DANHăMCăCHăVITăTT
- BQLDA: Ban qun lỦ d án
- CNH,HH: Công nghip hoá, hin đi hoá
- DNNN: Doanh nghip nhà nc
- TPT: u t phát trin
- HND: Hi đng nhân dân
- KCHT: Kt cu h tng
- KCHTGT: Kt cu h tng giao thông
- KCHTGTT: Kt cu h tng giao thông đô th
- KCHTKT: Kt cu h tng k thut
- NSP: Ngân sách đa phng
- NSNN: Ngân sách nhà nc
- NSTP: Ngân sách thành ph
- NSTW: Ngân sách trung ng
- ODA: H tr phát trin chính thc
- PPP: Hp tác công - t
- QLNN: Qun lỦ nhà nc
- UBND: U ban nhân dân
- UNDP: Chng trình phát trin liên hp quc
- WB: Ngân hàng th gii
DANHăMCăCỄCăBNG
Trang
Bng 2.1. Các ngun vn hin hành cho đu t h thng giao thông New
Zeland 59
Bng 2.2. Mt s qu đu t phát trin kt cu h tng các nc 60
Bng 3.1. T trng chi đu t phát trin trong tng chi NSNN ca Hà Ni
giai đon 2008 -2013 67
Bng 3.2. Nhu cu vn phát trin KCHTGTT Hà Ni 2011- 2015 74
Bng 3.3. K hoch vn đu t phát trin kt cu h tng giao thông đô th
Hà Ni giai đon 2008 - 2013 75
Bng 3.4. Kt qu thc hin vn ngân sách đu t cho phát trin KCHTGTT
Hà Ni giai đon 2011- 2015 82
Bng 4.1. C cu s dng phng tin giao thông đô th ca Hà Ni trong
giai đon 2020 - 2030 110
Bng 4.2. Nhu cu vn đu t phát trin kt cu h tng giao thông đô th Hà
Ni giai đon 2015 - 2030 111
Bng 4.3. Nhu cu vn đu t phát trin kt cu h tng giao thông Hà Ni
giai đon 2015 - 2030 112
DANHăMCăCỄCăBIUă
Trang
S đ 2.1. Quy trình QLNN v vn đu t
38
Biu đ 3.1. Thu ngân sách nhà nc ca Hà Ni giai đon 2008 -2013 65
Biu đ 3.2. Chi ngân sách nhà nc ca Hà Ni giai đon 2008 -2013 66
Biu đ 3.3. Vn đu t cho phát trin kt cu h tng giao thông Hà Ni
(2008 - 2013) 68
Biu đ 3.4. T trng vn đu t phát trin kt cu h tng giao thông Hà Ni
giai đon 2008 - 2013 69
Biu đ 3.5. Vn ngân sách Thành ph đu t cho kt cu h tng giao thông
Hà Ni giai đon 2008 - 2013 70
Biu đ 4.1. T trng nhu cu các ngun vn đu t cho phát trin kt cu h
tng giao thông Hà Ni giai đon 2015 - 2020 113
1
MăU
1.ăTínhăcpăthităcaăđătƠiănghiênăcu
Kt cu h tng giao thông (KCHTGT) nói chung, KCHTGTT
(KCHTGTT) nói riêng có vai trò to ln trong phát trin kinh t - xã hi.
KCHTGTT hoàn thin s to c hi rút ngn khong cách vùng min, m rng
giao thng, nâng cao đi sng vt cht tinh thn ca ngi dân. Vì th, phát
trin KCHTGTT luôn là yêu cu cp thit, là nhim v u tiên hàng đu trong
chin lc phát trin ca mt quc gia và ca tng đa phng.
Tuy nhiên, cùng vi đô th hóa nhanh chóng, nhu cu vn phát trin
KCHTGTT ngày càng ln, vt quá kh nng đáp ng ca ngân sách nhà
nc (NSNN), tr thành mt “đim nghn” trong quá trình phát trin kinh t
ca các quc gia, hn ch nhng tác đng tích cc ca đô th hóa. Vì th, đ
huy đng đc vn và s dng có hiu qu vn đu t KCHTGTT cn vai trò
qun lý ca Nhà nc đ to lp c ch, chính sách, hoàn thin quy hoch, đm
bo huy đng ti đa các ngun lc trong và ngoài nc, đm bo hài hòa li
ích ca Nhà nc, nhà đu t và ngi dân trong quá trình xây dng, vn hành
và phát trin KCHTGTT.
Nm trong xu th chung ca c nc, vi tim nng, li th ca mt thành
ph ln, th đô - trung tâm kinh t, chính tr, xư hi ca c nc, quá trình đô
th hóa Hà Ni đư din ra ht sc mnh m trong nhng nm qua và
KCHTGTT cng đư đc quan tâm đu t phát trin. Lut Th đô
(21/11/2012) đư khng đnh: “Nhà nc u tiên đu t và có chính sách huy
đng các ngun lc đ đu t xây dng, phát trin các công trình h tng k
thut có quy mô ln, quan trng trên đa bàn th đô” và “tp trung đu t và
huy đng các ngun lc đu t trong phát trin KCHT giao thông và h thng
vn ti hành khách công cng trên đa bàn Th đô” [54].
Tuy nhiên, KCHTGTT Hà Ni còn kém, cha tng xng vi nhu cu
phát trin kinh t, xư hi ca th đô, thng xuyên xy ra tình trng ách tc giao
thông trên hu ht các tuyn ph ni đô. Mt trong nhng nguyên nhân ca hn
2
ch, bt cp đó là công tác qun lỦ nhà nc (QLNN) v vn đu t cho
KCHTGT cha hiu qu, gánh nng đu t vn đt lên NSNN vn đư hn hp,
các ngun vn khác ngoài NSNN đư đc chú trng song cha đáp ng yêu cu.
c bit, vic s dng vn đu t kém hiu qu, phân b vn còn dàn tri, chm
tin đ; tình trng tht thoát, sai phm, lưng phí vn đu t còn xy ra nhiu, gây
bc xúc trong d lun; mt s công trình giao thông đô th cha đt mc tiêu
nh khi trình và phê duyt d án
Vi mc tiêu phát trin Hà Ni tr thành mt th đô vn minh, mt đô th
bn vng, Hà Ni rt cn mt h thng KCHTGTT đng b, hin đi. Chính vì
vy mà vic hoàn thin QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT Hà
Ni nhm khc phc các hn ch ca công tác đu t, mang li hiu qu cao là
vn đ có tính cp thit, cn đc nghiên cu và thc hin mt cách thu đáo.
Do đó đ tài “Qun lý nhà nc v vn đu t trong phát trin kt cu h tng
giao thông đô th Hà Ni” đc tác gi chn làm ch đ nghiên cu cho lun án
tin s kinh t, chuyên ngành: Qun lỦ kinh t.
2.ăMcăđíchăvƠănhimăvănghiênăcuăcaălunăán
2.1. Mc đích nghiên cu ca lun án
Mc tiêu c bn ca lun án là đ xut đnh hng, gii pháp hoàn thin
QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT Hà Ni trên c s nghiên
cu lỦ thuyt và thc trng QLNN v vn đu t phát trin KCHTGTT Hà Ni
thi gian qua.
2.2. Nhim v nghiên cu ca đ tài
- Làm rõ c s lỦ lun QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT.
- Nghiên cu kinh nghim QLNN v vn đu t trong phát trin
KCHTGTT mt s thành ph trên th gii và Vit Nam.
- Phân tích thc trng QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT
Hà Ni trong thi gian qua.
- xut nhng đnh hng và gii pháp đ hoàn thin QLNN v vn đu
t trong phát trin KCHTGTT Hà Ni t nay đn nm 2020.
3
3. iătngăvƠăphmăviănghiênăcuăcaăđătƠiălunăán
3.1. i tng nghiên cu
i tng nghiên cu trong lun án là QLNN vn đu t phát trin
KCHTGTT cp thành ph trc thuc trung ng, c th là Th đô Hà Ni.
3.2. Phm vi nghiên cu
- V ni dung
Nghiên cu quy trình QLNN v vn đu t t NSNN cp thành ph (t lp
k hoch vn, huy đng vn, phân b, thanh quyt toán và kim tra, giám sát
vn) trong phát trin mi KCHTGT đng b và đng st đô th Hà Ni.
- V thi gian và đa bàn nghiên cu
Thc trng QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT trên đa bàn
Hà Ni đc kho sát trong gii hn thi gian t nm 2008 - 2013; đ xut gii
pháp đn nm 2020 và tm nhìn đn nm 2030.
a bàn kho sát là ni đô lưnh th hành chính ca thành ph Hà Ni sau
khi m rng.
4.ăPhngăphápătipăcnăvƠănghiênăcuăcaălunăán
4.1. Phng pháp tip cn
Th nht, tip cn h thng. Nghiên cu QLNN v vn đu t trong phát
trin KCHTGTT Hà Ni đc đt trong tng th phát trin KCHT, KCHTGT
vi KCHTGTT ca quc gia c v chính sách tài chính ln quy hoch. Mt
khác, QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT đc đt trong mi
quan h vi QLNN trong điu kin kinh t th trng nói chung, QLNN trong
đu t xây dng c bn nói riêng và nhm phc v phát trin kinh t - xã hi trên
đa bàn.
Th hai, tip cn đa ngành. QLNN v vn đu t trong phát trin
KCHTGTT là lnh vc ht sc phong phú, rng ln, đa dng vi nhiu loi
ngun vn, đu t cho nhiu loi công trình giao thông khác nhau vi nhng
hình thc khác nhau nên cn có cách tip cn đa ngành.
Th ba, tip cn lch s - c th. Cách tip cn lch s - c th đc s
dng khi xem xét QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT gn vi bi
4
cnh, điu kin c th ca Hà Ni trong tng thi k nht đnh đ có th rút ra
nhng nhn đnh khoa hc trung thc, chính xác, thuyt phc.
Th t, tip cn hiu qu và bn vng. Vi cách tip cn này, QLNN v
vn đu t trong phát trin KCHTGTT Hà Ni đc xem xét gn vi hiu qu
kinh t và xã hi ca vic s dng vn đó phù hp vi quan đim phát trin bn
vng đô th, đm bo s phát trin h thng KCHTGTT phù hp vi tng lai.
4.2. Phng pháp nghiên cu
nghiên cu QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT Hà Ni,
trong lun án đư s dng các phng pháp nghiên cu c th sau đây:
Th nht, thu thp thông tin qua điu tra xã hi hc và phng vn sâu: Tác
gi lun án đư tin hành phát phiu điu tra xã hi hc và phng vn khong 80
ngi vi 3 đi tng:
1. Các cán b QLNN các s, ban, ngành ca Hà Ni
2. Các ch đu t và các ch thu công trình giao thông đô th Hà Ni s
dng vn t NSNN.
3. Các chuyên gia, các nhà khoa hc có nghiên cu v QLNN trong lnh
vc tài chính, đu t, giao thông
ây là nhng ngi có kin thc lý lun và thc t, rt am hiu v công tác
qun lý vn đu t nói chung và vn đu t phát trin KCHTGTT Hà ni nói
riêng nên dù s lng tham gia điu tra và phng vn không ln nhng kt qu
vn đm bo đ tin cy.
Ni dung kho sát tp trung vào các khâu ca quá trình QLNN v vn đu
t trong phát trin KCHTGTT t NSNN và các nhân t nh hng đn hiu
lc, hiu qu QLNN trong lnh vc này (Xem ph lc 1).
Th hai, tác gi s dng phng pháp h thng đ h thng hoá các vn
bn pháp quy ca Nhà nc và Thành ph và các nghiên cu khoa hc đ phân
tích, làm rõ v lý lun và thc tin trong qun lý v vn đu t trong phát trin
KCHTGTT Hà Ni hin nay chng 1,2 và 3.
Th ba, tác gi s dng phng pháp tng hp, phân tích, so sánh da trên
các tài liu th cp đc thu thp t s liu thng kê, các báo cáo ca UBND
5
Thành ph, các S, các d án giao thông đô th đ phân tích, làm rõ nhng thành
tu và hn ch ca QLNN v vn đu t phát trin KCHTGTT t vn NSNN.
C th mt s tài liu th cp tác gi đư s dng nghiên cu nh: Niên giám
thng kê thành ph Hà Ni do Cc thng kê Hà Ni công b các nm 2008 đn
2012, các báo cáo ca UBND Thành ph, S K hoch và u t, S Giao
thông vn ti, S Tài chính t nm 2008 đn nay… và đc phân tích trong
chng 3.
ng thi tác gi còn s dng các kt qu đư công b t các lun án, các đ
tài khoa hc, sách, bài báo ca các nhà khoa hc trong và ngoài nc đ phc v
cho nghiên cu ca lun án.
5.
- Lun án đư l rõ thêm lỦ thuyt
KCHTGTT t khái nim, ni dung, tiêu chí đánh giá QLNN vn đu t trong
phát trin KCHTGTT t khâu lp k hoch, huy đng, phân b, thanh quyt
toán và đc bit làm rõ vai trò ca công tác kim tra, giám sát trong toàn b quy
trình qun lỦ.
- Lun án đã phân tích 05 nhóm các nhân t nh hng đn QLNN v vn
đu t trong phát trin KCHTGTT.
- Lun án cng đư tng hp kinh nghim ca mt s đa phng trong và
ngoài nc theo các ni dung qun lỦ và các nhóm vn đ ch yu ch ra tm
quan trng ca vic đa dng hoá các ngun lc, tng cng kim tra, giám sát
ca Nhà nc trong quá trình huy đng, phân b và thanh quyt toán vn đu t
trong phát trin KCHTGTT.
- Da trên d liu thu thp t điu tra và phng vn và các báo cáo, nghiên
cu đư công b, lun án phân tích tng th quá trình qun lý QLNN v vn đu t
trong phát trin KCHTGTT Hà Ni giai đon 2008 - 2013, chi tit trên tt c các
khâu, t các cn c xây dng, quá trình thc hin và kt qu thc hin, t đó ch
ra thành công và hn ch cng nh nguyên nhân ca QLNN v vn đu t trong
phát trin KCHTGTT Hà Ni trong giai đon này.
6
- Lun án d báo xu hng phát trin KCHTGTT Hà Ni và nhu cu vn
đn nm 2020 và tm nhìn đn nm 2030; đ xut các quan đim, 4 nhóm gii
pháp và các điu kin thc hin gii pháp cng nh mt s kin ngh nhm hoàn
thin QLNN v vn đu t trong phát trin KCHTGTT Hà Ni.
-
trong phát trin KCHTGTT Hà Ni.
-
t và qun lỦ vn đu t trong quá trình đô th hoá, trong phát trin KCHTGT
nói chung và trong phát trin KCHTGTT nói riêng.
, và ph lc
4 .
7
1 Chng 1
TNG QUAN TÌNH HÌNH NGHIÊN CU CịăLIểNăQUANăN
QUNăLụăNHĨăNC V VNăUăTăTRONGăPHỄTăTRIN
KT CU H TNG GIAO THÔNG ỌăTH HÀ NI
1.1. MT S NI DUNG QUNă LụăNHĨăNC V VNă UăT TRONG PHÁT
TRIN KT CU H TNGăGIAOăTHỌNGăỌăTH ĩăCă CP TRONG CÁC
CÔNG TRÌNH NGHIÊN CUăCịăLIểNăQUANăN LUN ÁN
QLNN v vn đu t nói chung và QLNN v vn đu t trong phát trin
KCHTGTT đư đc đ cp khá nhiu trong các công trình nghiên cu trong và
ngoài nc. c bit, các nc đang phát trin, trong quá trình tng trng và
phát trin, thc hin công cuc CNH, HH, tái cu trúc nn kinh t, mc đ đô
th hóa ngày càng cao, khong cách gia nhu cu phát trin giao thông đô th và
kh nng đáp ng vn ca quc gia nói chung và các đa phng nói riêng ngày
càng ln thì ngi ta càng có xu hng quan tâm nhiu hn đn vn đ QLNN
v vn đu t trong phát trin KCHTGTT mt cách bn vng, nhm hng ti
các gii pháp huy đng và s dng có hiu qu vn đu t, trong điu kin nhu
cu vn ngày càng cao, ngun lc vn t NSNN cho đu t ngày càng khan
him.
Có th thy rng, hu ht các công trình nghiên cu QLNN đi vi vn đu
t trong phát trin KCHTGTT tp trung vào các ni dung sau đây:
(i) Nghiên cu đu t công hoc qun lỦ đu t công.
(ii) Nghiên cu QLNN v vn đu t trong phát trin nói chung, trong đó có
vn đu t cho phát trin KCHTGTT.
C hai hng nghiên cu này có th tip cn QLNN trên bình din quy
trình qun lỦ vn đu t trong phát trin hoc tip cn nghiên cu đc lp các
khâu trong quy trình qun lỦ. Chng hn, nghiên cu QLNN đi vi vic huy
đng và qun lỦ các ngun lc vn cho đu t trong phát trin KCHTGTT; các
ngun vn đu t trong phát trin KCHTGTT nh vn t NSNN, vn ODA,
8
hp tác công t (PPP) trong đu t phát trin KCHTGTT; giám sát quá trình s
dng vn đu t KCHTGTT).
Sau đây là nhng hng nghiên cu chính liên quan đn đ tài lun án.
1.1.1. Tip cn qunălỦănhƠănc v vnăđuăt trong phát trin kt cu
h tngăgiaoăthôngăđôăth qua các nghiên cuăđuăt công hoc qun lý
nhƠăncăđi viăđuăt công
Có khá nhiu công trình nghiên cu trong và ngoài nc v vn đ đu t
công hoc qun lỦ đu t công. C th:
Gn đây, trong nhiu báo cáo ca mình, Ngân hàng th gii (WB) đư đa ra
nhng sáng kin đ nâng cao hiu qu chi tiêu công các nc nhn h tr tài
chính t WB. c bit WB có hn mt chng trình nghiên cu chi tiêu công,
trong đó có đu t công - đc gi tt là PIM (Khung kh Qun lỦ đu t/chi
tiêu công) hng ti mc tiêu là nâng cao hiu qu qun lỦ ca Nhà nc đ gia
tng li ích t các d án đu t công. Theo các chuyên gia ca WB, nhng nc
gt hái li ích ln t các d án đu t công s không đc da quá nhiu vào s
h tr t các nc khác. Trong khuôn kh PIM, WB cng đa ra h thng các
ch s chn đoán hiu qu chi tiêu công đ đánh giá theo các giai đon khác nhau
trong quá trình đu t công các nc nhn vin tr. Chng trình hng đn
xác đnh các th ch, cách thc qun lỦ đ gim thiu ri ro trong đu t công và
cung cp các cách thc đ qun lỦ đu t công mt cách hiu qu nht [46].
Trong mt công trình khác v qun lỦ đu t công “u t trong quá trình
đu t công: nhng ch báo v hiu qu ca đu t công” khng đnh rng s
khác bit gia chi phí đu t và giá vn là ht sc quan trng, đc bit đi
vi các nc đang phát trin, ni mà đu t công là ngun chính đi vi tng
trng và phát trin kinh t. Nghiên cu này cng đ cp đn các ch s v
hiu qu ca đu t công, trong đó môi trng th ch là c s đ qun lỦ
đu t công qua 4 giai đon khác nhau: thm đnh d án, la chn, thc hin
và đánh giá d án. Nghiên cu bao gm 71 quc gia, trong đó có 40 quc gia có
thu nhp thp, ch s cho phép đim chun gia các vùng và các nhóm quc
9
gia và phân tích chính sách có liên quan nhiu sc thái và xác đnh các lnh vc
c th mà n lc ci cách có th đc u tiên [90].
Jim Brumby trong nghiên cu: “ng giao thông đn ni nào, cây cu
cho s tng trng: Chúng ta bit gì v hiu qu đu t công các nc đang
phát trin”cho thy: “ nhiu nc đang phát trin, kt cu h tng là mt “nút
c chai” trong trin vng tng trng ca h. c bit, vi nhng nc có thu
nhp thp, hn ch, yu kém trong KCHT, đc bit là đng giao thông, truyn
thông làm gim hiu qu qun lỦ ca Nhà nc, gây nên nhng hn ch v cu
trúc, b máy quan liêu, tham nhng và thâm ht vn đu t trm trng. Vic huy
đng các ngun lc vn đ đu t vào KCHTKT s là nút g đ đt tng trng
kinh t cao hn, bn vng hn”. Tuy nhiên, mt thc t là vn ngày càng khan
him, trong khi nhu cu đu t cho KCHT, trong đó có KCHTGT ngày càng
tng, nên hiu qu đu t công (li nhun ln hn trên mt đng vn so vi
trc đây) đc xem nh cách thc đ tháo g s khan him vn đu t [93].
Mt s nghiên cu thc nghim khác cng cho thy, hiu qu đu t công
có tác đng lên tng trng theo hng thun chiu. Có ngha là khi đu t công
đc qun lỦ mt cách hiu qu thì tng trng kinh t s gia tng. Ngc li,
khi mt đng vn b ra lưng phí thì s hn ch tng trng mc tng ng.
“S chuyên ch ca khái nim: CUDIE (tích lu, khu hao, n lc đu t) là
không vn” ca Pritchett,L cng cho rng, chi tiêu đu t công bng tích ly
vn. Vic s dng vn kém hiu qu, tham nhng, lưng phí làm sai lch hiu qu
đu t công. Ví d: rt nhiu đng giao thông cha hoàn chnh đư h hng, b
không, cây cu cha hoàn chnh, các d án quy hoch treo…Vì th, đ xóa b
khong cách gia vn và KCHT ch bng cách “đu t trong đu t”, đc bit là
đi vi các nc đang phát trin có thu nhp thp [49].
Tóm li, hu ht nghiên cu trc đây v đu t công, hiu qu đu t công
hu nh đu nhn mnh đn vai trò ca QLNN đi vi các d án đu t thông qua
các ch s đánh giá, trong đó ch s v th ch gi vai trò quan trng.
10
Trong nc, nghiên cu v đu t công, QLNN đi vi đu t công khá
nhiu, các khía cnh khác nhau c tm vi mô và v mô. c bit, trong giai
đon khng hong n công các nc Châu Âu, vn đ đu t công nh th nào
cho hiu qu càng đc nghiên cu sâu sc, tr thành đ tài nóng trong các din
đàn. Vic phân cp qun lỦ đu t công cng đc bàn lun khá sôi ni trong
quá trình tái cu trúc nn kinh t bi quá trình phân cp qun lỦ vn đu t công
gia Trung ng và đa phng còn nhiu bt cp, gây ra các l hng trong
QLNN, dn đn vic qun lỦ kém hiu qu, tht thoát vn. T 2006 đn nay,
phn ln d án đu t công đu đc phân cp cho ngành và đa phng - h
qu là vic quyt đnh đu t công đư tách ri vic b trí vn. Hin nay các
ngành và đa phng quyt đnh v d án đu t, nhng ngun vn đu đc ghi
là “xin vn t ngân sách trung ng”. H qu là các d án do các đa phng
quyt đnh quá nhiu, nhng ngun vn đu t t ngân sách li hn hp và b
dàn tri. Không ít d án b thiu vn, thc hin cm chng, kéo dài thi gian kt
thúc, chm đa vào s dng, do vy hiu qu ngày càng gim. Bên cnh đó còn
dn đn tình trng tham nhng trong đu t công.
Nguyn Xuân Thành trong bài vit “Qun lỦ đu t công nh th nào cho
hiu qu” [123] cho chúng ta cái nhìn khá toàn din v các ngun lc vn cho
đu t công, vai trò ca đu t công đi vi tng trng và phát trin cng nh
thc trng đu t công hin nay Vit Nam. Tác gi đa ra các bng chng
chng minh, đu t công và qun lỦ đu t công nc ta đang kém hiu qu,
tht thoát, lưng phí trong vic xây dng các công trình công cng là mt thc
trng nhc nhi. Qun lỦ đu t công trong các doanh nghip nhà nc (DNNN)
đang là bài toán khó cho các nhà qun lỦ trong vic nâng cao hiu qu vn nhà
nc. T đó, tác gi đ xut các gii pháp nâng cao hiu qu đu t công, trong
đó nhn mnh vai trò ca Nhà nc trong vic phi hp, b trí vn đu t vi
vic quy hoch đu t hp lỦ, tái đu t công, xây dng quy trình đu t công
phù hp, tính toán đn tính hai mt ca đu t công.
11
Nguyn Phng Tho trong bài vit “Kinh nghim qun lỦ đu t công ca
mt s quc gia trên th gii”, cng khng đnh vai trò ca đu t công đi vi
tng trng và phát trin kinh t, góp phn to nên kt cu h tng xư hi. Bài
vit nghiên cu kinh nghim qun lỦ đu t công Trung Quc, Nht Bn, Hàn
Quc, Vng quc Anh trong tt c các khâu ca quy trình đu t, t khâu qun
lỦ quy hoch, t chc qun lỦ đu t và thm đnh, điu chnh d án, y thác đu
t, giám sát đu t. Tuy mi quc gia, vi mc đ phát trin và th ch khác
nhau, vai trò, lnh vc đu t công cng nh chính sách qun lỦ hình thc đu t
này có nhng đc đim riêng bit, song kinh nghim ca các quc gia này đu
cho thy rng, vic xây dng khung kh pháp lut, chính sách qun lỦ vn đu
t, đc bit là vn đu t t NSNN mt cách đy đ, h thng, có tm bao quát
rng là cn c đ nâng cao hiu qu QLNN v vn đu t công. Mt khác,
QLNN ch có hiu qu khi và ch khi xây dng đc quy trình đu t công cht
ch [114].
Nguyn Xuân Thành trong nghiên cu “u t công Vit Nam, nhà nghèo
lưng phí”, đư chng minh s lưng phí vn đu t qua c cu vn đu t và cách
thc thc hin ca Vit Nam khi phân tích các công trình đc cho là hiu qu
nht ca Vit Nam nh d án đng cao tc Tp.HCM đi Long Thành - Du
Giây và cng container Cái Mép - Th Vi là nhng nút h tng quan trng đ
phát trin kinh t ca khu vc phía Nam. Nhng hình nh và con s cho thy
hình nh ca “nhà nghèo lưng phí” do các d án b thi vn, thiu đng b vi
các KCHTKT khác, mang tính chp vá. S lưng phí này là mt trong nhng
nguyên nhân đy n công ca Vit Nam tng lên [115].
Tóm li, các công trình nghiên cu trong và ngoài nc v đu t công,
QLNN đi vi đu t công đ cp ch yu đn quy trình qun lỦ đu t công,
thc trng đu t công các quc gia, hiu qu đu t công. c bit nhn mnh
đn l hng trong qun lỦ đu t công do tham nhng, tht thoát, lưng phí và
hng đn xây dng, hoàn thin th ch qun lỦ đu t công hiu qu, bn vng.
Hu ht các nghiên cu này đ cp đn KCHTKT, KCHTGT nói chung và
12
KCHTGTT nói riêng nh mt lnh vc ca đu t công, dùng nó đ phân tích
đánh giá, dn chng hiu qu đu t công, ch cha tp trung làm rõ nhng đc
thù ca đu t trong lnh vc này và nhng yêu cu đi mi công tác QLNN đi
vi đu t cho phát trin KCHTGTT.
1.1.2. Tip cn qunălỦănhƠănc v vnăđuătătrongăphátătrin kt cu h
tngăgiaoăthôngăđôăth qua các nghiên cu v qunălỦănhƠănc v vnăđu
tăphátătrin nói chung
1.1.2.1. Nghiên cu các khía cnh khác nhau ca qun lý nhà nc nói
chung
Bùi Minh Hun trong lun án tin s “Phng hng, bin pháp hoàn thin
qun lỦ nhà nc đi vi xây dng giao thông” [37] đư đi sâu vào phân tích các
mô hình qun lỦ xây dng trong ngành giao thông vn ti qua tng thi k trc
nm 1990 và sau nm 1990, trong đó làm rõ thc cht và ni dung qun lỦ đi
vi xây dng giao thông xét theo quá trình đu t xây dng và các ch th kinh
doanh xây dng giao thông. im ni bt ca lun án là h thng hóa c s lý
lun v QLNN nói chung và QLNN trong lnh vc xây dng giao thông, các
công c QLNN và phân chia chc nng trong b máy qun lỦ, đ làm cn c
đánh giá thc trng QLNN đi vi xây dng giao thông nc ta.
Vn đ “Qun lỦ nhà nc v KCHTKT” cng đư đc đ cp trong mt
s nghiên cu, tuy nhiên, hu ht đu nghiên cu vn đ này nh mt b phn
cu thành trong qun lỦ đô th, ch không nghiên cu tách bch thành vn đ
riêng nh sách “Nhng vn đ c bn v kinh t đu t và qun lỦ c s h tng
đô th” ca tác gi Nguyn Dc Lâm [40], lun án tin s “Phát trin thành ph
Viêng Chn theo hng đô th bn vng” ca Sm Bt Dialyh [65] Trong các
nghiên cu đó, các tác gi ch yu đánh giá thc trng công tác QLNN đi vi
KCHTKT các đô th ln và kinh nghim quc t, đa ra mt s bài toán đ gii
quyt vn đ v QLNN đi vi h tng k thut đô th.
Lun án “Khai thác và qun lỦ vn đu t phát trin kt cu h tng k
thut đô th ti Vit Nam” ca Phan Lan Tú [71] đư đ cp tng th t lỦ thuyt
13
đn thc tin vic khai thác và qun lỦ đu t vào KCHTKT đô th nc ta
trong giai đon 1001 - 2000. Tác gi đi sâu vào làm rõ khái nim KCHT đô th,
vai trò ca vic phát trin KCHT đô th trong vic phát trin kinh t, xư hi các
đô th nc ta. Thông qua nghiên cu kinh nghim mt s quc gia nh
Trung Quc, Nht Bn và mt s nc phát trin khác, tác gi rút ra nhiu bài
hc quỦ giá cho Vit Nam.
Nguyn Quang Vinh nghiên cu “i mi qun lỦ nhà nc trong lnh
vc kt cu h tng” [85] đ cp các vn đ chung v KCHT và QLNN đi vi
lnh vc này. Thông qua đó, nhng vn đ QLNN đi vi KCHT nói chung
đc nghiên cu đây, cng có th là nhng tham kho có ích trong nghiên cu
ca lun án sau này.
Các nghiên cu này góp phn b sung vào h thng c s lỦ lun v vn
đu t, QLNN v vn đu t trong phát trin cng nh cung cp thêm cách nhìn
toàn din v thc trng QLNN v vn đu t trong phát trin. Tuy nhiên, hu ht
các công trình trên không nghiên cu c th đi tng là QLNN v vn đu t
trong phát trin KCHTGTT nói chung và mt đa phng c th mà ch nghiên
cu chung v khái nim, quy trình QLNN đi vi d án đu t xây dng, hay
đi vn đu t phát trin kinh t, xư hi nói chung, thc trng QLNN trong lnh
vc xây dng, giao thông
1.1.2.2. Tip cn nghiên cu các khâu trong quy trình QLNN v vn đu t
kt cu h t
Lun án tin s kinh t ca Nguyn u v “Huy đng và s dng vn đu
t phát trin kinh t thành ph à Nng- Thc trng và gii pháp” [30] đ cp t
lỦ thuyt đn thc tin vic huy đng và s dng vn đu t trong phát trin kinh
t Thành ph à Nng t nm 2000 - 2009 và đ xut quan đim, đnh hng
huy đng vn đu t cho phát trin kinh t đn nm 2020. Trong lun án này, tác
gi cng có đ cp đn vn đu t, vai trò ca vn đu t đi vi phát trin kt
cu h tng thành ph à Nng. Thông qua lun án này, tác gi cng đư hình
thành khung lỦ thuyt v vn đu t cho phát trin kinh t, đc bit đư đa ra
14
đc h thng ch tiêu đo lng đnh tính và đnh lng hiu qu quá trình huy
đng và s dng vn đu t. Các gii pháp cng hng ti vic huy đng và
qun lỦ có hiu qu vn đu t cho phát trin kinh t thành ph à Nng.
Cng tip cn QLNN v vn đu t, T Vn Khoái trong lun án “Qun lỦ
nhà nc đi vi d án đu t xây dng t NSNN Vit Nam” [39] đư nghiên
cu c s lỦ lun và thc tin v QLNN v d án đu t t NSNN, thc trng
QLNN đi vi d án đu t xây dng t NSNN Vit Nam giai đon 2001 đn
2008, phát hin nhng thành công và hn ch trong QLNN đi vi các d án đu
t t NSNN, t đó đ ra các gii pháp hoàn thin QLNN đi vi d án đu t t
NSNN Vit Nam đn nm 2020.
tài nghiên cu cp Thành ph ca Hà Ni “Nghiên cu các gii pháp
nhm khai thác và s dng có hiu qu vn đu t do thành ph qun lỦ đ phc
v s nghip công nghip hóa, hin đi hóa th đô”, phân tích c th công tác
qun lỦ vn đu t do thành ph Hà Ni qun lỦ, tìm ra các thành công và hn
ch đ t đó đ xut các gii pháp, đnh hng khai thác và qun lỦ có hiu qu
ngun vn này. Nghiên cu này cng đ cp đn vn đu t cho phát trin h
tng giao thông Hà Ni, tuy nhiên, thi lng và mc đ còn khá hn ch. [73]
Lun án: “Phát trin KCHT giao thông đáp ng yêu cu CNH, HH
Vit Nam” ca Trn Minh Phng đư tng quan v nhng lỦ lun c bn và làm
sáng t khái nim v KCHT, KCHTGT, phát trin KCHTGT; vai trò ca
KCHTGT đi vi phát trin kinh t và xư hi; nhng nhân t nh hng ti phát
trin KCHTGT; làm rõ quan nim v CNH, HH và yêu cu ca CNH, HH
đi vi phát trin KCHTGT; đ xut các ch tiêu mang tính đnh lng (quy mô
và cht lng) và mang tính đnh tính (đng b, kt ni, cnh tranh và nng lc
qun lỦ ) phát trin KCHTGT đáp ng yêu cu CNH, HH [48].
Tóm li, các lun án đư đ cp đn quy trình QLNN vi vn đu t phát
trin nói chung và vn đu t KCHTGT nói riêng, t khâu quy hoch, k hoch
đn khâu huy đng, phân b, thanh quyt toán vn và kim tra giám sát vn đu
t. Trong lun án s k tha nhng c s lỦ lun và thc tin đư nêu trong các
15
công trình này, song tip cn hp hn t khâu huy đng vn đn kim tra giám
sát vn đu t phát trin.
1.1.2.3. Qun lý nhà nc đi vi các ngun vn trong phát trin giao thông
đô th
- Nghiên cu v h thng các ngun lc cho đu t kt cu h tng
Các nghiên cu v vic huy đng các ngun lc cho phát trin KCHTKT
nói chung đc đ cp khá nhiu trong các nghiên cu trong và ngoài nc,
trong đó chú trng nghiên cu vic QLNN v vn ODA, vn NSNN và hp tác
công t, đi đt ly h tng.
“ánh giá khung tài tr cho c s h tng đa phng Vit Nam - Báo
cáo cui cùng” ca Ngân hàng Th gii [46] phân tích nhng hn ch và c hi
mà chính quyn đa phng gp phi trong tip cn các ngun tài tr cho kt cu
h tng. Báo cáo cng da vào các bài hc thc tin cng nh nghiên cu kinh
nghim quc t trong lnh vc này, qua đó áp dng phù hp vi hoàn cnh ca
Vit Nam, đ xut các khuyn ngh chính sách hng đn mc tiêu đi mi mà
Chính ph đư đt ra, trong đó tp trung vào các nhóm chính sách: ci cách th
ch, chính sách u đưi và minh bch hóa thông tin. Trong báo cáo này, WB đư
ch ra thách thc ch yu đi vi Vit Nam là ci thin kh nng đáp ng ngha
v tr n và hiu qu đu t vào kt cu h tng. WB trong nghiên cu ca mình
đư ch ra rng, s phân tán trong đu t kt cu h tng công dn đn s trùng
lp và lưng phí, là nguyên nhân sâu xa ca tình trng đu t công thiu hiu qu.
Ngun vn cn thit đ đáp ng nhu cu kt cu h tng trong tng lai đư vt
quá kh nng ca NSNN. Nhng ngun tài tr truyn thng nh NSNN, ODA,
trái phiu Chính ph… thng ch đáp ng đc khong 50-60% nhu cu tài tr
2005-2010, cho ngành giao thông vn ti ch khong 20.000 t VND/nm, đáp
ng 50% nhu cu. Giai đon 2011-2020, vi tc đ tng trng GDP 8% cn 10-
11% GDP cho KCHT, [46], tr75. Nguyên nhân ca tình trng này là do phân cp
đu t công cha hiu qu, các đa phng cnh tranh nhau trong phát trin kt
cu h tng mà không tính đn liên kt vùng dn đn chi phí vn tng; ngun
16
vn ngân sách s dng không hiu qu do thiu hiu qu trong khâu k hoch,
phân b d án và lnh vc đ đu t.
Nghiên cu này cng ch ra các ngun tài tr cho kt cu h tng đa
phng gm: vn t Nhà nc (NSNN, trái phiu Chính ph, t các trung gian
tài chính nhà nc); vn t các Qu đu t phát trin đa phng (LDIF), hp
tác công t theo phng thc BT, BOT, BTO và mt hình thc đc các đa
phng a chung là “đi đt ly h tng”. Báo cáo cng ch ra các s liu minh
chng cho các ngun tài tr cho kt cu h tng và nhu cu b sung vn cho kt
cu h tng các đa phng nh Qung Ninh, Thành ph H Chí Minh, Qung
Nam. ng thi báo cáo cng nghiên cu kinh nghim huy đng các ngun lc
vn cho đu t KCHT mt s nc trên th gii nh Cng hòa Séc, Nam Phi,
n , Tuy-ni-đi, Cô-lôm-bi-a (theo phng thc Qu Phát trin đa phng);
kinh nghim ca Trung Quc, Cô lôm bi a, Braxin (i đt ly h tng); Trái
phiu đa phng (n )… Báo cáo này góp phn h thng hóa lỦ thuyt v
các ngun lc vn cho phát trin KCHT đô th, cng nh kinh nghim huy đng
và qun lỦ ngun vn đu t, u, nhc đim ca các hình thc huy đng vn;
thc trng huy đng vn và nhu cu vn ca mt s đa phng trong c nc.
Tuy nhiên, Báo cáo đánh giá này nghiên cu mt khâu trong quy trình qun lỦ
vn đu t trong phát trin, và KCHT nói chung, ch cha nghiên cu riêng v
KCHTGTT.
Trong nghiên cu “C ch nm bt giá tr gia tng đ tài tr cho c s h
tng giao thông vn ti” trong Báo cáo phát trin Vit Nam ca Ngân hàng th
gii [44] thì đu t cho kt cu h tng giao thông New Zealand hin nay đc
huy đng t 3 ngun lc chính: Thu phí ca ngi s dng, thu nhp ca Chính
ph và phí đi vi nhng ngi s hu đt đai và phát trin h thng giao thông.
Qu giao thông quc gia có th đc xem nh ngi s dng phí thu đc t
nhng ngi s dng tài sn. C quan Giao thông New Zealand (NZTA) qun lỦ
qu này thông qua chng trình giao thông quc gia (NLTP). Chng trình giao
thông quc gia có mt s hot đng đc xác đnh bi chính sách quc gia da
17
trên vn đu t cho giao thông. Nhng công vic này thng đc xác đnh rõ
ràng và đu t cho các hot đng nh ci to đng đa phng. Nhng lp hot
đng này bao gm c đu t mi và nâng cp kt cu h tng, đng cao tc, kt
cu h tng giao thông công cng, dch v giao thông công cng, khuyn khích
h thng an toàn đng b, đng đi b và xe đp, k hoch giao thông.
Nghiên cu “Gii phóng giá tr đt đai đ cung cp tài chính cho c s h
tng đô th” ca George E.Peterson cng khng đnh, t trc đn nay, các kt
cu h tng đô th thng đc đu t t ba ngun: vn tit kim t hot đng
ca các chính quyn đa phng, vn tài tr t các chính ph cao hn và vn
vay. Nhng hin nay mi ngun vn này đu đang b hn ch. Vì th, nghiên
cu ch ra rng, gii pháp b sung quan trng cho tài chính h tng đa phng
là: ly giá tr tng thêm ca đt đ đu t công. Giá tr ca đt rt nhy vi đu
t c s h tng và s tng trng kinh t đô th [33].
Mt nghiên cu khác ca V Kinh t Tng hp, B K hoch và u t
“Huy đng các ngun vn đu t và xư hi hóa đu t cho các công trình giao
thông vn ti đn nm 2010” đư h thng hóa lỦ lun v vn đu t, KCHTGT
vn ti, vn đu t cho KCHTGT vn ti. ng thi nghiên cu hin trng h
thng KCHTGT vn ti ca Vit Nam và nhu cu đu t cho KCHTGT vn ti
đn nm 2010. Thông qua phân tích, đánh giá tình hình huy đng vn và qun lỦ
vn đu t cho kt cu h tng giao thông vn ti nc ta giai đon 1986-
2005, kt hp nghiên cu kinh nghim ca Trung Quc, Malaixia, Nht Bn,
Hàn Quc, tác gi đ xut các gii pháp huy đng và s dng hiu qu vn đu
t [86].
- Mt s nghiên cu v vn đu t cho phát trin kt cu h tng nói chung
và giao thông nói riêng
Các nghiên cu v vn cho đu t KCHT đc bàn lun khá nhiu trong
các din đàn, các lun vn, lun án và các bài nghiên cu. Bi cho đn nay,
các nc đang phát trin nh Vit Nam, vn đu t t NSNN cho KCHT nói
chung và KCHTGTT nói riêng chim t trng ln, song hiu qu s dng vn
18
cha cao. C th: “Nâng cao hiu qu đu t phát trin t NSNN” trên
Chinhphu.net [121]; “Huy đng ngun lc đt phá đu t KCHTGTT”
(Baodientu.Chinhphu.vn ngày 28-01-2014) [103]; Hi tho ngày 05-10-2007
bàn v “Hiu qu đu t c s h tng đô th Hà Ni t ngun NSNN [74].
“Phát huy ngun vn nhà nc nh th nào?” trên Giao thông vn ti
online [107] đ cp đn vai trò và gii pháp qun lỦ nhà nc v vn đu t
trong phát trin KCHT. Tác gi cho rng: đu t cho kt cu h tng đòi hi mt
lng vn rt ln. Theo cách làm trc đây, ngi ta thng đt ra câu hi “đu
tiên-tin đâu?” và ch yu trông ch vào s phân b t ngân sách cng nh các
loi ngun vn có tính cht nhà nc. Thc hin ch trng ln tái c cu đu t
công và đt phá phát trin KCHT, cách ngh, cách làm phi có s đi mi tht
s. Trong đó, ngun vn nhà nc vn gi vai trò ht sc quan trng, song
dng nh quan trng hn là cách s dng đ “mi”, đ hút các loi ngun vn
khác và làm cho đng vn ny n sinh sôi. Tuy nhiên, theo t duy mi phù hp
vi yêu cu khách quan, thì trong đu t KCHT, vai trò ca nhà nc là chia s
li ích và ri ro vi t nhân đm bo n công trong phm vi an toàn. Cn thay
đi quan đim Nhà nc đu t trc tip bng các d án c th, mà ch yu là
to môi trng thu hút đu t, kt hp vai trò ca Nhà nc và th trng trong
phân b và s dng ngun lc. Nhà nc ch tp trung đu t gii phóng mt
bng sch, đu t h tr thng mi cho h thng KCHT, đu t vào các công
trình mà các nhà đu t ngoài nhà nc không làm đc. Trong đó: V chính
sách, phi đi mi nhm to c ch th trng, khung pháp lỦ chia s ri ro gia
Nhà nc và t nhân, có chính sách và hình thc thu phí hp lỦ hp dn đu t
t nhân, c ch chuyn hóa vn tài nguyên đt đai thành ngun lc vn tài
chính, tin t cho đu t trong phát trin. V s dng đng vn ngân sách và có
ngun gc ngân sách: điu chnh c ch chuyn t đu t trc tip sang h tr và
điu tit cnh tranh, to điu kin và môi trng đ hình thành và phát trin th
trng đu t hp dn các đi tng, nht là t nhân, tham gia phát trin h
thng KCHT bng các hình thc PPP, BT, BOT