Bảo hiểm y tế tự nguyện - những phân tích xã hội học (nghiên cứu trường hợp thị trấn Hòa Bình và xã Tam Quang, huyện Tương Dương, tỉnh Nghệ An


ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





LƢƠNG QUỲNH TRANG




BẢO HIỂM Y TẾ TỰ NGUYỆN - NHỮNG PHÂN TÍCH XÃ
HỘI HỌC (Nghiên cứu trƣờng hợp thị trấn Hoà Bình và xã
Tam Quang, huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An)







HÀ NỘI - 2013

ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN





Lƣơng Quỳnh Trang




BẢO HIỂM Y TẾ TỰ NGUYỆN - NHỮNG PHÂN TÍCH XÃ
HỘI HỌC (Nghiên cứu trƣờng hợp thị trấn Hoà Bình và xã
Tam Quang, huyện Tƣơng Dƣơng, tỉnh Nghệ An)


Chuyên ngành: Xã hội học
Mã số: 60 31 30



Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: TS Nguyễn Tuấn Anh












HÀ NỘI - 2013

1

MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 6
1.   6
2. c tin 7
3. i  u 8
4. Mu. 8
5. u. 8
6. Gi thuyu. 8
 9
u 9

NỘI DUNG 12
Chƣơng 1 - Cơ sở lý luận của đề tài 12
1.1. Tng quan v u 12
1.2. m bo him y t 15
1.3. m bo him y t t nguyn 16
c s n ca Bo him y t t nguyn  Vit
Nam 17
1.5. Kinh nghim thc hin BHYT t nguyn ti mt s  gii 30
1.6. Bo him y t t nguyn t t la chn h 32
1.7. Bo him y t t nguyn t t c 34
Chƣơng 2 – Bảo hiểm y tế tự nguyện: từ mục tiêu đến những thách thức trong
quá trình triển khai 37
2.1. Gii thiu 37
2.2. Nhn thc ci vi BHYT t nguyn 47
2.3. Thc trng tham gia BHYT t nguyn c 51
u t n thc t s dng th BHYT t nguyn 58
2.4.1. Chính sách BHYT 61

2

2.4.2. Cung cách phục vụ và ứng xử của nhân viên y tế trong KCB BHYT 67
KẾT LUẬN VÀ KHUYẾN NGHỊ 75
1. Kt lun 75
2. Khuyn ngh 76
2.1. Đối với người dân 76
2.2. Đối với cơ quan BHYT và các cơ quan liên quan 77
Danh mục tài liệu tham khảo 80
PHỤ LỤC 83

3

DANH MỤC VIẾT TẮT

BHYT: Bo him y t
BHYTTN: Bo him y t t nguyn
PTTT: 
KCB: a bnh
HSSV: H
UBND: 
 B i


















4

DANH MỤC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU

Bng 1: T l t v  a
 49
Bng 2: T l t v li tham gia BHYTTN ta
 50
B BHYTTN t (%). . 56
Ba ngh nghip vi m s dng th BHYTTN khi
 59
B dng th BHYTTN  a bnh  a
 65
Bng 6 dch v a bnh bng th
BHYTTN so vi vic a b dng th BHYT (%) 69
B dng th  a
bnh (%). 73













5

DANH MỤC BIỂU ĐỒ

Bi  BHYTTN (%) 48
Bi  54
Bi   m
BHYTTN hin nay (%). 62
Bi  dng th BHYT  a bnh (%) 64
Bi 5: M  dng th BHYTTN  a bnh
(%)66
Bi  dng th  a bnh
(%). 71

6

MỞ ĐẦU
1. Lý do chọn đề tài
Bo him y t (BHYT) l mt ch s x hi do Nh c t chc
thc hin nhm ng s  g ca i s dng ngi lao
ng, c t chc, c nhn  thanh ton chi ph a bnh (KCB) cho
nhng i gp ri ro m au bnh tt. Thc hin ch s 
nhng gii quy mi quan h i ti trong vic thanh
 ci quyc v kinh t
i ca mi qum bc s ng trong KCB cng
li.  chc Y t th gii
 Alma-Ata: “Sức khoẻ cho mọi người”, 
 gii vo v sc
kho cho cng. Vi nhm vo him y t 
c hu hc gia la ch thc hin s mo v
sc khe cng ti mu qu i

nh, vng mnh.
Theo Lut BHYT s 25/2008/QH12       a
Quc hc Ci ch t Nam,  thc
hin dng tham gia BHYT
sang din BHYT bt buc. Trong lu nh l  thc hin
ng trong thc hin BHYT bt buc
theo l n tham gia bo him y t t nguyn (BHYTTN)
nh c [10;ti Khou 5].
y, BHYTTN  mt hp phn ca h thng i. Mt
trong nhn cm bn vng
v mt    hc sinh, sinh
n th vic thc hin BHYTTN p nhiu

7

 chc thc hin, trong vii qu do s i
p. Trong bi cnh , mt cu hi quan trng t
ra l vic tham gia BHYTTN  v su, v c thc hin nh th n
? Q tr trin khai ch s BHYTTN  v su, v xa gp nhng
th thc g ? Nhm g phn tr li nhng cu hi trn y. Ti chn
nghin cu “Bảo hiểm y tế tự nguyện – Những phân tích xã hội học
(Nghiên cứu trường hợp thị trấn Hòa Bình và xã Tam Quang, huyện
Tương Dương, tỉnh Nghệ An)”     cho lu  c s 
t trong nhng 62 huyt c c hin nay, vi
m tr, nn kinh t p nhi ng
 yc thiu s. Trong bi cnh n, vic tham gia BHYTTN
ca i dn  y nh th n l mt iu cn c kh ph. Vi vic
thc hin nghin cu n, t gi lun vn hy vng khng ch g thm v s
hiu bit i vi vic thc hin ch s BHYT, v c cung cp nhng g
nh x hi hc i vi mt trong nhng kh cnh an sinh x hi quan trng.

2. Ý nghĩa khoa học và ý nghĩa thực tiễn
2.1. Ý nghĩa khoa học
ng mt s i hc: s dng thuyt la
ch  gi v tip cn Bo him y t
t nguyn cn nay.
  ch  u an 
hi  c ta hin nay.
2.2. Ý nghĩa thực tiễn
u nhu nhn thc trng tip cn, s dng ca
i vng th xut mt s kin ngh, gi

8

 m r n t h

Kt qu  s dc
khng th   huy
 t qu u c  
u tham kh chn v 
3. Đối tƣợng, khách thể và phạm vi nghiên cứu
3.1. Đối tượng nghiên cứu
Thc trng v nhng th thc trong vic thc hin BHYTTN.
3.2. Khách thể nghiên cứu
  ti Th tr      , huy 
, tnh Ngh An.
3.3. Phạm vi nghiên cứu.
- Phm vi kho s: Th tr- Huy
 Tnh Ngh An.
- Thi gian kho s: Th n Th 11/2012.

4. Mục tiêu nghiên cứu.
- u nhn thc c BHYTTN.
- u thc trng tham gia BHYTTN cn nay.
- u thc t s dng BHYTTN c hin nay.
-  xut mt s gii vi vic tri
5. Câu hỏi nghiên cứu.
- Nhn thc ca i dn v BHYTTN hin nay nh th n ?
- Thc trng tham gia BHYTTN   
- Thc t i dn s dng dch v BHYTTN  
-  dng dch v 
6. Giả thuyết nghiên cứu.

9

- Nhn thc v lm ci tham gia BHYT v
nhiu hn ch.
- Hin nay t l          s dng th
BHYT   l      u s  t gi  a
.
- c v ng x c
a bnh  s dng dch v BHYT.
7. Khung phân tích

8. Phƣơng pháp nghiên cứu
8.1. Phương pháp phân tích tài liệu
c thu th
   y
 m 


BHYT

phc v, ng
x c

u kin kinh ti
huynh Ngh An
Nhn thc
c i
i vi
BHYT

Thc trng
tham gia
BHYT

10

thp t   -
a pp.
8.2. Phương pháp phỏng vấn sâu
Thc hin phng vi vi 05 i  2 n) trong
, ti th trn  thc hin phng vn si vi 02 nam v 01 n v ti x
Tam Quang  thc hin phng vn si vi 01 nam v 01 n. V i vi
l o a phng  thc hin 02 phng vn su: 01 l o Bo him x
hi huyn v 01 phng vn si vi Trm ng Trm y t ca x.
8.3. Khảo sát xã hội học
Bng hc thc hii vi ni
u: nhn thc; thc tru t 
s dng th BHYTTN c ti huyn Tng Dng, tnh Ngh An
(Nghin cu ng hp ti th trn Ho B v x Tam Quang). Nghin cu
c tii th tr-
huy tnh Ngh An. Bng hi c ph i dn  x
Tam Quang 175 phiu v th trn Ho B 175 phiu k ng dn 
i dn hiu v la chn phng  ph hp.
8.4. Mẫu nghiên cứu
 m
- Giới tính: Nam 54,6%
N 45,4%
- Dân tộc: c thiu s 43,1%
c Kinh 56,9%
- Trình độ học vấn:
Tiu hc tr xung 7,4%
Trung h 22,9%
Trung hc ph 

11

Trung hp 12,6%
i hi hc 1,4%
- Nghề nghiệp:
Sn xup 21,4%
p 15,7%

Sn xut tiu th p 2,9%

ng t do 14,6%


















12

NỘI DUNG

Chƣơng 1 - Cơ sở lý luận của đề tài
1.1. Tổng quan vấn đề nghiên cứu
u Bo him y t t nguyt trong nhng v rt quan
trng, phc ty cm tric tit
c hiu qu  c bit
c biu, hoi m
gi u  nhi 
Kt qu u “Xây dựng chính sách phát triển BHYT tại Việt
Nam” do Vin Chin  tiu
 cn v BHYTTNhin nay mi dng  mu
n vng, m p, vic t chc thc
hii 
i tr 
Luc s y t i hc y t ng ca
Nguyn Minh Tho (2004) v “Nhu cầu tham gia BHYT của người dân
quận Tây Hồ chưa có BHYT và một số yếu tố liên quan” 
t s  nhu cu tham gia BHYT c
 vi 
tham gia BHYT t nguy ch
 th tt v BHYT. t
lun: s hiu bit v u kin kinh t c
n nhu cu tham gia BHYT: nh BHYT, nhng
i hiu bit v ng nhu kin kinh t 
nhu cu tham i. V kh 
c         u chp nhn m  

13

     u chp nhn m   t 50-
ng [16].

 “Tổ chức thực hiện chính sách BHYT ở Việt Nam trong tình
hình mới” ch nhi    n Thi ng Ban BHXH t
nguy n
vii ch n h thng t ch qu
    quan nhm th    n c
th  BHXH, BHYT trong thi gian t 
i qu  xun ngh ng hp nhm
thc hic mi qu  ra theo chin  [17].
c hi
cnh nh c nhng hn ch
v  t chc thc hin, nho t
n qu  BHYT; hn ch ng n ng
hoc lm dng qu u qu trong vic s
dng quc thit thi
gian ti [17].
“Bảo hiểm y tế - Nhu cầu và khả năng mở rộng ở nông thôn”
c khe  Vii hc  TS Tr
cng s thc hit qu kh
ng - u phng vng bng hi, 3
tho lun nng v
c nhng v v thc tr
kh  rng Bo him y t  
      c khe
 kich v  dng BHYT
trong via bng th n thc ca

14

 u tham gia, kh  rng BHYT  
t ln. T nhng thc t thu nh xut mt

s kin ngh, gii v
n BHYT nhm m rng m
 c t t
ng   i vi mi l
khc nhu cu cc trng tham gia BHYT ca h,
t qu c nhng m
t ra [2].
c nhu cu, thc tr
kh  rng BHYT   u kin kinh t, thu nh
ng ch  BHYT c nguyn
t bung th
 u t ng trc tin vic tip cn
BHYT c t  xun ngh, gip,
c t c
ng yu t quynh kh p cn Bo him y t 
Vigi ng s  dng
k thu ling, s d s liu t c
u tra qu th ng thi xem
u t n kh c 
 ng thi gian t  n 2006.
ng n
ng 30,5 trii
tham gia BHYT (chim kho c  20,8% triu
th BHYT bt buu th BHYT t nguyng ch y
t bu c sinh tham gia

15

: rng nhn thc
c tm quan trng ca vic tham gia BHYT. Nh

 p cn thc v 
 
gia BHYT lp th [2].
BHYT tro : Do li th v ngh nghip
u kin kinh t   
v l n nh
 ng b   ng bg Cu Long, Bc
Trung B    l tht qu u tra mc
sng h c vu t ng
nhiu nhn nhn thc v  [2].
i ch dng li  m 
kh p cn BHYT c
ngun s liu tra mc su tra y t qung th
 ra mt s yu t n vic tham gia BHYT trong tng
 s n s liu tra s
u tham gia BHYT c tng
 ca h i v BHYT cc.
1.2. Khái niệm bảo hiểm y tế
   quc t hin nay, Bảo hiểm y tế xã hội (social health
insurance) i ca loo him y t 
hoi nhun, nhm thc hii
c khot vi loo him
y t i, hoi nhun. BHYT do h
thng BHYT Vit Nam thc hin theo Ngh nh s 

16

Ngh nh s -CP hii, gi t
o him y t [4].
Bo him y t i lo hic

bio cn quan trng thc
hio v sc kho o him
y t  kinh t, theo  i kho  i cn cha
bnh, m k ng th nh tt.
   n him bo ngu 
c kho  yu t hai nguy:
(1)Quỹ BHYT xã hội:   
 n trong khu v
 gii; (2)Ngân sách Nhà nước (ch yu
 thu thu nhp): t phc chuyn
cho mt t chc trung gian c chi tr i cung ng dch
v y t a Canadc B
Mch) [4].
1.3. Khái niệm bảo hiểm y tế tự nguyện
Ti Khou l Bo him y t nh: Bo him y t t
nguyn c bo him y t c thc hi t nguyn ca
i tham gia [6].
BHYTTN i tng hoi tng
cha tham gia BHYT bt buc hoi cht lng dch v
BHYT theo qui nh.
T khi BHYT ra i cho n nay, lo tn t
trin  hu h gi chng
c Tn  
BHYTTN t lo sung nh

17

ch v y t  b hoc ch v chm
c khe nm ngnh ca BHYT c bn [3]. BHYTTN, trong 
vi  quyt nh. M c ng sc

khu hn u s dc 
ng sc kh b sung cho ng
yu t c  s  tui, gii , ngh nghip, s ngi
trong gia ng sc khe, bnh s cc  quyn
li c hng.
 Vit Nam, BHYTTN   ng vi mi i t   u
c BHYTTN bao gm: KCB ni, ngo; b
   t buc; BHYT cng ng, BHYT h gia 
vy, t  ch s 77/2003/TTLT-BTC-
ng dn thc hin Bo him y t t nguyn,  ng dn
thc hin BHYT t nguyn  nguyn ti Vit Nam c
trin khai thc hic KCB ni, ngo i vi i tng
bt bu  c trin khai    i t  hc sinh, sinh
vin, , hi i lao ng
(gi tng BHYTTN  [6; T
VI].
1.4. Lƣợc sử hình thành và phát triển của Bảo hiểm y tế tự nguyện ở Việt
Nam
Ti Ving theo loo him
y t c t chc thc hin, nhm
ng s i s d
ch       
BHYT khi i t ng Ngh nh s 
15/08/1992 ca Hng B ng Vit

18

i v c t chc chi tr 
t Nam do B Y
t trc tip qu 

BHXH Vit Nam t chc thc hii s ch o trc tip c.
T c thc hin theo Ngh
 -        n trong
c chi tr  BH
 tru tr nt s loi
th thut, phu thuu tr na nhiu
loi v u 
dch v y ti vng bt bu  20%.
i vch v k thut cao theo danh mc ca B Y t 
lt bu
   ng cho mt ln s dng
dch v k thui bnh t  KCB
(tr             y,
quyn li c c m rng gn nh
    BHYT b u b b    t
i Viu mc ngot l
  i Vit Nam. T     i Vit Nam
c thc hin theo Lut BHYT s 25/2   a
Quc hi, Ngh nh s -     ,
 09/2009/TTLT-BYT- Y t - 
ng dn thc hi
BHYT mnh nh  mt s ng
c bi r n ti BHYT
n dng tham gia BHYT

19

t nguyn sang din BHYT bt buc. Trong th   
thuc din tham gia BHYT bt bup tc tham gia BHYT t nguyn,
BHYT t nguy  tin tC hai loi

o him y t  c ta hin nay [4]:
- BHYT bt buc: ng 
ho p,
 chc kinh t, t ch i v t si
ng bo tr c c
t Nam,
n ca B  - TB&XH. Tr 
m          
BHYT bt bung 3% tio hng
ng, tin sinh hoc 3% mi thiu hi theo
tng [4].
- BHYT t nguyn: i vi m u tham gia
BHYT, bao g nguyn h
BHYT t nguy     t
nh s -TTg v vic trin khai lo nguyn cho
i cn ni bc trin khai thc hin
[6].
 (BHYTTN)  


 
         

          

20







TN 

  
 BHYTTN 
BHYT 
m ni bt ca BHYTTN chi ph  chc thc hin
  Vi nhiu qu n
 gi  nguy
ng tham gia nhnh d b la chc bi ch t s 
 nh t  i tham gia. Vic huy
c s i tham gia, nhe
mnh, tr tui c k  Trong BHYT bt buc s i
i
c thc hin u bn
vng mt phn do trong thi gian tham gia h u KCB
t n tham gia tip khi ht hn hng hoc do qu BHYTTN
 chi tr cho nhu cu KCB ca s i tham gia [17].
Ho ng ca BHYTTN do c      m
nhim vi nhun, do vy mng BHYTTN
 thup ci tham gia. Nu m
ca BHYT bt bunh bng mt t l phi
thu nhp tc thu nhp tha

21

loch v y t 
  i
tham gia BHYTTN.

 c h
nhn thc ci u kin kinh t ca tng cng
p sm ca
mc vc ln
i vi mc hin BHYTTN. 
bt buc theo lunh, BHYTTN c ting ti vim bo
quyn li tham gia mm dng thun trong cng
  c BHYTTN r
dng  mi qu t ho

ging nhau v n khai BHYTTN khi thc hin  nh
  u kin kinh t i hoc phong tc t
M   u hn ch     c hi   
BHYTTN nhiu khnh: BHYTTN c
tt cn thi tin tu trin khai
ng bt bum vi rt hp ch bao gm nhng
p m vi nh u
kin li, BHYTTN s ng
c nhu cu tham gia ca nh 
o v sc khe cho m
t bt but buTN thc hic
g thuc rt lng lm
ca mi qun s nghip bo v sc kh
u kin kinh t c chn cho

22

 thc hin b thc hi
d     m           m
BHYTTN n thc ca mi, khi h hiu

rng tham gia BHYTTN h a h s c bo v
c nhng ri ro nh t s t c tham gia. M
 ng cho s ng
i b nh tt tn, k c i s ng ca
nn kinh t 
 t trang tri m
n phc hi. Thc t c hin BHYTTN  
loo hic l ra nhm sau [14]:
m: BHYTu thng nht 
l p cn dch
v y t p thng t do, bo v i
n ci thi
c khe bau ti cc khe cng;
thc hin hiu qu  th c
i, khc phc nhng mc cng thu nhp thp ca
 [14].
cnh nhm v li to
li, BHYTTN p phi mt s hn ch  
ng vn thng nh  
n u bn vng, kh i ro thp ca qu, r
qu BHYTTN    c thu chi trong th  
  trang tr
trng la chc cu qu hoc
l c qun ch n l

23

th ng nht [14].
m bc nho hi 
c nhn ch nhng khuym vu

 thia nc trong t chc thc hin BHYTTN.
 nguyn  can thip
cc, biu hin c th  [14]:
- ng lut BHYT, thit k 
chung ca quc gia thnh
v u kin tring mi
lung dc hin [14];
- c thc hin vic qung ca c th
BHYTTN [14];
-  cp vio, t chc hun luy 
BHYTTN [14];
- Cung nguNc thc hin bao cp mt phn
mp dch v y t n, b  tr t
 BHYTTN [14];
Thc t  Vit Nam, v c Nc c th  thng
ng b b 
     tin ti
mu ct yu k ch 
ng v 
quym lc kinh t c c, hu thun vng ch  h
tr m Nc, nhng cn
ng t do [14].
TN 
              