Vấn đề Bảo tồn đa dạng sinh học trên kênh VTV2 Đài truyền hình Việt Nam (Khảo sát 2012-2013












TRƢƠ
̀
NG ĐA
̣
I HO
̣
C KHOA HO
̣
C XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN




HỒ VĨNH SƠN



VẤN ĐỀ BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC
TRÊN KÊNH VTV2 ĐÀI TRUYỀN HÌNH VIỆT NAM

(Khảo sát 2012-2013)




Luận văn Thạc sĩ chuyên nga
̀
nh: Báo chí học




Hà Nội - 2014












TRƢƠ
̀
NG ĐA
̣
I HO

̣
C KHOA HO
̣
C XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN



HỒ VĨNH SƠN



VẤN ĐỀ BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC
TRÊN KÊNH VTV2 ĐÀI TRUYỀN HÌNH VIỆT NAM
(Khảo sát 2012-2013)

Luận văn Thạc sĩ chuyên nga
̀
nh: Báo chí học
M số: 60.32.01

Ngƣời hƣớng dẫn khoa học: PGS. TS Dương Xuân Sơn



Hà Nội - 2014


LỜI CAM ĐOAN

Tôi xin cam đoan luận văn này là công trình nghiên cứu của riêng tôi,

là kết quả của quá trình làm việc nghiêm túc, cẩn trọng và trung thực
Xin được bày tỏ lòng trân trọng cảm ơn tới PGS.TS. Dương Xuân Sơn,
đã dành thời gian và tâm huyết hướng dẫn nghiên cứu và giúp tôi hoàn thành
luận văn.
Tôi xin được gửi lời cảm ơn chân thành tới Ban lãnh đạo Ban Khoa
giáo VTV2, các anh, chị Phòng Khoa học Công nghệ Môi trường, Ban Khoa
giáo VTV2, Đài Truyền hình Việt Nam đã tạo điều kiện giúp đỡ cho tôi điều
tra khảo sát để có dữ liệu viết luận văn.
Xin chân thành cảm ơn gia đình, bạn bè và đồng nghiệp đã quan tâm,
động viên và khích lệ trong suốt quá trình học tập, nghiên cứu và làm việc.
Xin trân trọng cảm ơn.


Tác giả luận văn



HỒ VĨNH SƠN


MỤC LỤC
L
Mc lc
Danh mng, bi
MỞ ĐẦU 1
p thit c  1
2. Lch s u 3
3. Mm v u 5
4. Phm vi ng u 6
u 7

c tin c  8
7. Ca lu 9
CHƢƠNG 1. MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐA DẠNG SINH HỌC
VÀ TRUYỀN THÔNG VỀ ĐA DẠNG SINH HỌC Ở VIỆT NAM 10
1.1. Một số chủ trƣơng và chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về vấn đề
Bảo tồn đa dạng sinh học 10
1.2. Môi trƣờng và đa dạng sinh học 14
o v ng 14
ng sinh hc 16
ng sinh hc 16
m bo tng sinh hc 19
1.2.2.3. Mt s v chung v ng sinh hc  Vit Nam 20
1.3. Truyền thông về đa dạng sinh học 22
1.3.1. Truy 22
1.3.2. Mt s ni dung ca hong truy bo tng sinh
hc ti Vit Nam 22
1.3.3. Ma hong truyng sinh hc 23


1.3.4. Din mo chung ca hong truy bo tng sinh
hc  Vit Nam 24
Tiểu kết chƣơng 1 29
CHƢƠNG 2. THỰC TRẠNG HOẠT ĐỘNG TRUYỀN THÔNG VỀ BẢO
TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC TRÊN KÊNH VTV2- ĐÀI TRUYỀN HÌNH
VIỆT NAM 30
2.1. Vài nét về các chƣơng trình truyền hình phản ánh đề tài môi trƣờng
của Đài Truyền hình Việt nam 30
2.2. Gii thiu v n bn v
v c 32
t Nam Xanh" 32

n bn vng" 35
 c" 38
2.3. Quy trình sản xuất chƣơng trình truyền hình về bảo tồn đa dạng sinh
học trên kênh VTV2 39
2.4. Đánh giá chất lƣợng hoạt động truyền thông về đa dạng sinh học trên
kênh VTV2 qua chƣơng trình Việt Nam Xanh, Phát triển bền vững và
Các vấn đề giáo dục môi trƣờng 41
2.4.1. V s ng 41
2.4.2. V chng 43
2.4.2.1. Ni dung 43
2.4.2.2. V c 48
2.5. Hiệu quả của hoạt động truyền thông về bảo tồn đa dạng sinh học
của các chƣơng trình Việt Nam Xanh, Phát triển bền vững và Các vấn đề
giáo dục 51
 qun 51
 54


2.5.3. Mt s v n ti trong hong truy bo t
dng sinh h 66
Tiểu kết chƣơng 2 69
CHƢƠNG 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP NÂNG CAO CHẤT LƢỢNG
HOẠT ĐỘNG TRUYỀN THÔNG VỀ BẢO TỒN ĐA DẠNG SINH HỌC
CỦA CÁC CHƢƠNG TRÌNH TRUYỀN HÌNH 70
3.1. Nhóm giải pháp vĩ mô 70
t c th truyo tng
sinh hc 70
ng truy ng sinh h
truy 73
n thc nghip v truy bo

tng sinh h to ra nhm thc s 
chu qu 74
3.2. Nhóm giải pháp vi mô 76
   cho m p 76
3.2.2. Khc phc nhng mt hn ch cu
t n xu 76
Tiểu kết chƣơng 3 79
KẾT LUẬN 80
TÀI LIỆU THAM KHẢO 81
PHỤ LỤC







DANH MỤC CÁC BẢNG

Bng 2.1. S  l ng sinh h
 42
Bng 2.2. Tng hp kt qu cu v p ca
 54
Bng 2.3. Tng hp kt qu cu v m i xem
t  57
Bng 2.4. Tng hp kt qu nhn bi ng
 %) 57
Bng 2.5. Tng hp kt qu u v  ng c nhn bit 58
B hp dn c  v bo tng sinh hc
 62

Bng 2.7. Mc  ng c ng sinh h
 63
Bng 2.8. T l  n hi t 64
Bng 2.9. Tng hp v thp 64
Bng 2.10. Tng hp kt qu kh s ng ch  ht
 65


DANH MỤC CÁC BIỂU ĐỒ
Bi 2.1. Kt qu kh hp dn c 60
Bi 2.2. M hp dn cu t ng 61


1
MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Vic quc t t trong nhng qu
ng sinh hc cao nh gii, vi nhiu kiu rm l
sui, rng sng cho khong 10% tng s 
 gii. Vic Qu Bo tng v
u; T chc bo
tn chim quc t c hu; T
chc Bo t ging
v thc vt. Ving gc" ca nhiu
long, vc ging gc bit
c t Vit Nam,
 cho vic ci ti gii.
H   a Vit Nam r       ng vt,
21.0c vt nhiu
c s d cung cp vt liu di truyn.

C th, h ng thc vt ca Vi     
phi
c vt bch, khoo,
      ng v        
             ng vt
m qua, nhing thc vc b sung
a Vin,
 vi
u vu Ngu Kon Ka Kinh, khong 420
       n. Nhi        
ng vng. V thc v n

2

mi. T l c bit cao  h 
mc ghi nhn  Vit trn
i l gi
c b c vt Vit Nam.
Trong thi gian vi s n kinh t  
ng t  
ng mng sinh h quan trng
c
truy bo v ng, truy bo tng sinh hc
t ra mc thit. Trong thc t
ch truy chc
quc t  nh ti truyo tng
sinh ht s nhc s a

 hn cht s t nhn thc
a cng trong vic bo tng sinh hc.

Xu thc ti “Vấn đề bảo tồn đa
dạng sinh học trên kênh VTV2- Đài Truyền hình Việt Nam (Khảo sát 2012-
2013)” c thc hin nhu nc th hin c
 bo tng sinh ht nam
n bn v u qu truyn
i vng thi kin ngh i
 qun xuu
qu truy  o tng
sinh hc.


3
2. Lịch sử nghiên cứu
 thc ti
 bo v  Viu
u v hong truyo v ng. Trong
 u khoa hc c u vi
c Vi chc quc tu khoa hc "Truyền
thông đại chúng Việt Nam và Biến đổi khí hậu" (do Hc vi   
n thc hin vi s   ca Vin FES, C  
Báo cáo đánh giá hiện trạng và xu hướng phản ánh thông tin môi
trường trên báo in Việt Nam năm 2012" ca Tng cng thc hin
phi hp vi t chc Bo t gii- 
u v truyo v  bo
ta dng sinh hc li ch  c m v

   t s   i d   c chi c
truyi k n "Chiến lược truyền thông bảo
tồn động vật hoang dã do Cục Bảo tồn Đa dạng sinh học" ( Tng c
ng thc hin). Chi  ho

s  hiu qu ng ca truyng sinh
hi vng truy
t s  u khoa hc c
n tt nghii hc hoc lui hc bo v 
     cp ti ho ng truy   bo v  
i vi bo tng sinh h
d n tt nghii h c Vedan-S
kii Tr n Phong (Kh
 i thc hin Nguyn

4
Th   yu tu mt s i s 
ng ph m
ng t -
2009) (Kh      Vi Tr, 
i thc hin Phm Th Hu  yu
u m  mt s c  
 tip c c t
ch    ki  t mi     n t: Dantri.com,
i thc hin Nguyn Th Th 
ch tu m tip c  ch
n t i vi vi
c tuyn Vnexpress.net vi vi biu  c
ta hii thc hi u vic
 bic tuy i
u- s i thc hi 
y  u ho ng truy    i s  n v 
nh vi v m
 ng (kh     nh t    
i thc hi  u ho

tin v n t
vi vic ph   vic v  i huy  
d             a
i thc hin
Th H u ch yu v 
tranh ch 
i c u hoa h
      cp t         a

5
truy bo v  m
   ki   c    ng t  bt
u hi qu c
n t. Tuy
u c 
  u v v bo tng
sinh h            t
          m b   
p v
3. Mục đích và nhiệm vụ nghiên cứu
3.1. Mục đích
u thc trng truybo tng sinh hc ti 
Truy  t Nam hi       - 
Khoa hc.
n ch hong truy bo t
dng sinh h n: ch
ng ca hong truyi vn
thc v hong bo tng sinh hc c
Cu  xut mt s gin ngh nhm
ng hong truy bo tng sinh h

truy
3.2. Nhiệm vụ
    n, ngh quyt c      
quan ti bo v o tng sinh h
c bic tip tc truy bo
tng sinh hc.

6
u thc trng hong truy bo tng sinh
hc hin m bo t dng
sinh h- t Nam.
Kh     n c   truy  i vi mt s
 hong bo tng sinh h
ng ca hong truyo tng sinh hi vi nhn thc

 xu     n ngh nh    ng hot
ng truy   bo t  ng sinh h     
Truyt Nam.
4. Phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu
Hong truyn  ng sinh hc bao gm nhim v ca rt
nhi 
t ch c tng
i gii hn ca mt luh 
nh phng truy bo tng sinh
h      kh    . n 
12.2013.
Đối tƣợng nghiên cứu chính của đề tài     n
n
bn v 
VTV sn xu 

phng sinh h 
n truyn xu
ng hong truy bo tng
sinh hc c 


7
5. Phƣơng pháp nghiên cứu
- Phương pháp nghiên cứu tài liệu thứ cấp:     m, h
thn hong truy bo v
o tng sinh hcu c th 
t si b xung mt s u ca Lu 1992.
n quy pht: Lut Thy sc Quc h
 u lc t 
t Bo v n rc Quc hi
s u lc t
t Bo v c Quc h
 u l
ng sinh hc Quc h
11  u l
u, lu
lu i v luu
n truy  
ra, lun xu
t lun giao ban, kch bn
- Phương pháp điều tra xã hội học bằng bảng hỏi: ng ch
ng trc ting li nhiu nht cn
u qu u ca m
u qu truy c hin
mi hc   u qu, ch

 bo tng sinh hn ca
 kin cuc thc hin vi 300 bng h
 ng h
sc ti th i.

8
- Phương pháp quan sát trực tiếp: i thc hi 
i Tng cng- B ng,
m ng ht ch v ni dung truyn 
Truyu kin ti, 

u, tip
cn thc t sn xu bo tng sinh h
n nhn ln
ch ca c th.
- Phương pha
́
p nghiên c ứu trường hợp:  a chn
 
- Phương pháp phỏng vấn chuyên gia: i thc hi  tin
ng vc tip t
ta c  truy
Vi    o Cc Bo t  ng sinh h  ng c 
ng, B ng t
s     lu    Vit Nam, nh   n
  ch c t ti Vi 
hiu, thu th hong truy
bo tng sinh hc  hin nay  c ta.
6. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của đề tài
  ra m thc tin v truyn

o v o tng sinh h
truyKhc trng chng v ni dung
c th hin c 
VTV2 m     n    thng.   ng kinh
nghim thc tin nhm phc v 
 ng c  thc trng, khn li,
n tng th xut mt s git

9
ng   o tng sinh hc. 
khoa hc honh nh
dng qui tr n xu  p nh      
truy bo tng sinh hc.
K vng tr u tham kho v truy o v
 bo tng sinh h
i v ch c
t             
nhi ho
7. Cấu trúc của luận văn
n M u, Kt lun, Danh mu tham kho, Ph lc,
lu
Chương 1: Một số vấn đề chung về đa dạng sinh học và truyền thông
về đa dạng sinh học ở Việt Nam
Chương 2: Thực trạng hoạt động truyền thông bảo tồn đa dạng sinh
học trên Kênh VTV2 Đài truyền hình Việt Nam
Chương 3: Một số giải pháp nhằm nâng chất lượng hoạt động truyền
thông bảo tồn đa dạng sinh học của các chương trình truyền hình.

10
CHƢƠNG 1
MỘT SỐ VẤN ĐỀ CHUNG VỀ ĐA DẠNG SINH HỌC VÀ
TRUYỀN THÔNG VỀ ĐA DẠNG SINH HỌC Ở VIỆT NAM

1.1. Một số chủ trƣơng và chính sách của Đảng và Nhà nƣớc về vấn
đề Bảo tồn đa dạng sinh học
Nhng sinh hc, t u nh
 n
t v bo tng sinh hc. T n nay, vic c ch 
lui s i nhiu b lu
ti bo t dng bn vt Bo v n r
c si, b c sa
i, b sung  t Bo v c
si, b t Thy st, Lut
ng sinh hc Quc h
 ng, Lung sinh hu mc
tit v bo t Vit
Nam. L Lu cp tng thnh bo
tn, t v  quy hoch bo t  n bo t     
n gen. Lu c thit l
ch n t chng ngun lo tn
t mo tng sinh

ht.
c khi Lung sinh hc ra i, vic qung
n bo tng sinh hu chnh bi 03 Lu
sau: Lut Thu st Bo v n r
Lut Bo v 

11
Lut Thy sc Quc h
(s u lc t 
nh 02 h tho tc thy no tn
bin vn quc gia; khu bo t
khu d tr u 9 ca Lut Thy sn,
   o tn; quy
hop quo tc na, khu
bo tn bi quo tm quan trng quc
c t
Lut Bo v n rc Quc h
 u lc t 
n rt quan tri vbo v h
ng, m n nht, ging
sinh h      quan tr i v i s    
i Vit Nam. Lunh H thng rc dc
s dng ch y bo tn u chun h ng ca quc
gia, ngun gen sinh vt ru khoa hc; bo v ch s
ng cnh; phc v ngh ch, kt h
phn bo v ng, bao gn quc gia; (ii) Khu bo t
m khu d tr o t- sinh cnh; (iii) Khu bo
v cnh quan gm khu rch sng cnh; (iv)
Khu ru, thc nghim khoa hc.
Lut Bo v ng c Quc h

 u l
b o v ng  Vit
Nam. Theo Lut Bo v   
dng sinh hm quan trng quc t ph

12
p quy ho bo v i dng: (i) Khu bo tn bin
Quc gia; (iii) Khu d tr  tr sinh quy
khu bo tcnh. Lut Bo v n rt Bo v
 p khu bo t di sn t
a th gii, qu c
di
din hoa khu v n,
a nhing vt, thc vc
hm b  tuyt ch sinh quyn, sinh cnh, cnh
i vi qu
 bo tnh ct.
Lung sinh hc Quc h
2008 (s u lt
o tng sinh hc hic bo v s 
c  i din; (ii) bo v
sinh cnh t nh quan
 ng, 
c Danh mo v. Lu
dng sinh ho ti h 
rng, (ii) bit ng dng
u 34). Theo luo tn
Quc gia; (ii) khu bo to t
(iv) Khu bo v cnh quan. Lung thnh 
quanh, tio tn, gim nh 

cc t i vi khu bo tn.
c khi Lung sinh h Luc
bit Bo v n rng, Lut Thu snh nhm qun

13
u chnh mt long c th  ng vt,
thc vt rng, h ng thc vt bii
Lung sinh h cp mc tip nht n
m bo tng sinh h nht ca thut ng
ng sinh h



  sinh


u 3 khot ngung vt hay
thc vh vc, h ng, bit
ng   p cn c   ng sinh h  c
cng quc t n.
n ti 03 b Lu
n bo tng sinh ht Thu sn, Lut Bo v n
rng sinh hc. Theo Lun quy ph
lung hn quy ph
nhau v t v u l
ng hn quy pht
 t v ng
nh cu 83.3). Theo v hiu
khi Lung sinh h u khong
u khot Thu sn, Lut Bo v 

n rng, Lut Bo v ng n mo tng
sinh hc.
Hing qua Lung sinh ho tn.
c t n thng sinh h
ng c th  quu chnh bi
Lut Thu st Bo v n rng trong thi gian qua.
n Lu cp  
 cp ti mt quan tro tn

14
ng sinh hc  Vi hong quc gia v 
dng sinh hm 2020 thc hi
ng sinh h  c (gi
t   ho       nh s -TTg
a Th ).  th
bng th nht v bo tng sinh hc vi nhiu m
 
c hin K hoch 79.
1.2. Môi trƣờng và đa dạng sinh học
1.2.1. Môi trường và bảo vệ môi trường
ng th hin mi quan h ging x c
i vi t t sinh vt, m thm
 sng thii vi con
ng bao quanh gm c nh t i. Hin nay
 u t ni ti
cng.
Môi trường là nơi xảy ra một hiện tượng hoặc diễn ra một quá trình,
trong quan hệ với hiện tượng, quá trình ấy. Cũng có khái niệm cho rằng, môi
trường là toàn bộ, nói chung những điều kiện tự nhiên, xã hội, trong đó có
con người hay một sinh vật tồn tại và phát triển trong quan hệ với con người,

với sinh vật đấy. [40, tr639].
ng bao gm: Môi trường tự nhiên môi trường xã hội bao
a mt h th th
ng tn ti c 
mt tp h tht tp hng
ca mt h thn phi h th
Mp hp tt c u t t

15
i, ng tng
ng sng c m, sinh vt,
 chng ca m
bao gt chu kiu
ki ng c
th di
u 3, Lut Bo v ng ca Ving
bao gu t t t chnh
i sng, sn xut, s tn tn c  
vt.[20, tr1]
        ng t   

to, bao gm tt c  i tng tin
nghi trong cuc s
tin sn xun nghi sinh hot
t c  t i cn
thit cho s sinh sng, sn xut ct,
nh quan, quan h i

bao g t i trc tii cuc sng ca
 ng ca hng v

nnhng lm v
t 
nhn vnh, quy t
lt c nhn t
n. [38, tr6-7]


16
Bảo vệ môi trƣờng
Hong bo v ng gi ng trong
a, hn ch ng xi vng, ng
 c ng; khc phm, c hi thin
 dng ht kio
v ng sinh hc. [20, tr1]
Bo v ng ci nh
chng li mi s m nhm gi  u t
cng xc m
Bo v ng gi ch
p, ci thiu kim bn,
khc ph  u qu xu          
ng, s dng ht ki
c bo v lc gia v ng, thng
nht quo v ng trong c o v
m t chc thc hin vi
cu khoa h, ph bin kin thc khoa ht v bo
v ng. Lut Bo v o v 
nghip c    ch   ph   m bo v 
t v bo v    m
n, t t v bo v ng".
1.2.2. Đa dạng sinh học

1.2.2.1. Khái niệm đa dạng sinh học
ng sinh h   
trong t 
Thut ng ng sinh h
h            

17
ni        ng di truy   ng v mt di
truyn trong m t qun
 a cho thut ng 
dng sinh ha t chc FAO (T ch
p quc) cho rng sinh hng ca s sng
i mc, m i t hp, bao gng
ng h 
ng sinh hc (ti 
nhau gia t sng  tt c m 
c  v
phc h t ng 
dng sinh h hau trong ma
 
Theo trang web ng sinh h
s  ngun gen, v gi 
ng sinh h 3 m:
ng sinh hc  c t s
t, t vi khung vm.
2.  cp qun th ng sinh hc bao gm s t v gen gia
t v gen gin th s 
t gi ng trong mt qun th.
3. ng sinh hm c s t gi
 

sinh vt tn t t ci nhau.
 hiu rng sinh ht ng th hing
c sn thng di truyn git
c s tp hp phc tp c  ng

18
sinh hc th hin  ba cng di truyng v 
dng v h (
ng sinh hc sư
̣
phong phu
́
về gen , loài sinh vật và hệ sinh thái
trong tư
̣
nhiên. ng sinh h





 


 ng sinh ht
c t sinh sm c 
 

, thc phm
 ; 





 m cho cuc sng
thc va vn sng  hoang m
t  Nam Cng
 B n qung sinh hc
 nhng sinh v

 ng
chui thc , 












ng sinh hhệ sinh thái ng t
  

       n vi ngun li
ng sinh h


sư
̣
tô
̉
ng ho
̀
a
của tất cả các gien, các loài và các hệ sinh thái 

nh
s

 i. S ng v u kin st
mi
 



ng bii
y ra g












.
ng sinh h
gii do ng ca nhiu yu ti b
 u. N  t t cn
 i, s i vi hu ht
g mc nm  