Mở rộng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại chi nhánh NHNN& PTNT Th¨ng Long

Luận văn tốt nghiệp

Lời nói đầu
Trong xu thế phát triển chung của đất nớc và quá trình hội nhập với thế
giới, ngành ngân hàng đóng góp một vai trò hết sức to lớn. Để đáp ứng những
yêu cầu của nền kinh tế, ngân hàng đã từng bớc củng cố, cải tiến và phát triển
trong toàn bộ hệ thống.
Thanh toán không dùng tiền mặt qua ngân hàng là một dịch vụ phong
phú, đa dạng và liên tục phát triển, đáp ứng đợc một phần lớn yêu cầu của nền
kinh tế thị trờng linh hoạt và năng động. Thanh toán không dùng tiền mặt giúp
việc tập trung và phân phối vốn đợc nhanh chóng, an toàn và hiệu quả, góp phần
tích cực vào việc thúc đẩy nền kinh tế phát triển.Việc phát triển hệ thống thanh
toán qua ngân hàng không chỉ tạo tiền đề, nền tảng cho việc phát triển hoạt động
kinh doanh của ngân hàng mà còn giúp Nhà nớc quản lý vĩ mô một cách có hiệu
quả, đặc biệt là trong quá trình hội nhập kinh tế quốc tế.
Ngời viết hy vọng rằng qua việc nghiên cứu đề tài : Mở rộng hoạt động
thanh toán không dùng tiền mặt tại Chi nhánh NHNo & PTNT Thăng Long sẽ
cho một cái nhìn tổng quan về thực trạng của việc thanh toán không dùng tiền
mặt ở Chi nhánh NHNo & PTNT Thăng Long nói riêng và ở các ngân hàng th-
ơng mại nói chung hiện nay. Để từ đó phân tích nguyên nhân cũng nh đề ra giải
pháp mở rộng dịch vụ này.
Kết cấu của đề tài gồm 3 chơng:
- Chơng 1: Những vấn đề cơ bản về thanh toán không dùng tiền mặt.
- Chơng 2: Thực trạng hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt tại Chi
nhánh NHNo & PTNT Thăng Long.
- Chơng 3: Một số giải pháp nhằm mở rộng hoạt động thanh toán không
dùng tiền mặt tại Chi nhánh NHNo & PTNT Thăng Long.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

Đề tài hoàn thành với sự hớng dẫn tận tình của GS.TS Cao Cự Bội, cùng

các cán bộ tại Chi nhánh NHNo & PTNT Thăng Long trong suốt thời gian em
thực tập, làm luận văn tốt nghiệp. Em xin chân thành cảm ơn!
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

Chơng I: Những vấn đề cơ bản về thanh toán không
dùng tiền mặt
I.Khái niệm
Thanh toán không dùng tiền mặt là một hình thức thanh toán tiền, hàng
hóa dịch vụ của khách hàng thông qua vai trò trung gian của Ngân hàng bằng
cách trích từ tài khoản này chuyển trả vào tài khoản khác theo lệnh của chủ tài
khoản.
Nh vậy thanh toán không dùng tiền mặt là nghiệp vụ trung gian của Ngân
hàng. Ngân hàng chỉ thực hiện thanh toán khi có lệnh của chủ tài khoản, bao
gồm các tổ chức kinh tế, đơn vị cá nhân mở tài khoản tại Ngân hàng.
Thanh toán không dùng tiền mặt thông thờng gồm có 4 bên:
- Bên mua hàng hay nhận dịch vụ cung ứng.
- Ngân hàng phục vụ bên mua, tức là Ngân hàng nơi đơn vị mua mở tài
khoản giao dịch.
- Bên bán, tức là bên cung ứng hàng hóa và dịch vụ.
- Ngân hàng phục vụ bên bán, tức Ngân hàng nơi đơn vị bán mở tài
khoản giao dịch.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

II.Sự cần thiết khách quan và vai trò của thanh toán không dùng tiền mặt
trong nền kinh tế thị trờng
1. Sự cần thiết khách quan của thanh toán không dùng tiền mặt
Thanh toán không dùng tiền mặt là một bộ phận không thể thiếu đợc
trong nền kinh tế thị trờng. Đó là sự đòi hỏi khách quan của quá trình sản xuất và

lu thông hàng hóa.
Nền kinh tế hàng hóa càng phát triển, luôn đòi hỏi phải có những thay
đổi trong phơng tiện thanh toán, mua bán hàng hóa:
Từ việc trao đổi hàng hóa thông qua chính bản thân hàng hóa đó, rồi đến
vật ngang giá (những sản phẩm có tính phổ biến, dễ chấp nhận : đồng tiền kim
loại nh vàng , bạc). Khi nền sản xuất hàng hóa phát triển hơn nữa, thì việc sử
dụng tiền vàng có rất nhiều bất tiện (nặng, khó vận chuyển khi mua một khối l-
ợng hàng hóa lớn, Nhà nớc phải dự trữ một khối lợng vàng lớn). Do vậy tiền giấy
đã ra đời, rất tiện cho việc chia nhỏ, lu thông, cất giữ. Đây cũng là hình thức tiền
tệ hiện đang đợc sử dụng phổ biến trên thế giới, nó chính là tiền pháp định của
mỗi quốc gia.
Nhng khi nền kinh tế trên thế giới đã có những thay đổi lớn nh hiện nay,
cả thế giới nh một nền kinh tế khổng lồ, thống nhất, không giới hạn về danh giới
địa lý, trong đó mỗi quốc gia không thể tự tách mình ra khỏi. Sự gắn kết đó có
đợc là nhờ một hệ thống công nghệ thông tin hiện đại, cụ thể là mạng Internet
toàn cầu. Do vậy đòi hỏi phải có hình thức tiền tệ mới, thỏa mãn yêu cầu: gọn
nhẹ, bảo đảm, an toàn, dễ dàng trong thanh toán ở mọi lúc mọi nơi, mà lại sinh
lời. Đó chính là hình thức thanh toán kín bằng điện tử hay còn gọi bởi thuật
ngữ thanh toán không dùng tiền mặt.
Thanh toán không dùng tiền mặt sẽ làm giảm khối lợng tiền mặt có trong
lu thông, giảm chi phí trong các khâu in ấn, kiểm đếm, vận chuyển giảm đợc chi
phí lao động xã hội, đảm bảo cho các dòng vốn trong nền kinh tế xã hội đợc tập
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

trung và phân phối nhanh, đáp ứng có hiệu quả thanh toán trong nền kinh tế, từ
đó thúc đẩy sản xuất hàng hóa phát triển.
2. Vai trò của thanh toán không dùng tiền mặt
Thanh toán không dùng tiền mặt có vai trò to lớn trong nền kinh tế quốc
dân, đặc biệt là trong cơ chế thị trờng hiện nay:

- Thanh toán không dùng tiền mặt phục vụ cho quá trình tái sản xuất xã
hội, bởi tiền tệ vừa là khởi đầu và cũng vừa là kết thúc của một chu kỳ sản xuất.
- Thanh toán không dùng tiền mặt đợc đẩy mạnh sẽ tiết kiệm đợc chi phí
lu thông.
- Thanh toán không dùng tiền mặt tạo điều kiện cho ngân hàng quản lý
và kiểm tra đợc quá trình sản xuất và lu thông của nền kinh tế.
-Thanh toán không dùng tiền mặt tạo điều kiện cho ngân hàng và các tổ
chức tín dụng tập trung đợc nguồn vốn nhàn rỗi trong nền kinh tế.
2.1.Đối với Ngân hàng
Cung cấp dịch vụ thanh toán không dùng tiền mặt cho khách hàng và nền
kinh tế tạo điều kiện cho các ngân hàng tăng thu nhập từ thu phí dịch vụ. Từ đó
thay đổi cơ cấu thu nhập trong tổng thu nhập, nâng cao khả năng tài chính, khả
năng cạnh tranh và tạo sự phát triển bền vững.
Hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt mang lại hiệu quả kinh tế to
lớn cho các ngân hàng thơng mại, nhờ việc khai thác và sử dụng linh hoạt nguồn
vốn tiền gửi thanh toán của các tổ chức kinh tế và cá nhân trên tài khoản tiền gửi
thanh toán. Đồng thời kích thích các hoạt động dịch vụ ngân hàng liên quan phát
triển: dịch vụ thẻ, dịch vụ chuyển tiền điện tử, thanh toán trực tuyến. Đây cũng
chính là điều kiện để thu hút, hấp dẫn khách hàng quan hệ với ngân hàng.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

Thông qua hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt, ngân hàng nắm đ-
ợc những thông tin về tình hình thanh toán, hoạt động của khách hàng, là những
thông tin có ý nghĩa quan trọng đối với hoạt động tín dụng.
2.2.Đối với khách hàng
Than toán qua ngân hàng mang lại lợi ích to lớn cho khách hàng, nhờ
việc tăng nhanh tốc độ chu chuyển vốn, tiết kiệm đợc các chi phí phát sinh (chi
phí vận chuyển, chi phí kiểm đếm ) từ đó, giảm chi phí đầu vào, hạ giá thành
sản phẩm, nâng cao hiệu quả kinh doanh.

Sử dụng các hình thức thanh toán không dùng tiền mặt bảo đảm tiện lợi,
nhanh chóng, chính xác, an toàn, và bảo mật cho khách hàng. Đặc biệt trong giai
đoạn hiện nay khi mức độ ứng dụng công nghệ thông tin của các ngân hàng th-
ơng mại trong hoạt động thanh toán ngày càng cao. Cụ thể: Chỉ bằng một lệnh
của chủ tài khoản, một giao dịch có thể đợc thực hiện ngay không kể không gian
và địa điểm giao dịch nhờ công nghệ mạng, công nghệ chuyển tiền điện tử và
công nghệ online. Đây là tiện ích dịch vụ thanh toán nói chung và thanh toán
không dùng tiền mặt nói riêng trong ứng dụng công nghệ thông tin hiện nay.
Sự đa dạng hóa các sản phẩm, dịch vụ ngân hàng trong lĩnh vực thanh
toán (nhất là các loại thẻ ngân hàng), tạo điều kiện cho khách hàng có nhiều sự
lựa chọn trong việc sử dụng dịch vụ sao cho có lợi nhất: tiện ích và chi phí giao
dịch thấp.
Đối với khách hàng là doanh nghiệp, thanh toán không dùng tiền mặt sẽ
đẩy nhanh tốc độ thanh toán, tốc độ chu chuyển vốn và quá trình tái sản xuất
trong hoạt động kinh doanh, đảm bảo an toàn về vốn và tài sản, tránh đợc rủi ro.
2.3.Đối với nền kinh tế
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

Hiệu quả hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt mang tính vĩ mô, có
ý nghĩa kinh tế - xã hội cao:
- Tạo điều kiện cho các TCTD khai thác tốt chức năng trung gian thanh
toán của nền kinh tế, thực hiện quá trình chu chuyển tiền tệ cho nền kinh tế, khai
thác và sử dụng các nguồn vốn trong nền kinh tế.
- Tạo điều kiện cho quá trình sản xuất kinh doanh đợc tiến hành trôi
chảy, nhịp nhàng, thúc đẩy đồng vốn luân chuyển nhanh chóng, góp phần đẩy
nhanh tốc độ sản xuất, luân chuyển hàng hóa.
- Góp phần làm giảm lợng tiền mặt trong lu thông trên thị trờng, hạn chế
lạm phát, lu thông tiền tê, ổn định giá trị đồng tiền; tạo điều kiện cho Ngân hàng
Nhà nớc thực hiện tốt nhiệm vụ điều hòa lu thông tiền tệ, kiểm soát các giao dịch

thanh toán không dùng tiền mặt giữa các ngân hàng khác hệ thống, thờng xuyên
nắm đợc khối lợng chu chuyển tiền tệ không bằng tiền mặt, nâng cao hiệu lực thi
hành chính sách tiền tệ quốc gia.
III.Điều kiện thực hiện và nguyên tắc thanh toán
1. Điều kiện thực hiện
Các cá nhân và đơn vị muốn thực hiện thanh toán qua ngân hàng cần phải
có tài khoản tiền gửi tại ngân hàng.
Tài khoản tiền gửi có đủ số d để chi trả.
Chấp hành thể lệ thanh toán không dùng tiền mặt do Ngân hàng Nhà nớc
ban hành.
2.Nguyên tắc thanh toán
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

Theo Quyết định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nớc Việt Nam số
22/QĐ-NH1 ngày 21/02/1994 ban hành : Thể lệ thanh toán không dùng tiền
mặt thì việc thanh toán không dùng tiền mặt phải tuân theo các quy định chung
sau:
- Các doanh nghiệp, cơ quan, đoàn thể, đơn vị vũ trang, công dân Việt
Nam và ngời nớc ngoài hoạt động trên lãnh thổ Việt Nam đợc quyền lựa chọn
Ngân hàng để mở tài khoản giao dịch và thực hiện thanh toán.
- Việc mở tài khoản thanh toán tại Ngân hàng, Kho bạc Nhà nớc và thực
hiện thanh toán qua tài khoản đợc ghi bằng đồng Việt Nam. Trờng hợp mở tài
khoản và thanh toán bằng ngoại tệ phải thực hiện theo Quy chế quản lý ngoại hối
của Chính phủ Việt Nam ban hành.
- Để đảm bảo thực hiện thanh toán đầy đủ kịp thời, các chủ tài khoản
(bên trả tiền) phải có đủ tiền trên tài khoản. Mọi trờng hợp thanh toán vợt quá số
d tài khoản tiền gửi tại Ngân hàng, Kho bạc Nhà nớc là phạm pháp và bị xử lý
theo pháp luật.
- Ngân hàng, Kho bạc Nhà nớc có trách nhiệm:

+ Thực hiện các ủy nhiệm thanh toán của chủ tài khoản bảo đảm chính
xác, an toàn, thuận tiện, hàng; chi trả bằng tiền mặt hoặc chuyển khoản trong
phạm vi số d tiền gửi theo yêu cầu của chủ tài khoản.
+ Kiểm tra khả năng thanh toán của chủ tài khoản (bên trả tiền) trớc khi
thực hiện thanh toán và đợc quyền từ chối thanh toán nếu tài khoản không đủ
tiền, đồng thời không chịu trách nhiệm về những nội dung liên đới của hai bên
khách hàng.
+ Nếu do thiếu sót trong quá trình thanh toán gây thiệt hại cho khách
hàng thì Ngân hàng và Kho bạc Nhà nớc phải bồi thờng thiệt hại và tùy theo mức
độ vi phạm có thể xử lý theo pháp luật.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

- Ngân hàng, Kho bạc Nhà nớc chỉ cung cấp số liệu trên tài khoản khách
hàng cho các cơ quan ngoài ngành khi có văn bản của các cơ quan có thẩm
quyền theo quy định của pháp luật.
- Khi thực hiện các dịch vụ thanh toán cho khách hàng, Ngân hàng đợc
thu phí theo quy định của Thống đốc Ngân hàng Nhà nớc Việt Nam.
IV. Các nhân tố ảnh hởng tới hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt
Hoạt động thanh toán không dùng tiền mặt của Ngân hàng chịu tác động
của nhiều nhân tố: Kinh tế, tập quán khách hàng, công nghệ thông tin việc
nghiên cứu các nhân tố này sẽ giúp Ngân hàng đa ra đợc các giải pháp thích hợp
để mở rộng hoạt động thanh toán của mình:
1.Môi tròng kinh tế
Môi trờng kinh tế bao gồm các yếu tố: Mức độ tiền tệ hoá, thu nhập bình
quân đầu ngời, tốc độ tăng trởng GDP, lạm phát thể hiện trình độ phát triển của
nền kinh tế. Sự phát triển và ổn định của các nhân tố này là điều kiện thuận lợi để
phát huy các chức năng thanh toán của ngân hàng đồng thời tác động mạnh mẽ
đến nhu cầu và cách thức sử dụng sản phẩm dịch vụ ngân hàng của khách hàng.
Khi nền kinh tế trong nớc đang trong giai đoạn tăng trởng, các biến số vĩ mô đều

có dấu hiệu tốt, tình hình hoạt động sản xuất kinh doanh phát triển sẽ là cơ hội
tốt trong việc đẩy mạnh các hoạt động thanh toán qua ngân hàng.Bởi khi đó sản
xuất hàng hoá phát triển mạnh, nhu cầu trao đổi mở rộng, quá trình mua bán diễn
ra thờng xuyên hơn, chi tiêu thực tế của dân c tăng nhanh đòi hỏi công tác
TTKDTM phải phát triển kịp thời, thích ứng với sự phát triển của nền kinh tế.
Trong điều kiện môi tròng kinh tế cạnh tranh ngày càng gay gắt, các
ngân hàng phải tập trung củng cố năng lực cạnh tranh của mình và phải bắt đầu
nghiên cứu kỹ kỡng các đối thủ, cũng nh các khách hàng của họ. Đó chính là
điều kiện thuận lợi để phát triển hoạt động TTKDTM. Khi đó nhu cầu của khách
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

hàng đợc thoả mãn ở mức cao nhất đồng thời mang lại hiệu quả kinh tế cho ngân
hàng.
2.Môi tròng văn hoá-xã hội
Môi trờng văn hoá-xã hội đợc hình thành từ những tổ chức và những
nguồn lực khác nhau có ảnh hởng cơ bản đến giá trị của xã hội nh cách nhận
thức, trình độ dân trí, trình độ văn hoá, lối sống, thói quen sử dụng và cất trữ tiền
tệ và sự hiểu biết của dân chúng về hoạt động thanh toán qua ngân hàng. Trình
độ văn hoá-xã hội cao sẽ giúp hoạt động thanh toán qua ngân hàng phát triển
mạnh và ngợc lại.
Sự phát triển của hệ thống thanh toán bắt nguồn từ các giao dịch thơng
mại mang tính xã hội và dựa trên các quy ớc, tập quán, thói quen trong mua bán,
thanh toán. Một xã hội, ngời dân có thói quen tiêu tiền mặt, việc phát triển các
hình thức thanh toán không dùng tiền mặt của ngân hàng sẽ gặp nhiều khó khăn.
3.Phát triển khoa học kỹ thuật và công nghệ thanh toán
Trong những năm gần đây, sự phát triển của công nghệ thông tin đã tạo
ra một bớc đột phá trong lĩnh vực thanh toán, tác động mạnh mẽ tới sự phát triển
của hệ thống thanh toán qua ngân hàng. Không ai có thể phủ nhận đóng góp của
nền khoa học kỹ thuật đối với các lĩnh vực đời sống nói chung và lĩnh vực thanh

toán của Ngân hàng nói riêng. Hầu nh các Ngân hàng thơng mại hiện nay đều có
thể đáp ứng một cách nhanh chóng và chính xác nhu cầu thanh toán của khách
hàng thông qua mạng điện tử Internet toàn cầu.
Kỹ thuật công nghệ là sức mạnh mãnh liệt nhất của hoạt động kinh
doanh ngân hàng. Nó đã đem đến những điều kì diệu của nghiệp vụ thanh toán
nh chuyển tiền nhanh, máy gửi, rút tiền tự động ATM, thanh toán tự động, card
điện tử, ngân hàng tự động, ngân hàng Internet Việc thay thế các chứng từ giấy
bằng các chứng từ điện tử đã mang lại những cải biến rõ rệt về thời gian thanh
toán, khối lợng thanh toán và chất lợng thanh toán. Quá trình thanh toán đợc đảm
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

bảo an toàn, chính xác, nhanh chóng kịp thời sẽ khiến dân c và các tổ chức kinh
tế tích cực tham gia hoạt động thanh toán qua ngân hàng.
4. Tổ chức mạng lới cung cấp dịch vụ thanh toán
Nếu các ngân hàng, tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán có mạng lới
rộng khắp cả nớc sẽ tạo ra những điều kiện thuận lợi cho các doanh nghiệp, tổ
chức và cá nhân đến giao dịch thanh toán. Nói cách khác, với mạng lới chân rết
càng rộng Ngân hàng thơng mại sẽ thực hiện chức năng trung gian thanh toán
của mình một cách dễ dàng và chính xác hơn. Đồng thời với chính sách đa dạng
hoá sản phẩm sẽ giúp ngân hàng đạt đợc mục tiêu an toàn, sinh lợi. Khách hàng
đợc cung cấp nhiều sản phẩm dịch vụ tiện ích sẽ tích cực tham gia sử dụng
TTKDTM.
Kinh doanh các dịch vụ mới với mạng lới rộng khắp sẽ tăng thu nhập cho
các ngân hàng từ việc thu phí dịch vụ. Trên cơ sở đó ngân hàng có thể giảm phí
suất thanh toán, tạo điều kiện cạnh tranh và do vậy khuyến khích hoạt động
TTKDTM phát triển mạnh mẽ.
5. Cơ sở pháp lý đảm bảo cho hoạt động thanh toán
Kinh doanh ngân hàng là một trong những ngành kinh tế chịu sự giám sát
chặt chẽ của luật pháp và các cơ quan chức năng của Chính phủ. Cơ sở pháp lý

cho hệ thống thanh toán là nền tảng đảm bảo cho các chủ thể thanh toán yên tâm
và tham gia tích cực vào quá trình thanh toán vì quyền lợi của họ đợc pháp luật
bảo vệ.
Việc hoàn thiện bổ sung hệ thống văn bản pháp quy về công tác
TTKDTM ngày càng phù hợp với thực tế hoạt động kinh doanh ngân hàng trong
điều kiện kinh tế thị trờng sẽ đảm bảo hơn về quyền lợi của khách hàng. Những
quy định về thủ tục thanh toán đợc đơn giản hơn, dễ hiểu, dễ sử dụng, theo thông
lệ quốc tế sẽ đẩy nhanh tốc độ thanh toán và thu hút đợc nhiều khách hàng tham
gia.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

Hệ thống các văn bản về TTKDTM quy định về quyền hạn và trách
nhiệm của các bên tham gia vào quá trình thanh toán; giám sát và xử lý rủi ro,
tranh chấp trong thanh toán; các văn bản về quản lý cung cấp các thông tin thanh
toán cũng nh các vấn đề có liên quan làm cho khách hàng có tham gia vào quá
trình thanh toán yên tâm và gắn bó hơn với ngân hàng.
V.Các thể thức thanh toán không dùng tiền mặt
Hiện nay, các đơn vị, cá nhân thanh toán qua Ngân hàng hoặc Kho bạc
Nhà nớc đợc áp dụng các thể thức sau:
1. Thanh toán bằng Séc (Cheque) thanh toán
1.1.Khái niệm
Theo Hội đồng dự trữ liên bang của Hoa Kỳ: Séc là một hối phiếu hoặc
một lệnh ký phát cho ngân hàng hay một nhà ngân hàng có mục đích rút một số
tiền gửi để chi trả cho một ngời có tên trên đó hoặc theo lệnh của ngời này hoặc
cho ngời cầm phiếu và trả ngay khi yêu cầu (Jerry M. Rosenberg Dictionary
of Banking 1993, tr.60).
Theo Nghị định của Chính phủ số 159/CP ngày 09 tháng 05 năm 1996
ban hành quy chế phát hành séc và sử dụng séc : Séc là phơng tiện thanh toán
do ngời ký phát lập, dới hình thức chứng từ theo mẫu in sẵn, ra lệnh cho ngời

thanh toán (ngân hàng, ngời cung ứng dịch vụ thanh toán) trả một số tiền nhất
định cho ngời thụ hởng hoặc trả theo lệnh của ngời thụ hởng.
Séc là công cụ thanh toán ra đời khá sớm và đợc sử dụng khá phổ
biến, đợc dùng cho cá nhân. Séc thông thờng đợc áp dụng theo nguyên tắc
ghi nợ trớc, ghi có sau. Theo quy định, đơn vị phát hành séc chỉ đợc phép
phát hành séc trong phạm vi số d tiền gửi của mình. Phải chấp hành các thủ
tục quy định về séc, chịu phạt khi phát hành quá số d.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

1.2.Các loại séc thông dụng
1.2.1.Phân loại theo tính chất chuyển nhợng
Séc vô danh hay séc ngời cầm ( Cheque to Bearer ):
Là loại séc không ghi tên ngời đợc hởng lợi, mà chỉ ghi là trả cho ngời
cầm séc . Do vậy bất cứ ai cầm séc này cũng có thể nhận đợc số tiền trên tờ séc
ở Ngân hàng. Loại séc này đợc tự do chuyển nhợng cho ngời khác bằng hình
thức trao tay.
Séc đích danh ( Norminal cheque ):
Là séc ghi rõ tên ngời đợc hởng lợi. Để chi trả riêng cho ngời thụ hởng,
ngân hàng không trả cho ai khác ngoài ngời thụ hởng.
1.2.2.Phân loại theo thời gian luân chuyển chứng từ
Séc chuyển khoản hay séc tài khoản ngời thụ hởng (Account Payee cheque):
Là séc mà ngời ký phát hoặc ngời cầm séc không muốn Ngân hàng trả
tiền mặt mà muốn trả vào tài khoản ngời thụ hởng bằng cách viết ngang qua mặt
tờ séc những chữ Trả vào tài khoản hoặc những chữ có nội dung tơng tự nh
Tài khoản ngời thụ hởng mà thôi . Séc chuyển khoản không thể chuyển nhợng.
Điều kiện: Ngời bán không tin tởng ngời mua về phơng diện thanh toán.
Phạm vi thanh toán:
- Thanh toán cùng một NHTM (Bên chi trả và thụ hởng cùng mở tài
khoản tại một NHTM).

- Thanh toán khác NHTM có tham gia thanh toán bù trừ.
Quy trình thanh toán của Séc chuyển khoản:
- Trờng hợp 1: Các khách hàng cùng mở tài khoản tại một NHTM
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

(1) Bên thụ hởng giao hàng hoá, dịch vụ cho bên chi trả.
(2) Bên chi trả ký séc và giao cho bên thụ hởng.
(3) Bên thụ hởng nộp séc và 3 liên bản kê vào NHTM.
(4) NHTM hạch toán Có vào tài khoản của bên thụ hởng và báo Có
cho họ.
- Trờng hợp 2: Các khách hàng mở tài khoản tại 2 NTHM cùng tham gia thanh
toán bù trừ
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Bên thụ hưởng séc Bên chi trả
(ký phát séc)
NHTM nơi hai bên
cùng mở tài khoản
(1)
(2)
(4)(3)
Bên thụ hưởng séc Bên chi trả
(ký phát séc)
NHTM phục vụ
bên thụ hưởng
NHTM phục vụ
bên chi trả
(1)
(2)
(6)

(4)
(5)
(3)
Luận văn tốt nghiệp

(1) Bên thụ hởng giao hàng hoá, dịch vụ cho bên chi trả.
(2) Bên chi trả ký séc và giao cho bên thụ hởng.
(3) Bên thụ hởng nộp séc và 3 liên bản kê nộp séc vào NHTM.
(4) NHTM phục vụ bên thụ hởng chuyển tờ séc cùng 1 liên bản kê nộp
séc sang NHTM phục vụ bên chi trả trong phiên thanh toán bù trừ.
(5) NHTM phục vụ bên chi trả hạch toán Nợ vào tài khoản bên chi trả
và gửi một liên bản kê thanh toán bù trừ sang NHTM phục vụ bên thụ
hởng trong phiên thanh toán bù trừ.
(6) NHTM phục vụ bên thụ hởng hạch toán Có vào tài khoản bên thụ h-
ởng và báo Có cho họ.
Séc bảo chi hay séc chứng thực (Certified cheque):
Séc bảo chi là séc đợc tổ chức cung ứng dịch vụ thanh toán xác nhận khả
năng thanh toán trớc khi ngời chi trả trao séc cho ngời thụ hởng để nhận hàng
hoá, dịch vụ. Ngời phát hành séc phải lu trớc số tiền ghi trên tờ séc vào một tài
khoản riêng để ngân hàng làm thủ tục bảo chi trớc khi giao séc cho khách hàng.
Ngân hàng chẳng những chứng thực ngời ký phát có đủ tiền ở tài khoản
chi trả séc mà còn có trách nhiệm phong tỏa số tiền đó cho ngời thụ hởng trong
thời gian luật định tùy theo luật pháp của mỗi nớc.
Điều kiện: ở đây ngời bán cũng không tin tởng ngời mua về phơng diện
thanh toán.
Phạm vi áp dụng:
- Thanh toán trong cùng một NHTM.
- Thanh toán khác NHTM có tham gia thanh toán bù trừ (thuộc cùng địa
bàn).
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên

Luận văn tốt nghiệp

- Thanh toán khác NHTM cùng hệ thống, nhng không tham gia thanh
toán bù trừ (không cùng thuộc địa bàn).
Quy trình thanh toán của séc Bảo chi:
- Trờng hợp 1: Khách hàng cùng mở tài khoản tại cùng NHTM
(1) Bên thụ hởng giao hàng hoá, dịch vụ cho bên chi trả.
(2) Bên chi trả ký séc và giao cho bên thụ hởng.
(3) Bên thụ hởng nộp séc Bảo chi cùng 3 liên bản kê nộp séc vào NHTM.
(4) NHTM hạch toán Có trên tài khoản bên thụ hởng và báo Có cho họ.
- Trờng hợp 2: Các khách hàng mở tài khoản tại 2 NTHM cùng tham gia thanh
toán bù trừ
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Bên thụ hưởng séc Bên chi trả
(ký phát séc)
NHTM nơi 2 bên
mở tài khoản
(1)
(2)
(3) (4)
Luận văn tốt nghiệp

(1), (2), (3) giống nh Trờng hợp 1.
(4) NHTM phục vụ bên thụ hởng hạch toán Có trên tài khoản bên thụ
hởng và báo Có cho họ.
Đồng thời lập 3 liên bản kê thanh toán bù trừ và gửi 1 liên cùng séc
Bảo chi cho NHTM phục vụ bên chi trả trong phiên thanh toán bù trừ.
- Trờng hợp 3: Các khách hàng mở tài khoản tại 2 NHTM cùng hệ thống, nhng
không tham gia thanh toán bù trừ
Tơng tự nh trờng hợp 2 nhng ở bớc (4b) thay vì lập bản kê thanh toán bù

trừ, NHTM phục vụ bên thụ hởng lập giấy báo liên hàng.
Sổ séc định mức:
Sổ séc định mức là sổ séc có ấn định một số tiền nhất định cho việc phát
hành séc, đợc áp dụng theo yêu cầu của khách hàng hoặc theo quy định của ngân
hàng.
Về phạm vi: sổ séc định mức đợc sử dụng thanh toán giữa các khách
hàng cùng chi nhánh hoặc khác chi nhánh nhng cùng hệ thống ngân hàng hay
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Bên thụ hưởng séc Bên chi trả
(ký phát séc)
NHTM phục vụ
bên thụ hưởng
NHTM phục vụ
bên chi trả
(1)
(2)
(4a)
(4b)
(3)
Luận văn tốt nghiệp

không cùng hệ thống, nhng có tham gia thanh toán bù trừ trên địa bàn tỉnh, thành
phố. Muốn sử dụng sổ séc định mức, khách hàng phải lu ký tiền vào một tài
khoản riêng tại ngân hàng, tiền lu ký không đợc hởng lãi.
Về thời hạn: sổ séc định mức có thời hạn hiệu lực tối đa là 30 ngày kể từ
ngày mở. Thời hạn hiệu lực của từng tờ séc phụ thuộc vào thời hạn chung của sổ
séc. Khi thanh toán séc, ngời phát hành phải xuất trình sổ séc để ngời thụ hởng
kiểm tra số d của sổ séc. Nếu tờ séc định mức quá số d khi nộp vào ngân hàng,
thì ngời phát hành séc bị phạt nh trờng hợp quá số d của séc chuyển khoản.
Về nguyên tắc thanh toán, séc định mức khi nộp vào ngân hàng, sẽ đợc

ghi có ngay cho ngời thụ hởng sau đó ghi nợ tài khoản tiền lu ký sổ séc định
mức. Nội dung thanh toán séc định mức đợc mô tả nh mô hình của séc bảo chi.
Séc du khách ( Travelers cheque ):
Là séc do một ngân hàng phát hành bán cho du khách mua khi ra nớc
ngoài mang theo để chi dùng thay cho ngoại tệ. Khi mua séc du khách tại ngân
hàng ký phát, du khách phải ký tên của mình trên tất cả các tờ séc có in sẵn số
tiền để khi ra nớc ngoài, muốn lãnh tiền mặt tại ngân hàng đã liên lạc với ngân
hàng ký phát trong nớc, du khách phải ký tên trên séc một lần nữa trớc mặt nhân
viên ngân hàng. Nhân viên này chi trả tiền khi thấy hai chữ ký giống nhau.
2. Thanh toán bằng ủy nhiệm chi chuyển tiền
2.1.Thanh toán bằng ủy nhiệm chi
Uỷ nhiệm chi là lệnh chi tiền đợc chủ tài khoản lập theo mẫu của ngân
hàng ấn hành, yêu cầu ngân hàng trích tài khoản của mình để chi trả cho bên thụ
hởng.
Uỷ nhiệm chi đợc sử dụng để thanh toán hàng hoá, dịch vụ hoặc chuyển
tiền.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

Điều kiện: Ngời bán hoàn toàn tín nhiệm ngời mua về phơng diện thanh
toán, và cho phép ngời mua khi nhận hàng rồi mới thanh toán, sự tin tởng đợc thể
hiện ở cả số tiền và thời hạn thanh toán.
Trong vòng một ngày làm việc, ngân hàng phục vụ đơn vị trả tiền phải
hoàn tất lệnh chi đó hoặc từ chối thực hiện nếu tài khoản của đơn vị không đủ
tiền hoặc lệnh chi lập không hợp lệ. Ngân hàng phục vụ đơn vị hởng phải ghi có
ngay vào tài khoản và báo cho đơn vị biết sau khi nhận đợc chứng từ hợp lệ.
Phạm vi:
- Thanh toán trong cùng một NHTM.
- Thanh toán khác NHTM có tham gia thanh toán bù trừ (thuộc cùng địa
bàn).

- Thanh toán khác NHTM cùng hệ thống, nhng không tham gia thanh
toán bù trừ (không cùng thuộc địa bàn).
- Thanh toán khác NHTM khác hệ thống, không tham gia thanh toán bù
trừ (không cùng thuộc địa bàn).
Quy trình thanh toán của Uỷ nhiệm chi:
- Trờng hợp 1: Các khách hàng có tài khoản tại cùng một NHTM
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Luận văn tốt nghiệp

(1) Bên bán giao hàng hoá, dịch vụ cho bên mua.
(2) Bên mua nộp 4 liên Uỷ nhiệm chi vào NHTM.
(3) NHTM hạch toán Nợ trên tài khoản bên mua và báo Nợ cho họ.
(4) NHTM hạch toán Có trên tài khoản bên bán và báo Có cho họ.
- Trờng hợp 2: Các khách hàng có tài khoản tại 2 NHTM có tham gia thanh toán
bù trừ
(1), (2), (3): giống nh Trờng hợp 1.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Bên mua Bên bán
NHTM nơi 2 bên
mở tài khoản
(1)
(2) (3) (4)
Bên mua Bên bán
NHTM phục vụ
bên mua
NHTM phục vụ
bên bán
(1)
(3)
(4)

(2) (5)
Luận văn tốt nghiệp

(4) NHTM phục vụ bên mua lập 3 liên bản kê thanh toán bù trừ và gửi
cho NHTM phục vụ bên bán 2 liên Uỷ nhiệm chi cùng 1 liên bản kê thanh toán
bù trừ trong phiên thanh toán bù trừ.
(5) NHTM phục vụ bên bán hạch toán Có trên tài khoản bên bán và
báo Có cho họ.
- Trờng hợp 3: Các khách hàng có tài khoản tại 2 NHTM cùng hệ thống, nhng
không tham gia thanh toán bù trừ:
(1), (2), (3) và (5) giống nh trờng hợp 2.
(4) NHTM phục vụ bên mua lập lệnh thanh toán liên hàng gửi sang
NHTM phục vụ bên bán.
- Trờng hợp 4: Các khách hàng có tài khoản tại 2 NHTM không cùng hệ thống và
không tham gia thanh toán bù trừ
Các NHTM có thể thanh toán qua tài khoản gửi tại NHNN.
2.2.Thanh toán bằng séc chuyển tiền
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Bên mua Bên bán
NHTM phục vụ
bên mua
NHTM phục vụ
bên bán
(1)
(3)
(4)
(2) (5)
Luận văn tốt nghiệp

Séc chuyển tiền là loại séc do ngân hàng phát hành theo yêu cầu của

khách hàng dùng để chuyển tiền giữa các địa phơng, trong đó ngời đại diện đứng
tên trên tờ séc trực tiếp cầm và chuyển séc.
Thời hạn hiệu lực của séc chuyển tiền là 30 ngày (kể từ ngày phát hành
séc đến ngày nộp séc vào ngân hàng thanh toán).
Phạm vi áp dụng:
- Thanh toán khác NHTM cùng hệ thống, nhng không tham gia thanh
toán bù trừ (không cùng thuộc địa bàn).
- Thanh toán khác NHTM khác hệ thống, không tham gia thanh toán bù
trừ (không cùng thuộc địa bàn). Trên thực tế trờng hợp này không áp dụng.
Séc chuyển tiền thủ tục gọn nhẹ, đảm bảo an toàn cho bên mua và bên
bán.
Nội dung thanh toán của séc chuyển tiền:
- Thủ tục phát hành séc: NHTM phát hành không nhất thiết phải là nơi
đơn vị mua mở tài khoản.
(1) Đơn vị mua nộp giấy yêu cầu sử dụng séc chuyển tiền cùng Uỷ nhiệm chi
hoặc tiền mặt vào NHTM.
(2) NHTM hạch toán vào tài khoản thích hợp và phát hành séc chuyển tiền (trên
séc phải có chữ ký của ngời đại diện).
- Quy trình thanh toán:
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Đơn vị mua
(Người đại diện)
NHTM phát
hành
(2)
(1)
Luận văn tốt nghiệp

(1) Đơn vị mua giao séc chuyển tiền cho ngời đại diện của đơn vị mua.
(2) Ngời đại diện nộp séc chuyển tiền vào NHTM thanh toán.

(3) NHTM thanh toán lập lệnh chuyển tiền (chuyển Nợ) cho NHTM phát hành.
3. Thanh toán bằng ủy nhiệm thu
Uỷ nhiệm thu là giấy đòi tiền do ngời thụ hởng lập gửi ngân hàng để uỷ
nhiệm cho ngân hàng thu hộ tiền hàng hoá.
Tức là ngân hàng thu hộ những khoản tiền hàng hoá đã bàn giao hoặc
dịch vụ đã cung ứng mà hai bên mua bán thống nhất thỏa thuận dùng hình thức
thanh toán này với những điều kiện thanh toán cụ thể đã ghi trong hợp đồng kinh
tế hoặc đơn đặt hàng và đã đợc bên mua ký xác nhận trên phơng thức thanh toán
nh hóa đơn, vận đơn... Bên mua phải thông báo bằng văn bản cho ngân hàng
phục vụ mình biết về thỏa thuận dùng hình thức thanh toán ủy nhiệm thu của đơn
vị mình.
Về phía bên bán, sau khi đã giao hàng hoặc hoàn tất việc cung ứng dịch
vụ, bên bán lập ủy nhiệm thu theo mẫu của ngân hàng, kèm theo hóa đơn, vận
đơn gửi ngân hàng phục vụ mình, để yêu cầu thu hộ tiền. Để cho việc thu tiền
hàng hoặc dịch vụ đợc nhanh chóng, bên bán có thể ghi rõ trên giấy ủy nhiệm
thu yêu cầu ngân hàng bên mua chuyển tiền bằng điện và chịu chi phí điện báo.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Người đại diện Đơn vị mua
NHTM thanh
toán
NHTM phát
hành
(1)
(3)
(2)
Luận văn tốt nghiệp

Khi nhận đợc giấy ủy nhiệm thu, trong vòng một ngày làm việc, ngân
hàng bên mua trích tài khoản của bên mua trả ngay cho bên bán để hoàn tất việc
thanh toán. Nếu tài khoản bên mua không có tiền chi trả thì bên mua bị phạt

chậm trả, số tiền bị phạt chậm trả bằng số tiền phải trả nhân lãi suất nợ quá hạn
của loại cho vay ngắn hạn, nhân với số ngày chậm trả.
Điều kiện: Bên mua và bên bán đã hoàn toàn tin tởng nhau về phơng diện
thanh toán.
Phạm vi thanh toán Uỷ nhiệm thu: giống nh Uỷ nhiệm chi.
Quy trình thanh toán của Uỷ nhiệm thu:
- Trờng hợp 1: Các khách hàng có tài khoản tại cùng một NHTM
(1) Bên bán giao hàng hoá, dịch vụ cho bên mua.
(2) Bên bán lập 4 liên Uỷ nhiệm thu kèm hoá đơn bán hàng nộp vào NHTM.
(3) NHTM hạch toán Nợ trên tài khoản của bên mua và báo Nợ cho họ.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Bên bán Bên mua
NHTM nơi 2 bên
mở tài khoản
(1)
(2) (4) (3)
Luận văn tốt nghiệp

(4) NHTM hạch toán Có trên tài khoản của bên bán và báo Có cho họ.
- Trờng hợp 2: Các khách hàng có tài khoản tại 2 NHTM có tham gia thanh toán
bù trừ
(1) Bên bán giao hàng hoá, dịch vụ cho bên mua.
(2) Bên bán lập 4 liên Uỷ nhiệm thu kèm hoá đơn vào NHTM phục vụ mình.
(3) NHTM phục vụ bên bán gửi 3 liên Uỷ nhiệm thu sang NHTM phục vụ bên
mua.
(4) NHTM phục vụ bên mua hạch toán Nợ trên tài khoản bên mua và báo Nợ
cho họ.
(5) NHTM phục vụ bên mua lập 3 liên bảng kê thanh toán bù trừ, đồng thời gửi 1
liên bảng kê kèm 2 lien Uỷ nhiệm thu sang NHTM phục vụ bên bán trong phiên
thanh toán bù trừ.

(6) NHTM phục vụ bên bán hạch toán Có trên tài khoản bên bán và báo Có
cho họ.
- Trờng hợp 3: Các khách hàng mở tài khoản tại 2 NHTM cùng hệ thống, nhng
không tham gia thanh toán bù trừ: thì quy trình hạch toán tơng tự nh trên, chỉ
khác NHTM phục vụ ngời mua lập giấy báo liên hàng và chuyển 1 giấy báo liên
hàng kèm 1 liên Uỷ nhiệm thu sang NHTM phục vụ ngời bán.
Sinh viên: Lơng Thị Hồng Liên
Bên bán Bên mua
NHTM phục vụ
bên bán
NHTM phục vụ
bên mua
(1)
(6)
(3)
(2) (4)
(5)