Phân tích cấu trúc sinh thái cảnh quan huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định phục vụ mục đích quy hoạch hợp lý hoạt động phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường

1

TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN





Nguyễn Bích Ngọc



PHÂN TÍCH CẤU TRÚC SINH THÁI CẢNH QUAN HUYỆN Ý YÊN,
TỈNH NAM ĐỊNH PHỤC VỤ MỤC ĐÍCH QUY HOẠCH HỢP LÝ
HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ, BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG












H N  2012

2

 H QU GIA H N
TRƢỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC TỰ NHIÊN




Nguyễn Bích Ngọc



PHÂN TÍCH CẤU TRÚC SINH THÁI CẢNH QUAN HUYỆN Ý YÊN,
TỈNH NAM ĐỊNH PHỤC VỤ MỤC ĐÍCH QUY HOẠCH HỢP LÝ
HOẠT ĐỘNG PHÁT TRIỂN KINH TẾ, BẢO VỆ MÔI TRƢỜNG


Khoa h m








PGS.TSKH. 

- 2012

3
\MỤC LỤC

 8
 8
 9
 9
 9
 10
 10
 12
  12
1.1.1. Tình hình nghiên cứu sinh thái cảnh quan trên thế giới 13
1.1.2. Tình hình nghiên cứu sinh thái cảnh quan ở Việt Nam 15

 17
1.2.1. Những vấn đề lý luận phân tích cấu trúc cảnh quan 17
1.2.2. Những vấn đề lý luận về phân tích chức năng cảnh quan 22
1.2.3. Động lực của cảnh quan 23
1.2.4. Những vấn đề lý luận về đánh giá cảnh quan 24
 27

 28
 31
 31
 31
 31
2.3.1. Phương pháp thu thập và tổng hợp số liệu 31
2.3.2. Phương pháp khảo sát thực địa 32
2.3.3. Phương pháp bản đồ và GIS 32

4

2.3.4. Hệ thống phân loại cảnh quan 32
2.3.4. Phương pháp phân tích và đánh giá tổng hợp 44
T QU O LUN 45
-  45
3.1.1. Vị trí địa lý 45
3.1.2. Điều kiện tự nhiên 45
3.1.3. Điều kiện kinh tế - xã hội 53
 56
3.2.1. Đặc điểm cấu trúc cảnh quan 56
3.2.2. Đặc điểm chức năng cảnh quan khu vực nghiên cứu 62

   64
3.3.1. Nguyên tắc, đối tượng và mục tiêu đánh giá cảnh quan Ý Yên 65
3.3.2. Chỉ tiêu đánh giá và trọng số 65
3.3.3. Đánh giá riêng cho từng ngành sản xuất 68
 80

 82
3.5.1. Đối với sản xuất lâm nghiệp 84
3.5.2. Đối với sản xuất nông nghiệp 84
3.5.3. Định hướng phát triển chung 87
K LU 
KI NGH
T LI THAM KH


5
DANH MỤC BẢNG BIỂU

Bảng 1. Hệ thống phân loại cảnh quan của Phạm Hoàng Hải và nnk (1997) 38

Bảng 2. Hệ thống phân loại cảnh quan huyện Ý Yên 42
Bảng 3. Phân bố các loại cảnh quan trên lãnh thổ huyện Ý Yên – Nam Định 61
Bảng 4. Thang điểm và bậc trọng số của chỉ tiêu đánh giá 67
Bảng 5. Thang điểm và bậc trọng số cho phát triển cây lúa 70
Bảng 6. Chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích trồng lúa 70
Bảng 7. Kết quả đánh giá tổng hợp các chỉ tiêu cho phát triển trồng lúa 72
Bảng 8. Thang điểm và bậc trọng số cho phát triển cây lâu năm 73
Bảng 9. Chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích phát triển cây lâu năm 73
Bảng 10. Kết quả đánh giá tổng hợp các chỉ tiêu cho phát triển cây lâu năm 74
Bảng 11.Thang điểm và bậc trọng số cho phát triển cây hàng năm 75
Bảng 12. Chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích phát triển cây hàng năm 75
Bảng 13. Kết quả đánh giá tổng hợp các chỉ tiêu cho phát triển cây hàng năm 76
Bảng 14.Thang điểm và bậc trọng số cho phát triển nuôi trồng thủy sản 77
Bảng 15.Chỉ tiêu đánh giá cảnh quan cho mục đích nuôi trồng thủy sản 77
Bảng 16. Kết quả đánh giá tổng hợp các chỉ tiêu cho phát triển nuôi trồng thủy sản . 78
Bảng 17. Tổng hợp kết quả đánh giá CQ cho từng mục đích sử dụng 78
Bảng 18.Tổng hợp đề xuất định hướng sử dụng cảnh quan huyện Ý Yên 83










6

KÝ HIỆU CÁC TỪ VIẾT TẮT

BVMT : B v m
CN – TTCN : Cng nghi - ti th cng nghi
CQ : C quan
ĐGCQ : 
KT – XH : Kinh t  x h
NCCQ : Nghin c c qu
NNK : Nh  kh
PLCQ : Phn lo c quan
STCQ : Sinh th c quan
TNTN : T nguyn thin nhin
UBND : 


DANH MỤC HÌNH VẼ VÀ CÁC BẢN ĐỒ TỶ LỆ 1:50.000

- 
43
 





- 
.50
- 


 h


 



7
LƠ
̀
I CA
̉
M ƠN

 





         






 , 











 
.

 
 














cho

















.








 
bn em v 


Học viên
Nguyễn Bích Ngọc

8
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
 
 
c 
, 
  ,
  .            
  , 
 
 n  

 
 
tr   




. 


 





:

9
“ Phân tích cấu trúc sinh thái cảnh quan huyện Ý Yên, tỉnh Nam Định phục vụ
cho mục đích quy hoạch hợp lý hoạt động phát triển kinh tế, bảo vệ môi trường”
v ch nng 
 
l   -  
 ,  c 
.
2. Mục tiêu nghiên cứu




 

-  

-  
.
3. Nhiệm vụ nghiên cứu


- 
- 
-  
            
  
4. Kết quả đạt đƣợc của đề tài
Tr



10
- H thn d nh quan
(CQ)  nh quan cho c tin.
-  nh tng quan v      a u kin t  
u kin kinh t - i ca huy
- c h thi cnh quan, b c
nh quan cho hong sn xu- p  huy

- ng s dng h phc v mc
- p  huy
5. Ý nghĩa khoa học và thực tiễn của đề tài
- Ý Nghĩa khoa học: 

 
- Ý nghĩa thực tiễn:  

c th   g 
-   
 
6. Cấu trúc luận văn
: 
1.1. 
1.2. 

1.3.  
1.4. u 

: 


3.1.  

11
3.2.  
3.2.1. 
3.2.2. 
3.3. 
 
3.4.  
3.5.    cho


12
CHƢƠNG 1. TỔNG QUAN TÀI LIỆU NGHIÊN CỨU
1.1. Lịch sử nghiên cứu sinh thái cảnh quan
     m    k  
vn 

l
dcm
 hh
iiot 
mrtt nh
        t     i  
tri t
 i m:
- ng lm
 m         h   k  

-  mi
th t c tranh t 
mim ih

- cnh quan (STCQ) mc
im mv

   quan tr t
  ci c 
 
gian:

- Nn 
ttch 
du mln;
-  mlhh
 sv vh
 lng, mi kinh t o t
- h 

13
 ha m 
nh c lt
mt i
bmrng.
1.1.1. Tình hình nghiên cứu sinh thái cảnh quan trên thế giới
S cl t
thvc n




                
 
       
u 
 
 

 the International Assosiation of
Landscape Ecology            
-



-XH 
 

 



14
 “Các
đới cảnh quan địa lí Liên Xô” - 

“Cảnh quan học”. 

          “Khoa học về cảnh quan”
      
 

  
Ixatxenko v
 
. “Cơ sở cảnh quan học và phân vùng địa lí tự nhiên” 

 Về những nội dung của bản đồ cảnh quan địa lí” 
“Cảnh quan học
ứng dụng” - 
“Nghiên cứu đánh giá
cảnh quan cho các sơ đồ quy hoạch vùng” (E.M. Rakovskaia, I.R. Dorphman -
1980); “Phương pháp đánh giá cảnh quan sinh thái nhằm mục đích phát triển tối

ưu lãnh thổ” (M. Ruzichka, M. Miklas - 1980)

- 

  “Địa hoá học cảnh quan”      
-



15
“Địa vật lí cảnh quan” 


 

-



“Phong cảnh địa lí tự nhiên toàn cầu” (1968).

. 





  
1.1.2. Tình hình nghiên cứu sinh thái cảnh quan ở Việt Nam
V

uy n  
   
“Địa ký tự nhiên Việt Nam” 




 “Những yếu tố chính cấu thành cảnh quan địa hóa Việt Nam” 


16
 
- 
 “Tiếp cận sinh thái trong nghiên cứu
cảnh quan”         “Quan niệm về cảnh
quan, hệ sinh thái, sự phát triển của cảnh quan học và sinh thái học cảnh quan” -
 
“Chu trình vật chất, trao đổi năng lượng trong một
số cảnh quan Việt Nam” - 



 “Nghiên cứu cảnh quan Tây Nguyên trên cơ sở ảnh vệ
tinh Landsat”         
“Xây dựng bản đồ cảnh quan sinh thái tỉnh Thanh Hoá tỉ lệ 1 : 200.000
trên cơ sở sử dụng các tư liệu viễn thám” 
“Thành lập bản đồ cảnh quan đồng bằng Nam Bộ tỉ lệ 1 : 250.000
bằng tư liệu viễn thám”  về
lý thuyết cảnh quan sinh thái”Nguyên tắc và phương pháp thiết
kế mô hình kinh tế - môi trường trên cơ sở lý thuyết cảnh quan sinh thái và cảnh

quan sinh thái ứng dụng”.
H             
 
 
Vấn đề lí luận và phương pháp đánh giá tổng hợp tự nhiên cho mục đích sử
dụng lãnh thổ - ví dụ vùng Đông Nam BộN
“Đánh giá tổng hợp điều kiện tự
nhiên và tài nguyên thiên nhiên dải ven biển Việt Nam cho phát triển sản xuất nông
- lâm”“Đánh giá tổng hợp
cho mục đích sử dụng và khai thác hợp lí tài nguyên Tây Nguyên”

17
“Cơ sở cảnh quan học của việc sử dụng hợp lí tài
nguyên thiên nhiên, bảo vệ môi trường lãnh thổ Việt Nam” 
- 




 

      
  Phân loại
cảnh quan nhân sinh Việt Nam” (2000) 
Phân kiểu cảnh quan Miền Nam Việt Nam” (1991) nghiên cứu và xác lập cơ
sở khoa học cho việc sử dụng hợp lý tài nguyên thiên nhiên và phát triển bền vững
núi đá vôi Ninh Bình” 
 
  


-

  1.2.
Tổng quan những vấn đề lý luận trong phân tích cấu trúc sinh thái cảnh quan cho
các mục đích thực tiễn1.2.1. Những vấn đề lý luận phân tích cấu trúc cảnh quan


               
Isaak S. Zonneveld).

18
Cấu trúc cảnh quan là tính tổ chức
của các bộ phận cấu thành trong không gian và tính điều chỉnh trạng thái theo thời
gian (được xem như là cấu trúc không gian và thời gian của địa hệ).
   

1.2.1.1. Cấu trúc thẳng đứng của cảnh quan
  




 
 

       [2], [3]. V      


CQ 
  


 
 


 





19


             
- 

- 
 

              



 


   





1.2.1.2. Cấu trúc ngang của cảnh quan

 
 





20






 


%100.
P
M
K 







2
n
ji
C
mm
K
 



i

j


%100
.nS
m 





2
n
C

               


 

21


Trong 




ho CQ 


 



1.2.1.3. Cấu trúc thời gian của cảnh quan








- 

- 
- 




22

.
1.2.2. Những vấn đề lý luận về phân tích chức năng cảnh quan
 
  
   
 
 
.
 



[9], [12]. 






 
: [10]
- 

m,


- 
              

23


- 

- 





 

[11]


1.2.3. Động lực của cảnh quan

. ng lc u t y s n ca CQ
 ngun vt chng tronng c
i ca CQ.
ng ln cnh quan ph thuu t ca t ng
bc x mt tri, ch  nhi hong cng khai
 ca con i. Nh bii c thuc s 
ng ca ch  i cnh quan
qua s  i vt cht - 
nh  u t

ng lt quynh nhn bii cng khai
   c    ng c  i n    c
(tro v r cha, ) to ra cng t i cnh

24
quan, ci thin tng khu vc. Nng,
t, hong kinh t nh quan
theo ching xu.  ng l 
thc trng t  thay
a ch dng
p nhi v  [5].
1.2.4. Những vấn đề lý luận về đánh giá cảnh quan
      quan tr
 t           -XH. Qua
 






g

c
lliq
mi 
ng i
 l t

r

  



25

 uan.

     
 

 

                

                 

               
  



 
                 

 
 


 



 
