Ý thức pháp luật của thanh, thiếu niên trong thời kỳ hiện nay

đại học quốc gia hà nội
khoa luật


đinh thị ánh hồng




ý thức pháp luật của thanh, thiếu niên
trong thời kỳ hiện nay





luận văn thạc sĩ luật học







Hà nội - 2010



đại học quốc gia hà nội
khoa luật

đinh thị ánh hồng


ý thức pháp luật của thanh, thiếu niên
trong thời kỳ hiện nay

Chuyên ngành : Lí luận và lịch sử nhà n-ớc và pháp luật
Mã số : 60 38 01



luận văn thạc sĩ luật học



Ng-ời h-ớng dẫn khoa học: GS.TS Hoàng Thị Kim Quế




Hà nội - 2010


MỤC LỤC



Trang

Trang phụ bìa


Lời cam đoan


Mục lục


MỞ ĐẦU
1

Chương 1: NHƯ
̃
NG VÂ
́
N ĐÊ
̀
LY
́
LUÂ
̣
N CƠ BA
̉
N VỀ Ý THỨC
PHÁP LUẬT CỦA THANH THIẾU NIÊN
9
1.1.
Những vấn đề lý luận cơ bản về ý thức pháp luật

9
1.1.1.
Khái niệm và chức năng của ý thức pháp luật
9
1.1.1.1.
Khái niệm ý thức pháp luật
9
1.1.1.2.
Chức năng của ý thức pháp luật
14
1.1.2.
Cơ cấu của ý thức pháp luật
16
1.1.3.
Vai trò của ý thức pháp luật
18
1.1.3.1.
Ý thức pháp luật và hoạt động xây dựng pháp luật
19
1.1.3.2.
Ý thức pháp luật và thực hiện pháp luật
20
1.2.
Những vấn đề lý luận cơ bản về ý thức pháp luật của thanh,
thiếu niên
22
1.2.1.
Khái niệm thanh, thiếu niên
22
1.2.1.1.

Khái niệm thanh niên
23
1.2.1.2.
Khái niệm thiếu niên
28
1.2.2.
Đặc điểm tâm lý lứa tuổi cu
̉
a thanh , thiếu niên
36
1.2.3.
Đặc điểm, vai tro
̀
y
́
thư
́
c pha
́
p luâ
̣
t cu
̉
a thanh thiếu niên va
̀
như
̃
ng
yếu tố ta
́

c đô
̣
ng đến y
́
thư
́
c pha
́
p luâ
̣
t cu
̉
a thanh thiếu niên
40
1.2.3.1.
Như
̃
ng đă
̣
c điê
̉
m cơ ba
̉
n cu
̉
a y
́
thư
́
c pha

́
p luâ
̣
t cu
̉
a thanh thiếu niên
40

1.2.3.2.
Các yếu tố ta
́
c đô
̣
ng đến y
́
thư
́
c pha
́
p luâ
̣
t cu
̉
a thanh thiếu niên
42
1.2.3.3.
Vai tro
̀
y
́

thư
́
c pha
́
p luâ
̣
t cu
̉
a thanh thiếu niên trong viê
̣
c thư
̣
c hiê
̣
n
pháp luật và xây dựng li sn g phu
̀
hơ
̣
p vơ
́
i đa
̣
o đư
́
c cu
̉
a ho
̣

46

Chương 2: THỰC TRẠNG Ý THỨC PHÁP LUẬT CU
̉
A THANH
THIẾU NIÊN
49
2.1.
Khái quát tình hình thanh, thiếu niên và hệ thng văn bản
pháp luật về thanh, thiếu niên
49
2.1.1.
Khái quát tình hình thanh, thiếu niên và những vấn đề liên
quan đến thanh, thiếu niên
49
2.1.2.
Hê
̣
thống văn ba
̉
n pha
́
p luâ
̣
t về thanh thiếu niên
54
2.1.2.1.
Luâ
̣
t thanh niên

54
2.1.2.2.
Luâ
̣
t ba
̉
o vê
̣
, chăm so
́
c va
̀
gia
́
o du
̣
c tre
̉
em
57
2.1.2.3.
Pháp luật hình sự về ngưi chưa thành niên phạm tội
58
2.1.2.4.
Quy định của Bộ luật t tụng hình sự đi với ngưi chưa
thành niên phạm tội
65
2.1.2.5.
Pháp luật x lý vi phạm hành chnh đi với ngưi chưa
thành niên

66
2.2.
Thực trạng ý thức pháp luật của thanh, thiếu niên
67
2.2.1.
Tình hình vi phạm pháp luật và thực trạng nhận thức pháp
luâ
̣
t cu
̉
a thanh thiếu niên
67
2.2.2.
Nguyên nhân thanh, thiếu niên vi phạm pháp luật
75
2.2.2.1.
Nguyên nhân chủ quan (nguyên nhân từ nhận thức và tâm lý
lứa tuổi)
75
2.2.2.2.
Nguyên nhân khách quan
76

Chương 3: NHƯ
̃
NG GIẢI PHÁP CƠ BA
̉
N NHẰM NÂNG CAO Ý
THỨC PHÁP LUẬT CỦA THANH THIẾU NIÊN
80

3.1.
Tnh tất yếu khách quan phải nâng cao ý thức pháp luật của
thanh, thiếu niên
80

3.2.
Những giải pháp cơ bản nhằm nâng cao ý thức pháp luật của
thanh, thiếu niên thi kỳ hiện nay
85
3.2.1.
Giải pháp xây dựng và hoàn thiện hệ thng pháp luật về
thanh thiếu niên (môi trưng pháp lý thuận lợi cho sự hình
thành, phát triển và giáo dục nâng cao ý thức của thanh,
thiếu niên)
85
3.2.2.
Giải pháp tăng cưng và đổi mới giáo dục pháp luật cho
thanh thiếu niên theo hươ
́
ng kết hơ
̣
p gia
́
o du
̣
c pha
́
p luâ
̣
t ,

giáo dục đạo đức và k năng sng cho h
88
3.2.4.
Giải pháp x lý nghiêm minh mi hành vi phạm pháp luật
nhằm nâng cao y
́
thư
́
c pha
́
p luâ
̣
t của thanh thiếu niên
98
3.2.5.
Giải pháp khác trong việc nâng cao ý thức pháp luật của
thanh thiếu niên
100

KẾT LUẬN
106

DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO
109


1
MỞ ĐẦU

1. Tính cấp thiết của đề tài

- 


 
Xây dựng Nhà nước pháp quyền là nhiệm vụ trung tâm của
đổi mới hệ thống chính trị nhằm làm cho hệ thống đó phù hợp và
tác động tích cực tới sự phát triển của nền kinh tế hàng hóa nhiều
thành phần theo định hướng xã hội chủ nghĩa, hoạt động lành
mạnh, tuân thủ pháp luật, duy trì trật tự, kỷ cương, phải được xây
dựng trên ý thức tuân thủ pháp luật ngày càng cao của mọi người.
Giáo dục mọi thành viên và các cộng đồng trong xã hội thói quen
và nếp sống tuân thủ Hiến pháp và pháp luật. Đó chính là nội dung
không thể thiếu của Nhà nước pháp quyền [29, tr. 89-91].

c


     

khóa VII, 
 "Tăng cường giáo dục ý thức pháp luật, nâng cao
hiểu biết và ý thức tôn trọng pháp luật, sống và làm việc theo Hiến pháp và
pháp luật, bảo đảm cho pháp luật được thi hành một cách nghiêm minh,
thống nhất và công bằng" [8, tr. 57-58].

2
    thanh,
 
  


 
niên.  ,  -Lê- 

 
 Mác, Ph. ng-ghen và V.I.   

 Chính C."Thanh niên là cội nguồn sự sống của
dân tộc và giai cấp công nhân là bộ xương của mỗi cơ chế dân tộc".
,  

 
 khóa    

Thanh niên là lượng xung kích trong sự nghiệp xây dựng
và bảo vệ Tổ quốc. Sự nghiệp đổi mới có thành công hay không,
đất nước bước vào thế kỷ 21 có vị trí xứng đáng trong cộng đồng
thế giới hay không, cách mạng Việt Nam có vững bước theo con
đường xã hội chủ nghĩa hay không, phần lớn tùy thuộc vào lực
lượng thanh niên, vào việc bồi dưỡng, rèn luyện thế hệ thanh niên;
công tác thanh niên là vấn đề sống còn của dân tộc, là một trong
những nhân tố quyết định sự thành bại của cách mạng. Đúng như
Bác Hồ đã nói: "Vì lợi ích mười năm thì phải trồng cây, vì lợi ích
trăm năm thì phải trồng người", vì vậy vấn đề thanh niên phải đặt
ở vị trí trung tâm trong chiến lược phát huy nhân tố và nguồn lực
con người [7].

3
  và phong trào   
"Ở những bước ngoặt của lịch sử, thanh niên Việt
Nam dưới sự lãnh đạo của Đảng đã gánh vác được những nhiệm vụ nặng nề

nhất của Tổ quốc yêu cầu và đã góp phần làm nên truyền thống vẻ vang cho
dân tộc".   

            
           .    là
ngun nhân lc quyt nh thng li ca s nghip công nghip hóa, hin i
hóa t nc . Nhà nc và xã hi cn tng cng u t, chm lo 
lc lng  phát trin, trng thành nhanh nht và cng hin
nhiu nht cho t nc.
hóa
hóa
hóa 
        thanh,
.  


 u niên 



       
pháp trong  thanh,
 
có 
 

4

 


 
hóa, yêu

 gia hòa hòa tan.
             
 


 

      
khóa 
hóahóa g

Một bộ phận thanh niên sống thiếu lý tưởng, giảm sút
niềm tin, ít quan tâm đến tình hình đất nước, thiếu ý thức chấp hành
pháp luật, sống thực dụng, xa rời truyền thống văn hóa dân tộc";
" Do còn trẻ, thiếu kinh nghiệm nên thanh niên cần được sự giúp
đỡ, chăm lo của các thế hệ đi trước và toàn xã hội [12].

 "Nâng cao ý thức công
dân, chấp hành pháp luật, góp phần xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội
chủ nghĩa của nhân dân, do nhân dân, vì nhân dân".
   45/NQ-CP ngày 11/9/2009     
 

5
 khóa 
hóa
hóa 

"ý thức chấp hành pháp luật". 



  nâng cao ý
 

"thanh,  "

2. Tình hình nghiên cứu đề tài


 , 



   
 , công trình nghiên  
 tùy 
, 

"Ý thức pháp luật và giáo dục pháp luật ở Việt Nam" 
"Giáo dục ý thức pháp luật trong việc tăng cường pháp
chế xã hội chủ nghĩa" 
     chuyên ngành, c  
"Giáo dục pháp luật cho học sinh, sinh viên: thực trạng và giải pháp"
  Phháp, 
 2009); "Một số biện pháp nhằm nâng cao
ý thức pháp luật phòng, chống ma túy trong học sinh, sinh viên hiện nay" 
 - háp,

s    2009; "Ý thức pháp luật và văn hóa pháp luật"  

6
N, 
2008
Các l     : "Phổ biến giáo dục pháp luật cho
thanh, thiếu niên dân tộc thiểu sthạc sĩTây bắc, thực trạng và giải pháp",






 - -  
Mai,  hay "Ý thức pháp luật và vấn đề giáo dục pháp luật trong nhà
trường nhằm nâng cao ý thức pháp luật cho học sinh, sinh viên ở nước ta hiện
nay"       ,     Hà
, 
Tuy nhiên, các công trình,  
cách   









 , 









. C























  , 







, 

.  ng
 - 

  



 
tôi 

 : " thanh,
 " khóa 

3. Mục đích, phạm vi và đối tƣợng nghiên cứu của luận văn
   

   có     

     

hóahóa 

   hóa  

7




-  
  
- T     ,
nguyên nhân  





 ; 
.
-       

 
-  
  .
4. Cơ sở phƣơng pháp luận và phƣơng pháp nghiên cứu đề tài
 - Lênin

à pháp


     
dân, do nhân dân và vì
nhân dân.
           

 



8
5. Ý nghĩa của đề tài



          
. 

          
, .
6. Kết cấu của luận văn

:
Chương 1: 

   

      
.
Chương 2:   .
Chương 3: 


   
.

9
Chng 1
NHƢ
̃
NG VÂ
́
N ĐÊ
̀
LY
́
LUÂ
̣
N CƠ BA
̉
N VỀ Ý THỨC PHÁP LUẬT
CỦA THANH THIẾU NIÊN

1.1. NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CƠ BẢN VỀ Ý THỨC PHÁP LUẬT
1.1.1. Khái niệm và chức năng của ý thức pháp luật


Ý th





 

"Ý thức pháp luật là một hình thái ý thức xã hội, toàn bộ các tư
tưởng, quan điểm của một giai cấp về bản chất và vai trò của pháp luật, về
quyền và nghĩa vụ của Nhà nước, các tổ chức xã hội và công dân, về tính hợp
pháp hay không hợp pháp của hành vi con người trong xã hội" [17, tr. 588].

                 
C."Không phải ý thức của con người quyết định tồn tại của họ; trái
lại, tồn tại xã hội của họ quyết định ý thức của họ"




10



 


"Sự phát triển về mặt chính trị,
pháp luật, triết học, tôn giáo, văn học nghệ thuật… dựa vào sự phát triển kinh
tế. Nhưng tất cả những sự phát triển đó đều tác động lẫn nhau và cũng tác
động đến cơ sở kinh tế"




h




               


 







11




 
lý

nh.

 

- 
 

- 





- 


              
 

 
-          
 

12

[18].

sau:
Ý thức pháp luật là tổng thể các học thuyết, tư tưởng, tình cảm của con
người thể hiện thái độ, sự đánh giá về tính công bằng hoặc không công bằng,
đúng đắn hoặc không đúng đắn của pháp luật hiện hành, pháp luật trong quá
khứ và pháp luật cần phải có, về tính hợp pháp hoặc không hợp pháp trong cách
xử sự của con người, trong hoạt động của các cơ quan, tổ chức, xã hội.

-  













+ Ý  m 




13
+ Ý 
 




 

- Ý 


    


            
 .  


g nhân




- 
s"nền kinh tế hàng hóa nhiều thành phần theo cơ chế thị trường
cớ sự quản lý của Nhà nước, theo định hướng xã hội chủ nghĩa" ( 
pháp . 
pháp  

14



 


 
 
phú.  

- : 





 


hóa 
ngày 
"" 

-  m,

- 
- - 


15



trình tích  .


 

 



-  


hóa 



- 




 




i.

16



1.1.2. Cơ cấu của ý thức pháp luật
 





- : v



+    
 







 





17
+  


 


 

 

 


- : ý  chia
 .
+ Ý ng: 
        
 


             

+ Ý  t



- : ý  chia
thành 

18
+ 
 
  
 
 nhóm và cá nhâ
 
+   
 m 

             




+ 



 

 
 
 
hóa, giáo
    

1.1.3. Vai trò của ý thức pháp luật
  
 pháp lý 

19
  



:
-  
 

 cao 

-   i

toàn 
    

- Xu 

là   à
.

- 
 


      





20




Ý thức pháp luật có vai trò thúc đẩy việc thực hiện pháp luật.

    








trong 

     


"Tăng cường giáo dục ý thức pháp
luật, nâng cao hiểu biết và ý thức tôn trọng pháp luật, sống và làm việc theo
Hiến pháp và pháp luật, bảo đảm cho pháp luật được thi hành một cách
nghiêm minh, thống nhất và công bằng".
-           


