skkn PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH TRONG DẠY HÁT

Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
PHÁT HUY TÍNH TÍCH CỰC CỦA HỌC SINH
TRONG DẠY HÁT
I. PHẦN MỞ ĐẦU:
Trong vấn đề đổi mới phương pháp dạy học hiện nay, phát huy
tính tích cực của học sinh trong quá trình dạy học là nội dung cần quan
tâm nhất.Với bộ môn âm nhạc ở trường Trung học cơ sở, dạy hát có vị
trí quan trọng hàng đầu vì: thông qua học hát, các em được giáo dục về
âm nhạc để nâng cao năng lực cảm thụ và thẩm mĩ âm nhạc ở mức độ
cần thiết theo mục tiêu chung của môn học.
Hơn nữa lứa tuổi học sinh THCS là lứa tuổi nhạy cảm, hiếu động, ham
thích ca hát. Nếu giáo viên gây được hứng thú trong bài dạy sẽ tạo cho
học sinh sự phấn chấn, hào hứng để tiêp thu bài học một cách có hiệu
quả và tích cực hơn trong việc học tập bộ môn âm nhạc.
Việc dạy âm nhạc ở trường THCS mặc dù không nhằm đào
tạo các em thành những con người hoạt động nghệ thuật
chuyên nghiệp mà chủ yếu là giáo dục văn hoá âm nhạc, làm cho các
em yêu thích nghệ thuật âm nhạc, hình thành ở học sinh một tâm hồn
trong sáng, một thị hiếu âm nhạc lành mạnh, cách tư duy sắc sảo, lòng
khát khao sáng tạo, giàu tình cảm, nhanh nhẹn hoạt bát và sống vui
tươi. Âm nhạc phát triển tối đa những tố chất sinh lý, những phẩm chất
tâm lý của lứa tuổi học sinh, tạo điều để các em hoàn chỉnh và cân đối
SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
về tâm hồn, trí tuệ và thể chất, làm phong phú tình cảm của lứa tuổi
học trò.
Tính tích cực trong dạy hát cần được xác định cụ thể thông
qua các hoạt động của thầy và trò, cho nên người giáo viên phải biết
để có thể vận dụng vào trong các tiết dạy của mình nhằm đạt hiệu quả
giảng dạy cao nhất. Tuy nhiên để phát huy được tác dụng và ý nghĩa
của giờ học hát đòi hỏi phải có sự phối hợp và tương tác của nhiều yếu

tố khác nhau, đặc biệt là thu hút được sự tham gia học tập của học sinh
là rất quan trọng. Đó là lí do cần thiết để “phát huy tính tích cực
của học sinh trong dạy hát”.
II. PHẦN NỘI DUNG:
Âm nhạc là một bộ môn nghệ thuật được đưa vào học bắt
buộc ở bậc THCS. Ở đây môn âm nhạc không phải là đào tạo các em
thành những ca sỹ, nhạc sĩ, mà chủ yếu nhằm trang bị cho các em có
một trình độ văn hóa âm nhạc tối thiểu, và hình thành thị hiếu thẩm
mĩ, rèn luyện các em thành những con người phát triển toàn diện về
“đức, trí, thể, mĩ”.
Dạy hát là một quá trình giáo dục âm nhạc bao gồm: luyện giọng, học
bài hát, luyện tai nghe và ghi nhớ âm điệu, lại có thể kết hợp với việc
tập biểu diễn, kết hợp bài hát với vận động phụ họa hoặc làm động tác
diễn. Giáo viên cần những biện pháp linh hoạt để thu hút sự chú ý của
học sinh, để các em được nghe, được luyện tập, thực hành, và tổ chức
cho các em hoạt động được tự biểu diễn, tạo nên giờ học nhẹ nhàng,
vui tươi, sinh động, lôi cuốn và có hiệu quả.
Trong chương trình âm nhạc THCS, môn âm nhạc gồm 3
phân môn: học hát, nhạc lí – tập đọc nhạc, âm nhạc thường thức. Học
SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
hát là một hoạt động chiếm nhiều thời lượng nhất của tiết học. Thông
thường, mỗi bài hát được dạy trong một tiết, sau đó được ôn tập trong
một hoặc hai tiết tiếp theo. Khi dạy một bài hát, giáo viên thường tiến
hành theo các bước sau:
- Giới thiệu bài hát: Ngoài giới thiệu tên bài, tên tác giả, xuất
xứ, nội dung, chủ đề…Nếu là dân ca, nên có giới thiệu về vùng, miền.
- Tìm hiểu bài: đọc lời ca, chia đoạn, chia câu: giáo viên hướng
dẫn học sinh đọc lời sau đó chia đoạn, chia câu để thuận lợi cho việc
luyện tập từng câu.

- Nghe hát mẫu: giáo viên có thể tự trình bày bài hát với sự
chuẩn bị chu đáo hoặc cho học sinh nghe qua băng đĩa. Khi trình bày
bài hát, giáo viên cần trình bày chuẩn xác, có thể kết hợp động tác
minh họa kèm theo sẽ làm cho học sinh thấy thích thú hơn. Nếu cho
học sinh nghe qua băng, đĩa phải chuẩn bị cẩn thận đĩa nhạc, máy nghe
tránh để học sinh chờ đợi gây ức chế tâm lí.
Việc hát mẫu cho học sinh có những ưu điểm mà người giáo
viên cần khai thác như: Giúp học sinh cảm nhận đầy đủ, trọn vẹn bởi
cách hát của giáo viên gần gũi các em hơn so với đĩa nhạc, học sinh
cảm thấy hào hứng khi nghe thầy cô hát, thể hiện được năng lực âm
nhạc và cảm xúc của giáo viên.
- Khởi động giọng: Giúp học sinh khởi động giọng trước khi
tập hát. Giáo viên cho HS luyện theo đàn cao độ đi lên dần rồi đi
xuống dần, hoặ theo mẫu do giáo viên qui định.
- Dạy hát từng câu: giáo viên đàn cho học sinh nghe nhẫm và
tập hát hòa giọng theo đàn. Những câu hát khó, luyến láy nhiều giáo
viên cần hát mẫu vì học sinh nghe đàn không thể hiện rõ bằng nghe
SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
giọng hát. Đôi khi, giáo viên nên chỉ định học sinh giỏi hát mẫu thay
cho giáo viên nhằm phát huy tính tích cực của học sinh, đồng thời làm
cho môi trường học tập trở nên gần gũi và thân thiện hơn. Trong khi
dạy từng câu, giáo viên cần cho học sinh nhận xét lẫn nhau và kết hợp
sửa sai cho các em.
- Hát cả bài: giáo viên cho học sinh hát cả bài theo giai điệu của
đàn, chú ý những chổ ngân, nghỉ và sửa sai cho các em, lưu ý học sinh
cách phát âm, hát rõ lời và cảm xúc của bài hát, tránh gào thét đây là
lỗi hay mắc phải ở giáo viên, sau đó kết hợp nhạc đệm, nhạc đệm giáo
viên chuẩn bị và lưu sẳn trong đàn. Giáo viên hướng dẫn học sinh
trình bày bài hát với nhiều hình thức như đơn ca, song ca, tốp ca…

- Kết hợp gõ đệm, vận động và phụ họa: GV hướng dẫn cho HS
thực hiện gõ đệm, cách gõ đệm tùy thuộc vào từng bài cụ thể.
Phần kết hợp vận động và phụ họa không đòi hỏi nhất thiết HS
phải thực hiện thật thành thạo vì vận động và phụ họa có thể tiến hành
ở tiết tiếp theo ở phần ôn tập bài hát. Tiết học hát chủ yếu HS biết kết
hợp gõ đệm, GV hướng dẫn một vài động tác cho các em làm quen với
nhịp của bài ở tiết tiếp theo khi đã thuộc lời ca các em kết hợp thực
hiện vận động và phụ họa dễ dàng hơn.
Để học sinh có thể chủ động hơn trong phần múa minh họa,
giáo viên có thể cho học sinh tự chọn nhóm cho mình, mỗi nhóm từ 4
đến 5 em có cùng sở thích, chất giọng, cách trình bày, từ đó các em sẽ
hăng hái hơn, thích thú hơn khi thể hiện bài hát có minh họa.
- Củng cố, kiểm tra: Cho các em trình bày theo cá nhân, nhóm
hoặc theo tổ, GV có thể tranh thủ kiểm tra mức độ tiếp thu của các em.
SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
Tùy vào từng bài hát mà GV có thể kết hợp trò chơi để giờ học thêm
phong phú sinh động hơn.
Trong những bước trên, từ bước khởi động giọng đến củng
cố, kiểm tra là những công đoạn có thể phát huy tính tích cực nhiều
nhất. Những công việc đó đòi hỏi học sinh phải tập trung nghe giáo
viên làm mẫu và trực tiếp làm theo cho đến khi hoàn tất bài hát. Sau
khi học hết bài các em cón phải luyện tập theo tổ, nhóm, dãy bàn hoặc
cá nhân. Lúc đó giáo viên lắng nghe để góp ý sửa chữa sai sót cho học
sinh.
Khi dạy hát, giáo viên không nên chỉ cho học sinh nghe đàn
rồi tập theo mà giáo viên nên kết hợp cả hai biện pháp: giáo viên hát
mẫu và học sinh nghe đàn từng câu để tập hát. Nếu học sinh chỉ nghe
đàn sẽ khó thể hiện đúng những yêu cầu của lời ca như: luyến láy,
ngân giọng hoặc phát âm lời ca cho tròn tiếng và rõ lời.

Trong việc dạy và học hát đã thể hiện tính tích cực rất rõ ràng
vì:
- Cả thầy và trò cùng hoạt động liên tục: thầy hướng dẫn từng
câu hát, trò phải lắng nghe để ghi nhớ giai điệu rồi luyện tập để hát
đúng cao độ, trường độ, hát đồng đều, hòa giọng.
- Khi tập hát có lúc cả lớp cùng thể hiện, có khi từng nhóm hát,
có khi cá nhân hát.
- Nếu tập biểu diễn bài hát, các em còn phải có những động tác
diễn xuất, động tác minh họa.
- Khi bạn hát, các em phải lắng nghe để có thể nhận xét bạn của
mình hát đúng hay sai.
SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
- Khi GV đàn giai điệu, HS phải lắng nghe để cảm thụ và ghi
nhớ.
- Bài hát có khi còn kết hợp với trò chơi hay đố vui để giờ học
thêm phong phú, sinh động hơn.
Tuy nhiên hạn chế lớn nhất của các em là thói quen thụ động
trong quá trình học tập môn âm nhạc, cụ thể là trong việc học hát,
nhiều học sinh chưa chủ động tìm hiểu bài mà chỉ trông chờ giáo viên
lên lớp hát và hát theo, đối với các kí hiệu âm nhạc trong bài hát thì
các em tỏ ra lúng túng và ít nhớ; khi giáo viên hướng dẫn những động
tác minh họa cho bài hát thì các em tỏ ra rụt rè, nhút nhát chưa tích cực
phát huy năng khiếu của mình.
Âm nhạc là lĩnh vực nghệ thuật của cái hay, cái đẹp qua âm thanh
của giọng hát và tiếng đàn trên những bài ca, bản nhạc cụ thể. Chính
nhờ cái hay, cái đẹp của nghệ thuật âm thanh mà âm nhạc đã đem đến
cho con người những cảm xúc thẩm mĩ, làm cho người ta thoải mái,
thích thú, tâm hồn và tình cảm được nâng cao, trí tuệ được mở rộng,
con người trở nên tốt đẹp, cao thượng và hướng thiện.

Với tư cách là một môn học nghệ thuật nhằm thực hiện nhiệm vụ giáo
dục thẩm mĩ, dạy học âm nhạc, trong đó dạy hát là một nội dung quan
trọng cần phải đạt được những yêu cầu sau:
- Giáo dục cho học sinh cách cảm thụ là giáo dục cách nghe,
cách đánh giá hay là cách biểu lộ thái độ, tình cảm của mình về cái
hay, cái đẹp trong âm nhạc.
- Giáo dục cho học sinh cách biểu cảm nhằm giúp học sinh
cách tái hiện, sáng tạo khi thể hiện trình diễn bài hát.
SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
Bài hát, bản nhạc đều là phương tiện để giáo dục âm nhạc.
Đối tượng mà học sinh lĩnh hội ở đây chính là bài hát bởi cái hay, cái
đẹp của chúng gắn liền với chính nội dung và hình thức của tác phẩm.
Để thấy được cái hay, cái đẹp đó các em phải có những kĩ năng và tri
thức cần thiết khi nghe, cảm thụ, đánh giá hoặc tái tạo khi trình diễn
bài hát. Đồng thời các em phải có một thái độ tích cực, chủ động trong
giờ học mới đem lại kết quả như mong muốn.
Bên cạnh đó vai trò của người giáo viên cũng rất quan trọng,
học sinh có chủ động hay không, có tích cực hay không là do người
giáo viên có tạo được hứng thú cho các em trong giờ học hay không.
Từ khi mở bài cho đến lúc kết thúc giáo viên luôn là chủ thể sáng tạo
để khơi gợi lòng ham muốn, ham học tập ở học sinh.
Muốn học sinh tích cực, trước tiên bản thân người giáo viên
đó phải là người tích cực, nhiệt tình trong công tác giảng dạy, sáng tạo,
luôn luôn phải biết đổi mới trong những tiết dạy khác nhau và có
những phương pháp dạy học thu hút, lôi kéo sự chú ý của học sinh, từ
đó tiết học sẽ trở nên sinh động và sôi nổi hơn.
Khả năng phát triển của từng học sinh là khác nhau, cơ thể
khác nhau, chất giọng khác nhau cho nên giáo viên không nên đòi hỏi
kết quả như nhau mà phải có thái độ mềm mỏng, động viên khuyến

khích các em để các em có thể tự tin, mạnh dạn thể hiện mình trước
lớp, trước đám đông. Khi học sinh mắc sai lầm thì không nên la mắng,
làm cho các em trở nên tự ti, mặc cảm. Đây không phải là trường dạy
nhạc chuyên nghiệp, hay là trường dành cho những học sinh có năng
khiếu về âm nhạc, đối tượng học âm nhạc ở đây là tất cả học sinh, do
đó giáo viên không nên đòi hỏi quá cao ở học sinh, không nên tạo tâm
SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
lý nặng nề cho các em khi học hát, mà hãy để các em tự thể hiện theo
ý thích của mình, giáo viên cũng phải tôn trọng những ý tưởng sáng
tạo của học sinh từ đó các em sẽ thích thú và hăng say hơn khi học hát.
Hơn nữa đồ dùng dạy học có khả năng gây hứng thú cho học
sinh rất cao, đặc biệt với môn nhạc phải chú trọng thực hành nhiều
hơn, giáo viên dạy nhạc không có nhạc cụ, không biết sử dụng nhạc cụ
thì tiết học sẽ trở nên nhàm chán, hiệu quả bài dạy không cao. Một cây
đàn organ quen thuộc, một máy CD nho nhỏ cũng giúp cho các em có
nhiều cảm xúc, tình cảm hơn là một giờ dạy nhạc chay. Cho nên giáo
viên lên lớp phải chuẩn bị đầy đủ đồ dùng dạy học sẽ thu hút được sự
chú ý của học sinh nhiều hơn, từ đó các em sẽ có thái độ tích cực hơn
trong học hát.
III. PHẦN KẾT LUẬN:
Âm nhạc là lĩnh vực nghệ thuật của cái hay, cái đẹp, qua âm
thanh của giọng hát và tiếng đàn trên những bài ca, bản nhạc cụ thể, đã
đem đến cho con người những cảm xúc thẩm mĩ – thẩm mĩ âm nhạc,
làm cho người ta thoải mái, thích thú, tâm hồn và tình cảm được nâng
cao, trí tuệ được mở rộng, con người trở nên tốt đẹp, cao thượng và
hướng thiện.
Trong quá trình dạy hát, nếu người giáo viên âm nhạc luôn có
ý thức về yêu cầu giáo dục thẩm mĩ qua môn học của mình, chắc chắn
rằng người giáo viên đó luôn có những suy nghĩ để cải tiến, sáng tạo

làm cho giờ học thêm sinh động, hấp dẫn và mang đến cho học sinh
những xúc cảm, tình cảm thẩm mĩ âm nhạc thực sự, từ đó các em sẽ có
những hưng phấn, thích thú và tích cực hơn trong việc học hát.
SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
Muốn đẩy mạnh giáo dục thẩm mĩ để nâng cao năng lực thẩm
mĩ âm nhạc cho học sinh thì không có cách nào khác ngoài việc nâng
cao chất lượng giờ dạy âm nhạc qua các yếu tố như: nội dung, phương
pháp, phương tiện… và nhất là phải tạo ra môi trường âm nhạc sinh
động làm cho học sinh vừa là người học, vừa là người hưởng thụ và
sáng tạo, điều đó góp phần rất quan trọng vào việc làm đẹp tâm hồn
của các em.
Công việc chuẩn bị dạy một bài hát và các bước tiến hành trên
lớp là một qui trình đã được tổng kết và đang vận dụng ở tất cả các lớp
ở các trường THCS. Tuy nhiên làm thế nào để phát huy được tính tích
cực của học sinh trong dạy hát, đòi hỏi cần có nhiều yếu tố khách quan
cũng như chủ quan. Trên đây là những ý kiến riêng của bản thân tôi,
đương nhiên còn nhiều vướng mắc, rất mong các bạn đồng nghiệp
tham khảo và góp ý để sáng kiến này ngày càng hoàn thiện hơn.
Vĩnh Mỹ A ngày 02 tháng 01 năm
2015
Người viết

SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015
Trường THCS Vĩnh Mỹ A GV: Lê Kim Ngọc
Lê Kim Ngọc

SKKN Môn Âm Nhạc Năm học: 2014-2015