Một số biện pháp giúp học sinh lớp 3 hiểu về biện pháp so sánh tu từ trong bài tập đọc

Đề tài: Hướng dẫn học sinh lớp 3 tìm hiểu biện pháp so sánh tu từ trong các bài tập đọc (
PHẦN MỞ ĐẦU
1) Lý do chọn đề tài :
Môn học Tiếng Việt ở tiểu học được coi là môn học quan trọng nhất trong 9
môn học của chương trình, là môn học công cụ để học tập các môn học khác và
qua đó giáo dục học sinh về mọi mặt.
Tiếng Việt ở trường tiểu học được dạy và học thông qua các phân môn như
Tập đọc, Tập viết, Kể chuyện, chính tả, luyện từ và câu, tập đọc. Phân môn tập
đọc có vị trí đặc biệt quan trọng trong việc dạy học tiếng Việt xét trên hai nhiệm
vụ :
- Tập đọc là một môn học thực hành. Nhiệm vụ quan trọng nhất của nó hình
thành năng lực đọc cho học sinh. Năng lực đọc được tạo nên từ bốn kỹ năng cũng
là bốn yêu cầu về chất lượng của “đọc” : đọc đúng, đọc nhanh (đọc lưu loát, đọc
trôi chảy), đọc có ý thức(thông hiểu được nội dung những điều mình đọc hay còn
gọi là đọc hiểu) và đọc diễn cảm. Bốn kỹ năng này được hình thành theo hai hình
thức đọc : đọc thành tiếng và đọc thầm. Chúng được rèn luyện đồng thời và hỗ
trợ lẫn nhau. Sự hoàn thiện một trong những kỹ năng này sẽ có tác động tích cực
đến những kỹ năng khác.
- Giáo dục lòng ham đọc sách, hình thành phương pháp và thói quen làm
việc với văn bản, làm việc với sách cho học sinh. Làm cho sách trở thành một sự
tôn sùng ngự trị trong nhà trường, đó là một trong những điều kiện để trường học
thực sự trở thành trung tâm văn hoá. Nói cách khác, thông qua việc dạy học, phải
làm cho học sinh thích đọc và thấy được rằng khả năng đọc là có lợi ích cho các
em trong cả cuộc đời, phải làm cho học sinh thấy đó là một trong những con
đường đặc biệt để tạo cho mình một cuộc sống trí tuệ đầy đủ và phát triển.
Ngoài ra phân môn tập đọc còn làm giàu kiến thức về ngôn ngữ, đời sống và
kiến thức văn học cho học sinh. Phát triển ngôn ngữ và tư duy cho học sinh.
Đồng thời giáo dục tư tưởng, đạo đức, tình cảm, thị hiếu thẩm mỹ cho học sinh.
Giáo dục đó của phân môn tập đọc được thiết kế dựa trên nhiều biện pháp,
mỗi biện pháp là một hình thức giáo dục như sử dụng thêm các câu hỏi tìm hiểu
bài, các biện pháp ẩn dụ, nhân hoá, so sánh tu từ để làm tăng giá trị nghệ thuật

của bài tập đọc, qua đó giáo dục cho học sinh về tư tưởng, đạo đức, tình cảm, thị
hiếu thẩm mỹ cho học sinh.
So sánh tu từ trong bài tập đọc lớp 3 cũng là một biện pháp giáo dục sâu sắc
nhất, hướng học sinh vào những giá trị đạo đức của tác phẩm, nhấn mạnh hàm ý
của bài học, qua đó xây dựng cho học sinh cách nhìn, cách nghĩ về tác phẩm và
rút ra những bài học sâu sắc cho mình. Vậy những biện pháp đó ra sao, được sử
dụng trong các hình thức nào của bài tập đọc? Mỗi biện pháp giáo dục học sinh
những mắt nào? Đó chính là nội dung của đề tài mà tôi đang nghiên cứu “ Hướng
dẫn học sinh lớp 3 tìm hiểu về biện pháp tu từ trong bài tập đọc”
2/ Phạm vi nghiên cứu của đề tài :
Biện pháp so sánh tu từ là một trong những biện pháp nghệ thuật có giá trị
cao trong các bài tập đọc ở tiểu học nói chung và ở lớp 3 nói riêng. Biện pháp này
Giáo viên :
Trang 8
Đề tài: Hướng dẫn học sinh lớp 3 tìm hiểu biện pháp so sánh tu từ trong các bài tập đọc (
giúp cho học sinh hiểu sâu hơn về những giá trị nghệ thuật cũng như ý nghĩa giáo
dục có trong tác phẩm.
Chính vì thế nội dung của đề tài tập trung chủ yếu vào việc nghiên cứu giá
trị nghệ thuật của biện pháp tu từ qua đó có biện pháp thiết thực khi hướng dẫn
học sinh tiếp thu những giá trị đó của nội dung bài học. Đây là một nội dung
nghiên cứu mới của bản thân được rút ra từ những kinh nghiệm dạy học nhằm
tăng cường công tác dạy môn tập đọc ở lớp 3 nâng cao chất lượng đại trà cho học
sinh. Do đó phạm vi nghiên cứu được tập trung chủ yếu vào các bài tập đọc ở lớp
3 theo chương trình sách giáo khoa hiện hành.
Giáo viên :
Trang 8
Đề tài: Hướng dẫn học sinh lớp 3 tìm hiểu biện pháp so sánh tu từ trong các bài tập đọc (
PHẦN THỨ NHẤT : THỰC TRẠNG
I) NGHIÊN CỨU TÌNH HÌNH THỰC TRẠNG:
1) Khái niệm so sánh tu từ :

So sánh tu từ là một biện pháp so sánh dùng cách đối chiếu của một sự vật
này với một sự vật kia dưới hình thức so sánh trừu tượng làm nhấn mạnh ý nghĩa
của đối tượng muốn so sánh.
2) Đặc điểm :
So sánh tu từ không giống với so sánh logic, đặc điểm của so sánh tu từ là
để cảm hơn để hiểu, hình ảnh dùng để so sánh thường không có thực hoặc không
mấy khi thấy được mà ta vẫn cảm nhận được phương diện so sánh.
Ví dụ : Khi ta đọc câu thơ :
“Đây con sông như dòng sữa mẹ.
Nước về xanh ruộng lúa vườn cây
và ăm ắp như lòng người mẹ
chở tình thương trang trải bao ngày
Chỉ cần đọc xong câu thơ, tuy không thể thấy được dòng sữa mẹ chảy như
thế nào, có giống con sông đang chảy hay không. Nhưng trong tâm trí ta đã cảm
nhận được sự ngọt ngào êm dịu của dòng sông mà sức mạnh về giá trị của vế so
sánh đã lấn át về hình ảnh bên ngoài. Xét về góc độ hình ảnh bên ngoài ta không
thể so sánh được dòng sông như dòng sữa mẹ. Nhưng bên trong khi ta đọc là cảm
nhận sâu sắc ngay giá trị của hình ảnh dòng sông.
So sánh tu từ ngoài ý nghĩa so sánh ra, còn có đặc điểm cực cấp và tính chất
thành ngữ có sắc thái ngoa dụ. Khi sử dụng so sánh tu từ tác giả thường dùng các
hình thức so sánh như : từ cụ thể đến cụ thể, từ cụ thể đến trừu tượng, từ trừu
tượng đến cụ thể, nhằm tăng giá trị hay vẻ đẹp của đối tượng muốn so sánh.
3) Giá trị của so sánh tu từ:
Trong so sánh có nhiều hình thức để biểu thị vế so sánh. Nếu hình ảnh hay
sự vật hiện tượng đó chỉ ở mức độ so sánh hai hay nhiều sự vật hiện tượng cùng
có một nét giống nhau nào đó mà đặc điểm của nó được hiện diện trên từ ngữ thì
người ta sử dụng biện pháp so sánh từ vựng.
Ví dụ : “Từ xa nhìn lại cây gạo sừng sững như một tháp đến khổng lồ”. Ở
đây ta thấy hình ảnh so sánh và được so sánh (cây gạo, tháp nến) có nét giống
nhau về đặc của từ (đều có có độ cao)

Còn nếu nếu hình ảnh hay sự vật hiện tượng ở mức độ so sánh hai hay nhiều
sự vật hiện tượng cùng có một nét giống nhau nào đó mà đặc điểm của nó là
không được nói thẳng trên từ ngữ mà được suy ra từ A và B thì người ta sử dụng
biện pháp so sánh logic.
Ví dụ : “Lá rau như mạ bạc trông như được phủ một lớp tuyết cực mỏng”.
Như vậy qua hai vế so sánh này ta thấy hình ảnh của lá rau và lớp tuyết mỏng có
nét giống nhau về sắc thái nhưng không được ví về từ ngữ.
Còn so sánh tu từ khác với hai hình thức so sánh trên là ở tác dụng của vế
dùng để so sánh trong chức năng gợi hình, gợi cảm về đối tượng được so sánh.
Giáo viên :
Trang 8
Đề tài: Hướng dẫn học sinh lớp 3 tìm hiểu biện pháp so sánh tu từ trong các bài tập đọc (
Trong mô hình cấu trúc của so sánh tu từ, đối với học sinh tiểu học yếu tố
phương diện so sánh không phải lúc nào cũng dễ chỉ ra được trong các ngữ liệu
văn chương cụ thể.
Ví dụ : Quê hương là chùm khế ngọt
Quê hương là đường đi học
Phương diện so sánh là một mặt nào đó của đối tượng muốn miêu tả bằng so
sánh. Đó là sự nhận xét về hình thể, về một phẩm chất, một hoạt động hay một
trạng thái của đối tượng.
Ví dụ :
- Đi đến ngày khai trường, vui như là đi hội (rất vui khi đến ngày khai
trường).
- Những hạt sương sớm đọng trên lá long lanh như những bóng đèn pha lê
( vẻ đẹp lộng lẫy của những hạt sương)
- Bình minh mặt trời như chiếc thau đồng đỏ ối chiếu xuống mặt biển (màu
đỏ của mặt trời)
Giá trị của những câu có sử dụng biện pháp so sánh tu từ có trong bài tập
đọc lớp 3 là ở cách chọn đối tượng để so sánh, niềm vui như đi hội; hạt sương
như bóng đèn pha lê, mặt trời đỏ như chiếc thau đồng. Các đối tượng ấy đã gợi tả

rất hiệu quả tính chất, hình thể của đối tượng được so sánh
Để nhận đầy đủ nội dung, mời quý thầy cô bấm vào đây:
/>Giáo viên :
Trang 8