Tác động của chính sách khoa học và công nghệ đối với quá trình tự chủ của các viện nghiên cứu và triển khai thuộc Viện Khoa học và công nghệ Việt Nam

ĐẠI HỌC QUỐC GIA HÀ NỘI
TRƯỜNG ĐẠI HỌC KHOA HỌC XÃ HỘI VÀ NHÂN VĂN



PHẠM TUẤN HUY






TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH KHOA HỌC VÀ
CÔNG NGHỆ ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH TỰ CHỦ CỦA CÁC
VIỆN NGHIÊN CỨU & TRIỂN KHAI THUỘC VIỆN
KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ VIỆT NAM

(Nghiên cứu trường hợp Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-CP )





LUẬN VĂN THẠC SĨ
CHUYÊN NGÀNH QUẢN LÝ KHOA HỌC VÀ CÔNG NGHỆ
MÃ SỐ: 60.34.72



Người hướng dẫn khoa học: PGS.TS. Phạm Ngọc Thanh

Hà Nội - 2010

-1-
MỤC LỤC
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU 6
MỞ ĐẦU 7
1. Lý do nghiên cứu 7
2. Tổng quan tình hình nghiên cứu 8
3. Mục tiêu nghiên cứu 9
4. Phạm vi nghiên cứu 9
5. Mẫu khảo sát 9
6. Vấn đề nghiên cứu 9
7. Giả thuyết nghiên cứu 9
8. Phƣơng pháp nghiên cứu 10
9. Kết cấu của luận văn 11
CHƢƠNG 1. CHÍNH SÁCH KH&CN: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ
KINH NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI 13
1.1. Tổ chức NC&TK 13
1.1.1. Khái niệm NC&TK 13
1.1.2. Tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức NC&TK Nhà nước 14
 . 14


 15
1.2. Hoạt động KH&CN 18
Khái niệm hoạt động KH&CN 18
1.3. Chính sách 19
1.3.1. Định nghĩa 19
1.3.2. Chính sách công 20
1.3.3. Chính sách KH&CN 21
1.4. Khái niệm về đánh giá và xây dựng khung đánh giá chính sách KH&CN
21
1.4.1. Khái niệm đánh giá 21

-2-
1.4.2. Xây dựng khung đánh giá chính sách KH&CN 22
1.4.3. Kinh nghiệm đánh giá chính sách KH&CN của một số nước trên thế giới
25
1.4.3. 25
1.4.3.2. Anh 26
 27
1.4.3.4. H 28

Nam 30
CHƢƠNG 2. TÁC ĐỘNG CỦA CHÍNH SÁCH KH&CN NÓI CHUNG VÀ
NGHỊ ĐỊNH 35/HĐBT, NGHỊ ĐỊNH 115/2005/NĐ-CP ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH
TỰ CHỦ CỦA CÁC VIỆN NC&TK THUỘC VKH&CNVN 31
2.1. Tổ chức và hoạt động của VKH&CNVN 31
2.1.1. Tổng quan về VKH&CNVN 31
2.1.2. Tổ chức và hoạt động của các nhóm viện thuộc VKH&CNVN 36
2.2. Tác động của chính sách KH&CN đối với quá trình tự chủ của các viện
NC&TK thuộc VKH&CNVN 43

2.2.1. Một số chính sách quan trọng tác động đến quá trình tự chủ của các tổ
chức NC&TK Nhà nước 43
2.2.2. Tác động của Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-CP đối
với quá trình tự chủ của các viện NC&TK thuộc VKH&CNVN 49
 49
-CP 63
CHƢƠNG 3. ĐÁNH GIÁ TÁC ĐỘNG CỦA NGHỊ ĐỊNH 35/HĐBT VÀ NGHỊ
ĐỊNH 115/2005/NĐ-CP ĐỐI VỚI QUÁ TRÌNH TỰ CHỦ CỦA CÁC VIỆN
NC&TK THUỘC VKH&CNVN, ĐỀ XUẤT GIẢI PHÁP CHÍNH SÁCH
THÚC ĐẨY QUÁ TRÌNH TỰ CHỦ CỦA CÁC VIỆN NÀY 72
3.1. Đánh giá tác động của Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-
CP đối với quá trình tự chủ của các viện NC&TK thuộc VKH&CNVN 72
3.1.1. Đánh giá tác động của Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-
CP đối với quá trình tự chủ xác định nhiệm vụ và mở rộng chức năng hoạt
động của các viện NC&TK thuộc VKH&CNVN 72

-3-
3.1.2. Đánh giá tác động của Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-
CP đối với quá trình tự chủ về tổ chức, liên doanh, liên kết của các viện
NC&TK thuộc VKH&CNVN 75
3.1.3. Đánh giá tác động của Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-
CP đối với quá trình tự chủ về tài chính của các viện NC&TK thuộc
VKH&CNVN 77
3.1.4. Đánh giá tác động của Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-
CP đối với quá trình tự chủ nguồn tín dụng ngân hàng của các viện NC&TK
thuộc VKH&CNVN 79
3.1.5. Đánh giá tác động của Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-
CP đối với quá trình tự chủ lao động của các viện NC&TK thuộc VKH&CNVN
81
3.1.6. Đánh giá tác động của Nghị định 35/HĐBT và Nghị định 115/2005/NĐ-

CP đối với quá trình tự chủ về hợp tác quốc tế của các viện NC&TK thuộc
VKH&CNVN 82
3.2. Điều kiện đảm bảo quá trình tự chủ của các viện NC&TK thuộc
VKH&CNVN 84
3.3. Giải pháp chính sách thúc đẩy quá trình tự chủ của các viện NC&TK
thuộc VKH&CNVN 88
3.3.1. Thực hiện tách quyền sở hữu và quyền sử dụng trong các viện NC&TK
thuộc VKH&CNVN 88
3.3.2. Tạo lập các điều kiện cho các viện NC&TK thuộc VKH&CNVN thực
hiện tự chủ, tự chịu trách nhiệm 90
3.3.3. Tăng cường sự thống nhất giữa quyền tự chủ, năng lực tự chủ và tinh
thần tự chủ 98
3.3.4. Phân biệt tự chủ, tự chịu trách nhiệm ở các nhóm viện khác nhau thuộc
VKH&CNVN 101
KẾT LUẬN 103
KHUYẾN NGHỊ 104
DANH MỤC TÀI LIỆU THAM KHẢO 105


-4-
LỜI CẢM ƠN

Xin chân thành cảm ơn PGS.TS. Phạm Ngọc Thanh, Phó chủ nhiệm
Khoa Khoa học quản lý, Thầy đã tận tình hướng dẫn và đóng góp nhiều ý
kiến quý báu giúp tôi hoàn thành luận văn! Tôi xin cảm ơn các thầy cô trong
Khoa Khoa học quản lý và các thầy cô trong Trường Đại học Khoa học Xã
hội và Nhân văn, Đại học Quốc gia Hà Nội đã tạo mọi điều kiện để tôi hoàn
thành chương trình học cao học và luận văn này!
Tôi xin cảm ơn TS. Nguyễn Văn Học, viện Chiến lược và Chính sách
Khoa học và Công nghệ, Bộ Khoa học và Công nghệ đã chia sẻ kinh nghiệm

và cung cấp cho tôi nhiều tư liệu liên quan đến luận văn!
Tôi cũng xin cảm ơn các bạn đồng nghiệp ở viện Địa chất và Địa vật lý
biển, Viện Khoa học và Công nghệ Việt Nam, đã động viên, giúp đỡ tôi trong
khóa học cũng như trong quá trình hoàn thiện luận văn!
Cuối cùng, tôi xin được cảm ơn những người thân trong gia đình, đặc
biệt bố tôi, PGS.TS. Phạm Huy Tiến, đã động viên tôi tham gia khóa học, gợi
ý đề tài luận văn và đóng góp nhiều ý kiến, kinh nghiệm giúp tôi hoàn thành
luận văn này!


Phạm Tuấn Huy

-5-
DANH MỤC CÁC CHỮ VIẾT TẮT

KÝ HIỆU
Ý NGHĨA
KH&CN

KHKT

KT-XH
- 
NCCB



NCKH

NC&TK

 
NCUD
 
NCV

NCVC

OECD
Ttion
for Economic Co-operation and Development).
TKCN

UNESCO


Scientific and Cuntural Organisation).
VKH&CNVN


-6-
DANH MỤC CÁC SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
SƠ ĐỒ, BẢNG BIỂU
Trang
: 

37

26
1.2. PTK 
28

1.3. 
NC&
29


43
 
46
 

48
TKCN 
49
5. 
50
6. 
61
7. VKH&CNVN  
64



-7-
MỞ ĐẦU
1. Lý do nghiên cứu

            
            
2



-




 
            




           







             

 -

-8-



               




 


 

2. Tổng quan tình hình nghiên cứu
Lịch sử nghiên cứu


Nghiên cứu đánh giá các tổ chức nghiên cứu và phát triển
Đánh giá mô hình chuyển đổi của tổ chức
nghiên cứu và phát triển
             

 Nghiên cứu phương pháp và quy
trình đánh giá chính sách khoa học và công nghệ, nghiên cứu trường hợp
Nghị định 35 - HĐBT và Quyết định 782/TTg     -
N 
35 - 
-CP, tronBàn về thực hiện
Nghị định 115/2005/NĐ-CP 



-9-
Tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức nghiên cứu và phát triển
Nhà nước- 
- - - 





 Đổi mới quản lý và hoạt động các tổ chức Khoa học và Công
nghệ theo cơ chế doanh nghiệp
    
 
-

VKH&CNVN.
3. Mục tiêu nghiên cứu


4. Phạm vi nghiên cứu
- 


- 
5. Mẫu khảo sát

6. Vấn đề nghiên cứu


7. Giả thuyết nghiên cứu



-10-



8. Phƣơng pháp nghiên cứu
- 
- 



1. Luận cứ lý thuyết
        

            

2. Luận cứ thực tiễn




          




  



-



-11-
              

  -    

-

 
.
 

 
 
2.3).
TKCN 
+ (5).
+ (6).
+ ().
2.3
+ Nghiên cứu đánh giá các tổ chức nghiên cứu và phát triển

Đánh giá mô hình chuyển đổi của tổ chức nghiên cứu và phát
triển.
 Nghiên cứu phương pháp và quy trình đánh giá chính sách
khoa học và công nghệ, nghiên cứu trường hợp Nghị định 35 - HĐBT và
Quyết định 782/TTg’’  -  
Tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức nghiên cứu
và phát triển Nhà nước
9. Kết cấu của luận văn




-12-

c
 T   
-
.
           
1-           
VKH&CNVN g
.

-13-
CHƢƠNG 1
CHÍNH SÁCH KH&CN: MỘT SỐ VẤN ĐỀ LÝ LUẬN VÀ KINH
NGHIỆM CỦA MỘT SỐ NƢỚC TRÊN THẾ GIỚI
1.1. Tổ chức NC&TK
1.1.1. Khái niệm NC&TK
    


        
appliquee).
            








ph       



-353].
-TC
 




 

-14-



             
NC&TK.
1.1.2. Tự chủ, tự chịu trách nhiệm của các tổ chức NC&TK Nhà nước
1.1.2.1. Quyền sở hữu và quyền sử dụng trong tổ chức NC&TK Nhà nước
 












- 

 









-15-
               



1.1.2.2. Các nội dung tự chủ, tự chịu trách nhiệm của tổ chức NC&TK Nhà
nước










- Về nhiệm vụ KH&CN
 




- 


    






-16-

















 

- Về tổ chức thực hiện nhiệm vụ nghiên cứu:


 




- 




-17-

- Về sử dụng truyền bá kết quả nghiên cứu:







- Về quản lý tài chính:









- Về quản lý nhân lực:
 











-18-


N             






1.2. Hoạt động KH&CN
Khái niệm hoạt động KH&CN



“Khoa học là hệ thống tri thức về các hiện tượng, sự vật, quy luật của tự
nhiên, xã hội và tư duy”.
“Công nghệ là tập hợp các phương pháp, quy trình, kỹ năng, bí quyết,
công cụ, phương tiện dùng để biến đổi các nguồn lực thành sản phẩm.”
“Hoạt động KH&CN bao gồm nghiên cứu khoa học, nghiên cứu và phát
triển công nghệ, dịch vụ KH&CN, hoạt động phát huy sáng kiến, cải tiến kỹ
thuật, hợp lý hóa sản suất và các hoạt động khác nhằm phát triển KH&CN”.
“Phát triển công nghệ là hoạt động nhằm tạo ra và hoàn thiện công
nghệ mới, sản phẩm mới. Phát triển công nghệ bao gồm triển khai thực
nghiệm và sản xuất thử nghiệm”.
“Dịch vụ KH&CN là các hoạt động phục vụ việc NCKH và phát triển
công nghệ; các hoạt động liên quan đến sở hữu trí tuệ, chuyển giao công
nghệ; các dịch vụ về thông tin, tư vấn, đào tạo, bồi dưỡng, phổ biến, ứng
dụng tri thức KH&CN và kinh nghiệm thực tiễn”.
           &CN bao

- 

-19-
- 
- 
Hoạt động KH&CN là khái niệm được UNESCO sử dụng để chỉ những
hoạt động xã hội được thực hiện bởi một bộ phận xã hội rộng lớn (các nhà

khoa học, các nhà công nghệ) có liên quan đến việc thực hiện công tác nghiên
cứu khoa học và chuyển giao công nghệ, phát triển KH&CN [9;73].
1.3. Chính sách
1.3.1. Định nghĩa

t

chính sách








 



        




             

-20-

 















 

“Chính sách là một tập hợp biện pháp được thể chế hóa,
mà một chủ thể quyền lực hoặc chủ thể quản lý đưa ra, trong đó tạo sự ưu đãi
một nhóm xã hội, kích thích vào động cơ hoạt động của nhóm này, định
hướng hoạt động của họ nhằm thực hiện một mục tiêu ưu tiên nào đó trong
chiến lược phát triển của một hệ thống xã hội” [11;13].
1.3.2. Chính sách công
             




 

-21-




1.3.3. Chính sách KH&CN

 - 

 




- 




chính sách phát triển KH&CN của một đất
nước, một địa phương hoặc một hãng, trong đó có những lĩnh vực nghiên cứu
và những công nghệ được ưu tiên phát triển theo hai hướng:
- KH&CN phục vụ cho những mục tiêu ngắn hạn về phát triển kinh tế và
xã hội, đặc biệt là công nghệ phải phục vụ cho mục tiêu nâng cao năng lực
cạnh tranh của sản xuất.
- Một mặt khác, KH&CN phải được phát triển đi trước, chuẩn bị cho
những mục tiêu dài hạn của doanh nghiệp hoặc mục tiêu dài hạn của kinh tế và
xã hội, bên cạnh những lĩnh vực phải đáp ứng tức thời nhu cầu cạnh tranh của
sản xuất [11;16-17].
1.4. Khái niệm về đánh giá và xây dựng khung đánh giá chính sách KH&CN
1.4.1. Khái niệm đánh giá


-22-
Đánh giá là một quá trình xác định giá trị hoặc tầm quan trọng của một
hoạt động, chính sách hoặc chương trình, là sự đánh giá ở mức độ hệ thống
và khách quan nhất có thể, đối với một can thiệp đã được lập kế hoạch, đang
diễn ra, hoặc đã hoàn thành


Mục đích của đánh giá:


trách nhiệm giải trình.
Sử dụng đánh giá:




Kết quả đánh giá có thể:
             

 
 

 

 

1.4.2. Xây dựng khung đánh giá chính sách KH&CN
- 





-23-


             
“ việc sử dụng các phương pháp nghiên cứu để
tìm hiểu một cách hệ thống hiệu ích (effectivness) của các can thiệp xã hội
(socian intervention) tức là chính sách định hướng cải thiện tình hình xã hội.
Theo Scriven (1991): “Đánh giá chính sách là quá trình để xác định ưu điểm,
giá trị của một cái gì đó”
“đánh giá chính sách
là việc sử dụng các công cụ nghiên cứu để tìm hiểu một cách có hệ thống các
can thiệp chính sách, quá trình thực hiện chính sách cũng như quá trình
chính sách nhằm xác định giá trị của các chính sách này trong việc cải thiện
và nâng cao điều kiện kinh tế - xã hội của các bên liên quan khác nhau về
chính sách”.

 


              
- 

               








 

-24-
         




             




             










 - 








