SKKN Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói” trong môn ngữ văn THCS

SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

I. ĐẶT VẤN ĐỀ.
Văn học là một trong những môn học quan trọng đối
với mỗi bậc học vì nó có tác dụng lớn trong việc giáo dục
và hình thành nhân cách học sinh. Ngay từ khi còn nhỏ,
các em đã được làm quen với bộ môn này qua những lời
hát ầu ơ của bà và mẹ, qua những câu chuyện cổ tích mà
những nhân vật ở hiền thường được gặp lành và hưởng
hạnh phúc. Khi đủ tuổi đến trường, các em được tiếp cận
nhiều hơn với văn học qua các đoạn thơ, đoạn văn rồi dần
dần đến các tác phẩm hoàn chỉnh. Có lẽ cũng chính vì thế
mà môn Ngữ văn có vị trí đặc biệt trong việc thực hiện
mục tiêu chung của trường THCS, góp phần hình thành
những con người có trình độ học vấn phổ thông cơ sở,
chuẩn bị cho sự ra đời, hoặc tiếp tục học lên bậc học cao
hơn. Cùng nằm trong mục tiêu chung đó, vấn đề rèn kĩ
năng được chương trình nhấn mạnh: “ Trọng tâm của việc
rèn luyện kĩ năng Ngữ văn cho học sinh (HS) là làm cho
HS có kĩ năng nghe, nói, đọc , viết tiếng Việt khá thành
thạo theo các kiểu văn bản và có kĩ năng sơ giản về phân
tích tác phẩm văn học, bước đầu có năng lực cảm nhận và
bình giá văn học”.(SGV Ngữ văn 6, tập 1).
Song trong thực tế hiện nay, chúng ta còn quá thiên
về luyện đọc và viết, chưa chú ý đúng mức đến yêu cầu
rèn luyện năng lực nghe và nói. Đứng trước thực tế đó
trong bài viết này tôi xin được đề cập đến vấn đề: Làm
thế nào để phát huy năng lực nói của HS qua tiết luyện
nói?
II. NHỮNG CƠ SỞ CỦA VẤN ĐỀ.
1.

Cơ sở lí luận
Nói là hình thức giao tiếp tự nhiên của con người.
Trong thực tế chúng ta bắt gặp các hình thức giao tiếp
giữa người này với người khác đều thực hiện bằng ngôn
ngữ nói, đó là điều hết sức tự nhiên. Đặc biệt, nhìn vào
những cuộc trò chuyện giữa các em HS với nhau trong giờ
ra chơi, trong những cuộc gặp nhau sau kì nghỉ hè, ta thấy
chúng tự nhiên và sinh động biết bao ! Có quan điểm cho
rằng: cần gì phải học nói, luyện nói trong nhà trường?
Liệu đó có phải là quan điểm đúng?

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
1
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

Trong học tập Ngữ văn, học sinh nói để đối đáp với
thầy, với bạn khi tiến hành bài học, học sinh được nói
dưới nhiều dạng: kể lại văn bản dưới hình thức tóm tắt,
làm văn nói về một kiểu văn bản, nói trong các buổi sinh
hoạt lớp về học tập hay về các hoạt động khác.Và đối với
các tiết “Luyện nói” của bộ môn trong nhà trường HS
được nói trong một môi trường giao tiếp khác, môi trường
xã hội, tập thể công chúng. Đứng trước môi trường này
nhiều HS thường ngày vốn biết ăn nói sinh động bỗng trở
nên lúng túng, ngượng nghịu ! Hơn nữa luyện nói trong
nhà trường là nói theo những chủ đề, những vấn đề không
quen thuộc trong đời sống hàng ngày, lại yêu cầu nói có
mạch lạc, liên kết, không được tuỳ tiện, do đó cần phải
luyện nói trong môi trường xã hội. Rèn năng lực nói cho

HS cũng là rèn luyện về nhân cách. Chính vì thế, tiết "
Luyện nói" là một tiết học thật quan trọng và có ý nghĩa đối
với học sinh THCS, nhất là học sinh lớp 6. Bởi muốn rèn luyện
cho học sinh kĩ năng nói thì không có cách nào tốt hơn là
thông qua tiết luyện nói. Qua tiết luyện nói giáo viên luyện
cho học sinh biết vận dụng từ ngữ và các quy tắc ngữ pháp cơ
bản đã học để nói đúng, viết đúng, biết diễn đạt ý tưởng chính
xác, rõ ràng, trong sáng. Hơn nữa giáo viên còn rèn luyện cho
học sinh các mặt cụ thể như ngữ điệu, tư thế, nét mặt, âm
lượng, có sự giao cảm trực tiếp giữa người nói và người
nghe…VD:Lời nói (phải rõ nghĩa, rõ ý.), giọng nói (phải vừa
nghe vừa cố gắng truyền cảm) và tư thế nói (phải mạnh dạn,
tự tin giúp cho lời nói có sức thuyết phục hơn ). Nói năng tốt
có ý nghĩa hết sức quan trọng đối với các em không chỉ trong
thời gian học tập ở trường mà còn trong suốt thời gian sống và
làm việc sau này.
Rèn luyện kĩ năng nói cho học sinh là một việc khó,
nhưng dù khó thế nào, yêu cầu rèn kỹ năng nói cũng phải luôn
luôn được coi trọng.
2. Cơ sở thực tế.
Trong thực tế giảng dạy môn Ngữ văn ở trường THCS
hiện nay,không khí trong giờ học Tập làm văn vốn đã khô và
cứng , khó tạo hứng thú thì với giờ “Luyện nói” càng khô khan
khó dạy hơn nên hầu như giáo viên khó đạt được thành công

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
2
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

với những tiết dạy này.Có lẽ vì thế mà tâm lí ở thầy và trò là

ngại dạy và học.
Mặt khác, phần lớn các bài luyện nói đều rất dài, dung
lượng kiến thức nhiều. Mà học sinh ngoài giờ học, các em
quen nói tự do còn trong giờ tập nói, các em phải trả lời, phải
suy nghĩ, phải giữ gìn lời nói của mình dưới sự giám sát của
giáo viên. Đề tài, vấn đề đặt ra trong giờ là do thầy đặt ra chứ
không phải những vấn thường ngày của cuộc sống nên có
những HS, ngoài đời vốn ăn nói rất hoạt bát nhưng đứng trước
tập thể, trong các tiết “Luyện nói” vẫn còn lúng túng.
Thực tế qua các tiết “Luyện nói”, ở HS vẫn còn tồn tại
những vấn đề sau:
- Khi trả lời thầy giáo học sinh có thói quen lặp lại từ
ngữ nhiều, diễn đạt vụng về, thiếu mạch lạc.
- Khi trình bày thì tác phong chưa mạnh dạn, không dựa
vào đề cương để nói mà thường là đọc.
- Học sinh phát âm chưa tốt, nói sai nhiều, tốc độ chậm,
một số học sinh bị ảnh hưởng nhiều của tiếng địa phương.
- Học sinh nói nhỏ quá, cả lớp không nghe được.
Ngoài ra, mỗi tiết học có 45 phút, nếu giáo viên không
phân lượng thời gian cho hợp lý mà tham kiến thức thì sẽ
quên đi yêu cầu của việc " luyện nói". Từ đó dẫn đến tình
trạng giáo viên nhận xét thay cho học sinh rồi cho điểm và đó
chính là nguyên nhân dẫn đến những em không được gọi trình
bày sẽ ít tập trung chú ý, theo dõi bạn trình bày, do đó hiệu
quả giờ luyện tập bị hạn chế đi nhiều.
Bởi vậy vấn đề đặt ra cho mỗi giáo viên là làm thế nào để giờ
dạy có chất lượng tốt? Nghĩa là vừa phải đảm bảo được dung
lượng kiến thức vừa cuốn hút được học sinh tham gia?

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm

3
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

Đối với bản thân tôi,trong quá trình dạy học, tôi luôn
trăn trở, suy nghĩ về nguyên nhân do đâu tiết dạy chưa thành
công; về phương pháp làm thế nào để nâng cao chất lượng của
tiết dạy này.Trước thực tế đó,tôi quyết định chọn đề tài này để
trình bày những suy nghĩ, kinh nghiệm của bản thân khi dạy
các bài "Luyện nói" trong phân môn Tập làm văn nhằm phát
huy năng lực nói của học sinh.
III. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. Các giải pháp

.
- Giải pháp 1

: Như trên tôi đã trình bày “Năng lực nói
đồng thời với biểu lộ nhân cách” nên quan điểm rèn luyện
năng lực nói trong Ngữ văn cũng chính là theo hướng tích hợp
giáo dục nhân cách của HS. Ở bậc THCS từ lâu nay chúng ta
đã chú ý luyện cách giơ tay khi nói nhưng chưa chú ý đến các
yêu cầu về năng lực nói.Vì vậy để phát huy năng lực nói của
HS trước hết người thầy cần chú ý rèn khả năng phát biểu
trong các giờ học. Đặc biệt với giờ “Luyện nói”, chúng ta cần
chú ý rèn cho các em: tư thế nói, giọng nói, ngữ điệu nói, thái
độ tự tin, khả năng diễn đạt trôi chảy, mạnh dạn sao cho phù
hợp với nội dung, yêu cầu của giờ học.
- Giải pháp 2

: Thực hiện tốt tiết “Luyện nói” cũng chính

là phát huy tinh thần của đổi mới phương pháp – Lấy HS làm
trung tâm, phát huy tính tích cực, độc lập, sáng tạo của học
sinh. Do đó, không khí chan hòa, thoải mái vui tươi, cởi mở
giữa thầy và trò, giữa trò với nhau vốn rất cần thiết đối với tất
cả các giờ học nhưng lại càng cần thiết hơn với tiết “Luyện
nói” trong giờ Tập làm văn. Giáo viên không nên gò bó các em
và cũng đừng vội vàng phê phán các biểu hiện chưa tốt của

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
4
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

các em. Mỗi giáo viên văn cần phải có “nghệ thuật khen ngợi”
và tạo những điều kiện để khuyến khích các em nói, phát huy
tính sáng tạo của mình.
- Giải pháp 3

: Trong tiết “Luyện nói” cần để nhiều HS
có cơ hội được luyện nói và nhiều HS được nghe (Biết nghe lời
phát biểu của bạn và sẵn sàng có ý kiến đồng tình hay phản
bịên; biết nghe đồng thời là để biết nói). Muốn vậy, giáo viên
phải chuẩn bị từ khi ra đề, hướng dẫn học sinh chuẩn bị. Nói
nhiều không chỉ về mặt số lượng em được nói mà còn vả về
chất lượng nói nữa. Nói nhiều nhưng phải có nhận xét cụ thể,
phải đạt hiệu quả về dùng từ, đặt câu, cách diễn đạt.
- Giải pháp 4

: Đối với tiết “Luyện nói” chúng ta không
chỉ chú trọng đến dạy lời nói, dáng điệu nói mà cần phải kết
hợp việc rèn luyện kĩ năng với việc giáo dục tư tưởng, tình

cảm, tư duy cho học sinh. Trong tiết luyện nói người thầy nên
tích hợp giáo dục lòng yêu mến tự hào về tiếng Việt, tự hào
về dân tộc ta, dạy cho các em có nếp sống có văn hóa. Dạy học
sinh nói năng tốt và chống lại nói năng xấu đang có nguy cơ
lan tràn trong học sinh hiện nay (như nói tục, nói trống không,
nói tiếng lóng, )
- Giải pháp 5

: Dạy luyện nói phải gắn với đời sống, vận
dụng thực tế đời sống để rèn luyện kĩ năng và vận dụng kĩ
năng nói vào đời sống. Giáo viên cần chọn những đề tài phản
ánh cuộc sống xung quanh và hay cuộc sống lao động của con
người gần gũi, gắn bó với các em hiện làm ngữ liệu luyện nói
cho học sinh.
Ví dụ: - Kể về gia đình em. (Ngữ văn 6, tập 1)
- Cảm nghĩ về nụ cười của mẹ (Ngữ văn 7, tập 1)
- Thuyết minh về một loài hoa ngày Tết ở Việt
Nam mà em thích nhất. (Ngữ văn 8, tập 1)….

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
5
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

Giáo viên thường xuyên uốn nắn những lời nói sai của học
sinh trong sinh hoạt hàng ngày; tập cho học sinh kể chuyện,
sinh hoạt văn hóa văn nghệ ngoại khóa, giới thiệu văn hóa địa
phương.
- Giải pháp 6

: Xuất phát từ phương châm giáo dục: " Kết

hợp nhà trường, gia đình và xã hội" nên dạy luyện nói phải kết
hợp nhà trường, đoàn thể và gia đình. Bởi cách nói của học
sinh chịu nhiều ảnh hưởng của cách nói trong gia đình và địa
phương. Vậy nên chỉ riêng tiết luyện nói không thể nào giúp
các em nói đúng, nói hay được mà phải kết hợp với gia đình và
các đoàn thể. Trước hết mọi thành viên trong gia đình phải
gương mẫu trong cách nói (không nói tục, không chửi rủa )
Đồng thời nhà trường cần tuyên truyền để gia đình HS biết yêu
cầu rèn nói để nhắc nhở, đôn đốc con cái.
2

.

Những biện pháp thực hiện

.
* Biện pháp thứ nhất: Hướng dẫn việc chuẩn bị bài ở nhà cho học sinh.
Muốn một giờ luyện nói đạt kết quả tốt thì việc cho các
em chuẩn bị bài ở nhà là rất quan trọng. Muốn các em chuẩn bị
bài tốt, có chất lượng thì sự chuẩn bị, hướng dẫn của giáo viên
cũng phải chu đáo. Trong sách giáo khoa thường có một số vấn
đề để giáo viên lựa chọn, vậy nên giáo viên cần chọn đề nào
cho phù hợp, để có hiệu quả cao cho đối tượng học sinh của
mình dạy. Khi đã chọn được đề phù hợp rồi, giáo viên phải
phân việc cụ thể cho từng đối tượng học sinh (có thể phân
theo dãy bàn, tổ, nhóm) để học sinh chuẩn bị kĩ lưỡng, tránh
đối phó qua loa, đại khái.
* Ví dụ: Trong tiết luyện nói về văn miêu tả ở lớp 6 có đề bài:
Tả lại hình ảnh thầy giáo Ha- Men qua văn bản "Buổi học
cuối cùng".

Với đề bài này ta thấy phần thân bài sẽ có 3 ý chính:

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
6
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

1) Hình dáng, trang phục, diện mạo của thầy Ha - Men trong
buổi học cuối cùng.
2) Hành động, cử chỉ của thầy trong buổi học.
3) Lòng yêu nước nồng nàn của thầy được gửi gắm qua việc
yêu tha thiết tiếng mẹ đẻ của dân tộc.
Giáo viên có thể phân công cho học sinh như sau:
- 1 Nhóm chuẩn bị phần "đặt vấn đề."
- 1 Nhóm chuẩn bị phần "kết thúc vấn đề"
- 3 nhóm chuẩn bị phần "thân bài" với 3 ý trên.
Khi dạy bài này giáo viên có thể cho học sinh xung
phong trình bày các vấn đề, hoặc có thể gọi các đối tượng
khá, giỏi, trung bình, yếu kém trình bày. Giáo viên căn
cứ vào bài nói của học sinh để rút kinh nghiệm cho các
em, làm sao lần sau nói tốt hơn lần trước.
* Biện pháp thứ hai

: Giáo viên phải nắm vững yêu cầu của
tiết dạy.
Chúng ta phải hiểu rằng đây là tiết giúp học sinh " luyện nói"
thì học sinh phải được nói. Phải thực sự luyện trên lớp cho
từng em được nói. Giáo viên phải nêu thật rõ yêu cầu luyện
nói, nếu cần, ghi tóm tắt lên bảng. Khi học sinh trình bày, giáo
viên phải nắm bắt để nhận xét, đúng khả năng, thành tích đạt
được của các em qua quá trình trình bày một vấn đề bằng

miệng. Đồng thời giáo viên hướng cho học sinh đi đúng yêu
cầu: Nói chứ không phải là đọc. Đã nói thì phải vận dụng đúng
ngôn ngữ nói thể hiện rõ nhất là ngữ điệu trong sử dụng lời
văn. Ngoài ra, các em còn biết thể hiện qua cử chỉ, nét mặt sắc
thái tình cảm, thái độ khi trình bày.
Việc luyện tập đúng theo yêu cầu trên trong những năm
gần đây( đặc biệt từ năm 2002 đến nay) tôi thấy đã mang lại
kết quả tương đối khả quan: Học sinh dần dần tập nói trước

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
7
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

lớp, trình bày các vấn đề tương đối tự tin, lưu loát, diễn đạt
đúng điều các em cần nói.
* Biện pháp thứ ba

: Tạo điều kiện để nhiều HS có cơ hội
được tham gia luyện nói.
Làm thế nào để cả lớp đều tham gia luyện nói theo đúng
nghĩa của nó? Đó là yêu cầu quan trọng của tiết dạy. Thường
thì những giờ luyện tập như thế này giáo viên không khéo léo
điều khiển thì một số em sẽ lơ là, không tham gia luyện tập. Vì
vậy giáo viên phải tìm ra những biện pháp tốt nhất mà trong đó
không thể bỏ qua việc dạy cách nghe bạn để có cách nói của
riêng mình. Vấn đề đặt ra là giáo viên phải hướng cho học
sinh biết đánh giá thế nào cho đúng. Giáo viên có thể dẫn ra
các câu hỏi như:
- Bạn A trình bày nội dung đã được chưa? (đã đảm bảo đúng
theo yêu cầu của đề chưa, có chỗ nào lệch lạc? Theo em, em sẽ

trình bày như thế nào?)
- Bạn đã trình bày đúng phương thức nói chưa? ( Bạn đọc hay
nói)
- Cử chỉ, thái độ giọng điệu của bạn trình bày đã phù hợp
chưa? ( Cử chỉ, thái độ, giọng điệu biểu hiện như thế nào?)
Giáo viên muốn đạt được yêu cầu này thì trước hết phải
đặt ra những yêu cầu trước đối với các em như: Biết nhận xét
đúng, sai của bạn tức là mình đã có sự chuẩn bị bài ở nhà
hoặc giáo viên có thể khuyến khích bằng cách nếu nhận xét tốt
thì được điểm cao. Có làm như vậy các em mới thực sự chú ý
đến việc trình bày của bạn và suy nghĩ để đánh giá ưu nhược
điểm của bạn mà rút ra bài học cho bản thân.
* Biện pháp thứ tư

:

Rèn luyện nội dung và hình thức, tác
phong nói:
+ Rèn luyện nội dung nói

:

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
8
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

- Học sinh nói phải có nội dung để đáp ứng yêu cầu người
nghe.
- Luyên nói trên cơ sở dàn bài đã chuẩn bị ở nhà.
- Nói tập trung vào vấn đề, chọn dẫn chứng tiêu biểu.

- Điều chỉnh nội dung nói: Nhấn lại điều người nghe chưa
hiểu, lướt những điều người nghe đã rõ.
- Kết hợp đúng mực nội dung và ngữ điệu, không để cho ngữ
điệu lấn át nội dung.
+ Rèn luyện hình thức, tác phong nói

:
- Nắm vững đề tài cần nói, huy động kịp thời chất liệu phục vụ
cho đề tài.
- Huy động nhanh vốn từ đúng, từ hay, đặt câu đúng và hay,
dựng đoạn.
- Bài nói phải rõ ràng, mạch lạc phát âm chuẩn, tránh phát âm
địa phương.
- Vận dụng nét mặt, cử chỉ, dáng điệu phù hợp với nội dung
nói.
- Có thái độ khiêm tốn chân tình với người nghe, quán xuyến,
theo dõi thái độ người nghe.
* Biện pháp thứ năm

: Tích hợp với hoạt động ngoại khóa để
luyện nói cho học sinh.
Như ta đã biết, rèn luyện nói là điều rất khó.Nếu chỉ có
tiết “ Luyện nói” trong phân môn tập làm văn thì không thể
nào rèn luyện được kĩ năng nói cho học sinh. Cần phải cho học
sinh tập nói thêm ngoài lớp, ngoài trường, phối hợp công tác
với Đoàn - Đội, gia đình và xã hội.Trong quá trình HS nói
không một lúc nào, một nơi nào giáo viên dung túng cho học
sinh nói cẩu thả, tục tĩu, thiếu văn hóa. Muốn vậy, ta cần luyện
nói cho học sinh trong các hoạt động ngoại khóa như:

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
9
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

-Tổ chức ngâm thơ, dựng hoạt cảnh, dựng kịch từ các văn
bản các em đã được học. Dựng hoạt cảnh, dựng kịch một mặt
giúp các em cảm thụ văn hơn, mặt khác luyện cho các em nói
đối thoại và độc thoại.
- Tổ chức thi đọc diễn cảm, đọc sách báo,nghe chung
nhằm rèn ngữ điệu và cách phát âm chuẩn cho học sinh.
- Tổ chức cho học sinh nói chuyện trước lớp, trước tổ,
trước trường. Có thể cho các em kể chuyện vui, chuyện cười
hoặc các tác phẩm văn học.
- Tổ chức và hướng dẫn cho các em nghe và học cách
nói, cách đọc qua băng đĩa hoặc trên truyền hình.
Trên đây là những suy nghĩ của bản thân tôi xung quanh
vấn đề “Phát huy năng lực nói của HS thông qua tiết Luyện
nói trong giờ Tập làm văn”. Song thiết nghĩ đây mới chỉ là
những kinh nghiệm ít ỏi của cá nhân.Do vậy, muốn đạt được
kết quả cao trong giờ luyện nói thì chúng ta - những người
giáo viên - phải tiếp tục tìm tòi, học hỏi kinh nghiệm lẫn nhau
để rút ra những bài học tốt nhất, đạt được hiệu quả cao nhất
mỗi khi dạy tiết luyện tập này ở bậc THCS.
IV. BÀI SOẠN ỨNG DỤNG
Từ những giải pháp cũng như biện pháp thực hiện được
nêu ra trên đây, tôi xin đưa ra bài soạn minh hoạ để làm rõ hơn
cho những giải pháp nêu trên:
Ngữ văn 6- TIẾT 96
TẬP LÀM VĂN - LUYỆN NÓI VỀ VĂN MIÊU TẢ
A. Mục tiêu cần đạt:

- Củng cố lý thuyết văn miêu tả bằng cách tập nói theo dàn bài đã chuẩn
bị.

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
10
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

- Luyện tập kĩ năng trình bày miệng rõ ràng, mạch lạc, theo một trình tự
hợp lí .
- Tích hợp với phần văn ở văn bản ‘Buổi học cuối cùng”,với phần tiếng
Việt ở khái niệm so sánh ,nhân hoá ,ẩn dụ,hoán dụ.
B.Phương tiện và phương pháp dạy học:
-SGK- Giáo án.
-Hình thức học theo nhóm.
-HS chuẩn bị trước ở nhà .
C.Tiến trình lên lớp:
1. Ổn định tổ chức .
2. Kiểm tra bài cũ:
H-Phương pháp làm văn miêu tả?Dàn bài chung của bài văn miêu
tả?
GV Kiểm tra sự chuẩn bị ở nhà của HS.
3. Bài mới:
- Giới thiệu bài và nêu yêu cầu của tiết luyện nói.
- GV chia nhóm cho HS trao đổi và cử người trình bày.
- GV cử thư ký và giám khảo
* Tiến trình tổ chức các hoạt động
Hoạt động của GV
Hoạt động 1: Hướng dẫn HS ôn
tập lại lí thuyết và kiểm tra sự
chuẩn bị bài ở nhà của HS.

Hoạt động2: Hướng dẫn HS
luyện nói.
Gv hướng dẫn HS luyện nói bài
tập1.
GV nêu yêu cầu:Tả miệng theo
đoạn văn của A.Đô đê?
- Giáo viên chia lớp thành 4
nhóm, cử nhóm trưởng.
GV giao nội dung cho các nhóm
hoạt động.
Nhóm 1: Giờ học gì? Thầy
Hamen làm gì?HS của thầy
Hamen làm gì?
Hoạt động của HS
HS nhắc lại lí thuyết.
HS các nhóm kiểm tra chéo
bài chuẩn bị ở nhà.
Hs đọc đoạn văn: Xong
bài giảng, chuyển sang viết
tập…. chim bồ câu gù thật
khẽ.”
-Các nhóm thảo luận theo
nội dung được giao:
Đại diện HS của các nhóm
trình bày và nhóm khác nhận
Nội dung cần đạt
I. Lí thuyết:
- Phương pháp
làm văn miêu tả
- Dàn ý chung của

bài văn miêu tả.
II. Luyện nói:
Bài tập 1 Tả lại
bằng miệng
quang cảnh lớp
học trong
“Buổi học cuối
cùng”.

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
11
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

Nhóm 2: Không khí lớp học lúc
ấy ra sao?
Nhóm 3: Âm thanh ,tiếng động
nào đáng chú ý?
Giáo viên lần lượt đại diện
cho từng nhóm trình bày.
Gv đánh giá sự chuẩn bị của HS
và sửa lỗi.
Hướng dẫn HS làm bài tập 2.
GV gợi ý theo câu hỏi:
H: Dáng người thầy như thế
nào?
H: Nét mặt,quần áo thầy mặc lên
lớp trong buổi học cuối cùng?
H: Giọng nói ?lời nói?hành
động?
H: Cách ứng xử của thầy khi

Phrăng đến muộn?
H: Thầy là người như thế nào?
H: Cảm xúc của em về thầy
Hamen?
Gv đánh giá và sửa chữa khả
năng nói, trình bày của HS.
Hướng dẫn bài tập 3.
GV cho HS đọc lại yêu cầu của
đề bài. Gợi ý:
H: Em cùng ai đến thăm thầy
(cô)?
H: Tâm trạng của em trước lúc
gặp thầy như thế nào?
H:Cảnh nhà thầy sau những năm
xa cách?
H: Thầy đón các em như thế
xét.
-Tập viết.
-Thầy chuẩn bị những tờ
mẫu…
-HS chăm chú viết …
-Không khí lớp học im phăng
phắc.
-Âm thanh: tiếng ngòi bút sột
soạt…
-HS xem lại đoạn văn bản
buổi học cuối cùng để viết
thành đoạn văn miêu tả về
thầy( Mỗi ý chỉ cần viết 2-3
câu).

HS trình bày trước lớp ,
Dưới lớp HS nghe và nhận
xét, đánh giá (Trên các
phương diện: về tâm trạng,
trang phục, giọng nói, cử
chỉ, đặc biệt chú ý miêu tả
nét mặt của thầy Hamen; tác
phong, giọng điệu của HS khi
trình bày)
HS lập dàn ý .
Trao đổi với các bạn trong
nhóm và thống nhất dàn ý
chung .
HS trình bày …
Bàitập2

:Tả
miệng chân
dung thầy giáo
Ha - Men.
Bài 3:Lập dàn ý
cho bài văn nói
với đề văn sau:
Nhân ngày
Nhà giáo Việt
Nam 20 -11, em
cùng mẹ đến chúc
mừng thầy giáo cũ
của mẹ, nay đã
nghỉ hưu. Em hãy

tả lại hình ảnh
người thầy ấy
trong phút giây
xúc động vì được
gặp lại người học

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
12
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

nào? (trang phục)
H:Thầy có biểu hiện ra sao khi
nhận ra HS cũ?(nét mặt? lời nói?
cử chỉ?)
H: Tâm trạng của thầy thể hiện
qua ánh mắt, nét mặt…?
H: Thầy đã nói với em những gì
và câu nói nào làm em xúc động
nhất?
H: Cảm nhận của riêng em về
tình nghĩa thầy – trò?
GV củng cố lại kiến thức về văn
miêu tả.
HS các nhóm nhận xét và
bổ sung…
trò của mình sau
nhiều năm xa
cách.
Hướng dẫn làm bài về nhà.
Tiếp tục tập luyện nói cho các đề bài trên.

Lập dàn ý chi tiết và tập nói cho đề sau:
Đề bài: Tự kể về bản thân trong tiết sinh hoạt lớp đầu năm học lớp 6.
(GV : Hướng dẫn HS qua các ý)
a.Mở bài:
-Lí do kể lại tiết sinh hoạt đầu tiên.
-Tâm trạng và cảm xúc của em lúc đó.
b. Thân bài:
-Nêu những nét chính về bản thân.
-Thái độ của cô và các bạn…
c.Kết bài:
-Nêu cảm nghĩ về tiết sinh hoạt….
* Soạn bài : Lượm.
V. KẾT LUẬN
1. Kết quả thực nghiệm.
Lớp Tên bài dạy
Khi chưa
áp dụng
các giải
pháp
Khi áp
dụng
các giải
pháp
Số Hs
được
trình
bày
Số Hs
trình
bày

tốt
Số Hs
đạt
yêu
cầu
Số HS
không
đạt
yêu cầu

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
13
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

6B Luyện nói kể chuyện
(Tiết 29)
X 10 0 6 4
6B
Luyện nói kể chuyện
(Tiết 43)
X 12 3 6 3
6B
Luyện nói về văn miêu tả
(Tiết 96)
X 12 5 6 1
Ngoài việc thử nghiệm đối với HS khối lớp 6, khi các em
vừa làm quen với môi trường học tập mới, trong quá trình công
tác (đặc biệt từ những năm thay sách giáo khoa)bản thân tôi đã
được phân công dạy qua các khối lớp. Trong quá trình giảng
dạy nói chung và đối với tiết ‘Luyện nói’ trong phân môn Tập

làm văn nói riêng khi áp dụng các giải pháp trên, tôi nhận
thấy: Học sinh trình bày các vấn đề dần dần đã tự tin, lưu loát
hơn không còn tình trạng học sinh đỏ mặt hay ngượng nghịu
nói trước tập thể…
2. Những kết luận và khuyến nghị
Có thể nói,bất cứ người thầy nào cũng vậy để đạt được
hiệu quả tốt nhất cho bài dạy của mình thì người thầy phải là
người làm chủ kiến thức. Đặc biệt, đối với tiết luyện nói thì
càng phải chuẩn bị chu đáo hơn cả cho thầy và cho trò. Có như
vậy người thầy mới phát huy tốt trí tụê cũng như tính tích cực
của học sinh. Qua thực tiễn áp dụng những biện pháp trên, tôi
nhận thấy phần nào đã phát huy được năng lực nói của các em,
khắc phục những tồn tại ban đầu:
- Học sinh đã mạnh dạn hỏi thầy, trao đổi vấn đề chưa
hiểu với thầy giáo, tạo ra tình cảm thân thiện giữa thầy và trò.
- Khi được trình bày vấn đề nào đó thì tác phong của học
sinh đã mạnh dạn hơn. Học sinh đã biết dựa vào đề cương để
nói không còn hiện tượng đọc bài viết trước.
- Học sinh dần dần đã kết hợp thể hiện được tư thế nói,
giọng nói, ngữ điệu nói; đã tự tin, lưu loát hơn không còn tình

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
14
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

trạng học sinh đỏ mặt hay ngượng nghịu, nói nhỏ trước tập
thể…
Từ những ưu điểm đạt được trên đây, thiết nghĩ mỗi giáo viên
chúng ta cần có tình thương yêu thực sự đối với học sinh, tâm
huyết với nghề và cần phải trăn trở mỗi khi bài giảng của mình

chưa thành công.Đồng thời thông qua môn dạy Ngữ văn, đặc
biệt là các tiết luyện nói giáo dục cho học sinh lòng tự hào
được nói tiếng Việt, biết tôn trọng và giữ gìn sắc thái ngữ âm
độc đáo của tiếng Việt. Cũng qua tiết ‘Luyện nói’nhằm thực
hiện tốt chủ đề năm học: ‘Xây dựng trường học thân thiện,
học sinh tích cực’.
Trên đây là những bài học được rút ra từ thực tế giảng
dạy trong nhiều năm qua.Tôi rất mong được các đồng nghiệp
góp ý giúp đỡ tôi có được những bài học kinh nghiệm tốt hơn
để có thể áp dụng thành công hơn cho các tiết dạy.
Tôi xin chân thành cảm ơn!
Vĩnh Bảo, ngày 06/ 02/ 2009
Người viết:
Lê Thị Lành
Tài liệu tham khảo
1. Sách giáo khoa Ngữ Văn 6 ( Tập 1, 2).
2. Sách giáo viên Ngữ Văn 6 (Tập 1, 2).
3. Thiết kế bài giảng Ngữ văn 6
(Tác giả Nguyễn Văn Đường- Hoàng Dân)

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
15
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

4. Phương pháp dạy học văn ( Tác giả Phan Trọng Luận)
MỤC LỤC
STT Nội dung Trang
I Đặt vấn đề 2
II Những cơ sở của vấn đề
1. Cơ sở lí luận

2. Cơ sở thực tế
2
3
III Giải quyết vấn đề
1. Các giải pháp
2. Biện pháp thực hiện
5
7
IV Bài soạn ứng dụng
Ngữ văn 6 – Tiết 96
Luyện nói về văn miêu tả
11
V Kết luận
1. Kết quả thực nghiệm
2. Những kết luận và khuyến nghị
14
15

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
16
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

CỘNG HOÀ XÃ HỘI CHỦ NGHĨA VIỆT NAM
Độc lập - Tự do - Hạnh phúc
BẢN CAM KẾT
I. Tác giả:
Họ và tên: Lê Thị Lành
Ngày, tháng, năm sinh: 25/ 11/1979
Đơn vị: Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm,
Huyện Vĩnh Bảo - TP Hải Phòng.

Điện thoại: 0984362448
II. Tên sản phẩm:
" Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết ‘Luyện
nói’ trong phân môn Tập làm văn?".
III. Cam kết:
Tôi xin cam kết sáng kiến kinh nghiệm này là sản phẩm
của cá nhân tôi. Nếu có xảy ra tranh chấp về quyền sở hữu đối
với 1 phần hay toàn bộ sản phẩm sáng kiến kinh nghiệm, tôi
hoàn toàn chịu trách nhiệm trước lãnh đạo đơn vị, lãnh đạo sở
GD&ĐT về tính trung thực của bản cam kết này.
Vĩnh Bảo, ngày 06 tháng 02 năm 2009.

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
17
SKKN: Phát huy năng lực nói của học sinh qua tiết “ Luyện nói”

Người cam kết
Lê Thị Lành

Người viết: Lê Thị Lành – Trường THCS Nguyễn Bỉnh Khiêm
18