Đề xuất các giải pháp duy trì dòng chảy môi trường phù hợp với các yêu cầu phát triển bền vững tài nguyên tt

B ộ NÔNG NGHIỆP & PHÁT TRIÊN NÔNG THÔN
VIỆN KHOA HỌC THỦY LỢI VIÊT NAM
ỈỈV VỈẸ
í Ấ W ,AHÍ-
\ ^'ILba cỒc á o t ó m t ắ t đ è t à i n h á n h
ĐỀ x u AT CÁC GIẢI PHÁP DUY TRÌ DÒNG CHẢY
MÔI TRƯỜNG PHÙ HỢP VỚI CÁC YÊU CẦU PHÁT
TRIỂN BỀN VỮNG TÀI NGUYÊN
Chủ nhiệm đề tài nhánh: TS.Trần Hồng Thái
THUỘC ĐÈ TÀI:
NGHIÊN CỨU XÁC ĐỊNH DÒNG CHẢY MÔI TRƯỜNG CỦA HỆ THÓNG
SÔNG HÒNG - THẢI BÌNH VÀ ĐÈ XUÁT CÁC GIẢI PHÁP DUY TRÌ DÒNG
CHẢY MÔI TRƯỜNG PHÙ HỢP VỚI CÁC YÊU CÀU PHÁT TRIẺN BÈN
VỮNG TÀI NGUYÊN NƯỚC
Hà Nội, năm 2010
272
Bộ NÔNG NGHIỆP & PHÁT TRIỂN NÔNG THÔN
VIỆN KHOA HỌC THỦY LỢI VIỆT NAM
BÁO CÁO TÓM TẮT ĐÈ ỊrÀI NHÁNH
ĐÈ XUẤT CÁC GIẢI PHÁP DUY TRÌ DÒNG CHẢY
MỒI TRƯỜNG PHÙ HỢP VỚI CÁC YÊU CẦU PHÁT
TRIỂN BỀN VỮNG TÀI NGUYÊN
THUỘC ĐÈ TÀI:
NGHIÊN CỬU XÁC ĐỊNH DÒNG CHẢY MÔI TRƯỜNG CỦA HỆỆ
THỐNG SÔNG HỒNG - THÁI BÌNH VÀ ĐÈ XUÁT CÁC GIẢI PHẮP
DUY TRÌ DÒNG CHẢY MÔI TRƯỜNG PHÙ HỢP VỚI CÁC YÊU CẦUƯ u
PHÁT TRIẺN BÈN VỮNG TÀI NGUYÊN NƯỚC
CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI NHÁNH CHỦ NHIỆM ĐỀ TÀI
T rần Hồng Thái
Nguyễn Văn Hạnh
C ơ QUAN CHỦ TRÌ ĐÈ TÀI

^ = G JÁ M ĐỐC VIỆN
Hà Nội, năm 2010
273
MỤC LỤC
I. Các biện pháp công trình bảo đảm nguồn nước cho các nhu cầu phát triển kinh tế -
xã hội và duy trì dòng chảy môi trường trên lưu vực sông

4
1.1 Phương án hồ chứa cho giai đoạn 2010
4
1.2 Phương án hồ chứa cho giai đoạn 2020
4
II. Các biện pháp phi công trình bảo đảm nguồn nước cho các nhu cầu phát triển kinh
tế - xã hội và duy trì dòng chảy môi trường
8
II. 1 X ây dựng khung thể chế quản lý, kiểm soát ô nhiễm và các nguồn thải

8
II.2 Đánh giá tác động m ôi trường - biện pháp quan trọng đê kiêm soát ô nhiêm 8
II. 3 Cấp phép xả nước thải vào nguồn nước - công cụ giảm sát hữu hiệu 9
II. 4 Điều tra và khảo sát tình trạng ô nhiễm
10
II. 5 Áp dụng các biện pháp kinh tế 11
1 1 .6 Xây dựng nguồn lực và năng lực

12
II. 7 Đầu tư tài chỉnh cho việc quản lý ô nhiễm, cho phát triển và áp dụng công
nghệ sạch 13
II. 8 Quan trắc tài ngicyên nước

13
II. 9 Sự tham gia của cộng đồng trong kiểm soát ô nhiễm

.

.

15
II. 10 Thực hiện các biện pháp công trình khắc phục ô nhiễm

15
III. Giải pháp về thể chế 15
III. 1 Giới thiệu khái quát về trách nhiệm hiện nay theo quy định của các văn bản
quy phạm pháp luật trong bảo đảm dòng chảy môi trường

.

15
III. 2. Trách nhiệm bảo đảm duy trì nguồn nước ở hạ lưu thống sông Hồng - sông
Thái Bình trong vận hành các hồ chứa thượng lưu 21
III. 3. Phân tích, đánh giá chung về những ưu điểm và tằn tại, bất cập trong phân
công vờ quy định trách nhiệm bảo đảm dòng chảy môi trường

.

26
2
274
DANH SÁCH BẢNG BIỂU

Bảng 1: Lưu lượng cần thiết bổ sung trong mùa kiệt để bảo đảm nhu cầu sử dụng và ì
duy trì dòng chảy môi trường vào các tháng kiệt nhất trong năm (tháng I, II, III)

i 5 5
Bảng 2: Tổng hợp tiềm năng thủy điện (không tính các công trình thủy điện nhỏ hiện 1
đang hoạt động) của lưu vực sông Hồng - sông Thái Bình

5 5 5
Bảng 3: Các công trình thủy điện đự kiến xây dựng trên lưu vực sông Hồng - sông
rhái Bình có nhiệm vụ bổ sung nước cho hạ du 7 7 .7
Bảng 4: Tình trạng cấp phép ở các tỉnh thuộc lưu vực sông Nhuệ - Đáy 10 0 10
Bảng 5: Danh sách các cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng theo Quyết định sổ 64 trên lưuni ưu
Vực sông Nhuệ - Đáy 11 1 11
35 3
275
I. Các biện pháp công trình bảo đảm nguồn nước cho các nhu cầu phát triền kinh
tế - xã hội và duy trì dòng chảy môi trường trên lưu vực sông
LI Phương án hồ chứa cho giai đoạn 2010
Trên lưu vực sông Hồng-Thái Bình một hệ thống lớn các hồ chứa lớn sẽ được
xây dựng trong giai đoạn 2 0 10 giúp làm tăng khả năng trữ nước khá lớn để tạo dung
tích điều tiết bổ sung từ khoảng 6 tỉ m3 nước năm 2007 lên 12 tỉ m3 năm 2010. Hệ
thống các hồ chứa lớn đã được xem xét nghiên cứu trong giai đoạn này bao gôm:
• Trên sông Đà: Ngoài hồ Hoà Bình đã xây dựng, hiện đang thi công xây dựrg và
sắp hoàn thành trong vài năm tới các công trình hồ chứa Sơn La, Bản Chát, Nậm
Chiến, Huổi Quảng. Đây là những hồ chứa ngoài nhiệm vụ phát điện con có nhiệm
vụ đặc biệt quan trọng là điều tiết cắt lũ cho hạ du sông Hồng - sông Thái Bình
(nhất là công trình hồ chứa Sơn La) và phối hợp cùng các hồ khác bổ sung một
lượng nước đáng kể vào mùa kiệt cho các hồ ở hạ lưu và cho hạ lưu sông Hông,
sông Thái Bình để thỏa mãn về cơ bản việc duy ưì dòng chảy môi trường và câp
nước cho các nhu cầu khác.

• Trên sông cầu và sông Thương: Đã có các hồ chứa cấp nước tưới và sinh hoạt như
hồ Núi Cốc Trên sông Công và cấm Sơn trên sông Hoá (Thương).
1.2 Phương án hồ chứa cho giai đoạn 2020
Như trên đã phân tích, đánh giá, lượng nước thiếu cần có biện pháp công trình
để bổ sung, nhất là vào mùa kiệt ở giai đoạn đến năm 2 0 2 0 , là khá lớn mặc dù đã thực
hiện nhiều biện pháp công trình và phi công trình khác để phát triển nguồn nước trên
lưu vực. Ngoài các hồ chứa dự kiến xâý dựng cho giai đoạn năm 2010, trên hệ thông
sông Hồng - sông Thái Bình cần thiết xây dựng thêm một sổ hồ chứa lớn khác để bảo
đảm tạo một nguồn bổ sung khoảng 18 tỉ m3.
• Trên sông Đà: Hoàn thành hồ chứa Sơn La và xây dựng thêm hồ chứa Lai châu,
Na Le.
• Trên sông Lô - Gâm: Xây dựng thêm công trình hồ chứa Bảo Lạc, Bắc Mê.
• Trên sông cầu, Luc Nam: Xây dựng hồ chứa Vân Lăng (s.cầu), Nà Lạnh.
• Trên sông Đáy: Xây dựng hồ chứa Hưng Thi.
4
Dung tích điều tiết bổ sung nhằm đáp ứng duy trì đầu nước tối thiểu để cácíc;ác
công trình lấy nước trên dòng chính (trạm bơm và cổng tự chảy) phát huy khả năngig ng
đàm bảo lấy đủ nước trong suốt mùa khô với mức đảm bảo 75%, đồng thời phải bào io tảo
đảm yêu cầu quan trọng bậc nhất là duy trì dòng chảy môi trường, giao thông thuỷ,ỷ,uỷ,
đẩy mặn. Với các công trình nêu trên, lượng nước được bổ sung trong mùa kiệt với liruruiru
lượng thích hợp cho từng thời kỳ như ở bảng 14.
Căn cứ vào những kết quả nghiên cửu quy hoạch thủy lợi của lưu vực qua cácác;ác
giai đoạn kết hợp với quy hoạch của ngành điện có thể tổng hợp tiềm năng thủy điệnBniện
(không tính các công trình thủy điện nhỏ) của lưu vực sông Hồng - sông Thái Bìnhihinh
bảng 15 dưới đây. Các hồ chứa thủy điện là giải pháp quan trọng để trữ nước trên lưuruiru
vực và bảo đảm duy trì DCMT trong mùa kiệt.
Bảng 1: Lưu lượng cần thiết bổ sung trong mùa kiệt để bảo đảm
nhu cầu sử dụng và duy trì dòng chảy môi trường vào các tháng kiệt nhất trong năm t n
276
(tháng I II, III)

TT
Kịch bản
Ạ J
Lưu lượng bô sung (m /s)
I
II III
Giai đoạn 2010
1
Diên biên bình thường
600 1100 800
2
Phát triển bền vững 1
700 1200
900
3
Phát triển bền vững 2 700 1150
900
4
Khủng hoảng(,) 950 1400
1150
1
Giai đoạn 2020
Diễn biến bình thường
600 1100
800
2
Phát triển bền vững 1
700 1200
900
3

Phát triển bền vững 2
700
1150 900
4
Khủng hoảng(,)
950 2300
1150
Bảng 2: Tổng hợp tiềm năng thủy điện (không tính các công trình thủy điện nhỏ hiện n ện
đang hoạt động) của lưu vực sông Hồng - sông Thái Bình
Đơn vị: MVU4W
TT
Công trình
Không kể đến thủy điện nhỏ hiện có
)
Lý thuyêt
Thực tê
I
Lưu vực sông Đà 8030.4
6295.4
í 5
277
TT
Công trình
Không kể đển thủy điện nhỏ hiện có
Lý thuyêt
Thưc tế
•
1 Hoà Bình
1920
1920

2 Sơn La
3600
2400
3
Lai Châu
1100
800
4 Huôi Quảng
520
520
5
Bản Chát
220
220
6
Nậm Chiên 175
175
7 Nậm Na
235
0
8
TĐ nhỏ
260.4
260.4
II Lưu vực sông Thao
650.1
650.1
9
TĐnhỏ
650.1

650.1
III
Lưu vực sông Lô - Gâm
1853.7
1226.7
10 Tuyên Quang
196
0
11
Băc Mục 214
0
12 Băc Quang 115
0
13
Tuyên Quang (NH)
342
342
14
Băc Mê 280
0
15
Bảo Lạc 0
190
16
Thác Bà 120
108
17 Na Le
90
90
18

Pa Ke 30
30
19 TĐ nhỏ
466.7
466.7
III Lưu vực sông cầu 46
30.7
20 TĐ nhỏ 46
30.7
Tông
10580.2
8202.9
Ngoài ra, trên các lưu vực sông còn có thể xây dựng những công trình hồ chứa
vừa và nhỏ khác, về nguyên tắc có thể tham gia duy trì dòng chảy môi trường và bảo
đảm nguồn nước cung cấp cho các nhu cầu sử dụng. Tuy nhiên, những hậu quả môi
trường của việc xây dựng các hồ chứa nhỏ cũng cần được đánh giá đầy đủ để hài hòa
các lợi ích, nhất là bảo đảm phát triển bền vững tài nguyên nước và bảo vệ môi trường
lưu vực sông. Trong nhiều nghiên cứu gần đây của các Bộ, ngành, còn kiến nghị xây y
dựng thêm một số công trình hồ chứa khác như: trên lưu vực sông Gẫm, nhánh Nho o
Quế: là hồ chứa Nho Quế 1, Nho Quế 2 và Nho Quế 3; trên sông Lô như Bắc Quang,
Thác Cái; trên sông cầu: cổ Rồng, Vân Lăng, Lăng Hít.
278
Bảng 3: Các công trình thủy điện dự kiến xây dựng trên lưu vực sông Hồng - sông
_____
_______
Thái Binh cỏ nhiệm vụ bồ sung nước cho hạ du
______
_______
TT
Hạng mục

Nlm thiêt kê
MW
Nđb
MW
E tính toánán
106kWli h
I.
Công trình hiện có
2104,5
756,0
9913,4,4
/.
Công trình trên dòng chinh
2028,0
756,0
9608,0,0
Thác Bà
108,0
49,0
476,0,0
Hoà Bình
1920,0
707,0
9132,0,0
Tuyên Quang
342,0
83,3
1329,6,6
2.
Thuỷ điện nhỏ

76,5
305,4,4
II.
Công trình đang xây dựng
3747,0
1019,3
14742,3,3
Thuỷ điện Sơn La
2400,0
614,0
9429,0,0
Thuỷ điện Bản Chát
220,0
65,4
10?7,8,8
Thuỷ điện Huổi Quảng
520,0
188,9
1868,0,0
Thuỷ điện Nậm Chiến
175,0
54,5
651,0,0
Thuỷ điện Na Le
90,0
13,2
376,9,9
III.
Công trình dự kiến
2697,9

453,8
11773,1,1
a.
Công trình dòng chỉnh
1290,0
203,6
53*2,7,7
Thuỷ điện Lai Châu
1100,0
162,1
4659,0,0
Thuỷ điện Bảo Lạc
190,0
41,5
713,7,7
b.
Công trình dòng nhánh
1407,9
250,2
6390,4,4
b.l
>SMW
1231,4
250,2
5648,ì,1
+
Lưu vực sông Đà
218,1
55,9
973,1,1

+
Lưu vực sông Hông
. 579,9
123,6
2775,3,3
+
Lưu vực sông Lô
80,4
18,3
391,(,0
+
Lưu vực sông Gâm
265,0
30,1
1115,4,4
+
Lưu vực sông Chảy
63,0
16,1
292,e,6
77
279
TT Hạng mục
Nlm thiêt kê
MW
Nđb
MW
E tính toán
106kWh
+

Lưu vực sông Câu
25,0
6,1
100,8
b.2
<5MW
176,5
742,3
+ ■
Lưu vực sông Đà
42,3
188,0
+
Lưu vực sông Hông
70,2
296,5
+
Lưu vực sông Lô
46,2
177,7
+
Lưu vực sông Gâm
10,2
49,4
+
Lưu vực sông chảy
1,9
7,8
+
Lưu vực sông Câu

5,7
22,9
**
nn Ẳ
Tông
8.549
36.429
II. Các biện pháp phi công trình bảo đảm nguồn nước cho các nhu cầu phát trien
kinh tế - xã hội và duy trì dòng chảy môi trường
//./ Xây dựng khung thể chế quản lý, kiểm soát ô nhiễm và các nguồn thải
Các tỉnh đều có Sở TN&MT, một số địa phương có các Trung tâm Quan trắc Môi
trường. Đây là những cơ quan quản lý quan trọng để xây dựng, hoàn thiện và thực hiện
hệ thống văn bản quy phạm pháp luật về quản lý và khắc phục ô nhiễm nguồn nước.
Với những lưu vực sông có điểm “nóng” về ô nhiễm nguồn nước đã thành lập ủy ban
Bảo vệ môi trường lưu vực sông, như trên lưu vực sông cầu, sông Nhuệ - Đáy. Thủ
tướng Chính phủ đã quyết định các Chương trình, đề án tổng thể bảo vệ môi trường
lưu vực sông cầu, sông Nhuệ - Đáy Chính phủ và các Bộ ngành liên quan đang chỉ
đạo và tổ chức thực hiện các đề án này ở các địa phương.
Năm 2007-2010, UB Bảo vệ môi trường lưu vực sông đã xây dựng các Chương
trình phối hợp hành động kiểm soát ô nhiễm nguồn nước; thành lập các nhóm công tác
để xáy dựng và hoàn thiện đề án tổng thể bảo vệ môi trường trong lưu vực sông, tô
chức thực hiện các đề án
II.2 Đảnh giá tác động môi trường - biện pháp quan trọng để kiểm soát ô nhiễm
Đánh giá tác động môi trường (ĐTM) trong đó đặc biệt quan trọng là tác động
của các dự án đến tài nguyên nước, cả số lượng và chất lượng có ý nghĩa quan trọng
8
trong quản lý, giám sát ô nhiễm nguồn nước các lưu vực sông. Theo quy đinh, Đl M M
được thực hiện có hệ thống đổi với các dự án ở mọi ngành nghê, từ câp trung ưong đén ên
địa phương. Báo cáo ĐTM được Bộ TN&MT phê duyệt hoặc ủy quyên cho các Sở đialịa
phương xem xét. Trách nhiệm ĐTM được giao cho câp tỉnh dựa trên nghị đụthnh

143/2004, ngoài ra còn có các thông tư, hướng dẫn đê hô trợ soạn thảo và tham đụihnh
ĐTM cho nhiều ngành nghề khác nhau, cho khu công nghiệp, khu vực đô thị. Benên
cạnh đó còn có bản đăng ký đạt tiêu chuẩn môi trường.
Số báo cáo ĐTM và bản đăng ký đạt tiêu chuân môi trường được chap thuạnận
tăng nhiều trong vòng 10 năm qua. Tuy nhiên, chưa có sô liệu báo cáo nào đưa ra ve vê
số lượng báo cáo ĐTM đã được phê duyệt ở từng địa phương.
Trên toàn quốc trong giai đoạn 1994-2004 có khoảng 27.000 bao cao ĐTMM
được thẩm định và phê duyệt, trong đó 800 báo cáo được thâm định ở câp trung ươngng
còn lại hơn 26.000 báo cáo tại cấp tỉnh, trong đó có hàng ngàn báo cáo Đ TM cua cacác
dự án trên lưu vực sông Hồng - sông Thái Bình, nhât là trên lưu vực sông Cau va sôngig
Nhuệ - Đáy.
Tuy nhiên, số báo cáo ĐTM đã thẩm định và bản đăng ký chât lượng môi trương coion
quá thấp so với số dự án và con số này cũng còn rât chênh lệch ở các tỉnh/thành. Cáíác
hoạt động kiểm tra sau khi phê duyệt báo cáo ĐTM còn yêu kém, nhiêu dự án đã đượíợc
phê duyệt nhưng không được thực hiện đúng theo cam kêt đã đưa ra. Nhìn chung, hoạtạt
động kiểm tra ĐTM còn ít được chủ dự án cũng như cơ quan chức năng quan tamm.
Công tác tham vấn cộng đồng trong quy trinh ĐTM còn rât hạn chê
II.3 Cấp phép xả nước thải vào nguồn nước - công cụ giảm sát hữu hiệu
Luật tài nguyên nước hiện hành đã quy định rõ ràng về việc xả nước thải r ra
sông, hồ nói riêng và nguồn nước nói chung phải xin phép, nhưng việc tnen khai thựực
hiện trong thực tế còn chậm. Ở cấp quốc gia, Nghị định 149/2004/ND-CP quy đmnh
cấp phép cho khai thác và sử dụng tài nguyên nước cũng như câp phép xa nươc thaai
vào nguồn nước. Bộ TN&MT đã ban hành thông tư số 02/2005/TT-BTNMT hướnng
dẫn thi hành Nghị định 149. ở cấp địa phương, các tỉnh trong lưu vực đã triển khaai
công tác cấp phép xả nước thải vào nguồn nước, nhưng so với sô lượng thực tê các ccơ
sở xả thải phải xin phép thì còn quá ít, chưa đáp ứng yêu câu kiêm soát các nguôn gâây
ô nhiễm và giám sát ô nhiễm nguồn nước trên các dòng sông.
280
9
281

Cap trung
U'cmu
Cấp
trung
ươn I!
Câp địa
phương
C
, Á
âp
trung
ương
Hòa Bình (một phần)
11.4 Điều tra và khảo sát tình trạng ô nhiễm
Biện pháp điêu tra và khảo sát tình trạng ô nhiễm cho phép tổng hợp được các tổ chức,
cả nhân xả thải trên lưu vực và trách nhiệm thực hiện các quy định của pháp luật của
các cơ sở xả thải. Cũng trên cơ sở đó, có thể lập danh sách các điểm “đen” về ô nhiễm,
các cơ sở gây ô nhiêm nghiêm trọng để có biện pháp xử lý cần thiết. Xử lý các cơ sở
xả thải gây ô nhiêm nghiêm trọng là biện pháp đặc biệt quan trọng và rất hiệu quả để
cứu các đoạn sông, dòng sông “chết” vì quá ô nhiễm. Ví dụ trên lưu vực sông Nhuệ -
Đáy đã thông kê được 42 nhà máy gây ô nhiễm nghiêm trọng và được liệt kê trong
Quyêt định 64 của Chính phủ buộc phải có kể hoạch di chuyển triệt để. Đến nay, có 14
(33%) hiện đã có biện pháp xử lý ô nhiễm theo Quyết định 64, 19 cơ sở khác đang xây
dựng kê hoạch giải quyết tình trạng gây ô nhiễm. Tuy nhiên, nhìn chung trên toàn lưu
vực sông Hông — sông Thái Bình, do nhiều lý do khác nhau, đa số các cơ sở gây ô
nhiêm nghiêm trọng chưa thực hiện nghiêm chinh Quyết định của Thủ tướng Chính
phủ về di chuyển hoặc khắc phục ô nhiễm.
Việc thanh tra, kiểm tra các khu công nghiệp, thương mại và làng nghề gây ô
nhiêm cũng rât quan trọng. Mục đích của cuộc điều tra, thanh tra, kiểm tra là xác định
nguôn thải gây ô nhiêm môi trường, những cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng, cũng như

những cơ sở sản xuât thân thiện với môi trường. Trong số 141 cở sở, khu công nghiệp
10
và tổ hựp công nghiệp với rủi ro ô nhiễm cao được kiêm tra, tông nươc thai xa ra la la
28.500 m3/ngày, 119 cơ sở (84,4%) xả thải trực tiếp xuống sông Nhuệ/Đãy, 75 (48%) ó)
cơ sở xử lý nước thải (13.700 nvVngày), nhưng chỉ có 11 cơ sở (3.185 m3/mgảy) có hệ lệ
thống xử lý đạt tiêu chuẩn. Cuộc điều ưa giúp phát hiện ra những cơ s ơ VI phạm m
nghiêm trọng Luật Bảo vệ Môi trường, Luật Tài nguyên nước và bị xư phạt . Nhưng cơ :ơ
sở này cũng được phân loại và liệt kê thông báo trên các phương tiẹn thong tin đại ại
chủng để nhân dân giám sát.
Bảng 5: Danh sách các cơ sở gây ô nhiễm nghiêm trọng theo Quyet đinh so 64 tren lưu ru
vực sông Nhuệ - Đáy
282
T>" u
Tỉnh
■
Hòa Bình
Số cơ sở
-*•
fill
Toàn 1
tỉnh
6
theo quyết
_

1
xửlý
0
i:t' '■ : ■ - ^ *, '
' ■ ■ ■

Hiện trạng
. . ■ •
-
1 đanQ tiến hành giải pháp
Hà Tây
10
9
3
5 đang tiến hành gíái pnâp ; 1 pna
sàn
Ninh Bình
8
8
3
1 đang tiên hành giải pháp
Nam Đinh
6
6
0
7 đang tiên hành giải pháp
Hà Nam
4
4
2
2 đang tiẻn hành RÌải pháp
Hà Nội
16
14
6
8 đan p tiền hành giài pháp

.
_
np A
Tông
cộng
50
42
14
19 đang tiên hành giái phap
II. 5 Áp dụng các biện pháp kinh tể
Chính phủ đã xác định rõ vai trò quan trọng của biện pháp kinh tế trong bào vvệ
môi trường nói chung và kiểm soát ô nhiễm nguôn nước nói riêng. Các Nghị đựứi cuua
Chính phủ quy định về xử lý vi phạm hành chính trong lĩnh vực môi trường và tàài
nguyên nước đã phát huy tác dụng tốt trong kiêm soát ô nhiêm thong qua xư ly cac V I
phạm về xả nước thải vào nguồn nước hoặc ra môi trường. Biẹn pháp xư phạt các hannh
vi vi phạm pháp luật đã giúp hạn chế hoặc khăc phục ô nhiem moi trương do nưoơc
thải, sử dụng nước sạch một cách kinh tế và tạo nguôn cho Quy Bao vẹ moi trương cđe
bảo vệ môi trường và xử lý ô nhiễm môi trường.
Nhiều địa phương trên lưu vực còn ban hành những văn bản quy định về xxử
phạt vi phạm hành chính, mức phí cụ thể để bảo vệ môi trương qua phi nươc thai (đo
thị, phí cung cấp nước sạch một cách cụ thê phù hợp VỚI viẹc kiem soat 0 nhiem ơ
từng địa phương.
11
/ Tai chlnỉl pỉlỗl hợp với Bộ TN&MT quy định mức phí cho từng loại chất
gày ô. nhiễm trong nưác thải công nghiệp và phạm vi xù phạt xả thải công nghiệp.
gí sach Trung ương thu 50% thu nhập cộng thêm vốn vận hành của Quỹ bảo
vẹ M.Ô1 trường Việt Nam theo Quyết định 82/2002 của Thủ tướng Chỉnh phủ. Cơ quan
chức năng địa phưomg thu 50o/o để sử dụng cho hoạt động bảo vệ môi trường, dự án
đau tư mơi, công rãnh, nạo vét sông, sửa chữa và bảo dưỡng hệ thống cống rãnh tại địa
phươmg.

ca° m01 trươnê quôc gia cho thấy, nhìn chung, khoảng 90% phí thu được
la tư nươc thải đô thị, chỉ có 10% phí thu được là từ nguồn công nghiệp. Tuy nhiên,
mức phí thu được thấp han nhiều so với thực tế xả thải.
^ y c ẹ m01 trưcmê cung câp tài chính cho bảo vệ môi trường toàn quốc (phi lợi
nhuận) Từ năm 2004, nhiều dự án đưạc vay vốn với lãi suất ưu đãi, tạo điều kiện
. Ọ cho sự phat tnên và áp dụng các biện pháp công nghệ để hiện đại hóa sản
1 san xuat sạch hơn, sản xuất “xanh”, giảm nước thải hoặc ứng dụng công
nghẹ mơi vào xử lý nước thải, bảo đảm đạt yêu cầu trước khi xả vào dòng sông.
II. 6 Xây dựng nguồn lực và năng lực
thong quan ly quôc gia về bảo vệ môi trường nói chung và bảo vệ môi
8 g lưu vực nói riêng đã được cải thiện. Tuy nhiên, chất lượng của cán bộ
không cao, chưa đạt yêu cầu cho công việc.
, cong tac trong lĩnh vực bảo vệ môi trường ở lưu vực sông
q y moi trương lưu vực sông, quản lý tài nguyên nước mặt, và kiểm tra chất
lượng moi trường, ơ Việt Nam số cán bộ công tác trong lĩnh vực bảo vệ môi trường
lưu vực con thâp so với các quốc gia khác, với khoảng 1,8 cán bộ/triệu dân, con số này
trong lưu vực còn thấp hom, chỉ có 1,2 cán bộ/triệu dân khi so với 68 cán bộ môi
trương/trieu dân ở Trung Quốc và 151 cán bộ môi trường/triệu dân ở Thổ Nhĩ Kỳ.
Can bọ làn việc trong lĩnh vực bảo vệ môi trường ở lưu vực nói chung và bảo vệ môi
trưcng no rieng là không đều nhau giữa các tinh. Phần lớn các cán bộ trong lĩnh vực
nàíTV^c đ à 0 tạo n â n g cao kiến thức v ề Iưu s ô n ê ’ v ề V** h*ptài
nguyên nuớc.Hom nữa họ phải kiêm nhiệm nhiều công việc khác nên kiến thức của họ
trương lưu vực sông còn hạn chế. Trong khi năng lực có hạn song hoạt
động quản lý nước ở cấp lưu vực sông lại đòi hòi phải có kỹ năng cao hơn.
283
284
II. 7 Đầu tư tài chính cho việc quản Ịỷ ô nhiễm, cho phát triển và áp dụng côttỊ
nghệ sạch
Chi tiêu từ ngân sách nhà nước cho bảo vệ môi trường trong lưu vực fông lÈà
không cụ thể. Chức năng liên quan đến quản lý chất lượng nước và bảo vệ môi rưỜTLịg

được nhiều bộ ngành thực hiện. Do vậy, các khoản trong ngân sách được phân bổ tù)y
theo chức năng của các bộ. Tuy nhiên phần lớn ngân sách và chi tiêu được đitu phốDÌ
qua Bộ TN&MT và Bộ NN&PTNN (cấp quốc gia) và các Sở TN&MT và S(ở
NN&PTNN (địa phương).
Tổng ngân sách đầu tư cho bảo vệ môi trường tăng lên từ khi có Nghị quỵết 411-
NQ/TW của Trung ương Đảng. Nghị quyết này nêu rõ, Bộ TN&MT phối hợp với B<ộ
Tài chính và Bộ Kế hoạch và đầu tư sử dụng 1% ngân sách hàng năm cho lĩnh vực nncôi
trường. Tuy nhiên, đàu tư cho bảo vệ môi trường trong lưu vục sông còn rất hạn ch(ế.
Hình 4.4 chỉ ra mức đầu tư trong lưu vực sông cho bảo vệ môi trường từ 2C00 đếìn
2005 tính trên lkm2 lưu vực. Sự đầu tư trong những năm gần đây không tương xứnig
với mức đỉnh vào năm 2003.
Hình 1. Đầu tư cho bảo vệ môi trường lưu vực sông
II. 8 Quan trắc tài nguyên nước
Trong những năm qua, nhiều chương trình quan trắc chất lượng nước đã được
thực hiện trên lưu vực sông Hồng và sông Thái Bình. Tuy nhiên, số liệu tản nnạn,
không đồng bộ và chất lượng số liệu đa dạng và không mang tính so sánh vì các vị trí
quan trắc thay đổi trong nhiều năm qua. Các tỉnh cấp ngân sách rất thấp cho công tác
quan trắc và vì vậy kinh nghiệm có liên quan cũng còn hạn chế. Nhiều đơn vị có Ithiết
bị quan trắc thực địa song phần lớn đã cũ và không được bảo dưỡng tốt. Chất lurợng
phòng thí nghiệm ở các tỉnh cũng rất khác nhau và chưa có phòng nào đạt tiêu chuẩn
quốc tế.
Hệ thống thông tin và cơ sở dữ liệu: Không có sự tổ hợp hệ thống thông tin cấp
quốc gia hoặc cấp lưu vực sông. Không có tiêu chuẩn cho hệ thống thông tin ở lưu vực
sông. Các địa phương trong lưu vực sông đã thành lập một số bộ cơ sở dữ liệu về môi
trường. Tuy nhiên, những thông tin này mới được thiết lập ở cấp tỉnh/thành, chứ chưa
ở cấp lun vực sông.
Thiết bị và áp dụng công nghệ trong quan trắc không đồng bộ. Các hoạt động
liên quan đến quan trắc chất lượng môi trường đã được thực hiện ở lưu vực, có thể
chia ra 5 nhóm như sau:
• Nhóm 1: các hoạt động quan trắc môi trường của mạng lưới quan trắc môi

trường quốc gia dưới sự kiểm soát của VEPA.
• Nhóm 2: các hoạt động quan trắc môi trường của mạng lưới quan trắc khí
tượng-thủy văn quốc gia dưới sự kiểm soát của VEPA.
• Nhóm 3: các hoạt động quan trắc môi trường dưới sự kiểm soát của Cục
QLTNN.
• Nhóm 4: các hoạt động quan trắc môi trường thuộc mạng lưới quan trắc môi
trường địa phương trong lưu vực
• Nhóm 5: các hoạt động quan trắc môi trường đã thực hiện trong các chương
trình và dự án khác nhau.
Trong các nhóm ở trên mục tiêu quan trắc, nội dung và điều kiện tiến hành là
khác nhau, bởi vậy vị trí quan trắc, thời gian, thông số và mẫu quan trắc là không
thống nhất.
Phần lớn các phân tích chất lượng nước hoặc kiểm soát ô nhiễm nguồn nước
được tiến hành ở Hà Nội hoặc các Viện nghiên cứu thực hiện do có trang bị các phòng
thí nghiệm đạt chuẩn. Tại các địa phương, chưa có phòng thí nghiệm nào được công
nhận một cách chính thức. Địa phương thường thiếu các phương tiện, trang thiết bị tối
thiểu để quan trắc, kiểm soát ô nhiễm. Vài tỉnh có thiết bị phân tích đơn giản. Các tỉnh
đều thực hiện quan trắc nước mặt 2 lần một năm, một lần vào mùa khô, một lần vào
mùa mưa.
Các thông số quan trẳc thường là chất hữu cơ, chất dinh dưỡng và đôi khi là dầu
mỡ. Các thông số nước mặt gồm có: Nhiệt độ, độ pH, BOD5 COD, DO, độ dẫn độ
285
đục, ss, TSS, Fe, TDS, NH3, SO
4
2', F', Oil, N 02' Faecal coliform, CN và Colifcrm
tổng số và một vài kim loại nặng (As, Fe, Cr6+, Cr tổng số, và Pb). Ở địa phương, ;á-c
thông số quan trắc thường ít hơn
II. 9 Sự tham gia của cộng đồng trong kiểm soát ô nhiễm
Thực tế thành công trong bảo vệ tài nguyên nước, môi trường, kiểm soát ô nhiễm phụ
thuộc rất nhiều vào sự tham gia của cộng đồng. Sự tham gia của cộng đồng vào các

hoạt động bảo vệ môi trường lưu vực sông vẫn còn nhiều hạn chế. Cho tới nay, sức
mạnh của cộng đồng vẫn chưa được xác định và phát huy đầy đủ. Sự tham gia của
cộng đồng vào việc đưa ra quyết định, hoạch định chính sách và quản lý môi trướng
vẫn rất hạn chế. Nhận thức của cộng đồng về bảo vệ môi trường là một vấn đề lớn.
Nhận thức của cộng đồng và các cơ sở sản xuất về sự cần thiết bảo vệ lưu vực sòng
hiện còn rất thấp
II.10 Thực hiện các biện pháp công trình khắc phục ô nhiễm
Trong số các biện pháp công trình, đánh lưu ý nhất đến các công trình tạo nguồn là các
hồ chứa ở thượng nguồn các lưu vực sông và các thủy vực trữ, giữ nước, các công
trình xử lý nước thải, khắc phục ô nhiễm. Tuy nhiên, vấn đề là các công trình này phải
thực hiện nghiêm chỉnh nhiệm vụ như ừong quy hoạch, thiết kế xây dựng; nghiêm
cấm việc vận hành sai quy định dẫn tới làm suy thoái, ô nhiễm nguồn nước. Việc thực
hiện đồng bộ các công trình xử lý nước thải, chất thải đạt tiêu chuẩn công nghệ cần
thiết ở các cơ sở sản xuất, các khu công nghiệp, các khu dân cư, đô thị, các thành phổ
lớn là biện pháp công trình đặc biệt quan trọng để kiểm soát các nguồn xả thải từ đó
kiểm soát ô nhiễm các nguồn nước.
III. Giải pháp về thể chế
III. 1 Giới thiệu khải quát về trách nhiệm hiện nay theo quy định của các văn bản
quy phạm pháp luật trong bảo đảm dòng chảy môi trường
III.I.l Quy định về trách nhiệm của các Bộ, ngành, địa phương và các tổ chức, cá
nhăn trong bảo đảm dòng chảy tối thiểu theo Nghị định của Chinh phủ.
Trong các văn bản quy phạm pháp luật hiện hành chưa có những quy định về
bảo đảm duy trì DCMT. Tuy nhiên, một số quy định về trách nhiệm của các tổ chức,
cá nhân, của các Bộ, ngành trong bảo đảm dòng chảy tối thiểu đã được đề cập trong
286
15
Nghị định số 112/2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định về quản lý, bảo vệ, khai thác
tổng hợp tài nguyên và môi trường các hồ chứa thủy điện, thủy lợi (Phụ lục).
Tại Nghị định này, khái niệm “Dòng chảy tối thiểu” được hiểu theo nghĩa khá
rộng và rất gần với khái niệm dòng chảy môi trường hiện nay trên thế giới., trong đó

“Dòng chảy tối thiểu” được quy định là dòng chảy ở mức thấp nhất cần thiết để duy
trì dòng sông hoặc đoạn sông, bảo đảm sự phát triển bình thường của hệ sinh thái thủy
sinh và bảo đảm mức tối thiểu cho hoạt động khai thác, sử dụng tài nguyên nước của
các đối tượng sử dụng nước theo thứ tự ưu tiên đã được xác định trong quy hoạch lưu
vực sông.
Lần đầu tiên “Dòng chảy tối thiểu” được đề cập trong văn bản quy phạm pháp
luật và cũng lần đầu tiên, đã quy định trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân trong bảo
đảm xả nước xuống hạ du công trình hồ chứa để duy trì dòng chảy tối thiểu.
Duy trì “Dòng chảy tối thiểu” được xem như một nguyên tắc quan trọng trong
quản lý vận hành các công trình hồ chứa trên lưu vực sông và quản lý tổng hợp lưu
vực sông vì sự phát triển bền vững. Trong số các nguyên tắc quản lý, bảo vệ, khai
thác tổng họp tài nguyên và môi trường các hồ chứa thì nguyên tắc quan trọng nhất
để khắc phục các tình trạng suy thoái, cạn kiệt nguồn nước hiện nay ở hạ lưu hệ thống
sông Hồng - sông Thái Bình chính đã được quy định rất cụ thể tại Khoản 3 Điều 4 của
Nghị định nêu trên: “Việc khai thác, sử dụng tài nguyên và môi trường các hồ chứa
phải bảo đảm an toàn hồ chứa, dòng chảy tối thiểu, không ảnh hưởng đến các mục
tiêu, nhiệm vụ của hồ chứa đã được các cơ quan có thẩm quyền phê duyệt và đáp ứng
các yêu cầu về phòng, chống suy thoái, cạn kiệt, ô nhiễm nguồn nước và phòng,
chổng tác hại do nước gây ra trên lưu vực hồ chứa và hạ du hồ chứa”.
Tại Nghị định số 112//2008/NĐ-CP của Chính phủ quy định về quản lý, bảo vệ,
khai thác tổng hợp tài nguyên và môi trường các hồ chứa thủy điện, thủy lợi đã quy
định rõ trách nhiệm của các tổ chức, cá nhân, các Bộ, ngành trong quản lý, vận hành
các công trình hồ chứa bảo đảm duy trì dòng chảy tối thiểu ở hạ du công trình và ở hạ
lưu các lưu vực sông.
Những trách nhiệm này được quy định trong các Chương 2: Bảo vệ, khai thác,
sử dụng tài nguyên và môi trường hồ chứa tại Điều 9: “Điều tiết nước hồ chứa”. Tại
Khoản 1, 3, 4 Điều 9, khi quy định về điều tiết hồ chứa đã quy định:
^87
16
- Quy trình vận hành hồ chứa phải được lập, trình cấp có thẩm quyền phê cỉuyệật

trước khi tích nước hồ chứa, đáp ứng đầy đủ các nhiệm vụ của hồ chứa theo thứ tự ưtu
tiên, bảo đảm an toàn công trình, an toàn hạ du hồ chứa, khai thác tổng hợp tài nguyêm,
môi trường hồ chứa, duy trì dòng chảy tối thiểu ở hạ lưu hồ chứa, không gây biến đcổi
lớn đến chế độ dòng chảy hạ lưu hồ và có tính đến yếu tố biến đổi khí hậu; phù hợrp
với quy trình vận hành liên hồ chứa trên khu vực sông (nếu có) đã được cơ quan nhià
nước có thẩm quyền phê duyệt.
- Hàng năm, chủ đập có trách nhiệm lập kế hoạch điều tiết nước hồ chứa và tcổ
chức thông báo kế hoạch điều tiết nước cho ủy ban nhân dân các cấp nơi có hồ chứra
và vùng hạ du hồ chứa nhằm giảm thiểu tác động xấu đến sản xuất, đời sống nhân dâin
và môi trường.
- Kế hoạch điều tiết nước hồ chứa được lập trên cơ sở quy trình vận hành htồ
chứa được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt, yêu cầu duy trì dòng chảy tối
thiểu, dự báo tình hình biến đổi dòng chảy trong năm của cơ quan khí tượng thủy văn
và nhu cầu sử dụng nước của các ngành, địa phương, các tổ chức kinh tế.
Trách nhiệm cụ thể của các Bộ, ngành, địa phương liên quan trong quản lý vạn
hành các hồ chứa bảo đảm dòng chảy tối thiểu được quy định cụ thể trong Chương 3
của Nghị định này. Hiển nhiên, trách nhiệm của mỗi Bộ, ngành, cơ quan, tổ chức và
địa phương có những nhiệm vụ cụ thể và trực tiếp trong bảo đảm duy trì DCMT,
nhưng cũng có những nhiệm vụ khác không hẳn đã liên quan trực tiếp, song tiru trung
lại thì vẫn là trách nhiệm trong quản lý vận hành hồ chứa để đạt được hiệu quả tổng
hợp trong khai thác, sử dụng nước và bảo vệ môi trường, bảo vệ dòng sông và các hệ
sinh thái nước trong sông. Những trách nhiệm cụ thể của các bộ, ngành, cơ quan., tổ
chức và địa phương được quy định như dưới đây liên quan đến bảo đảm nguồn nước,
duy trì dòng chảy cần thiết ở cho hạ du.
III.1.2 Trách nhiệm của Chính phủ, các Bộ, ngành, địa phương
Thủ tướng Chính phủ chỉ đạo việc điều tiết nước liên hồ chứa đối với các hồ
chứa có tầm quan trọng quốc gia khi xảy ra hạn hán, thiếu nước, ô nhiễm nguồn nước
nghiêm trọng hoặc khi xảy ra các sự cố, tai biến môi trường nghiêm trọng khác trên
lưu vực sông.
288

17
Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển
Nông thôn, các Bộ, ngành và các địa phương liên quan chịu trách nhiệm trước Chính
phủ trong việc thực hiện quản lý nhà nước về tài nguyên và môi trường các hồ chứa
theo sự phân cấp của Chính phủ.
III. 1.3 Trách nhiệm của Bộ Tài nguyên và Môi trường
Trình Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ hoặc ban hành theo thẩm quyền các văn
bản quy phạm pháp luật về quản lý, bảo vệ, khai thác tổng hợp tài nguyên và môi
:rường các hồ chứa.
Chủ trì, phối hợp với các Bộ, ngành và địa phương liên quan xây dựng quy định
về dòng chảy tối thiểu ở hạ du các hồ chứa và hướng dẫn các Bộ, ngành, địa phương
•hực hiện.
Tổng hợp, xác định nhu cầu sử dụng nước của các ngành, địa phương, các tổ
chức kinh tế ở hạ du và giám sát việc bảo đảm thông tin, dữ liệu, dự báo khí tượng
ihủy văn và tài nguyên nước đến các hồ chứa lớn.
Chủ trì, phối hợp với Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông
thôn lập kế hoạch điều tiết nước liên hồ chứa đối với các hồ chứa có tầm quan trọng
quốc gia trình Thủ tướng Chính phủ quyết định khi xảy ra hạn hán, thiếu nước, ô
nhiễm nguồn nước nghiêm trọng hoặc khi xảy ra các sự cổ, tai biến môi trường
nghiêm trọng khác trên lưu vực sông.
Trình Thủ tướng Chính phủ phê duyệt Danh mục các hồ thủy lợi, thủy điện trên
kru vực sông phải xây dựng quy trình vận hành liên hồ chứa.
Hướng dẫn, chỉ đạo các địa phương, đơn vị kiểm tra, thanh tra, xử lý vi phạm
fháp luật về quản lý, bảo vệ, khai thác tài nguyên và môi trường các hồ chứa.
SI. 1.4 Trách nhiệm của Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông
Hôn
Ban hành theo thẩm quyền hoặc trình cấp có thẩm quyền ban hành các văn bản
cuy phạm pháp luật bảo đảm sử dụng tài nguyên hồ chứa tiết kiệm, đa mục tiêu, bảo
\ệ cảnh quan, môi trường các hồ chứa thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ.
289

18
Chỉ đạo xây dựng, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, các Bộ, ngànhi
và các địa phương liên quan thẩm định quy trình vận hành hồ chứa, liên hồ chứa (nểm
có) thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ.
Chỉ đạo việc xây dựng kế hoạch điều tiết nước hồ chứa; chỉ đạo việc điều tiểít
nước các hồ chứa thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ trong trường hợp xảy ra hạm
hán, thiểu nước, ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng hoặc khi xảy ra các sự cố, tai biếrn
môi trường nghiêm trọng khác trên lưu vực sông.
Phối hợp với ủy ban nhân dân các tỉnh nơi có hồ chứa kiểm tra việc thực hiệin
pháp luật về quản lý, bảo vệ, khai thác tổng hợp tài nguyên và môi trường các hồ chứỉa
thuộc phạm vi quản lý nhà nước của Bộ.
III. 1.5 Trách nhiệm của các Bộ, cơ quan ngang Bộ
Bộ Giao thông vận tải chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Biộ
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công Thương xây dựng, tổ chức thực híệm
quy hoạch mạng lưới giao thông trong hành lang bảo vệ hồ chứa và vùng lòng hồ.
Bộ Xây dựng chủ trì, phổi hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nô>njg
nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công Thương xây dựng, tổ chức thực hiện qiựy
hoạch hệ thống cấp, thoát nước cho đô thị, khu dân cư, khu công nghiệp nằm trong
hành lang bảo vệ hồ chứa và vùng lòng hồ.
Bộ Văn hóa, Thể thao và Du lịch chủ trì, phổi hợp với Bộ Tài nguyên và Môi
trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, Bộ Công Thương xây dựng quy
hoạch, tổ chức hoạt động du lịch trong hành lang bảo vệ hồ chứa và vùng lòng hồ.
Các Bộ, ngành khác trong phạm vi chức năng, nhiệm vụ của mình có trách
nhiệm phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Nông nghiệp và Phát triển
Nông thôn, Bộ Công Thương trong việc quàn lý, bảo vệ, khai thác và sử dụng tài
nguyên và môi trường các hồ chứa.
III. 1.6 Trách nhiệm của ủy ban nhàn dân các cấp
a) ủy ban nhăn dân cấp tính:
Chịu trách nhiệm chính trong việc quản lý và bảo vệ hồ chứa; chủ trì, phối hợp
với chủ đập và các cơ quan liên quan xây dựng quy hoạch, kế hoạch sử dụng tài

nguyên và môi trường trong hành lang bảo vệ hồ chứa và vùng lòng hồ; tổ chức thụrc
19
290
m
hiện các quy định của pháp luật về quản lý, bảo vệ, khai thác tổng họp tài nguyên và
môi trường các hồ chứa trên địa bàn địa phương;
Chỉ đạo xây dựng, phối hợp với các Bộ, ngành liên quan thẩm định quy trình
vận hành hồ chứa thuộc phạm vi quản lý của địa phương; phê duyệt theo thẩm quyền
quy trình vận hành hồ chứa thuộc phạm vi quản lý của địa phương hoặc trình cơ quan
có thẩm quyền phê duyệt theo quy định của pháp luật;
Chỉ đạo việc vận hành các hồ chứa thuộc phạm vi quản lý của địa phương khi
xảy ra hạn hán, thiếu nước, ô nhiễm nguồn nước nghiêm trọng hoặc khi xảy ra các sự
cố, tai biến môi trường nghiêm trọng khác xảy ra trên địa bàn;
Chủ trì, phối hợp với Bộ Tài nguyên và Môi trường, Bộ Công Thương, Bộ
Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn và các cơ quan liên quan chì đạo xử lý các hành
vi vi phạm theo quy định của Nghị định này; giải quyết tranh chấp; khiếu nại, tố cáo,
kiến nghị về tài nguyên và môi trường theo quy định của pháp luật; tuyên truyền, giáo
dục pháp luật về bảo vệ tài nguyên và môi trường các hồ chứa;
Chỉ đạo xây dựng, quản lý hệ thống quan trắc tài nguyên và môi trường các hồ
chứa của địa phương theo hướng dẫn của Bộ Tài nguyên và Môi trường;
b) ủy ban nhàn dân cấp huyện, ủy ban nhãn dẫn cấp xã nơi có hồ chứa:
Phối hợp với chủ đập trong việc xây dựng phương án cắm mốc giới xác định
hành lang bảo vệ hồ chứa và phối hợp thực hiện việc cắm mốc giới trên thực địa sau
khi phương án cắm mốc giới được phê duyệt;
Chịu trách nhiệm khi để xảy ra hiện tượng lấn, chiếm, sử dụng trái phép phần
đất thuộc phạm vi hành lang bảo vệ hồ chứa và vùng lòng hồ tại địa phương.
III. 1.7 Trách nhiệm rà soát nhiệm vụ hồ chứa
Định kỳ 5 năm, Bộ Công Thương, Bộ Nông nghiệp và Phát triển Nông thôn, ủy ban
nhân dân cấp tinh có trách nhiệm rà soát, điều chỉnh nhiệm vụ các hồ chứa thuộc thẩm
quyền quản lý của Bộ, ngành, địa phương, quyết định điều chỉnh theo thẩm quyền

hoặc trình cấp có thẩm quyền quyết định điều chỉnh nhiệm vụ của hồ chứa theo quy
định.
20
111.2. Trách nhiệm bảo đảm duy trì nguồn nưởc ở hạ lưu thông sông Hông - sôngg
Thái Bình trong vận hành các hồ chửa thượng lưu
Trách nhiệm bảo đảm duy trì nguồn nước ở hạ lưu thông sông Hong — songg
Thái Bình trong mùa lũ, theo các quy định tại các quy trình trước đây và có hệi lự<rc
hiện nay chủ yếu thuộc về các Bộ, ngành và địa phương cùng các Công ty thuy điẹnn
liên quan trong quản lý vận hành các hồ chứa (Hòa Bình, Thác Bà, Tuyên Quang trêèn
thượng lưu hệ thống sông Hồng — sông Thái Bình vào mùa lũ. Như đã phân tích ron£g
các chuyên đề nghiên cứu liên quan đến việc quản lý vận hành hô chứa, neu cho răngg
việc vận hành các hồ chứa trong mừa lũ có thể xem là những biện pháp bảo đàn. diny
trì dòng chảy với số lượng, chất lượng và chế độ tương tự như trong điêu kiện tự nhiêm
thì có thể xem việc duy trì DCMT ở hạ lưu trong mùa lũ (từ giữa tháng 5 đên 15 ihán^g
9 hằng năm là đã thực hiện được. Tuy nhiên, cũng như những kết quả phân tích, đánlh
giá ở trên, để bảo đảm duy trì DCMT và đáp ứng yêu câu của các hệ sinh thái nirớc <ở
hạ lưu các công trình thi cần có những điều chỉnh cân thiêt vê các ngưỡng xa rorụg
thời kỳ lũ tiểu mãn, lũ sớm và cân nhắc việc tích nước và yêu câu xả nước vê hạ lưru
vào thời kỳ lũ muộn hoặc thời kỳ cuối mùa lũ (từ giữa tháng 9 đên hêt tháng 10 hăntg
năm).
Trách nhiệm của các cơ quan, tổ chức cụ thê đã được quy đinh ngay từ nhữnỊg
Quy trình vận hành tạm thời vận hành hồ chứa Hòa Bình năm 1991, rôi tiêp tục đượ'c
cụ thể hóa và hoàn chinh, bổ sung trong Quy trình 1997,2005 và 2007 - Quy trim duy
nhất có những quy định về trách nhiệm của các Bộ, nganh, cơ quan, tô chức trong vận
hành liên hồ chứa Hòa Bình, Thác Bà, Tuyên Quang. Tại Quy trình 2007, trách rhiệm
trong vận hành được quy định tại Chương 3 “Quy định trách nhiệm và tô chức vận
hành các hồ chứa để c ắ t lũ”, trong đó có các Điêu, Khoản liên quan VỚI các nọi dưng
quy định như sau:
111.2.1. Trách nhiệm của Ban Chỉ đạo phòng, chống lụt bão Trung ương
a) Tổ chức thường trực, theo dõi diễn biến tình hình mưa lũ, tính toán cac phươig an

điều tiết, ban hành lệnh vận hành hồ chứa thủy điện Hòa Bình, Tuyên Quang, Thìc Bà
đảm bảo an toàn chống lũ cho hạ du và nâng cao hiệu quả phát điện.
292
21
b) Kiem tra, giam sat việc vận hành các hồ thủy điện cắt lũ cho hạ du theo lệnh, đ»ng
thời chỉ đạo công tác phòng, chống lũ lụt và xử lý các tình huống có ảnh hưởng đểr an
toàn cùa hệ thống đê điều ờ hạ du.
c) Trong trương hợp xảy ra sự cô bất thường phải báo cáo Thủ tướng Chính phủ đé có
biện pháp xử lý kịp thời.
III.2.2. Trách nhiệm của Bộ Công Thương
a) Kiểm tra, giám sát Công ty thủy điện Hoà Bình, Công ty thủy điện Tuyên Qua.g,
Công ty cổ phần thủy điện Thác Bà và Tập đoàn Điện lực Việt Nam thực hiện lmh
vận hành cùa Truông Ban Chi đạo phòng, chổng lụt bão Trung ưong.
b) Trước khi các hà xả lũ khán cấp đảra bảo an toàn cho công trình đầu mối, Bộ
trưởng Bộ Công nghiệp phải báo cáo Thù tướng Chính phủ, đồng thài báo cáo Trưmg
Ban Chi đạo phòng, chống lụt bao Trung ương để chi đạo chống lũ cho hạ du.
Ilí.2.3. Trách nhiệm cùa Bộ Tài nguyên và Môi trưirng
Chi đạo công tác dự báo, cảnh báo và cung cấp số liệu khí tượng, thúy vân cho <ác
Cọng ty thuy điện Hoà Binh, Công ty thủy điện Tuyên Quang, Công ty cổ phần tlùy
diẹn Thac Ba, Tạp đoàn Điện lực Việt Nam, Bộ Công nghiệp và Ban Chi đạo pliòig.
chống lụt bao Trung ưcmg theo quy định của quy trinh nảy.
Ul.2.4. Trích nhiệm cùa Bộ Nông nghiệp và Phá, triễn nông thôn
Theo dõi phát hiện các sự cố khẩn cấp đối với hệ thống đê sông Hồng, báo cáo kịp ttời
hu tương Chinh phu, đông thời báo cáo Trưởng Ban Chỉ đạo phòng, chống lụt Hỉo
Trung ương để xử lý.
III.2.S. Trach nhiẹm của Giám đốc Công ty thủy điện Hòa Bình, Công ty tbủy
điện Tuyên Quang và Giám đốc Công ty cổ phần thủy điện Thác Bà
a) Giam đôc Công ty thủy điện Hoà Bình, Giám đốc Công ty cổ phần thủy điện Thác
Bà và Giám đôc Công ty thuỳ điện Tuyên Quang có trách nhiệm thực hiện lệnh vận
hành công trình của Trưởng Ban Chỉ đạo phòng, chống lụt bão Trung ương theo qj y

định trong quy trình này.
22
b) Lệnh mở thêm cửa xả của hồ Hòa Bình khi mực nước tại trạm thủy văn Hoà B'mhh
vượt cao trình +24 m phải được thông báo cho ủy ban nhân dân và Ban Chỉ huyy
phòng, chống lụt bão tỉnh Hoà Bình.
c) Lệnh mở thêm cửa xả của hồ Tuyên Quang khi mực nước tại trạm thủy văn Tuyênn
Quang vượt cao trình + 27 m phải được thông báo cho ủy ban nhân dân và Ban Chnỉ
huy phòng, chống lụt bão tỉnh Tuyên Quang.
HI.2.6. Trách nhiệm về an toàn các công trình
a) Lệnh vận hành hồ Hoà Bình, Tuyên Quang, Thác Bà điều tiết lũ nếu trái với các qu>y
định trong quy trình này, dẫn đến công trình đầu mối, hệ thống các công trình đê điềui,
thuỷ lợi, giao thông và dân sinh ở hạ du bị mất an toàn thì người ra lệnh phải chịm
trách nhiệm trước pháp luật.
b) Việc thực hiện sai lệnh vận hành dẫn đến công trình đầu mối, hệ thống các côngg
trình đê điều, thuỷ lợi, giao thông và dân sinh ở hạ du bị mất an toàn thì Giám đổcc
Công ty thuỷ điện Hoà Bình, Giám đốc Công ty thủy điện Tuyên Quang và Giám đốcc
Công ty cổ phần thủy điện Thác Bà phải chịu trách nhiệm trước pháp luật.
c) Trong quá trình vận hành công trình nếu phát hiện có nguy cơ xẩy ra sự cố công
trình đầu mối, đòi hỏi phải điều chỉnh tức thời thì Giám đốc Công ty thủy điện Hoíà
Bình, Giám đốc Công ty cổ phần thủy điện Thác Bà và Giám đốc Công ty thuỷ điệm
Tuyên Quang có trách nhiệm báo cáo sự cố, đề xuất phương án khắc phục với Trưởng
Ban Chỉ huy phòng, chống lụt bão Trung ương để xử lý, đồng thời báo cáo Bộ Công
nghiệp.
111.2.7. Trách nhiệm của ủy ban nhân dân, Ban Chỉ huy phòng, chống lụt bão cá(£
tỉnh, thành phố
Khi nhận được lệnh đóng, mở cửa xả các hồ chứa Hoà Bình, Tuyên Quang, Thác Bà.,
Chủ tịch ủy ban nhân dân, Trưởng Ban Chỉ huy phòng, chống lụt bão tỉnh Hoà Bình,
tỉnh Tuyên Quang, tỉnh Yên Bái và các tỉnh, thành phố có liên quan phải triển khai
ngay các biện pháp đối phó phù hợp với từng tình huống nhằm hạn chế tác hại do việc
đóng, mở các cửa xả gây ra.

111.2.8. Chế độ và phương thức thông tin, báo cáo vận hành công trình
a) Trước khi hồ Hoà Bình xả lũ, dự kiến có thể làm dâng mực nước sông Đà tại Thị xã
Hoà Bình vượt cao trình +24,0 m, thì Giám đốc Công ty thủy điện Hoà Bình phải
thông báo cho ủy ban nhân dân và Ban Chỉ huy phòng, chống lụt bão tỉnh Hoà Bình
biết trước từ
6 đến 10 giờ, tính đến thời điểm mực nước lũ đạt tới cao trình +24,0 m để
234
tỉnh Hoà Bình có đủ thời gian sơ tán dân, đồng thời phải báo cáo Ban Chỉ đạo phòng,
chống lụt bão Trung ương.
b) Trước khi hồ Tuyên Quang xả lũ, dự kiến có thể làm dâng mực nước sông Lô tại
Thị xã Tuyên Quang vượt cao trình +27,0 m thì Giám đốc Công ty thủy điện Tuyên
Quang phải thông báo cho ủy ban nhân dân và Ban Chỉ huy phòng chống lụt bão tỉnh
Tuyên Quang biết trước từ 6 đến 10 giờ tính đến thời điểm mực nước lũ đạt tới cao
trình +27,0 m, để tỉnh Tuyên Quang có đủ thời gian sơ tán dân, đồng thời phải báo cáo
Ban Chỉ đạo phòng, chống lụt bão Trung ương.
c) Việc thông báo lệnh thao tác cửa xả của nhà máy thủy điện Hòa Bình, Tuyên
Quang, Thác Bà đến Ban Chỉ đạo phòng, chống lụt bão các tỉnh, thành phố bị ảnh
hưởng của việc thay đổi cửa xả của nhà máy thủy điện Hòa Bình, Tuyên Quang, Thác
Bà do Văn phòng BCĐ phòng, chống lụt bão Trung ương thực hiện.
d) Các lệnh, ý kiến chỉ đạo, kiến nghị, trao đổi có liên quan đến việc điều hành và cắt
lũ của các hồ Hoà Bình, Tuyên Quang và Thác Bà đều phải thực hiện bằng văn bản.
Lệnh vận hành công trình được gửi qua fax cho Công ty thuỷ điện Hòa Bình, Công ty
thủy điện Tuyên Quang, Công ty cổ phần thuỷ điện Thác Bà và các cơ quan liên quan,
sau đó văn bản gốc được gửi để theo dõi đối chiếu và lưu hồ sơ quản lý.
Thời gian ban hành lệnh thao tác các cửa xả phải đảm bảo để Công ty thủy điện Hòa
Bình, Công ty thủy điện Tuyên Quang, Công ty cổ phần thủy điện Thác Bà nhận được
ít nhất trước 2 giờ tính đến thời điểm thực hiện.
III.2.9. Trách nhiệm cung cấp thông tin, số liệu
Để phục vụ cho việc tính toán và lựa chọn phương án vận hành hợp lý các hồ điều tiết
lũ, các cơ quan sau đây có trách nhiệm thực hiện các công việc sau:

a) Trung tâm D ự báo Khỉ tượng Thủy văn Trung ương - Trung tâm Khí tượng Thủy
văn Quốc gia - Bộ Tài nguyên và Môi trường: cung cấp cho Ban Chỉ đạo phòng,
chống lụt bão Trung ương, Bộ Công nghiệp, Tập đoàn Điện Lực Việt Nam và các
Công ty thủy điện Hòa Bình, Công ty thủy điện Tuyên Quang, Công ty cổ phần thủy
điện Thác Bà các số liệu sau:
£95
24