Nâng cao chất lượng, hiệu quả phát thanh đối ngoại của đài tiếng nói Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




TÔ QUỐC TUẤN





Nâng cao chất lượng, hiệu quả phát thanh
đối ngoại của đài tiếng nói Việt Nam






Luận văn ThS. Truyền thông đại chúng


Nghd. : PGS.TS Dương Xuân Sơn

HÀ NỘI 2006
1 LUẬN VĂN THẠC SỸ

1
MỤC LỤC
MỞ ĐẦU 2
NỘI DUNG 3
CHƢƠNG I : Một số vấn đề về công tác thông tin đối ngoại 16
1.1 Quan hệ đối ngoại và cụng tỏc thụng tin đối ngoại hiện nay 16
1.2 Quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc ta về cụng tỏc thụng tin
đối ngoại 19
1.3 Đài TNVN trong cụng tỏc thụng tin đối ngoại 40
CHƢƠNG II : Cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại 44
2.1 Những chặng đƣờng phỏt triển cơ bản 44
2.2 Thực trạng phỏt thanh đối ngoại 60
2.3 Kết quả khảo sỏt thớnh giả VOV6 và VOV5 89
CHƢƠNG III: Định hƣớng và một số giải phỏp cơ bản nừng cao
chất lƣợng hiệu quả phỏt thanh đối ngoại 98
3.1 Nhiệm vụ và vai trũ của phỏt thanh đối ngoại trong tỡnh hỡnh mới
98
3.2 Những định hƣớng cơ bản của phỏt thanh đối ngoại 99
3.3 Một số giải phỏp nừng cao chất lƣợng hiệu quả phỏt thanh
đối ngoại 103
Một số kiến nghị
KẾT LUẬN
TÀI LIỆU THAM KHẢO
PHỤ LỤC

CHÚ THÍCH

2 LUẬN VĂN THẠC SỸ

2
MỞ ĐẦU
1- Tính cấp thiết của đề tài
Bƣớc sang thế kỷ 21 chỳng ta đang chứng kiến những biến động sừu
sắc trờn thế giới. Ngày nay, tuy khụng cũn những cuộc chiến tranh lớn hay sự
đối đầu gay gắt về ý thức hệ nhƣ trƣớc đừy, nhƣng những mừu thuẫn chủng
tộc, tụn giỏo, chủ nghĩa dừn tộc cực đoan với những xu hƣớng ly khai đú và
đang làm bựng nổ chiến tranh, xung đột tại một số khu vực trờn thế giới mà
nguyờn nhừn chủ yếu là vỡ lợi ớch kinh tế, chứ khụng hẳn là xung đột về
chớnh trị. Trờn thực tế những nƣớc lớn cỳ tiềm lực kinh tế, quừn sự nhƣ Mỹ
và một số nƣớc phƣơng Từy đang khẳng định sức mạnh trong việc xỏc lập
trật tự thế giới mới cỳ lợi cho họ. Những chuyển động trờn thế giới hụm nay
cho thấy, thế giới đang phỏt triển theo xu hƣơng đa cực hoỏ với nhiều trung
từm lực lƣợng, vừa kiềm chế nhau, vừa hợp tỏc, đấu tranh quyết liệt với nhau.
Tham gia vào cuộc đấu tranh nhằm lại tỡm thế cừn bằng trong xỏc lập trật tự
thế giới mới cũn phải kể đến đụng đảo cỏc quốc gia non trẻ đang phấn đấu vỡ
hoà bỡnh, độc lập, phỏt triển. Bờn cạnh việc bảo đảm an ninh để phỏt triển,
một xu hƣớng mới đang nổi lờn hiện nay là xu hƣớng hội nhập kinh tế quốc
tế. Quỏ trỡnh hội nhập và toàn cầu hoỏ khụng chỉ diễn ra trong lĩnh vực kinh
tế, mà cũn diễn ra trong cỏc lĩnh vực đời sống xú hội, nhất là văn hoỏ thụng
tin. Trong xu thế cạnh tranh và hội nhập ấy, thụng tin tuyờn truyền đƣợc coi
là vũ khớ rất hiệu quả để thực hiện cỏc mục tiờu kinh tế, chớnh trị. Những xu
thế trờn đőy đang dẫn đến sự thay đổi sõu sắc cỏc mối quan hệ quốc tế. Cỏc
nƣớc trờn thế giới đều điều chỉnh chiến lƣợc quốc gia của mỡnh cho phự hợp
với tỡnh hỡnh mới. Nhiều nƣớc muốn tạo mụi trƣờng ổn định hoà bỡnh cần
thiết để phỏt triển kinh tế đất nƣớc, đặt lợi ớch dõn tộc lờn hàng đầu. Trong

xu hƣớng đú, nhiều quốc gia đang phỏt triển cố gắng vƣơn lờn, thoỏt khỏi sự
cụ lập về thụng tin, khẳng định tớnh độc lập tự chủ của mỡnh. Việt Nam một
đất nƣớc nhỏ đang phỏt triển ở khu vực Đụng nam Á cũng khụng nằm ngoài
3 LUẬN VĂN THẠC SỸ

3
xu thế phỏt triển ấy. Xuất phỏt từ tỡnh hỡnh thực tiễn ấy, Đảng và Nhà nƣớc
VN chủ trƣơng thực hiện chớnh sỏch đối ngoại hoà bỡnh, hợp tỏc hữu nghị
với tất cả cỏc nƣớc, đẩy mạnh cỏc quan hệ quốc tế trờn nguyờn tắc bỡnh
đẳng, cựng cỳ lợi, tụn trọng độc lập, chủ quyền của nhau. Đƣờng lối đối ngoại
của VN là nhằm mục tiờu khai thỏc tốt nhất những nhừn tố quốc tế, tạo điều
kiện thuận lợi cho cụng cuộc xừy dựng phỏt triển đất nƣớc theo định hƣớng
XHCN. Theo chủ trƣơng đỳ, Đảng và Nhà nƣớc Việt Nam thực hiện đƣờng
lối đối ngoại độc lập, tự chủ, rộng mở, đa phƣơng hoỏ, đa dạng hoỏ cỏc quan
hệ quốc tế trờn tinh thần “Việt Nam muốn là bạn với tất cả cỏc nƣớc trong
cộng đồng thế giới, phấn đấu vỡ hoà bỡnh, độc lập và phỏt triển”. Trong
chớnh sỏch đối ngoại đỳ, Đảng và Nhà nƣớc ta xỏc định: thụng tin đối ngoại
là lĩnh vực rất quan trọng trong hoạt động đối ngoại, nhất là trong bối cảnh
VN mở rộng cỏc quan hệ đối ngoại, đẩy mạnh tiến trỡnh hội nhập kinh tế
quốc tế.
Ngày nay trong cụng cuộc đổi mới toàn diện, mở rộng giao lƣu và hội
nhập quốc tế để phỏt triển đất nƣớc, Đài TNVN trong đú cú cỏc chƣơng trỡnh
phỏt thanh đối ngoại vẫn đƣợc Ban bớ thƣ TW Đảng đỏnh giỏ là: " một trong
những cụng cụ quan trọng nhất trong cụng tỏc thụng tin đối ngoại". Trong
những năm gần đơy, dự phải đứng trƣớc ỏp lực cạnh tranh thụng tin do sự
phỏt triển mạnh mẽ của tất cả cỏc loại hỡnh bỏo chớ truyền thụng khỏc, với
đặc trƣng của một Đài phỏt thanh quốc gia, cỏc buổi phỏt thanh đối ngoại vẫn
là phƣơng tiện thụng tin nhanh nhạy nối giữa Việt Nam với thế giới, cú diện
phủ súng rộng nhất và cú đủ khả năng cần thiết để đƣa mọi thụng tin đến bạn
bố trờn thế giới một cỏch nhanh chúng kịp thời. Đặc biệt từ ngày 1 thỏng 9

năm 2006 một số chƣơng trỡnh của phỏt thanh đối ngoại (VOV6) đƣợc đƣa
lờn mạng Internet qua trang bỏo điện tử của Đài đú “nối dài cỏnh sỳng của
Đài TNVN”, vƣợt qua mọi khụng gian, thời gian, xoỏ nhoà ranh giới quốc
gia, toả khắp toàn cầu với chất lƣợng ừm thanh chất lƣợng cao. Giờ đừy mọi
4 LUẬN VĂN THẠC SỸ

4
thớnh giả kể cả ở những nƣớc xa xụi đều cỳ thể nghe và nghe lại đƣợc TNVN
mà khụng phụ thuộc vào mỳi giờ hay thời tiết trờn thế giới.
Trong quỏ trỡnh đổi mới đất nƣớc hiện nay, Đài TNVN núi chung và
buổi phỏt thanh của Ban đối ngoại Đài TNVN núi riờng đú cỳ những đổi mới
theo phong cỏch hiện đại. Khơu thể hiện mang tớnh khuụn thƣớc truyền
thống trƣớc đơy đú đƣợc điều chỉnh để mang tớnh thoại hơn, mang hơi thở
cuộc sống hơn, phự hợp với tỡnh hỡnh thực tế. Tuy nhiờn, trờn con đƣờng
phỏt triển của mỡnh, Đài TNVN đang đứng trờn một loạt vấn đề khú khăn
phức tạp:
- Đú là sự thay đổi nhanh chúng của tỡnh hỡnh thế giới với hàng loạt
cỏc sự kiện dồn dập, sự phỏt triển vƣợt bậc của nền bỏo chớ thế giới với
những kỹ thuật truyền thụng hiện đại, khiến một Đài phỏt thanh mang tớnh
chất quốc gia trong khu vực Đụng nam Á cú quy mụ kỹ thuật phỏt súng cũ,
nhỏ, khú cú thể theo kịp với cỏc Đài phỏt thanh hiện đại mang tớnh quốc tế
khỏc.
- Một vấn đề nữa là: Trong thời đại bựng nổ thụng tin, cỏc phƣơng tiện
kỹ thuật thụng tin hiện đại đó cú bƣớc phỏt triển vƣợt bậc, ngoài radio, cỏc
loại hỡnh khỏc nhƣ truyền hỡnh, cỏc bỏo in kỹ thuật cao với hơn 100 tờ bỏo
đối ngoại, đặc biệt cỳ tới 11.000 trang web và 73 bỏo điện tử Internet với
những loại hỡnh đa dạng ngày càng phổ biến hấp dẫn quần chỳng, lƣợng
thụng tin ngày càng lớn phong phỳ, nhiều chiều, do vậy đối tƣợng ngƣời
nghe, ngƣời xem cú nhiều nguồn thụng tin để so sỏnh phõn tớch, đối chiếu.
Đài truyền hỡnh VN cũng đú lờn kờnh truyền hỡnh đối ngoại VTV4, đang

mở rộng phủ sỳng ra nƣớc ngoài. Một số cỏc đài truyền hỡnh địa phƣơng nhƣ
Đài truyền hỡnh thành phố Hồ Chớ Minh đú lờn cỏc bản tin tiếng Anh,
Phỏp, Trung quốc phỏt bằng nhiều phƣơng tiện nhƣ đầu kỹ thuật số, hệ
thống cỏp quang, vệ tinh Do vậy Đài phỏt thanh nếu khụng cải tiến về nội
5 LUẬN VĂN THẠC SỸ

5
dung cũng nhƣ cỏch thể hiện thỡ khú lũng cạnh tranh nổi với cỏc phƣơng tiện
thụng tin bỏo chớ khỏc.
- Bờn cạnh đú cú cỏi khú mang tớnh chủ quan đú là việc thể hiện nội
dung thụng tin. Trong nhiều năm qua, do cỏch làm theo kinh nghiệm, theo lối
truyền thống khụng ớt cơ quan bỏo chớ, trong đú cú lĩnh vực phỏt thanh phần
nhiều chỉ thiờn về tuyờn truyền, mà ớt chỳ trọng đến khớa cạnh thụng tin,
chƣa chỳ ý nhiều đến đặc điểm, nhu cầu của ngƣời nghe, trong khi thế giới
hiện đại ngày nay, thỳi quen nghe Đài đú thay đổi nhiều. Đõy cũng là điểm
hạn chế đối với phỏt thanh đối ngoại, khi mà ngƣời nghe là những thớnh giả
nƣớc ngoài cú trỡnh độ cao, đó quen với mụi trƣờng thụng tin thực dụng và
coi trọng tự do thụng tin. Cỏch làm kiểu cũ với lối tuyờn truyền một chiều,
nội dung dài dũng thiờn nhiều về lý luận cả trong tin bài khiến cho thụng tin
mang tớnh mỏy múc, khuụng mẫu, ỏp đặt, do vậy thiếu hấp dẫn ngƣời nghe.
- Một khú khăn thực tế trong phỏt thanh đú là cụng tỏc biờn tập xử lý
nguồn tin. Do chƣa cú một bộ phận cung cấp tin riờng, nờn cho đến nay cỏc
chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại của Đài TNVN vẫn sử dụng hầu hết tin
của Thụng tấn xó Việt Nam và một số nguồn trong nƣớc. Tuy nhiờn đa số
nguồn tin này lại chủ yếu phục vụ, viết cho ngƣời trong nƣớc, nờn dựng cho
đối ngoại vừa thiếu thụng tin lại chƣa phự hợp đối với đối tƣợng ngƣời nƣớc
ngoài. Đú cũn chƣa kể đến yếu tố truyền thanh nhƣ việc sử dụng tiếng động,
õm nhạc nhƣ thế nào cho phự hợp với đặc điểm radio hiện đại, phự hợp với
hơi thở cuộc sống ngày nay cũng chƣa đƣợc chỳ ý sử dụng đỳng mức để nừng
tầm hiệu quả.

- Trong những năm gần đõy, cụng cuộc đổi mới Việt Nam đó đặt ra
nhiều vấn đề chớnh trị - văn hoỏ - xó hội, nhiệm vụ cho thụng tin đối ngoại
phải vƣơn lờn ngang tầm nhiệm vụ mới. Việt Nam đú gia nhập tổ chức
thƣơng mại thế giới WTO, tham gia Diễn đàn kinh tế chừu Á- Thỏi Bỡnh
Dƣơng APEC và ngày càng cỳ vị trớ đỏng kể trong phỏt triển kinh tế ở khu
6 LUẬN VĂN THẠC SỸ

6
vực Đụng Nam Á và chừu Á, do đú đó thu hỳt sự chỳ ý của đụng đảo dƣ luận,
cỏc nhà doanh nghiệp đầu tƣ quan từm tới Việt Nam. Cần phải cú cải cỏch thể
hiện về nội dung và hỡnh thức tuyền truyền phỏt thanh đối ngoại phự hợp để
tranh thủ đƣợc sự đồng tỡnh ủng hộ của họ cả về tinh thần vật chất đối với
cụng cuộc phỏt triển đất nƣớc.
2- Tỡnh hỡnh nghiờn cứu, lịch sử vấn đề
Ngày 7-9-1945 Đài tiếng nỳi Việt Nam bắt đầu phỏt sỳng buổi đầu
tiờn. Nội dung của buổi phỏt sỳng đỳ là bản tuyờn ngụn độc lập do Chủ tịch
Hồ Chớ Minh đọc tại Quảng trƣờng Ba Đỡnh khai sinh ra nƣớc Việt Nam dừn
chủ cộng hoà. Buổi phỏt thanh ngày đỳ ngoài việc phỏt bằng Tiếng Việt, cũn
đƣợc phỏt bằng cỏc thứ tiếng Anh, Phỏp, Quảng Đụng và Quốc tế ngữ
(ESPERANTO) - thứ ngữ mà nhiều Quốc gia lỳc đỳ biết. Đú cũng chớnh là
tiền thơn của buổi phỏt thanh ra nƣớc ngoài của Ban đối ngoại Đài TNVN
ngày nay. Hiện nay phỏt thanh đối ngoại đƣợc phỏt trờn hai hệ chƣơng trỡnh.
Hệ VOV6 dành cho thớnh giả và cộng đồng ngƣời Việt Nam ở nƣớc ngoài,
phỏt bằng 11 thứ ngữ (Anh, Phỏp, Tõy Ban Nha, Nhật, Nga, Đức, Bắc Kinh,
Lào, Cămpuchia, Thỏi Lan, Inđụnờxia và chƣơng trỡnh tiếng Việt dành cho
đồng bào ở xa tổ quốc. Hệ VOV5 gồm cỏc thứ ngữ: Anh, Phỏp, Nga, Trung
quốc, Nhật phỏt trờn sỳng FM dành cho cộng đồng những ngƣời nƣớc ngoài
đang sinh sống, học tập và cụng tỏc tại Việt Nam. Tổng thời lƣợng của cả hai
chƣơng trỡnh VOV6 và VOV5 là 119 giờ/ngày, trong đỳ thời lƣợng của
VOV5 là 17 giờ 30 phỳt/ ngày. Đến nay, hơn 100 quốc gia ở cỏc chõu lục đó

nghe đƣợc Đài TNVN. Đó cú 20 trung tõm đƣợc thành lập tại nhiều quốc gia
trờn thế giới để nghe, sử dụng và lấy nguồn thụng tin của TNVN.
Ra đời cỏch đơy hơn 60 năm, trải qua nhiều giai đoạn phỏt triển khú
khăn, gian khổ trong cỏc cuộc khỏng chiến chống thực dõn Phỏp rồi đế quốc
Mỹ, Đài TNVN trong đú cú cỏc chƣơng trỡnh phỏt ra nƣớc ngoài của Đài đú
khẳng định là cơ quan ngụn luận tuyờn truyền của Đảng, là vũ khớ sắc bộn,
7 LUẬN VĂN THẠC SỸ

7
lợi hại trờn mặt trận tƣ tƣởng chống kẻ thự, đồng thời cũn là chiếc cầu hữu
nghị tỡnh cảm giữa nhõn dõn Việt Nam và nhõn dõn thế giới, tranh thủ sự
ủng hộ đồng tỡnh của họ gúp phần vào cỏc cuộc khỏng chiến của dõn tộc vỡ
độc lập, tự do của tổ quốc - vỡ cụng cuộc xõy dựng CNXH. Bƣớc sang giai
đoạn phỏt triển hoà bỡnh và thực hiện cụng cuộc đổi mới đất nƣớc, Đài
TNVN với cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại đú thực hiện nhiều cải tiến,
đổi mới cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh. Cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh đú cỳ
thờm nhiều tiết mục mới, phong phỳ hơn, số lƣợng giờ phỏt thanh của cỏc
chƣơng trỡnh cũng tăng lờn đỏng kể, cỏch thể hiện trong một số chƣơng trỡnh
phỏt thanh đối ngoại cũng dần tiến tiếp cận với phỏt thanh hiện đại, cỳ tiết tấu
nhanh hơn, sử dụng ừm nhạc nhiều hơn. Tuy nhiờn đứng trƣớc sự thay đổi
nhanh chỳng của cỏc sự kiện trờn thế giới, sự phỏt triển nhanh chỳng của
khoa học kỹ thuật, việc ứng dụng cụng nghệ thụng tin trong phỏt thanh,
truyền hỡnh, nhất là sự phỏt triển bỏo điện tử Internet với xu hƣớng đa dạng
hoỏ phƣơng thức truyền tải thụng tin đa phƣơng tiện gồm cả bỏo viết( ký tự
chữ viết) , bỏo hỡnh( hỡnh ảnh, video), bỏo nỳi( phỏt thanh) trờn mạng
Internet ngày càng phổ biến. Thụng tin khụng chỉ đƣợc chuyển tải nhanh
chỳng trong nƣớc, mà cũn vƣợt biờn giới quốc gia ra nƣớc ngoài, nhờ đỳ
thớnh giả cỳ thờm rất nhiều nguồn thụng tin để so sỏnh đối chiếu, do vậy đặt
ra thỏch thức đối với phỏt thanh nỳi chung và phỏt thanh đối ngoại nỳi riờng
cần phải cỳ những cải tiến đổi mới mạnh mẽ cả trong nội dung và phƣơng

thức thể hiện trờn sỳng, nếu khụng muốn bị tụt hậu, mất dần thớnh giả. Một
mặt khỏc do sự thay đổi nhanh chỳng của tỡnh hỡnh quốc tế, nhu cầu của
ngƣời nghe, thỳi quen nghe Đài giờ đừy đú khỏc trƣớc. Trƣớc đừy bạn bố
quốc tế thƣờng biết đến dừn tộc Việt Nam anh hựng dũng cảm trong cuộc đấu
tranh bảo vệ nền độc lập tự do của đất nƣớc. Ngày nay chiến tranh đú lựi xa
hơn 30 năm, hỡnh ảnh Việt Nam nhƣ thế nào vẫn là dấu hỏi với ngƣời dừn
nhiều nƣớc trờn thế giới, nhất là những nƣớc cỳ vị trớ địa lý xa Việt Nam.
8 LUẬN VĂN THẠC SỸ

8
Một lý do hạn chế khỏc xuất phỏt từ chớnh sự chủ quan của ngƣời làm
phỏt thanh trong nƣớc. Từ nhiều năm nay, nhất là trong giai đoạn chiến tranh,
chỳng ta dồn toàn bộ từm lực cổ vũ ca ngợi cho chiến thắng, gỳp phần vào
thắng lợi chung của dừn tộc Tuy nhiờn cỏch làm phỏt thanh thời chiến khỏc
với cỏch làm phỏt thanh thời bỡnh. Kế tiếp những cụng việc đỳ, những ngƣời
làm phỏt thanh đối ngoại thƣờng chủ yếu làm theo kinh nghiệm, lớp đi trƣớc
dạy cho lớp đi sau, do vậy khụng trỏnh khỏi lối mũn, thậm chớ vẫn tồn tại
cỏch viết theo kiểu tụ hồng một chiều, cho dự hoàn cảnh đú thay đổi. Chỳng
ta cỳ nhiều lý do để biện minh cho cỏch làm của mỡnh, nhƣng cỳ một thực tế
là cỏch làm theo kiểu thụng tin một chiều, chủ yếu ca ngợi thƣờng dễ làm, dễ
đƣợc chấp nhận bởi nỳ trỏnh đƣợc sai sỳt, nhất là sai sỳt về mặt chớnh trị Cứ
theo suy luận nhƣ thế, vụ tỡnh chỳng ta làm cho cỏc buổi phỏt thanh tẻ nhạt,
thiếu sự phản biện thuyết phục ngƣời nghe. Trong bối cảnh thớnh giả nƣớc
ngoài phần nhiều ở cỏc nƣớc phƣơng Từy lại cỳ trỡnh độ cao, quen sống
trong mụi trƣờng thực dụng thụng tin, nếu cứ đƣa thụng tin một chiều thớnh
giả sẽ khỳ chấp nhận và do đỳ thiếu hấp dẫn đối với thớnh giả. Điều này đũi
hỏi những ngƣời làm phỏt thanh đối ngoại cần phải nhận thức tỉnh tỏo, phải
đẩy mạnh cải tiến nừng cao chất lƣợng, hiệu quả cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh
cả về nội dung và hỡnh thức thể hiện.
3- Mục đớch, nhiệm vụ, đối tƣợng, phạm vi nghiờn cứu

Để hoàn thành nhiệm vụ của mỡnh, chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại
của Đài TNVN cần phải khụng ngừng đổi mới, tăng cƣờng cải tiến chƣơng
trỡnh, nõng cao chất lƣợng và hiệu quả thụng tin cả về nội dung và hỡnh thức.
Thụng tin phải mang tớnh chõn thực, khỏch quan hơn nữa. Hỡnh thức thể
hiện phải thay đổi phự hợp tõm lý thị hiếu nghe là ngƣời nƣớc ngoài với mục
tiờu cao nhất: Chất lƣợng, hiệu quả. Vậy hiệu quả của cỏc chƣơng trỡnh phỏt
thanh đối ngoại phải đạt tới mức nào để thu hỳt nhiều thớnh giả nƣớc ngoài
và trờn thực tế nú đó đạt đƣợc ở mức độ nào? Đõy là vấn đề đũi hỏi một sự
9 LUẬN VĂN THẠC SỸ

9
nghiờn cứu nghiờm tỳc, qua đú hy vọng tỡm ra một số giải phỏp đem lại
thành cụng cho chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại, nhất là trong cuộc chạy
đua giữa cung và cầu của phỏt thanh thế giới ngày một hiện đại.
Một vấn đề quan trọng nữa là muốn nừng cao chất lƣợng hiệu quả của
cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại thỡ cần phải tiến hành nghiờn cứu một
cỏch tổng thể về nhu cầu, từm lý, sở thớch của thớnh giả để từ đỳ đỏp ứng
nhƣ cầu thụng tin và điều chỉnh và tăng thờm hiệu quả cỏc chƣơng trỡnh phỏt
thanh. Tuy nhiờn do hoàn cảnh, cỏch làm theo kinh nghiệm là chớnh, nờn từ
nhiều năm nay, hầu nhƣ chƣa cỳ đợt khảo sỏt nghiờn cứu nhu cầu thớnh giả ở
nƣớc ngoài một cỏch toàn diện. Trong lịch sử phỏt triển, Ban biờn tập đối
ngoại Đài TNVN cũng cỳ vài đợt nghiờn cứu về về thớnh giả nƣớc ngoài và
bà con Việt kiều sống ở nƣớc ngoài, nhƣng mới chỉ dừng lại khảo sỏt ở một
số đề tài nghiờn cứu trong phạm vi hẹp, đa số thụng tin thu thập qua thƣ
thớnh giả gửi về Đài TNVN theo từng quý, từng từng năm. Ban biờn tập đối
ngoại cũng đú 2 lần tổ chức cuộc thi “ Bạn biết gỡ về Việt Nam” để qua đỳ
tỡm hiểu phần nào nhu cầu ngƣời nghe. Tuy nhiờn trờn thực tế việc khảo sỏt
thớnh giả, nhất là thớnh giả ở nƣớc ngoài là vấn đề khỳ, bởi đối tƣợng nghe
cỏc chƣơng trỡnh đối ngoại của Đài TNVN ở phạm vi trải rộng ở khắp cỏc
chừu lục. Hơn nữa mỗi thứ ngữ trong chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại lại

cỳ những đối tƣợng, cỳ khối ngƣời nghe khỏc nhau. Cựng là tiếng Anh nhƣng
cỳ ngƣời nghe tiếng Anh ở Úc, ở Philipin, cũng cỳ ngƣời nghe tiếng Anh ở
Bắc Mỹ, ở Hà Lan hay ở Đức do vậy mối quan từm cũng nhƣ nhu cầu nghe
Đài TNVN ở cỏc nƣớc, cỏc khu vực lúnh thổ là rất khỏc nhau. Chớnh vỡ vậy
kết quả khảo sỏt ý kiến qua cỏc thƣ, bài viết của thớnh giả gửi về dự chƣa
mang tớnh đại diện cao, nhƣng là tƣ liệu căn cứ vụ cựng quý bỏu để những
ngƣời làm cụng tỏc phỏt thanh đối ngoại phừn tớch, đối chiếu với cụng việc
của mỡnh. Cũg cỳ một thực tế là hầu hết những thớnh giả gửi thƣ hay tham
dự cỏc cuộc thi thƣờng là những thớnh giả gắn bỳ và yờu mến Đài TNVN, do
10 LUẬN VĂN THẠC SỸ

10
vậy những nhận xột đỏnh giỏ của họ về nội dung chất lƣợng cỏc chƣơng
trỡnh phỏt thanh thƣờng mang tớnh ngoại giao, rất hiếm khi cỳ những nhận
xột đỏnh giỏ thẳng thừng về nội dung chất lƣợng, cỏch thể hiện cỏc chƣơng
trỡnh Đừy cũng là vấn đề tụi suy nghĩ rất nhiều và dành cụng sức lục tỡm,
lựa chọn ý kiến trong số những lỏ thƣ thớnh giả gửi về Ban biờn tập đối ngoại
từ năm 2001-2005 với mong muốn tỡm hiểu nhu cầu thực sự của ngƣời nghe.
Tụi cho đừy là cụng việc quan trọng và cấp thiết nhất, bởi dự cố gắng viết bài
hay, dựng chƣơng trỡnh cụng phu, kỹ thuật hoàn hảo đến đừu sẽ chẳng cũn ý
nghĩa gỡ khi nỳ đi trệch hƣớng, khụng đỏp ứng nhu cầu, khụng hấp dẫn ngƣời
nghe.
4- Cơ sở lý luận và phƣơng phỏp nghiờn cứu
Nhận thức đƣợc tầm quan trọng của cụng tỏc thụng tin đối ngoại trong
cụng cuộc xừy dựng và phỏt triển đất nƣớc, từ nhiều năm qua Đảng và nhà
nƣớc Việt Nam đú dành sự quan từm đặc biệt cho cụng tỏc thụng tin đối
ngoại nỳi chung và cụng tỏc thụng tin đối ngoại trờn Đài TNVN. Ngày
13/6/1992 Ban Bớ thƣ TW đó ra chỉ thị số 11- CT/TW về đổi mới và tăng
cƣờng cụng tỏc thụng tin đối ngoại. Về hoạt động của Đài TNVN, Bản chỉ
thị 11 nờu rừ: "Đài PTTNVN cần được tăng cường, tăng cụng suất phỏt súng

và nghiờn cứu hỡnh thức hợp tỏc để tiếp õm cho một số đối tượng. Nõng cao
chất lượng cỏc chương trỡnh phỏt thanh bằng tiếng nước ngoài của Đài và
chương trỡnh phỏt thanh bằng tiếng Việt cho người Việt Nam ở nước ngoài"
Trong buổi tới thăm và làm việc với cỏn bộ phúng viờn Đài TNVN
(ngày 3-9-2003) nguyờn Chủ tịch nƣớc Trần Đức Lƣơng phỏt biểu nờu rừ “
Trong sự nghiệp cụng nghiệp hoỏ, hiện đại hoỏ đất nước và xu thế hội nhập
quốc tế ngày càng mạnh mẽ, đất nước ta đang đứng trước vận hội mới và
triển vọng tốt đẹp, đồng thời cũng phải đối mặt với nhiều khú khăn to lớn.
Cuộc đấu tranh trờn lĩnh vực tư tưởng - văn hoỏ tiếp tục diễn ra phức tạp. Là
tờ bỏo mới của Đảng và nhà nước, với lợi thế vốn cú, làn súng Đài TNVN
11 LUẬN VĂN THẠC SỸ

11
phải luụn thể hiện bản lĩnh chớnh trị, nghề nghiệp vững vàng, cú tớnh chiến
đấu, cú sức truyền cảm và thu phục cao, tạo một kờnh thụng tin đỏng tin cậy,
gúp phần tớch cực trong cuộc đấu tranh chống lại cỏc luận điệu sai trỏi của
cỏc thế lực thự địch, bảo vệ đường lối của Đảng và nhà nước tranh thủ được
sự đồng tỡnh ủng hộ và giỳp đỡ của bạn bố trờn thế giới.”
Nhƣ vậy trong nhiều văn kiện lý luận của Đảng, Nhà nƣớc và chớnh phủ
ta đều nhấn mạnh sự cần thiết phải đẩy mạnh cụng tỏc thụng tin đối ngoại để
đỏp ứng yờu cầu tỡnh hỡnh mới. Nhỡn lại quỏ trỡnh lịch sử phỏt triển cỏc
chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại của Đài TNVN qua cỏc thời kỳ cho thấy,
phỏt thanh đối ngoại đú đạt đƣợc những thành tựu đỏng tự hào. Tuy nhiờn
trong thời đại mới, thời đại phỏt triển của cụng nghệ thụng tin, của phỏt thanh
hiện đại đú và đang đặt ra thỏch thức mới cho phỏt thanh đối ngoại phải vƣơn
lờn, cải tiến nừng cao chất lƣợng hiệu quả của cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh
đối ngoại.
Để nừng cao chất lƣợng hiệu quả chất lƣợng cỏc chƣơng trỡnh phỏt
thanh đối ngoại thỡ một trong những điều cốt yếu nhất là phải tỡm hiểu nhu
cầu, từm lý tiếp nhận thụng tin của ngƣời nghe, chớnh vỡ vậy trong khi

nghiờn cứu đề tài này, tụi cố gắng sử dụng phƣơng phỏp thống kờ, điều tra
thƣ thớnh giả của cỏc chƣơng trỡnh đối ngoại Đài TNVN, nhất là tập trung
phừn tớch về nhu cầu tiếp nhận thụng tin từ thớnh giả qua việc khảo sỏt thƣ
thớnh giả trong vũng 5 năm qua, tham khảo cỏc ý kiến của một số cỏn bộ,
chuyờn gia đối ngoại từng cụng tỏc ở nƣớc ngoài, ý kiến của cỏc chuyờn gia
tham gia cỏc cuộc hội thảo về cụng tỏc thụng tin đối ngoại Trờn cơ sở thu
thập ý kiến và khảo sỏt đỳ để nhỡn nhận thực trạng thực tiễn của phỏt thanh
đối ngoại hiện nay, cố gắng phỏt hiện ra những điều cũn tồn tại, những yếu
kộm cần khắc phục, từ đỳ mạnh dạn đề xuất một số giải phỏp, nờu một số
kiến nghị nhằm nừng cao chất lƣợng, hiệu của phỏt thanh đối ngoại. Trờn cơ
sở đỏnh giỏ đỳ, tụi cố gắng nờu một số giải phỏp trƣớc mắt và lừu dài trờn cơ
12 LUẬN VĂN THẠC SỸ

12
sở thực hiện theo lộ trỡnh bản quy hoạch về chiến lƣợc phỏt triển của Đài
TNVN từ nay đến năm 2010 đú đƣợc Thủ tƣớng chớnh phủ phờ duyệt.

5- Đỳng gỳp mới về khoa học của đề tài
Tụi cũng ý thức đƣợc rằng việc tỡm ra một mụ hỡnh cụ thể mang tớnh
khả thi cũng nhƣ việc đề xuất cỏc biện phỏp giải phỏp thiết thực nhằm cải tiến
nừng cao chất lƣợng hiệu quả cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại là cụng
việc hết sức khỳ khăn, bởi việc xừy dựng, hỡnh thành nờn một chƣơng trỡnh
hay việc sản xuất một chƣơng trỡnh phỏt thanh là cụng sức của cả tập thể với
sự quy tụ, chắt lọc đầu tƣ trớ tuệ của nhiều thế hệ mà một cỏ nhừn với gỳc
nhỡn cũn hạn hẹp khỳ cỳ thể bao quỏt hết. Tuy nhiờn là ngƣời trực tiếp làm
việc tại bộ phận Biờn tập chung, nơi cung cấp nội dung tin bài cho 11 thứ
tiếng nƣớc ngoài và tiếng Việt dành cho đồng bào ở xa tổ quốc từ nhiều năm
nay, tụi cũng đỳc rỳt đƣợc một số kinh nghiệm nhất định. Với trỏch nhiệm
của bản thừn, tụi cũng nhận thức rằng đừy là cụng việc khỳ khăn, bởi trƣớc đỳ
chƣa cú ai nghiờn cứu một cỏch đầy đủ mối tƣơng quan ở cả hai phƣơng diện:

phƣơng diện những ngƣời sản xuất cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh và phƣơng
diện những ngƣời nghe cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh, trong đỳ quan trọng
nhất là nghiờn cứu khảo sỏt qua thƣ và ý kiến phản hồi của thớnh giả gửi về
Đài TNVN để phừn tớch tỡm hiểu nhu cầu, đặc điểm từm lý của ngƣời nghe
là những ngƣời nƣớc ngoài, ngƣời Việt Nam sống ở xa tổ quốc xem họ nghĩ
gỡ, cỳ nhu cầu gỡ từ những thụng tin từ trong nƣớc, từ nguồn thụng tin đối
ngoại phỏt trờn cỏc hệ chƣơng trỡnh VOV6 và VOV5 của Đài TNVN. Một
thực tế là trong lịch sử phỏt triển phỏt thanh đối ngoại, chƣa cú cụng trỡnh
nghiờn cứu tổng thể nào về thực trạng phỏt thanh đối ngoại, đặc biệt nghiờn
cứu sơu về cụng tỏc đối tƣợng hoỏ và đối ngoại hoỏ cỏc chƣơng trỡnh phỏt
thanh đối ngoại. Tụi cho rằng đừy là cụng việc vụ cựng quan trọng, bởi suy
cho cựng bất kỳ một giải phỏp nào nhằm nừng cao chất lƣợng hiệu quả cỏc
13 LUẬN VĂN THẠC SỸ

13
chƣơng trỡnh phỏt thanh đều phải xuất xuất phỏt từ chớnh nhu cầu của thớnh
giả, đều phải xem xột tới việc cung cấp nội dung thụng tin, cỏch thể hiện
chƣơng trỡnh đỳ đú đỳng đối tƣợng chƣa, nhất là đối tƣợng tiếp nhận thụng
của cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại là những ngƣời nƣớc ngoài, ngƣời
Việt Nam ở xa tổ quốc cỳ trỡnh độ tiếp nhận thụng tin khỏc nhau, cỳ nhu cầu,
mối quan từm cựng những đặc điểm từm lý khỏc nhau Từ việc nghiờn cứu
đặc điểm từm lý của đối tƣợng ngƣời nghe,thỡ những ngƣời trực tiếp làm
chƣơng trỡnh phải làm gỡ để đỏp ứng cỏc nhu cầu đỳ, hay nỳi cỏch khỏc phải
thực hiện đối ngoại hoỏ trong việc cung cấp nội dung, cải tiến cỏch làm, thể
hiện chƣơng trỡnh nhằm đỏp ứng nhu cầu đa dạng đối tƣợng thớnh giả nƣớc
ngoài ở những vựng khỏc nhau, cỳ nhƣ vậy thụng tin mới hấp dẫn thớnh giả
và cụng tỏc thụng tin đối ngoại mới đạt hiệu quả
6- ớ nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
Trong quỏ trỡnh học tập tại nhà trƣờng, tụi đú đƣợc cỏc Thày, Cụ giỏo
cung cấp những kiến thức lý luận tổng hợp về phỏt triển, hoạt động của hệ

thống thụng tấn bỏo chớ ở VN. Đừy là những kiến thức vụ cựng bổ ớch, bởi
thụng qua đỳ, tụi hiểu đƣợc vị trớ của Đài TNVN, trong đỳ cỳ cỏc chƣơng
trỡnh phỏt thanh đối ngoại đang đứng ở đừu trong hệ thống bỏo chớ truyền
thụng VN. Đừy cũng là gợi ý để tụi hƣớng sự nghiờn cứu vào đề tài này.
Trong nghiờn cứu đƣợc sự khuyến khớch, hƣớng dẫn tận tỡnh của PGS-TS
Dƣơng Xuơn Sơn, cựng sự khớch lệ động viờn của lúnh đạo, cỏc đồng nghiệp
cụng tỏc ở Ban biờn tập đối ngoại Đài TNVN, chớnh vỡ vậy tụi mạnh dạn
thực hiện đề tài nghiờn cứu "Nơng cao chất lƣợng hiệu quả phỏt thanh đối
ngoại của Đài TNVN” nhằm cố gắng đỏnh giỏ về thực trạng cỏc chƣơng
trỡnh phỏt thanh đối ngoại hiện nay, tỡm ra những điều cũn bất cập, chƣa hợp
lý trong quỏ trỡnh sản xuất cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh, những nội dung và
cỏch thể hiện cũn chƣa phự hợp với nhu cầu từm lý ngƣời nghe. Trờn cơ sở
những đỏnh giỏ đỳ, mạnh dạn đƣa ra một số giải phỏp, khuyến nghị, với
14 LUẬN VĂN THẠC SỸ

14
mong muốn đúng gúp một phần nhỏ bộ vào việc nõng cao chất lƣợng hiệu
quả cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại của Ban biờn tập đối ngoại, đồng
thời cũng là dịp cung cấp cho lúnh đạo Đài và cỏc cơ quan chức năng cỳ cỏi
nhỡn bao quỏt hơn, nhất là những ý kiến, nhu cầu thực tiễn xuất phỏt từ cơ sở,
để từ đỳ cỳ những điều chỉnh bổ sung kịp thời, gỳp phần cải tiến cỏc chƣơng
trỡnh phỏt thanh, làm tốt hơn nữa cụng tỏc thụng tin đối ngoại trờn Đài
TNVN, đỏp ứng yờu cầu của Đảng và Nhà nƣớc về tăng cƣờng thụng tin đối
ngoại trong thời kỳ cụng nghiệp hoỏ, hiện đại hoỏ đất nƣớc và hội nhập quốc
tế. Điều quan trọng là TNVN trong thời gian tới đőy phải đủ sức cạnh tranh
với cỏc phƣơng tiện thụng tin bỏo chớ khỏc. Đõy cũng chớnh là lý do vỡ sao
tụi chọn vấn đề này làm đề tài luận văn của mỡnh. Qua luận văn này trƣớc hết
tụi mong muốn hoàn thiện cho mỡnh về lý luận, nghiệp vụ bỏo chớ và từ đú
soi vào thực tiễn, phơn tớch những cỏi đƣợc và chƣa đƣợc trong quỏ trỡnh
thực hiện cỏc chƣơng trỡnh phỏt thanh đối ngoại ở Đài TNVN hiện nay.

Với tinh thần nhƣ vậy, tụi xin giới thiệu tờn chớnh thức của luận văn là:
"Nõng cao chất lượng, hiệu quả phỏt thanh đối ngoại của Đài
TNVN"
Bố cục của luận văn, ngoài phần mục lục, mở đầu, kết luận và phần tài
liệu tham khảo, luận văn gồm cú ba chƣơng chớnh:
Chương I: Một số vấn đề về cụng tỏc thụng tin đối ngoại
Chương II: Cỏc chương trỡnh phỏt thanh đối ngoại Đài TNVN
Chương III: Định hướng và một số giải phỏp cơ bản nhằm nõng cao
chất lượng, hiệu quả cỏc chương trỡnh phỏt thanh đối
ngoại.



15 LUẬN VĂN THẠC SỸ

15
CHƢƠNG I
MỘT SỐ VẤN ĐỀ VỀ CÔNG TÁC THÔNG TIN ĐỐI NGOẠI
1.1 Quan hệ đối ngoại và công tác thông tin đối ngoại hiện nay
Những năm đầu thế kỷ 21 chỳng ta đang chứng kiến những biến động
sõu sắc trờn thế giới. Sau khi chiến tranh lạnh kết thỳc cuối thế kỷ trƣớc, thỡ
nay những mõu thuẫn dõn tộc, chủng tộc, tụn giỏo, chủ nghĩa dõn tộc cực
đoan, xu hƣớng ly tõm lại đang làm bựng nổ những cuộc xung đột kộo dài ở
nơi này, nơi kia dẫn đến sự tan vỡ ở một số quốc gia trờn Thế giới. Trong bối
cảnh nhƣ vậy Thế giới đó xuất hiện những xu thế mới.
Ngày nay trờn thế giới khụng cũn cỏc cuộc chiến tranh lớn hay những
đối đầu gay gắt về ý thức hệ nhƣ trƣớc kia, nhƣng đừu đỳ vẫn xảy ra cỏc cuộc
chiến tranh, xung đột khu vực, sắc tộc Tuy nhiờn xột cho cựng nguyờn nhừn
chủ yếu vẫn là vỡ lợi ớch kinh tế chứ khụng hẳn là xung đột vỡ chớnh trị.
Thực tế một số cuộc chiến tranh ở Trung Đụng cho thấy nguyờn nhừn chủ

yếu là tranh giành nguồn nƣớc, trong khi một số cuộc xung đột khỏc ở chừu
Phi là tranh chấp về rừng, biển đảo Cuộc chiến tranh do Mỹ phỏt động ở
Apganixtan, ở I rắc và đe doạ I ran cũng xuất phỏt từ vị trớ chiến lƣợc và
thực chất là vỡ lợi ớch về nguồn lợi dầu mỏ. Sau chiến tranh ở Apganixtan, I
rắc và nờu cớ chống khủng bố sau sự kiện 11-9, Mỹ cho là đến thời cơ để họ
cú thể xõy dựng một trật tự thế giới mới do Oasinhtơn điều khiển và trật tự
thế giới mới ấy về thực chất là vỡ lợi ớch của Mỹ.
Nhƣ vậy trờn thế giới ngày nay vẫn đang hỡnh thành trật tự thế giới
mới, mà trong đỳ trật tự là thuộc về kẻ mạnh. Kẻ mạnh bằng vũ khớ, tiền bạc
tỡm cỏch ỏp đặt, kiềm chế kẻ yếu thế hơn. Mỹ và một số nƣớc phƣơng Từy tự
cho mỡnh quyền phỏt triển vũ khớ hạt nhừn, trong khi một số nƣớc khỏc phỏt
triển năng lƣợng hạt nhừn đều bị gừy sức ộp đũi phủ nhận. Thực tế quỏ trỡnh
xỏc lập trật tự thế giới mới ấy đang diễn ra theo nhiều phƣơng cỏch: dựng bạo
lực, dựng chiến tranh để giải quyết vấn đề nhanh chỳng nhƣ Mỹ đú làm ở
16 LUẬN VĂN THẠC SỸ

16
Apganixtan, Irắc. Phƣơng cỏch thứ hai là dựng tiền bạc, viện trợ để lụi kộo,
gừy sức ộp, mua phiếu làm sai lệch kết quả bầu cử nhƣ từng diễn ra ở
Ucraina, Grudia Phƣơng thức thứ ba dựng tiền để tạo quyền lực cỳ tiền thuờ
quừn đỏnh nhau, dựng tiền để thiết lập cỏc hệ thống thụng tin để kớch động
gừy lật đổ, bạo loạn Nhƣ vậy cỳ thể thấy: trong quỏ trỡnh vận động trật tự
thế giới cũ đú bị phỏ vỡ, trong khi trật tự thế giới mới đang hỡnh thành. Trong
việc xỏc lập trật tự thế giới mới cỳ cả cuộc đấu tranh về tƣ tƣởng, đấu tranh
về giai cấp, nhƣng đấu tranh khẳng định sức mạnh vỡ lợi ớch kinh tế là rừ nột
nhất.
Những chuyển động của thế giới hụm nay cho thấy thế giới phỏt triển
theo xu hƣớng đa cực hoỏ, với nhiều trung tõm cú lực lƣợng tƣơng đƣơng
nhau, kiềm chế lẫn nhau, trong đú cỏc nƣớc lớn vừa hợp tỏc, vừa đấu tranh
quyết liệt. Tham gia vào thế cõn bằng mới cũn phải kể đến đụng đảo cỏc quốc

gia non trẻ phấn đấu vỡ hoà bỡnh, độc lập, phỏt triển. Một xu hƣớng đậm nột
nữa là sự trỗi dậy mạnh mẽ về ý thức dõn tộc của nhiều nƣớc, trong đú cú cỏc
nƣớc khụng liờn kết, muốn độc lập tự chủ, tự cƣờng hoà bỡnh để phỏt triển và
phấn đấu vỡ một trật tự quốc tế mới cụng bằng hợp lý trờn hành tinh chỳng
ta.
Bờn cạnh lơi ớch bảo vệ an ninh quốc gia để phỏt triển, một xu hƣớng
đang nổi bật nhất hiện nay là xu hƣớng toà cầu hoỏ, hội nhập kinh tế quốc tế.
Ngày nay khi nền kinh tế, khoa học kỹ thuật phỏt triển vƣợt bậc, sức sản xuất
ngày càng tăng vƣợt ra ngoài gianh giới cỏc quốc gia. Sự phỏt triển nhanh
chỳng của cỏc tập đoàn kinh tế, cỏc cụng ty xuyờn quốc gia, đa quốc
gia vừa mang tớnh cạnh tranh vừa hợp tỏc đú và đang làm cho cỏc nền kinh
tế thế giới ngày càng ảnh hƣởng, phụ thuộc lẫn nhau, cuốn hỳt cỏc nền kinh tế
trong xu thế hội nhập vào xu thế toàn cầu hoỏ. Đừy là xu thế tất yếu khỏch
quan, khụng phừn biệt nƣớc lớn hay nƣớc nhỏ. Trong tiến trỡnh đỳ, vấn đề
17 LUẬN VĂN THẠC SỸ

17
căn bản là quốc gia nào cỳ chớnh sỏch phự hợp, càng cỳ cơ hội phỏt triển
nhanh.
Hội nhập và toàn cầu hoỏ đang diễn ra khụng chỉ trong lĩnh vực kinh tế
mà cũn diễn ra trong lĩnh vực đời sống xú hội, khoỏ học cụng nghệ và văn
hoỏ thụng tin. Bừy giờ qua truyền hỡnh vệ tinh, qua hệ thống Internet kỹ
thuật số cả thế giới cỳ thể cựng xem một trận đấu bỳng đỏ, một cuộc thi hoa
hậu nhƣng bờn cạnh những mặt tớch cực, cỏi hay, cỏi đẹp, cỏi tiến bộ, thỡ
những tiờu cực xấu xa nhất cũng len lỏi xừm nhập ảnh hƣởng đến đời sống xú
hội cỏc nƣớc. Internet đú gỳp phần xoỏ nhoà ranh giới giữa cỏc quốc gia, cỏc
chừu lục để đƣa thụng tin đến khắp ngừ ngỏch trờn thế giới, tạo điều kiện cho
tất cả mọi ngƣời thể tiếp nhận thụng tin một cỏch nhanh chỳng hơn, rộng rúi
hơn, sừu sắc hơn, song cũng tạo ra những thỏch thức trong việc tiếp nhận và
lựa chọn thụng tin một cỏch phự hợp.

Rừ ràng những xu thế trờn đőy đú và đang dẫn đến sự thay đổi sõu sắc
cỏc mối quan hệ quốc tế. Cỏc nƣớc trờn thế giới đều điều chỉnh chiến lƣợc
quốc gia của mỡnh cho phự hợp với tỡnh hỡnh mới. Nhiều nƣớc muốn tạo
mụi trƣờng ổn định hoà bỡnh cần thiết để phỏt triển kinh tế đất nƣớc, đặt lợi
ớch dõn tộc lờn hàng đầu. Trong xu hƣớng đú, nhiều quốc gia đang phỏt triển
cố gắng vƣơn lờn, thoỏt khỏi sự cụ lập về thụng tin, khẳng định tớnh độc lập
tự chủ của mỡnh. Cũng chớnh vỡ vậy nhu cầu về thụng tin và đƣợc thụng tin
phỏt triển mạnh mẽ.
1.1.1 Thông tin tuyên truyền - vũ khí cho mục tiêu chính trị, kinh tế
Với ƣu thế của mỡnh, một số nƣớc tƣ bản phỏt triển khống chế mạng
lƣới thụng tin, độc quyền thu phỏt nhiều nguồn tin quan trọng khụng chỉ trong
khu vực mà tớnh chất toàn cầu. Ngày nay, cỏc hóng tin lớn của 24 nƣớc cụng
nghiệp phỏt triển hàng ngày phỏt đi 90% lƣợng tin, trong khi đú hơn 100 quốc
gia khỏc chỉ phỏt đƣợc 10% lƣợng thụng tin cần thiết. Nhờ những tiến bộ
khoa học kỹ thuật mà ngày nay, ngƣời ta cú thể truyền đi tức khắc mọi tin tức,
18 LUẬN VĂN THẠC SỸ

18
hỡnh ảnh đến bất kỳ địa điểm nào trờn hành tinh. Trờn bầu khớ quyển trỏi đất
luụn cú hơn 700 vệ tinh nhõn tạo hoạt động cho nhu cầu thụng tin, nhƣng
phần lớn là vệ tinh của cỏc nƣớc phƣơng Tõy phỏt triển. Cỏc hóng thụng tấn
lớn nhất ngày nay nhƣ AP, UPI của Mỹ, Roitơ của Anh, AP của Phỏp, Kiụđụ
của Nhật, Intartass của Nga, Tõn Hoa xó của Trung Quốc kiểm soỏt phần
lớn tin tức phỏt đi và đƣợc hầu hết bỏo chớ thế giới sử dụng.
Thị trƣờng bỏo chớ, hệ thống phỏt thanh, truyền hỡnh thế giới đang bị
Mỹ, Nhật, Phỏp, Đức và nhiều nƣớc Phƣơng Tõy khỏc chi phối mạnh mẽ,
nắm giữ nhƣng tổ hợp thụng tin và hệ thống cỏc tập đoàn bỏo chớ chủ yếu
trờn thế giới. Khi cần thiết chỳng đƣợc huy động sử dụng để phục vụ những
lợi ớch chớnh trị, kinh tế. Trƣớc khi xơm lƣợc I rắc Mỹ đú huy động cả hệ
thống thụng tin, mở chiến dịch truyền thụng khổng lồ để lấn ỏt, bƣng bớt

thụng tin nhằm mở rộng đƣờng cho cuộc chiến tranh ở Irắc. Điều đỳ cho thấy
hệ thống thụng tin truyền thống giờ đừy đú đƣợc nhiều nƣớc, nhất là Mỹ và
cỏc nƣớc phƣơng Từy sử dụng nhƣ một vũ khớ lợi hại nhằm phục vụ cho cỏc
mục tiờu quừn sự, chớnh trị và vỡ lợi ớch kinh tế.
Chống chọi trong thế giới thụng tin khụng cụng bằng đú là hơn 100
nƣớc đang phỏt triển ở Chõu Á, Phi và Mỹ La Tinh cú hệ thống thụng tin yếu
kộm, lại giới hạn ở địa phƣơng, bị lộp vế, khụng vƣơn khỏi đƣợc biờn giới
quốc gia. Nhiều nguồn tin ở ngay trong chớnh đất nƣớc mỡnh phải lấy từ
nguồn tin của cỏc hóng tin nƣớc khỏc ở cỏch xa hàng trăm, thậm chớ hàng
ngàn km. Chớnh vỡ vậy, cỏc nƣớc nhỏ và vừa, cỏc tổ chức quốc tế và khu
vực đều rỏo riết hoạt động để thiết lập hệ thống thụng tin riờng cho mỡnh,
nhằm đảm bảo tớnh khỏch quan, sự trung thực, trỏnh bị nhiễu bởi tỏc động
thụng tin xấu. Cỏc nƣớc này cũng đang hoạt động tớch cực trong cuộc đấu
tranh cho một trật tự thụng tin quốc tế mới cụng bằng.
1.2 Quan điểm của Đảng và Nhà nƣớc VN về công tác thông tin đối ngoại
19 LUẬN VĂN THẠC SỸ

19
Nhận thức rừ đƣợc nguy cơ thỏch thức cũng nhƣ vai trũ to lớn của cụng
tỏc thụng tin đối ngoại, từ nhiều năm qua Đảng và Nhà nƣớc ta đó nhấn mạnh
tầm quan trọng về tăng cƣờng cụng tỏc thụng tin đối ngoại. Ngày 10/5/1962,
Bộ Chớnh trị Trung ƣơng Đảng đó đề ra chỉ thị về cụng tỏc thụng tin Đối
ngoại, trong đú nờu rừ: "cụng tỏc tuyờn truyền Đối ngoại là một bộ phận của
cuộc đấu tranh chớnh trị và tư tưởng của nước ta trờn phạm vi thế giới ". Nú
phục vụ chớnh sỏch Đối ngoại của Đảng và Nhà nước ta.”
Ngày 16/6/1966, Ban Bớ thƣ Trung ƣơng Đảng lại ra chỉ thị về việc
tăng cƣờng cụng tỏc tuyờn truyền Đối ngoại nhằm thỳc đẩy phong trào nhõn
dõn thế giới ủng hộ Việt Nam. Cỏc bản chỉ thị này đó ra đời kịp thời giỳp cho
thuận lợi, tranh thủ đƣợc sự giỳp đỡ nhiệt tỡnh của bạn bố quốc tế.
Để đỏp ứng tỡnh hỡnh mới, Ban bớ thƣ TW Đảng đó ra Chỉ thị 11 -

CT/TW ngày 13/6/1992 về đổi mới và tăng cƣờng cụng tỏc thụng tin đối
ngoại. Chỉ thị này nờu 3 nội dung chủ yếu:
+ Giới thiệu đƣờng lối chớnh sỏch và những thành tựu đổi mới toàn
diện của Việt Nam, những chủ trƣơng quan trọng nhằm giải quyết một số vấn
đề lớn về kinh tế chớnh trị xó hội, kịp thời phờ phỏn cỏc luận điểm tuyờn
truyền của cỏc thế lực thự địch về nhõn quyền.
+ Giới thiệu chớnh sỏch đối ngoại, chớnh sỏch Đối ngoại của Việt
Nam, khả năng to lớn của Việt Nam trong quan hệ hợp tỏc với cỏc nƣớc.
+. Giới thiệu đất nƣớc, con ngƣời, lịch sử nền văn hoỏ lõu đời truyền
thụng trong cộng đồng cỏc dõn tộc Việt Nam.
Đồng thời bản chỉ thị cũng chỉ ra những hạn chế và 3 nhƣợc điểm trong
cụng tỏc thụng tin đối ngoại.
+ Chƣa làm cho Thế giới hiểu đỳng và kịp thời tỡnh hỡnh Việt Nam,
lƣợng thụng tin ra nƣớc ngoài của ta cũn quỏ ớt, chất lƣợng thấp.
20 LUẬN VĂN THẠC SỸ

20
-+ Chƣa xỏc định đƣợc chủ đề trọng tõm trong từng thời kỳ, chƣa tận
dụng đƣợc mọi khả năng nhất là khả năng hợp tỏc quốc tế và đa dạng hoỏ cỏc
loại hỡnh thụng tin, nội dung và hỡnh thức thụng tin cũn nghốo nàn, chƣa thật
hợp với từng nƣớc từng khu vực.
+ Sự chỉ đạo của cơ quan Đảng, Nhà nƣớc chƣa kịp thời, sắc bộn và
kộm hiệu lực. Thiếu sự chỉ đạo thống nhất đối với cụng tỏc thụng tin này.
Bản Chỉ thị này ra đời đó đỏp ứng một cỏch kịp thời trong việc chỉ đạo,
cụng tỏc thụng tin Đối ngoại trong những năm thập niờn 90 của thế kỷ trƣớc.
Chỉ thị đó nờu ra những thành tựu cơ bản của cụng tỏc thụng tin đối ngoại
vạch ra những định hƣớng cơ bản cho cụng tỏc thụng tin đối ngoại. Đồng thời
bản chỉ thị cũng chỉ ra những hạn chế, những nguyờn nhõn dẫn dến tỡnh trạng
yếu kộm trong cụng tỏc thụng tin đối ngoại, trong đú thẳng thắn nhận thiếu
sút chủ yếu đú là: Sự chỉ đạo của cỏc cơ quan Đảng và Nhà nƣớc đối với cụng

tỏc này chƣa kịp thời, đặc biệt là cụng tỏc thụng tin đối ngoại thiếu một bộ
mỏy chỉ đạo thống nhất, bộ mỏy chỉ đạo hiện nay kộm hiệu quả và cỏc bộ
phận trong đú khụng thống nhất, thậm chớ chồng chộo nhau, mõu thuẫn nhau.
Do vậy dẫn đến việc chỉ đạo chƣa rừ ràng và kộm hiệu quả.
Tiếp theo chỉ thị số 11-CT/TW, ngày 29-12-1998, BCH TW Đảng
CSVN đú ra thụng bỏo ý kiến thƣờng vụ Bộ chớnh trị về cụng tỏc thụng tin
đối ngoại trong tỡnh hỡnh mới. Đỏnh giỏ về cụng tỏc thụng tin đối ngoại giai
đoạn này, bản thụng bỏo này nờu rừ:
“ Cụng tỏc thụng tin đối ngoại đú tiến hành cỳ định hướng, tập trung
được vào những nhiệm vụ trọng từm. Chất lượng và số lượng sản phẩm thụng
tin đối ngoại đú được tăng cường và đổi mới. Đú dành ngừn sỏch thớch đỏng
đầu tư vào cỏc sản phẩm thụng tin đối ngoại, đổi mới hệ thống thụng tin viễn
thụng và kết nối mạng Internet, tạo điều kiện cập nhật thụng tin về VN đến
cỏc vựng quan trọng trờn thế giới” ( 1)
21 LUẬN VĂN THẠC SỸ

21
Bản thụng bỏo này cũng dành phần quan trọng đề cập tới việc tập hợp
lực lƣợng cỏc đơn vị làm cụng tỏc thụng tin đối ngoại, trong đỳ nờu rừ: “ Tiếp
tục đầu tư và nừng cao hệ thống thụng tấn bỏo chớ và xuất bản quốc gia,
như: Thụng tấn xú Việt Nam, Đài truyền hỡnh Việt Nam, Đài tiếng nỳi Việt
Nam, một số bỏo, nhà xuất bản lớn để làm nũng cốt cho cụng tỏc thụng tin
đối ngoại.Kết hợp chặt chẽ việc tổ chức lực lượng trong nước với việc triển
khai thụng tin ở nước ngoài, giữa thụng tin đối nội và thụng tin đối ngoại,
giữa chớnh trị đối ngoại và kinh tế đối ngoại, văn hoỏ đối ngoại, giữa ngoại
giao nhà nước, ngoại giao Đảng và ngoại giao nhừn dừn, tạo và phỏt huy sức
mạnh tổng hợp của cỏc lực lượng là cụng tỏc thụng tin đối ngoại.( 2)
Nhƣ vậy đến giai đoạn này, cụng tỏc thụng tin đối ngoại đú đƣợc chỳ
trọng và nừng lờn một bƣớc đỏng kể. Trong đỳ quan trọng nhất là việc đú
dành khoảng kinh phớ thớch đỏng để đầu tƣ cho cụng tỏc thụng tin đối ngoại

và nờu rừ sự cần thiết phải tập hợp cỏc đơn vị làm cụng tỏc thụng tin đối
ngoại, phối hợp giữa cỏc bộ, ngành nhằm phỏt huy sức mạnh của thụng tin
đối ngoại phuc vụ cho sự nghiệp phỏt triển đất nƣớc và từng bƣớc hội nhập
quốc tế. Ngày 26-4-2000 Thủ tƣớng chớnh phủ Việt Nam đú cỳ chỉ thị số
10/2000/CT-TTg về tăng cƣờng quản lý và đẩy mạnh cụng tỏc thụng tin đối
ngoại. Bản chỉ thị này nờu rừ:
“ Thụng tin đối ngoại là bộ phận rất quan trọng trong cụng tỏc đối
ngoại của Đảng, nhà nước ta nhằm cho cỏc nước, người nước ngoài ( bao
gồm cả những người nước ngoài đang sinh sống cụng tỏc, học tập tại Việt
Nam), người Việt Nam đang sinh sống làm việc học tập ở nước ngoài hiểu về
đất nước, con người Việt Nam, đường lối, chủ trương chớnh sỏch và thành tự
đổi mới của ta, trờn cơ sở đỳ tranh thủ sự ủng hộ của nhừn dừn thế giới, sự
đỳng gỳp của cụng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cho sự nghiệp xừy
dựng và bảo vệ tổ quốc.”(3)
22 LUẬN VĂN THẠC SỸ

22
Bản chỉ thị này cũng nờu rừ những nội dung chủ yếu trong cụng tỏc
thụng tin đối ngoại, đỳ là:
Thụng tin đối ngoại cỳ nhiệm vụ phổ biến rộng rúi đƣờng lối, chớnh
sỏch của Đảng và Nhà nƣớc, những chủ trƣơng quan trọng trong cỏc lĩnh vực
kinh tế xú hội, an ninh quốc phũng bỏc bỏ những thụng tin sai lệch, xuyờn
tỏc về tỡnh hỡnh Việt Nam. Đƣờng lối và chớnh sỏch đối ngoại của Việt Nam
bao gồm cả chớnh sỏc kinh tế đối ngoại, chủ trƣơng nhất quỏn của Việt Nam
“ sẵn sàng là bạn” với tất cả cỏc nƣớc trong cộng đồng quốc tế, phấn đấu vỡ
hoà bỡnh, độc lập và phỏt triển. Trong thụng tin đối ngoại cũng cần nờu
những yờu cầu và tiềm năng của Việt Nam trong quan hệ hợp tỏc với cỏc
nƣớc trờn nguyờn tắc cựng cỳ lợi, tụn trọng độc lập chủ quyền và quyền tự
quyết của nhau. Thụng tin đối ngoại cũng cần tập trung giới thiệu về đất
nƣớc- con ngƣời, lịch sử và nền văn hoỏ lừu đời, phong phỳ, đa dạng, đậm đà

bản sắc dừn tộc Việt Nam.
Nhƣ vậy chỉ thị này của Thủ tƣớng chớnh phủ đú cụ thể hoỏ những
chủ trƣơng chớnh sỏch lớn của Đảng và nhà nƣớc Việt Nam về tăng cƣờng
cụng tỏc thụng tin đối ngoại. Bản chỉ thị cũng khẳng định vai trũ to lớn của
cụng tỏc thụng tin đối ngoại trong tỡnh hỡnh mới, nhất là trong giai đoạn mở
của hội nhập kinh tế quốc tế, đỳ là nhằm tranh thủ nguồn lực trong giao lƣu
tỏc quốc tế, tranh thủ nguồn lực lƣợng to lớn và đầy tiềm năng của hơn 3
triệu Việt kiều đang cỳ mặt ở hơn 90 quốc gia và vựng lúnh thổ trờn thế giới
đỳng gỳp vào cụng cuộc xừy dựng phỏt triển đất nƣớc. Điểm nối bật đỏng chỳ
ý trong chỉ thị của Thủ tƣớng chớnh phủ đú đỏnh dấu bƣớc chuyển mạnh mẽ
trong cụng tỏc thụng tin đối ngoại đỳ là: ” tranh thủ sự ủng hộ của nhừn dừn
thế giới, sự đỳng gỳp của cụng đồng người Việt Nam ở nước ngoài cho sự
nghiệp xừy dựng và bảo vệ tổ quốc”. Theo bản chỉ thị này, cộng đồng ngƣời
Việt Nam ở nƣớc ngoài khụng chỉ là đối tƣợng tiếp nhận thụng tin, đƣợc đỏp
ứng đầy đủ nhu cầu thụng tin, mà cũn đƣợc coi là “ Ngƣời trong cuộc”, thể
23 LUẬN VĂN THẠC SỸ

23
hiện chớnh sỏch đại đoàn kết Việt kiều là “ đồng bào” cựng hƣớng về tổ quốc,
cựng chia sẻ đỳng gỳp cho sự phỏt triển đất nƣớc. Đừy là bƣớc chuyển nhận
thức, khẳng định chớnh sỏch thụng tin đối ngoại khụn khộo, vừa tranh thủ
đƣợc dƣ luận quốc tế, tranh thủ nguồn lực của bà con Việt kiều, thu hỳt họ
vào những hoạt động ủng hộ đất nƣớc, đồng thời làm phừn hoỏ lực lƣợng của
cỏc thế lực thụng tin thự địch và phản động ở hải ngoại vốn cỳ cỏi nhỡn thự
địch, chống phỏ Việt Nam.
Một động thỏi mang lại hiệu quả cao trong việc phối hợp hoạt động
nhằm tăng cƣờng cụng tỏc thụng tin đối ngoại đỳ là quyết định của Ban chấp
hành trung ƣơng Đảng cộng sản Việt Nam số 16-QĐ/TW ngày 27-12-2001 về
việc thành lập Ban chỉ đạo cụng tỏc thụng tin đối ngoại nhằm giỳp cho Ban
bớ thƣ trung ƣơng Đảng và Thủ tƣớng chớnh phủ theo dừi tỡnh hỡnh, đề xuất

chủ trƣơng và chỉ đạo phối hợp trong cụng tỏc thụng tin đối ngoại.
Tớnh định hƣớng chiến lƣợc về đẩy mạnh cụng tỏc thụng tin đối ngoại
trong tỡnh hỡnh mới cũng đú đƣợc khẳng định tại văn kiện của Đại hội Đại
biểu toàn quốc lần thứ X Đảng CSVN. Trong phần về mở rộng quan hệ đối
ngoại, chủ động và tớch cực hội nhập kinh tế quốc tế, văn kiện này nờu rừ:
“ Thực hiện nhất quỏn đường lối đối ngoại độc lập tự chủ, hoà bỡnh hợp
tỏc và phỏt triển;chớnh sỏch đối ngoại rộng mở, đa phương hoỏ, đa dạng hoỏ
cỏc quan hệ quốc tế. Chủ động và tớch cực hội nhập kinh tế quốc tế, đồng
thời ở rộng hợp tỏc quốc tế trờn cỏc lĩnh vực khỏc. Việt Nam là bạn, là đối
tỏc tin cậy của cỏc nước trong cộng đồng quốc tế và khu vực.”( 4)
Văn kiện này cũng nờu rừ: Nhiệm vụ của cụng tỏc đối ngoại là giữ
vững mụi trường hoà bỡnh, tạo điều kiện quốc tế thuận lợi cho cụng cuộc đổi
mới, đẩy mạnh phỏt triển kinh tế- xú hội, cụng nghiệp hoỏ, hiện đại hoỏ đất
nước, xừy dựng và bảo vệ tổ quốc, đồng thời gỳp phần tớch cực vào cuộc đấu
tranh chung của nhừn dừn thế giới vỡ hoà bỡnh, độc lập dừn tộc, dừn chủ và
24 LUẬN VĂN THẠC SỸ

24
tiến bộ xú hội. Đưa cỏc quan hệ quốc tế đú được thiết lập vào chiều sừu, ổn
định, bền vững”
Về đƣờng lối đối ngoại của nƣớc ta trong tỡnh hỡnh mới, văn kiện này
nờu rừ: “ Đẩy mạnh hoạt động kinh tế đối ngoại, hội nhập sừu hơn và đầy đủ
hơn với cỏc thể chế kinh tế toàn cầu, khu vực và song phương, lấy lợi ớch đất
nước làm mục tiờu cao nhất. Chủ động và tớch cực hội nhập kinh tế quốc tế
theo lộ trỡnh phự hợp với chiến lược phỏt triển đất nước từ nay đến năm
2010 và tầm nhỡn đến năm 2020. Củng cố và phỏt triển cỏc quan hệ hợp tỏc
song phương tin cậy với cỏc đối tỏc chiến lược; Khai thỏc cỳ hiệu quả cỏc cơ
hội và giảm tối đa những thỏch thức, rủi ro khi nước ta là thành viờn Tổ chức
thương mại thế giới ( WTO). ( 5)
Nhƣ vậy trong những năm gần đừy Đảng và nhà nƣớc VN ngày càng

đỏnh giỏ vai trũ vị trớ to lớn của cụng tỏc thụng tin đối ngoại, nhất là trong
bối cảnh Việt Nam đẩy nhanh tiến trỡnh hội nhập kinh tế quốc tế, rất cần sự
tranh thủ nguồn lực quốc tế trong thu hỳt đầu tƣ nƣớc ngoài, nguồn đầu tƣ của
Việt kiều, ngƣời Việt Nam ở nƣớc ngoài để đỳng gỳp cho cụng cuộc xừy
dựng phỏt triển đất nƣớc. Với sự ra đời của Ban chỉ đạo cụng tỏc thụng tin
đối ngoại, cụng tỏc thụng tin đối ngoại của nƣớc ta đú cỳ sự chỉ đạo thống
nhất, sự phừn định rừ chức năng, nhiệm vụ, sự phối hợp giữa cỏc cấp Bộ,
ngành do vậy cụng tỏc thụng tin đối ngoại ngày càng đƣợc tăng cƣờng, tạo
ra sự chuyển biến rừ nột và đạt kết quả khả quan.
1.2.1 Những thành tựu quan trọng của công tác thông tin đối ngoại
Với sự quan từm của Bộ chớnh trị, Ban chấp hành trung ƣơng Đảng cựng
với sự chỉ đạo sớt sao từ chớnh phủ, cụng tỏc thụng tin đối ngoại ở VN đú cỳ
những chuyển biến và đạt đƣợc thành tựu quan trọng trong cụng tỏc thụng tin
đối ngoại. Điều này đú đƣợc thể hiện rừ nột trong bản bỏo tổng kết cụng tỏc
thụng tin đối ngoại trong 3 năm ( 2001-2004) do đồng chớ Hồng Vinh Phỳ