Hoạt động giải thích hiến pháp, luật, pháp lệnh trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta hiện nay

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT



ĐỖ TIẾN DŨNG




HOẠT ĐỘNG GIẢI THÍCH HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH
TRONG GIAI ĐOẠN XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC
PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở NƯỚC TA HIỆN NAY






LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC

HÀ NỘI – 2006



ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
KHOA LUẬT


ĐỖ TIẾN DŨNG



HOẠT ĐỘNG GIẢI THÍCH HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH
TRONG GIAI ĐOẠN XÂY DỰNG NHÀ NƯỚC
PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở NƯỚC TA HIỆN NAY


CHUYÊN NGÀNH : Lý luận và lịch sử Nhà nước và Pháp luật
MÃ SỐ : 60 38 01


LUẬN VĂN THẠC SĨ LUẬT HỌC



NGƯỜI HƯỚNG DẪN KHOA HỌC: TS. HOÀNG VĂN TÚ

HÀ NỘI – 2006


MỤC LỤC

MỞ ĐẦU
1
Chƣơng 1. CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG GIẢI THÍCH HIẾN
PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH TRONG GIAI ĐOẠN XÂY
DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI CHỦ NGHĨA Ở
NƢỚC TA HIỆN NAY
6
1.1. KHÁI NIỆM, VỊ TRÍ, VAI TRÒ CỦA HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH
6
1.1.1. Hiến pháp, luật, pháp lệnh - các hình thức thể hiện của văn
bản quy phạm pháp luật Việt Nam
6
1.1.2. Vị trí, vai trò của Hiến pháp, luật, pháp lệnh
10
1.2. KHÁI NIỆM, VỊ TRÍ, VAI TRÒ VÀ CỦA HOẠT ĐỘNG GIẢI THÍCH
HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH
16
1.2.1. Khái niệm giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh
16
1.2.2. Các nội dung của hoạt động giải thích Hiến pháp, luật, pháp
lệnh
25
Chƣơng 2. THỰC TRẠNG CỦA HOẠT ĐỘNG GIẢI THÍCH HIẾN PHÁP,
LUẬT, PHÁP LỆNH Ở NƢỚC TA
46

2.1. QUY ĐỊNH CỦA PHÁP LUẬT NƢỚC TA VỀ HOẠT ĐỘNG GIẢI
THÍCH HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH
46
2.1.1. Giai đoạn từ 1945 đến 1958
46
2.1.2. Giai đoạn từ 1959 đến 1979
49
2.1.3. Giai đoạn từ 1980 đến 1991
53
2.1.4. Giai đoạn từ 1992 đến nay
55
2.2. ĐÁNH GIÁ THỰC TRẠNG CỦA HOẠT ĐỘNG GIẢI THÍCH HIẾN
PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH Ở NƢỚC TA HIỆN NAY
68
2.2.1. Những kết quả đã đạt đƣợc
68
2.2.2. Những tồn tại và nguyên nhân
70
Chƣơng 3. MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN THIỆN HOẠT ĐỘNG GIẢI
THÍCH HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH TRONG GIAI
ĐOẠN XÂY DỰNG NHÀ NƢỚC PHÁP QUYỀN XÃ HỘI
CHỦ NGHĨA Ở NƢỚC TA HIỆN NAY
73


3.1. TÍNH TẤT YÊU KHÁCH QUAN VÀ MỘT SỐ QUAN ĐIỂM HOÀN
THIỆN HOẠT ĐỘNG GIẢI THÍCH HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH
73
3.1.1. Tính tất yếu khách quan của việc hoàn thiện hoạt động giải
thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh

73
3.1.2. Một số quan điểm hoàn thiện hoạt động giải thích Hiến
pháp, luật, pháp lệnh
79
3.2. PHƢƠNG HƢỚNG HOÀN THIỆN VÀ MỘT SỐ GIẢI PHÁP HOÀN
THIỆN HOẠT ĐỘNG GIẢI THÍCH HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH
80
3.2.1. Hoàn thiện phải trên cơ sở các nguyên tắc chung của quá
trình đổi mới
81
3.2.2. Hoàn thiện phải gắn liền với tính chất, yêu cầu, mục đích
của hoạt động giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh
82
3.2.3. Một số giải pháp hoàn thiện
84
KẾT LUẬN
98


1
Mở đầu
1. Sự cần thiết của luận văn
T  

có


  
              
[21,tr.186].



thể chế hoá đường
lối, chủ trương của Đảng thành pháp luật, chính sách cụ thể[11]

Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì
nhân dân. Tất cả quyền lực nhà nước thuộc về nhân dân 
1992). Nhà nước quản lý xã hội bằng pháp luật, không ngừng tăng cường pháp
chế xã hội chủ nghĩa[4]. , 
 [64]. 

, 



















 , 
 , 
 

, 















 [37].



 
[17, tr.48,132]

 [15, tr.131]



[63, tr.78]

2






 

Một trong các nguyên nhân của hiện tượng này là vì hoạt động
giải thích pháp luật nói chung và hoạt động giải thích Hiến pháp, luật, pháp
lệnh nói riêng chưa được trao cho cơ quan phù hợp và chưa có các quy định rõ
ràng[45, tr.217].
[39]
[33][47, tr.347].
Gnói


nghiêm ch  [20, tr.283]       


[39] và 
[25, tr.471].
 
Hoạt động giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh
trong giai đoạn xây dựng nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa ở nước ta
hiện nay” cho 
2. Tình hình nghiên cứu của luận văn



. N 
UBTVQH
(sau đây viết tắt là UBTVQH)         
  
. ,  

3
. Có
t


Thẩm quyền của UBTVQH về giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh, Về
quyền lập pháp của Quốc hội  
 và  Bàn về UBTVQHSự chuyển biến chức năng
của Nghị việnSự hạn chế của quyền lực Nhà nướcthể chế tư pháp trong
nhà nước pháp quyềnPGS.TS p c
 , và  Giải thích
luật ở các nước theo hệ thống thông luật 
 ,  Thẩm quyền của các cơ quan bảo hiến ở các
nước  ;

Thể chế tư pháp trong nhà nước pháp quyền
Cơ chế bảo hiến

Quy trình, thủ tục trong hoạt động của Quốc hội
Góp phần nghiên cứu Hiến pháp và nhà nước pháp
quyền
*  

Đổi mới và hoàn thiện
quy trình lập pháp của Quốc hội và ban hành pháp lệnh của UBTVQH
- 98 - 
Cơ sở lý luận và thực tiễn của thẩm quyền giải thích Hiến pháp, luật, pháp
lệnh của UBTVQH-98-

.
  

 và 
.

4
3. Mục đích và nhiệm vụ của luận văn
       

,


-  có liên quan; 

  
;
- h giá  
qua các tìm ra
    

-            
 



4. Phạm vi, đối tƣợng nghiên cứu của đề tài luận văn
       
  
 
 

gia.
5. Phƣơng pháp nghiên cứu của luận văn
            
   - 
 



- 


5
- 

 
- 
 hình thành các  n .
6. Những đóng góp mới về khoa học của luận văn
- L
 
tiên   

hàm và ;

-   

, 

;
-   ra
trong quá trình phân tích, 
   
Nam, 
.
7. Ý nghĩa lý luận và thực tiễn của luận văn
 
 và 


 .
8. Kết cấu của luận văn
  
.



6
Chƣơng 1:
CƠ SỞ LÝ LUẬN CỦA HOẠT ĐỘNG
GIẢI THÍCH HIẾN PHÁP, LUẬT, PHÁP LỆNH

1.1.1. Khái niệm của Hiến pháp, luật, pháp lệnh ở nƣớc ta hiện nay
, 
. 

[21, tr.252].

 
  
theo 
 - -  thì t   
  và 


 
 [72].  các
      
, c
 
[21, tr.261].
  
[21, tr.265] nên h 
  
  




        UBTVQH     
[6].

7
    




1.1.1.1. K
            
. 
-1654)), 


a ra 




            
[19, tr.28].
Xé


[52, tr.53].


[58, tr.437]. 

- - 

- - pháp lý, vì

 - 


8



- 




Hiến pháp là đạo luật cơ bản của
Nhà nước, do Quốc hội - cơ quan quyền lực Nhà nước cao nhất ban hành theo
một trình tự, thủ tục đặc biệt; là văn bản có hiệu lực pháp lý cao nhất thể hiện
tư tưởng, đường lối lãnh đạo của Đảng dưới những quy phạm pháp luật, quy
định những vấn đề cơ bản, quan trọng và quyết định của đời sống kinh tế - xã
hội; là cơ sở pháp lý bảo đảm tính thống nhất trong hệ thống pháp luật của
một quốc gia.
1.1.1.2. 
             

 
theo[57, tr.590]. 

- - n hành
.


  -           

 
-   

[49, tr.27];

9
-                
 
 
luật được hiểu là văn bản quy phạm pháp luật do Quốc hội - cơ
quan đại diện quyền lực Nhà nước cao nhất ban hành theo một trình tự, thủ tục
luật định; có hiệu lực cao chỉ sau Hiến pháp; nhằm thể chế hoá đường lối,
chính sách của Đảng và Nhà nước, ý chí, nguyện vọng của nhân dân dưới dạng
các quy phạm pháp luật; điều chỉnh các quan hệ xã hội cơ bản, quan trọng
trong một lĩnh vực nhất định của đời sống xã hội.
 
               







            

[79, tr.560]

       

  
[dt.39].
 1992,  
  nó 


UBTVQH 

  [6].  

10

UBTVQH 
 



 pháp lệnh là văn bản quy phạm pháp luật do UBTVQH
ban hành nhằm điều chỉnh một nhóm các quan hệ xã hội trong một lĩnh vực
nhất định của đời sống xã hội thuộc thẩm quyền của Quốc hội nhưng được
Quốc hội giao; được ban hành theo trình tự, thủ tục do luật định và có giá trị
pháp lý sau Hiến pháp, luật.
1.1.2. Vị trí, vai trò của Hiến pháp, luật, pháp lệnh








 là 




[25, tr.387].
m
Theo Lát xan - 


[23, tr.79]. 



11
 

a) Vị trí, của Hiến pháp. 


- 

 
 [35, tr.35,53].
- 




-  




b) Vai trò của Hiến pháp 





- 

 




chung[23, tr.71].

12
- 
i trò quan


- 




 




[24, tr.60],           
Q 

 khác[29, tr.132], các quy




[23, tr.67].




vị trí, vai trò chủ đạo của luật
trong hệ thống pháp luật cũng như trong việc điều chỉnh các quan hệ xã hội.
 




13
   







            y











































 , 



 (



, 


)  [40]
 [38]


ân dân[40].


14
tính tối cao của luật trong hệ thống văn bản pháp
luật là một đặc điểm của pháp luật trong Nhà nước pháp quyền[36, tr.7].















 





[43].









15

Pháp 

 UBTVQH

[13, tr28]





       



               

[13, tr27]

     

               
[16, tr48] 




  

 





16


m
 

       -    
 


“Phép trị dân không cố định, chỉ dùng luật pháp để trị mà thôi.
Mà luật pháp biến chuyển theo được với thời đại thì thiên hạ trị.
Pháp trị dân được thích nghi với hoàn cảnh xã hội thì nó sẽ có công hiệu.
Thời thế thay đổi mà phép trị dân không thay đổi thì loạn”[31].
PHÁP,

1.2.1. Khái niệm giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh


 
1.2.1.1.  
“giải thích”  [60, tr.388]; 
[75]. Ví
 , 

 Pháp luật 
ác quy



[21, tr.186].




17
[21, tr.366]; 
         [
9]. ét 

[53, tr.3].
giải thích pháp luật được hiểu là việc làm rõ hơn về tinh thần, nội
dung, phạm vi, ý nghĩa và mục đích các quy định của pháp luật so với nội dung
ban đầu của nó. - 


“hoạt động” là

              
[60, tr.452]. Hoạt động giải thích pháp luật là hoạt động giải thích
mà ở đó một chủ thể nhất định tiến hành làm rõ hơn về tinh thần, nội dung và
phạm vi áp dụng các quy định của pháp luật, nhằm giúp chủ thể khác hiểu
chính xác và có nhận thức thống nhất về các quy định được giải thích.








ch








18









- 




 


       





hành vi vô ý, 
và   
 .
- 


 

   


19
thích









 

  
    



. Nói



được hiểu là việc là làm rõ hơn về tinh thần, nội dung của các quy định pháp
luật so với nội dung ban đầu của nó theo quy định của pháp luật. Hoạt động
giải thích pháp luật là việc một cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền tiến
hành làm rõ hơn về tinh thần, nội dung của quy định pháp luật theo trình tự,
thủ tục luật định; nhằm giúp các chủ thể khác hiểu chính xác và có nhận thức
thống nhất về các quy định đó



- 
- 

20
 và 



và các  

 






giải thích Hiến pháp,
luật, pháp lệnh là các hoạt động giải thích pháp luật mà ở đó các quy định của
Hiến pháp, của luật, của pháp lệnh được làm rõ hơn về nội dung và tư tưởng.
Hoạt động giải thích Hiến pháp, luật, pháp lệnh là việc cơ quan, tổ chức, cá
nhân được nhà nước trao quyền tiến hành làm rõ hơn về tinh thần, nội dung
của các quy định trong Hiến pháp, luật hoặc pháp lệnh theo trình tự thủ tục
luật định nhằm giúp các chủ thể khác hiểu chính xác và có nhận thức thống
nhất về các quy định đó.
hình
 là UBTVQH - C

. C

 

21



T 

sa
- 
     
; [53, tr.3]; 
 , cá nhân :
;
-  


; 
 còn có
: 
 ;
- 
            [21,
tr.367]
 
. 
    
thích này thì          
              
 i) 
; ii) 
 iii) 

các 
; iv) N
