Giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo ngành ở huyện Kinh Môn – tỉnh Hải Dương

Chuyên đề tốt nghiệp
MỤC LỤC
KẾT LUẬN VÀ KIẾN NGHỊ 80
I. KẾT LUẬN 80
II. KIẾN NGHỊ 81
1. Đối với Nhà nước 81
2. Đối với Huyện 82
TÀI LIỆU THAM KHẢO 83
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
Chuyên đề tốt nghiệp
DANH MỤC BẢNG BIỂU
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
Chuyên đề tốt nghiệp
LỜI MỞ ĐẦU
1. Tính cấp thiết của đề tài
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế theo hướng phát triển hàng hóa trên cơ sở công
nghiệp hóa, hiện đại hóa phù hợp với các yêu cầu, bước đi trong quá trình hội nhập
với nền kinh tế khu vực và thế giới là một trong những nội dung cơ bản của đường
lối đổi mới kinh tế đất nước mà các kì đại hội của Đảng đề ra. Chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp có nhiều tiến bộ nhưng diễn ra chậm và khác biệt giữa các
vùng, là vấn đề có tính chiến lược trong phát triển kinh tế xã hội nước ta trong
những năm tới. Trong xu thế hội nhập kinh tế quốc tế đặc biệt nước ta vừa là thành
viên của tổ chức thương mại thế giới (năm 2006) thì các mặt hàng xuất khẩu của ta
càng phải đáp ứng những yêu cầu khắt khe của thị trường, sản xuất những mặt hàng
có giá trji kinh tế cao đáp ứng. Các nguồn lợi chỉ được phát huy khi gắn với quá
trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lí.
Kinh Môn là huyện có ngành nông nghiệp phát triển từ lâu đời và là ngành sản
xuất chủ yếu, là huyện miền núi thuần nông nằm trong vùng được 4 con sông bao
bọc có lợi thế về nước tưới và hàng năm đất đai được phù sa bồi đắp thêm. Huyện
có tiềm năng phát triển nông nghiệp, có nguồn nước dồi dào, đất đai màu mỡ, ngoài
ra còn có khả năng mở rộng diện tích bằng cách tăng vụ. Hệ thống thủy nông được

đầu tư từ nhiều năm và đang phát huy tác dụng nhất là nguồn nước khá phong phú.
Nguồn nước có trữ lượng và chất lượng tốt, đặc biệt là nguồn nước trong các sông,
hồ, ao rất lớn. Lực lượng sản xuất không ngừng phát triển, nguồn nhân lực dồi dào,
trình độ dân trí cao, nông dân có truyền thống và giàu kinh nghiệm trong thâm canh,
kết cấu hạ tầng ngày càng phát triển, quan hệ sản xuất ngày càng được củng cố và
hoàn thiện góp phần đẩy nhanh nhịp độ phát triển kinh tế xã hội của huyện.
Thời gian qua Kinh Môn đã có những thay đổi và phát triển khá rõ nét về đời
sống kinh tế xã hội, cơ cấu sản xuất. Trong nông nghiệp trồng trọt là chủ yếu, trong
trồng trọt cây lúa là chính. Chăn nuôi phát triển chậm chưa tương xứng với tiềm
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
1
Chuyên đề tốt nghiệp
năng, thế mạnh về vị trí địa lý, nguồn nước, khí hậu… của địa phương. Do vậy, đời
sống vật chất, tinh thần của người dân Kinh Môn trong những năm qua mặc dù đã
tăng so với trước, song vẫn còn ở mức thấp, hệ số nghèo giảm song vẫn còn chậm.
Để khắc phục tình trạng trên có nhiều vấn đề đặt ra cần giải quyết. Một trong
những vấn đề quan trọng cần đặc biệt quan tâm là phải từng bước chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nông nghiệp. Muốn chuyển dịch hợp lí, hiệu quả phù hợp với quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của cả nước theo hướng công nghiệp hóa –
hiện đại hóa phải nắm được đặc điểm của quá trình chuyển đổi, tìm ra phương
hướng và giải pháp cụ thể trên cơ sở tiến tới những đặc điểm đặc thù của kinh tế
huyện Kinh Môn. Hơn nữa Kinh Môn là huyện có kinh tế chậm phát triển, dân số
đông. Do vậy cần chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp phát triển nâng cao đời
sống cho phần lớn dân cư trong huyện và chuyển dần lao động nông nghiệp sang
các ngành kinh tế khác.
Do nhận thức được mức độ cần thiết và tính cấp bách của việc chuyển dịch cơ
cấu kinh tế ngành nông nghiệp ở huyện Kinh Môn và được sự giúp đỡ của các cô
chú, các anh chị tại cơ sở thực tập đặc biệt là được sự giúp đỡ của thầy Hoàng Văn
Định em đã chọn đề tài: “Giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp theo ngành ở huyện Kinh Môn – tỉnh Hải Dương”.

2. Mục đích nghiên cứu
Nghiên cứu cơ sở lí luận và thực tiễn về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp.
Đánh giá đúng đắn thực trạng chuyển dịch và tìm ra nguyên nhân.
Đề xuất phương hướng và một số giải pháp chủ yếu nhằm thúc đẩy quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản xuất hàng hóa trên cơ sở
công nghiệp hóa, hiện đại hóa đưa kinh tế Kinh Môn hội nhập với kinh tế đất nước.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
2
Chuyên đề tốt nghiệp
3. Đối tượng và phạm vi nghiên cứu
3.1 Đối tượng nghiên cứu
Đối tượng nghiên cứu của chuyên đề là vấn đề liên quan đế kinh tế nông
nghiệp gồm cơ cấu sản xuất nông nghiệp, chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp.
Đối tượng nghiên cứu cụ thể là cơ cấu sản xuất nông nghiệp, chuyển dịch cơ
cấu sản xuất nông nghiệp theo phương diện ngành, vùng và thành phần kinh tế,
không nghiên cứu theo các phương diện khác.
3.2 Phạm vi nghiên cứu
Thực trạng chuyển dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp theo ngành của huyện
Kinh Môn giai đoạn 2008 - 2010 và một số giải pháp thúc đẩy quá trình chuyển
dịch cơ cấu sản xuất nông nghiệp trên địa bàn huyện Kinh Môn giai đoạn 2011 -
2015.
4. Phương pháp nghiên cứu
Chuyên đề lấy phương pháp luận Chủ nghĩa duy vật biện chứng và duy vật
lịch sử của chủ nghĩa Mác- Lênin làm cơ sở phương pháp luận cho quá trình nghiên
cứu. Ngoài ra, chuyên đề còn sử dụng nhiều phương pháp khác nhau: phân tích,
tổng hợp, khảo sát, thống kê, so sánh, bảng biểu
5. Kết cấu của đề tài
Chương 1: Những vấn đề lý luận chung về cơ cấu kinh tế nông nghiệp và
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp.

Chương 2: Thực trạng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo ngành ở
huyện Kinh Môn – Hải Dương.
Chương 3: Phương hướng và một số giải pháp thúc đẩy chuyển dịch cơ cấu
kinh tế nông nghiệp huyện Kinh Môn.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
3
Chuyên đề tốt nghiệp
CHƯƠNG 1
NHỮNG VẤN ĐỀ LÝ LUẬN CHUNG VỀ CƠ CẤU
KINH TẾ NÔNG NGHIỆP VÀ CHUYỂN DỊCH
CƠ CẤU KINH TẾ NÔNG NGHIỆP
Việt Nam là một nước có nền nông nghiệp truyền thống từ lâu đời. Nông
nghiệp là ngành sản xuất hết sức quan trọng của nền kinh tế nói chung và kinh tế
nông thôn nói riêng. Nông thôn có phát triển được hay không trước tiên phụ thuộc
vào sự phát triển của nông nghiệp, dù đó là nông thôn của các nước phát triển hay
đang phát triển.
Xã hội càng phát triển, đời sống của con người ngày càng được nâng cao thì
nhu cầu của con người về lương thực, thực phẩm cũng ngày càng tăng về số lượng,
chất lượng và chủng loại. Nông nghiệp cung cấp nông sản, lương thực thực phẩm
cơ bản và thiết yếu của con người mà thiếu nó sẽ ảnh hưởng không chỉ về mặt phát
triển kinh tế mà còn ảnh hưởng về mặt chính trị và xã hội.
Nông nghiệp có vai trò quan trọng trong việc cung cấp các yếu tố đầu vào cho
công nghiệp và khu vực thành thị. Nông nghiệp sản xuất ra nguyên liệu cho hàng
loạt ngành công nghiệp phát triển, như công nghiệp chế biến thực phẩm, công
nghiệp dệt, may…mà nếu không phát triển tốt sẽ ảnh hưởng đến xuất khẩu và tiêu
dùng.
Nông nghiệp là nơi có nguồn lao động dồi dào, mà qua tăng năng suất lao
động, có thể giải phóng được lao động phục vụ cho các ngành kinh tế khác. Đồng
thời đó là thị trường rộng lớn để tiêu thụ các sản phẩm công nghiệp, dịch vụ tạo cho
nền kinh tế chung phát triển.

Để chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lí, trước hết phải nhận thức
đựơc vấn đề lí luận và thực tiễn về cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
4
Chuyên đề tốt nghiệp
I. Những vấn đề lý luận về cơ cấu kinh tế nông
I.1 Khái niệm và đặc trưng của cơ cấu kinh tế nông nghiệp
a. Các khái niệm cơ bản
* Cơ cấu kinh tế
Cơ cấu kinh tế được dùng để chỉ cách tổ chức, cấu tạo, sự điều chỉnh các yếu
tố tạo nên một hình thể, một vật hay một bộ phận.
Sự phát triển của sản xuất dẫn đến quá trình phân công lao động xã hội. Tùy
thuộc vào tính chất sản phẩm, chuyên môn kỹ thuật mà chia thành từng ngành, lĩnh
vực khác nhau. Nhưng trong nền sản xuất, các ngành, lĩnh vực này không thể hoạt
động một cách độc lập mà phải có sự tương tác qua lại lẫn nhau, hỗ trợ và thúc đẩy
nhau cùng phát triển.
Từ đó đòi hỏi nhận thức đầy đủ về mối quan hệ giữa các bộ phận. Sự phân
công và mối quan hệ hợp tác trong hệ thống nhất là tiền đề cho quá trình hình thành
cơ cấu kinh tế.
Theo Các Mác: “Cơ cấu kinh tế của xã hội là toàn bộ những quan hệ sản xuất
phù hợp với quá trình phát triển nhất định của các lực lượng sản xuất vật chất”.
Theo từ điển Bách khoa Việt Nam: “Cơ cấu kinh tế là tổng thể các ngành, các
lĩnh vực, bộ phận kinh tế với vị trí, tỷ trọng tương ứng của chúng và mối quan hệ
hữu cơ tương đối ổn định giữa chúng hợp thành trong một khoảng thời gian nhất
định”.
Cơ cấu kinh tế mang tính khách quan phản ánh trình độ phát triển của xã hội
và các điều kiện phát triển của một quốc gia. Sự tác động từ chiến lược phát triển
kinh tế, hay sự quản lý của Nhà nước có tác dụng thúc đẩy hoặc kìm hãm sự chuyển
đổi cơ cấu kinh tế trong một thời gian nhất định chứ không thể thay đổi hoàn toàn
nó.

Mặt khác, cơ cấu kinh tế lại mang tính lịch sử xã hội nhất định. Cơ cấu kinh tế
được hình thành khi quan hệ giữa các ngành, lĩnh vực, bộ phận kinh tế được thiết
lập một cách cân đối và sự phân công lao động diễn ra một cách hợp lý.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
5
Chuyên đề tốt nghiệp
Sự vận động và phát triển của lực lượng sản xuất là xu hướng phổ biến ở mọi
quốc gia. Song mối quan hệ giữa con người với con người, con người với tự nhiên
trong quá trình tái sản xuất mở rộng ở mỗi giai đoạn lịch sử, mỗi quốc gia lại có sự
khác nhau. Sự khác nhau đó bị chi phối bởi quan hệ sản xuất, đặc trưng văn hoá - xã
hội và các yếu tố lịch sử của mỗi dân tộc. Các nước có hình thái kinh tế - xã hội
giống nhau nhưng vẫn có sự khác nhau trong việc hình thành cơ cấu kinh tế, bởi vì
điều kiện kinh tế - xã hội, chiến lược phát triển của mỗi nước có sự khác nhau.
Cơ cấu kinh tế được hình thành một cách hợp lý khi chủ thể quản lý Nhà nước
có khả năng nắm bắt các quy luật khách quan, đánh giá đúng nguồn lực trong nước
và nước ngoài để tác động trực tiếp hoặc gián tiếp vào quá trình hình thành cơ cấu
kinh tế. Nhưng sự tác động này không mang tính áp đặt ý chí mà là sự tác động
mang tính định hướng.
Cơ cấu kinh tế được xem xét dưới các góc độ khác nhau như: cơ cấu ngành
kinh tế, cơ cấu vùng kinh tế và cơ cấu thành phần kinh tế. Đây là ba bộ phận cơ bản
và có quan hệ chặt chẽ với nhau, trong đó, cơ cấu ngành kinh tế có vị trí chủ yếu
trong cơ cấu kinh tế của mọi quốc gia.
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Việc xác định được cơ cấu kinh tế nông nghiệp một cách hợp lí là một vấn đề
cơ bản và rất quan trọng để phát triển kinh tế xã hội trong kinh tế nông nghiệp nói
riêng và phát triển kinh tế vùng nông thôn nói chung. Kinh tế nông nghiệp luôn tồn
tại và không ngừng phát triển luôn gắn liền với tổng thể các quan hệ kinh tế nhất
định. Các bộ phận cấu thành của cơ cấu kinh tế nông nghiệp có mối quan hệ chẽ với
nhau theo những tỷ lệ nhất định kể cả lượng và chất giữa các ngành, giữa các thành
phần kinh tế, các vùng kinh tế.

Cơ cấu kinh tế nông nghiệp được hiểu là một tổng thể kinh tế bao gồm các
mối quan hệ tương tác giữa các yếu tố của lực lượng sản xuất thuộc lĩnh vực nông
nghiệp trong khoảng thời gian và điều kiện kinh tế xã hội nhất định. Cơ cấu kinh tế
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
6
Chuyên đề tốt nghiệp
nông nghiệp là một bộ phận cấu thành quan trọng trong nền kinh tế quốc dân,có ý
nghĩa hết sức quan trọng đối với phát triển kinh tế xã hội.
Cơ cấu kinh tế nông nghiệp là cấu trúc bên trong của ngành nông nghiệp, bao
gồm các bộ phận hợp thành ngành nông nghiệp và các mối quan hệ gắn bó hữu cơ
lẫn nhau theo từng tỷ lệ nhất định về mặt lượng và liên quan chặt chẽ về mặt chất
giữa các bộ phận hợp thành đó trong điều kiện thời gian và không gian nhất định.
Cơ cấu kinh tế nông nghiệp nếu hiểu theo nghĩa rộng bao gồm cơ cấu kinh tế
giữa các ngành nông-lâm-thủy sản và cơ cấu kinh tế nội bộ của các ngành.Nếu hiểu
theo nghĩa hẹp chỉ gồm cơ cấu giữa các ngành trồng trọt, chăn nuôi và dịch vụ nông
nghiệp và cơ cấu kinh tế trong nội bộ ngành đó.
b. Đặc trưng của cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Từ bản chat của cơ cấu kinh tế nông nghiệp có thể rút ra một số đặc trưng cơ
bản của cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp mang tính khách quan, được hình thành trên cơ
sở phát triển của lực lượng sản xuất, phân công lao động xã hội và sự tác động tích
cực của con người.
Với trình độ phát triển nhất định của lực lượng sản xuất và phân công lao động
xã hội, có môt cơ cấu kinh tế cụ thể thích ứng, phụ thuộc vào sự chi phối của những
điền kiện kinh tế xã hội, những điều kiện hoàn cảnh tự nhiên nhất định chứ không
tùy thuộc vào ý chí chủ quan của con người. Trong quá trình phát triển của lực
lượng sản xuất và phân công lao động xã hội tự các mối quan hệ kinh tế đã có thế
xác lập những tỷ lệ nhất định mà người ta gọi là cơ cấu.
Vì thế một cơ cấu cụ thể trong nông nghiệp như thế nào và xu hướng của sự
chuyển đổi đó ra sao là phụ thuộc vào sự chi phối của điều kiện tự nhiên xã hội, tác

động của con người và những điều kiện và hòan cảnh tự nhiên nhất định.Quá trình
xác lập và biến đổi cơ cấu kinh tế ở mỗi thời kì khác nhau ít nhiều đều có sự tác động chi
phối của con người. Con người có thể tác động để góp phần thúc đẩy hạn chế quá trình
hình thành và chuyển đổi cơ cấu kinh tế theo hướng ngày càng hợp lí và ngược lại. Phải
tôn trọng tính khách quan của cơ cấu kinh tế và quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
7
Chuyên đề tốt nghiệp
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp mang tính lịch sử xã hội nhất định
Tính xã hội thể hiện ở chỗ nhằm đảm bảo và thỏa mãn tập quán, sở thích tiêu
dùng của con người.Xã hội lòai người không ngừng phát triển, phân công lao động
và nhu cầu tiêu dùng ở trình độ ngày càng cao theo hướng đa dạng hơn và chất
lượng hơn. Đây chính là nguyên nhân khách quan thúc đẩy việc xác lập cơ cấu kinh
tế nông nghiệp để thỏa mãn nhu cầu có tính xã hội hóa.
Cơ cấu kinh tế nông nghiệp là tổng thể các mối quan hệ kinh tế được xác lập
theo những tỷ lệ nhất định về mặt lượng trong thời gian cụ thể. Tại thời điểm đó do
những điều kiện cụ thể về kinh tế xã hội tự nhiên các tỷ lệ đó được hình thành và
xác lập theo một cơ cấu kinh tế nhất định. Khi có sự biến đổi trong các điều kiện nói
trên thì lập tức các mối quan hệ này cũng thay đổi và hình thành một cơ cấu kinh tế
mới thích hợp hơn. Tùy hòan cảnh và điều kiện cụ thể của mỗi vùng mỗi quốc gia
mà xác lập được một cơ cấu kinh tế nông nghiệp phù hợp với từng giai đoạn phát
triển nhất định. Không thể có một cơ cấu mẫu làm chuẩn mực trong mọi điều kiện.
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp không ngừng vận động phát triển theo hướng
ngày càng hoàn thiện hợp lí và hiệu quả hơn
Xuất phát từ quy luật tồn tại và phát triển của sự vật, hiện tượng là các sự vật,
hiện tượng không ngừng biến đổi để đạt trạng thái tốt hơn, phù hợp hơn với điều kiện
phát triển. Quá trình phát triển và biến đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp luôn gắn bó
chặt chẽ với sự biến đổi của các yếu tố về lực lượng sản xuất và phân công lao động
xã hội. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp cũng sẽ vận động biến đổi và phát triển thông qua
sự chuyển hóa của ngay bản thân nó. Cơ cấu cũ hình thành và mất đi để ra đời cơ cấu

mới, cơ cấu mới ra đời lại tiếp tục vận động phát triển rồi lại lạc hậu, nó lại được thay
thế bằng cơ cấu mới tiến bộ hơn và hoàn thiện hơn. Sự vận động và biến đổi là tất
yếu, phản ánh sự phát triển không ngừng của văn minh nhân loại.
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp được hình thành và vận động trên cơ sở điều kiện
tự nhiên và mức độ khai thác cải tạo điều kiện tự nhiên
Sản xuất nông nghiệp gắn liền với điều kiện tự nhiên, phải lợi dụng đựơc tối đa
các yếu tố của điều kiện tự nhiên tham gia vào quá trình sản xuất. Cơ cấu kinh tế
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
8
Chuyên đề tốt nghiệp
nông nghiệp ngày càng lợi dụng được điều kiện tự nhiên và cải tạo điều kiện tự nhiên
có lợi nhất. Với sự phát triển của lực lượng sản xuất, khoa học công nghệ ở trình độ
ngày càng cao thì con người có thể từng bước cải tạo được điều kiện tự nhiên, con
người càng hạn chế được những điều kiện tự nhiên đối với sản xuất nông nghiệp.
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp vận động và phát triển trên địa bàn rộng lớn
Đặc trưng của sản xuất nông nghiệp là được tiến hành trên địa bàn rộng lớn
phức tạp, phụ thuộc vào điều kiện tự nhiên nên mang tính khu vực rõ rệt. Ở mỗi
vùng có điều kiện tự nhiên khác nhau thì cơ cấu kinh tế nông nghiệp khác nhau để
phù hợp với địa bàn đó. Cơ cấu kinh tế nông nghiệp phát triển và dịch chuyển rộng
khắp trên các địa hình và địa bàn khác nhau. Vì vậy việc áp dụng các mô hình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp phải phù hợp với điều kiện của từng vùng
để phát huy tối đa lợi thế của vùng.
I.2 Nội dung và ý nghĩa của cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lí
a. Nội dung cơ cấu kinh tế nông nghiệp
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo ngành
Đây là nội dung quan trọng diễn ra sớm nhất và đóng vai trò quyết định trong
các nội dung của cơ cấu kinh tế nông nghiệp.Cơ cấu ngành là nội dung chủ yếu của
chiến lược phát triển các ngành và là hạt nhân của cơ cấu kinh tế. Việc xác lập cơ
cấu ngành hợp lí, thích ứng với từng giai đoạn phát triển có ý nghĩa cực kì quan
trọng đối với sự phát triển của ngành.

Sự phân công lao động theo ngành là cơ sở hình thành cơ cấu ngành. Phân
công lao động phát triển ở trình độ ngày càng cao,tỷ mỷ thì sự phân chia ngành
càng đa dạng và sâu sắc. Tiền đề của sự phân công lao động là năng suất lao động
trong nông nghiệp ngày càng tăng. Trước hết chủ yếu là năng suất lao động trong
khu vực sản xuất lương thực phải đạt mức độ nhất định, đảm bảo chất lượng và số
lượng lương thực cần thiết cho xã hội mới tạo ra sự phân công giữa người sản xuất
lương thực với người sản xuất nguyên liệu nông nghiệp, người làm lĩnh vực chăn
nuôi…tạo nên sự phân công giữa người sản xuất nông nghiệp và người làm việc ở
ngành nghề khác.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
9
Chuyên đề tốt nghiệp
Cùng với sự phát triển của lực lượng sản xuất và tiến bộ khoa học-kĩ thuật
đặc biệt sự phát triển của nông nghiệp hiện đại, cơ cấu kinh tế nông nghiệp được
cải biến nhanh chóng theo hướng sản xuất hàng hóa, theo hướng công nghiệp
hóa và hiện đại hóa.
Hiện nay trong nông nghiệp không chỉ bao gồm ngành trồng trọt và chăn nuôi
nó còn bao gồm cả ngành lâm nghiệp, thủy sản và dịch vụ nông nghiệp. Do vậy
trong cơ cấu ngành cần phải xét tới sự dịch chuyển của ngành thủy sản, lâm nghiệp
và dịch vụ. Cơ cấu ngành của kinh tế nông nghiệp bao gồm các nhóm ngành trồng
trọt, chăn nuôi, dịch vụ nông nghiệp, lâm nghiệp, thủy sản. Trong mỗi nhóm ngành
lại chia thành những ngành hẹp hơn. Trong trồng trọt lại chia thành cây lương thực,
cây thực phẩm, cây công nghiệp ngắn ngày, cây ăn quả…Trong chăn nuôi được
phân chia thành: đại gia súc, tiểu gia súc, gia cầm…
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo vùng, lãnh thổ
Sự phân công lao động theo ngành kéo theo sự phân công lao động theo lãnh
thổ. Đó là hai mặt của quá trình gắn bó hữu cơ với nhau. Sự phân công lao động
theo ngành bao giờ cũng diễn ra trên những vùng lãnh thổ nhất định. Do vậy cơ cấu
vùng lãnh thổ là bố trí các ngành sản xuất dịch vụ theo không gian cụ thể nhằm khai
thác mọi ưu thế và tiềm năng của vùng đó

Cùng với sự phát triển của phân công lao động xã hội, cơ cấu lãnh thổ có sự vận
động, thay đổi. Xu thế chuyển dịch cơ cấu vùng lãnh thổ theo hướng công nghiệp
hóa, tập trung có hiệu quả kinh doanh cao, mở rộng các mối quan hệ với các vùng
chuyên môn hóa khác, gắn cơ cấu kinh tế của từng khu vực với cả nước. Trong từng
vùng lãnh thổ cần coi trọng chuyên môn hóa kết hợp với phát triển tổng hợp đa dạng.
Đảng ta đã khẳng định: “Chuyển đổi cơ cấu kinh tế lãnh thổ trên cơ sở khai thác triệt
để các lợi thế, tiềm năng của từng vùng, liên kết hỗ trợ lẫn nhau làm cho tất cả các
vùng đều phát triển
Kinh nghiệm cho thấy để hình thành cơ cấu lãnh thổ hợp lí cần hướng vào
những khu vực có lợi thế so sánh. Đó là những khu vực có điều kiện đất đai, thời
tiết khí hậu tốt và có vị trí địa lí, giao thông quan trọng, gắn các thành phố các khu
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
10
Chuyên đề tốt nghiệp
công nghiệp sôi động, là điều kiện mở rộng giao lưu kinh tế với các vùng khác
trong cả nước và với nước ngoài, có khả năng tiếp cận và hòa nhập nhanh chóng
vào thị trường hàng hóa dịch vụ. So với cơ cấu ngành, cơ cấu vùng có sức ỳ và tính
trì trệ hơn. Do vậy xây dựng vùng chuyên môn hóa nông-lâm-ngư cần được xem
xét cụ thể, cần nghiên cứu kĩ và thận trọng, nếu mắc sai lầm rất khó khắc phục và
chịu tổn thất lớn
Trên phạm vi cả nước cũng như từng địa phương trong quá trình sản xuất hàng
hóa đã từng bước hình thành các vùng và tiểu vùng sản xuất chuyên môn hóa ngày
một lớn và chất lượng cao, đáp ứng nhu cầu tiêu dùng trong nước và xuất khẩu.Cơ
cấu kinh tế nông nghiệp của mỗi vùng thường có những đặc trưng rất khác nhau
phụ thuộc vào 2 nhóm nhân tố :
+ Yêu cầu của thị trường tác động đến cơ cấu của vùng
+ Khả năng điều kiện riêng của từng vùng nhằm tìm kiếm những lợi thế trong
sản xuất kinh doanh để thỏa mãn đáp ứng nhu cầu của thị trường.
* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo thành phần kinh tế
Cơ cấu thành phần kinh tế là sự thể hiện vị trí, vai trò, mối quan hệ giữa các

thành phần kinh tế trong nông nghiệp. Do trình độ phát triển và trình độ xã hội hóa
của lực lượng sản xuất không đều nhau nên quan hệ sản xuất cũng đa dạng, thích
ứng với trình độ và tính chất của lực lượng sản xuất. Trong quá trình chuyển đổi cơ
cấu kinh tế nông nghiệp vị trí, vai trò, mối quan hệ giữa các thành phần kinh tế
trong nông nghiệp phát triển phù hợp với sự phát triển của lực lượng sản xuất và
quan hệ sản xuất. Đảng ta đã khẳng định: “Nền kinh tế nhiều thành phần trong nông
nghiệp tồn tại lâu dài, mỗi thành phần có vị trí vai trò riêng và đều được khuyến
khích phát triển theo định hướng xã hội chủ nghĩa”.
Nền kinh tế thành phần trong nông nghiệp nước ta bao gồm :kinh tế nhà nước,
kinh tế hợp tác và hợp tác xã, kinh tế hộ nông dân …mỗi thành phần kinh tế có bản
chất và đặc trưng riêng, không biệt lập mà có quan hệ với nhau. Lợi ích của mỗi
thành phần kinh tế vừa thống nhất, mâu thuẫn với lợi ích chung của xã hội. Việc
xác định đúng cơ cấu thành phần kinh tế sẽ là cơ sở đề ra chủ trương, chính sách
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
11
Chuyên đề tốt nghiệp
kinh tế đúng đắn nhằm tạo ra động lực thúc đẩy nông nghiệp phát triển theo định
hướng chung của nền kinh tế.Tùy theo trình độ phát triển của lực lượng sản xuất và
hiệu quả kinh doanh mà mỗi thành phần kinh tế có hình thức tổ chức riêng.
Kinh tế hộ gia đình và kinh tế trang trại là lực lượng chủ yếu trực tiếp tạo ra
nông sản phẩm cho nền kinh tế quốc dân và kinh tế hộ tự chủ đang trong xu hướng
chuyển dịch từ kinh tế hộ từ tự cung, tự cấp sang sản xuất hàng hóa nhỏ tiến tới
hình thành các trang trại.
Thành phần kinh tế quốc doanh có xu hướng giảm mạnh. Vì thế Nhà nước cần
có biện pháp sắp xếp, rà soát lại, hoặc chuyển sang chức năng khác cho phù hợp với
điều kiện hiện nay.
Kinh tế tập thể(kinh tế hợp tác) cũng chuyển đổi chức năng của mình sang các
hợp tác xã kiểu mới làm chức năng hướng dẫn sản xuất và công tác dịch vụ phục vụ
nguyện vọng cho hộ nông dân mà trước đây chức năng của hợp tác xã là trục tiếp
điều hành sản xuất.

* Cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo kỹ thuật
Cũng như cơ cấu nông nghiệp theo thành phần kinh tế trong thời gian dài cơ
cấu kĩ thuật trong nông nghiệp nước ta mang nặng tính chất cổ truyền, nông nghiệp
truyền thống lạc hậu, phân tán manh mún và có tính bảo thủ, kĩ thuật mang tính cha
chuyền con nối, tự đào tạo và truyền khẩu những kinh nghiệm trong phạm vi từng
gia đình. Vì vậy sản xuất nông nghiệp lệ thuộc vào tự nhiên, cơ cấu kĩ thuật chậm
chuyển biến.
Đứng trước sự phát triển mạnh mẽ của cuộc cách mạng khoa học kĩ thuật, sự
phát triển mạnh mẽ của công nghiệp tiểu thủ công nghiệp, dịch vụ đã tác động vào
nông nghiệp làm phá vỡ tính cổ truyền, lạc hậu và trì trệ, làm cho tính truyền thống
giảm mạnh, công nghiệp hòa nhập vào nông nghiệp. Kinh tế nông nghiệp có sự kết
hợp của kĩ thuật truyền thống đan xen với kĩ thuật tiên tiến, hiện đại. Điều đó làm
cho cơ cấu kĩ thuật trong nông nghiệp nước ta trong những năm qua chuyển biến
mạnh mẽ.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
12
Chuyên đề tốt nghiệp
b. Ý nghĩa của việc xác lập cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lí
Góp phần sử dụng hợp lý các yếu tố nguồn lực trong nông nghiệp. Xây dựng
một cơ cấu kinh tế hợp lý chẳng những có ý nghĩa quyết định đối với sự phát triển
kinh tế của cả nước, mà còn có ý nghĩa đối với sử dụng đầy đủ và hợp lý nguồn lao
động xã hội, trong đó có lao động nông nghiệp. Trong điều kiện nước ta, lao động
nông nghiệp còn chiếm tỷ lệ lớn, thì việc sử dụng đầy đủ và hợp lí nguồn lao động
nông nghiệp càng phải được thực hiện trong mối quan hệ hữu cơ với việc phát triển
các ngành kinh tế quốc dân khác để hình thành cơ cấu phân công lao động mới
nhằm thực hiện cơ cấu kinh tế hợp lí. Mở rộng và phát triển mạnh các ngành kinh tế
quốc dân: công nghiệp và tiểu thủ công nghiệp, giao thông, thương mại và dịch
vụ… là để mở rộng địa bàn sản xuất, thu hút mọi người có khả năng lao động trong
nông nghiệp với những tư liệu sản xuất cần thiết bảo đảm cho lao động nông nghiệp
ngày càng có hiệu quả hơn. Việc phân phối sức lao động giữa nông nghiệp và các

ngành kinh tế quốc dân khác phải đảm bảo cho nông nghiệp cả về số lượng và chất
lượng một cơ cấu lao động hợp lí đủ để cho nông nghiệp phát triển theo đúng định
hướng xã hội chủ nghĩa.
Bên cạnh đó, việc xác lập cơ cấu kinh tế hợp lí còn thúc đẩy sản xuất và phát
triển nhanh đáp ứng nhu cầu thị trường và đảm bảo cho nền nông nghiệp phát triển
bền vững.
Góp phần tạo việc làm và xóa đói giảm nghèo. Việc xác lập cơ cấu kinh tế hợp
lí đã tạo thêm việc làm và tăng thu nhập cho dân cư nông thôn. Trên cơ sở đảm bảo
an toàn về lương thực, việc thực hiện chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo
hướng sản xuất hàng hóa, đa dạng hóa cây trồng, vật nuôi, hướng vào những cây có
giá trị hàng hóa và hàng hóa xuất khẩu cao góp phần tạo thêm việc làm và tăng thu
nhập cho nông dân. Nhờ đó mà chênh lệch giàu nghèo ngày càng được rút ngắn,
góp phần xóa đói giảm nghèo.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
13
Chuyên đề tốt nghiệp
II. Những vấn đề lý luận về chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
II.1 Khái niệm và sự cần thiết chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp
a. Khái niệm
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là quá trình làm thay đổi cấu trúc và
mối quan hệ của hệ thống nông nghiệp theo một chủ đích và định hướng nhất định
nghĩa là đưa hệ thống kinh tế nông nghiệp đến trạng thái phát triển tối ưu đạt hiệu
quả như mong muốn thông qua tác động điều khiển có ý thức, định hướng của con
người trên cơ sở nhận thức và vận đúng các quy luật khách quan. Hay nói cách
khác, chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là quá trình chuyển từ trạng thái cơ
cấu kinh tế cũ sang trạng thái cơ cấu kinh tế mới sao cho phù hợp với điều kiện tự
nhiên, kinh tế, xã hội; phù hợp với sự phát triển khoa học công nghệ và nhu cầu thị
trường nhằm sử dụng hợp lý mọi yếu tố nguồn lực sản xuất ra nhiều hàng hóa đảm
bảo cho nền nông nghiệp phát triển nhanh, bền vững.

b. Sự cần thiết chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Nông nghịêp vẫn là nguồn việc làm và thu nhập chính của cư dân nông thôn.
Cho nên trong nhiều năm nền kinh tế nông nghiệp đã chi phối các hoạt động sản
xuất đời sống văn hoá xã hội của nhân dân trong huyện. Hoạt động sản xuất nông
nghiệp trải rộng trên toàn bộ diện tích của huyện. Lao động trong nông-lâm-thuỷ
sản chiếm 73,83% lao động đang làm việc trong các ngành kinh tế của huyện ( năm
2005). Trong cơ cấu thu nhập 78% số hộ có thu nhập chính từ nông-lâm-thuỷ sản
chỉ có 21,5% số hộ có thu nhập chính từ công nghiệp xây dựng, thương mại dịch vụ
và các nguồn thu khác ( năm 2002). Sản xuất nông nghiệp cung cấp lương thực thực
phẩm cho cư dân của huyện và các hầu hết các tỉnh phía Bắc. Vì thế chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nông nghiệp là vấn đề có tính chiến lược trong phát triển kinh tế xã hội
nước ta trong những năm tới. Các nguồn lợi chỉ được phát huy khi gắn với quá trình
chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lí.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp đáp ứng sự phát triển của nền kinh tế
thị trường, tạo điều kiện đáp ứng được nhu cầu ngày càng cao của xã hội về nông
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
14
Chuyên đề tốt nghiệp
sản, là phương thức để nâng cao giá trị kim ngạch xuất khẩu của nước ta, tăng thu
nhập quốc dân. Nhu cầu thị hiếu của người tiêu dùng không chỉ dừng lại ở việc tiêu
thụ những sản phẩm thô mà hướng vào tiêu dùng những sản phẩm có hàm lượng
chất lượng cao và chỉ có chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng sản
xuất hàng hoá mới đáp ứng nhu cầu đó. Mặt khác với nhu cầu ngày càng cao của
nhân dân hiện nay về nông sản thì chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp phải cải
thiện đời sống nhân dân và ổn định chính trị xã hội. Trong nền kinh tế thị trường thì
thị trường luôn là yếu tố quyết định cho sự phát triển kinh tế và đặc biệt nó ảnh
hưởng quyết định đến việc hình thành và biến đổi cơ cấu kinh tế nói chung và cơ
cấu kinh tế nông nghiệp nói riêng. Trong khi xã hội không ngừng phát triển nhu cầu
của con người về nông sản cũng theo đó mà không ngừng tăng lên về số lượng, chất
lượng và chủng loại, điều đó chính là đòi hỏi thị trường mà sản xuất đáp ứng. Để

sản xuất nông nghiệp đáp ứng được yêu cầu của thị trường và nhu cầu người tiêu
dùng đòi hỏi phải thực hiện đa dạng hoá sản phẩm và dịch vụ. Vì thế không dừng
lại ở cơ cấu kinh tế nông nghiệp truyền thống mà đòi hỏi phải thực hiện đa dạng hoá
sản phẩm và dịch vụ. Tương lai của quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông
nghiệp thành công hay không là tuỳ thuộc vào chính sách thị trường có đưa ra tín
hiệu đúng đắn để giúp cho nông dân định hướng các hoạt động sản xuất kinh doanh
phù hợp điều chỉnh kịp thời khi cần thiết để đạt kết quả cao nhất.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp đảm bảo cho việc khai thác hợp lí
mọi tiềm năng lợi thế để sản xuất hàng hóa và hàng hóa xuất khẩu. Đối với các hoạt
động sản xuất diễn ra trong nông nghiệp thì các yếu tố nguồn lực đó là đất đai, lao
động, vốn , khoa học kĩ thuật…để duy trì các hoạt động sản xuất diễn ra bình
thường, sản xuất hàng hoá gắn với việc tập trung ruộng đất quy mô lớn đòi hỏi trình
độ lao động có tay nghề kĩ năng sản xuất hiện đại và công nghệ sản xuất tiên tiến.
Chuyển dịch cơ cấu thành công khi hàng hoá có khả năng cạnh tranh chiếm được
thị trường. Sản xuất chỉ tăng nhanh khi mỗi hộ gia đình nông dân được trao quyền
chủ động và tạo điều kiện thuận lợi để tham gia sản xuất.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp làm tăng thu nhập và nâng cao đời
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
15
Chuyên đề tốt nghiệp
sống cho người nông dân, tạo nhiều việc làm cải thiện đời sống nhân dân, xóa đói
giảm nghèo đạt kết quả tốt. Chuyển dịch tạo ra quá trình mới, các hoạt đống sản
xuất kinh doanh đa dạng có nhiều ngành nghề của nông nghiệp, lâm nghiệp, thuỷ
sản. Áp dụng công nghệ sản xuất có khả năng tăng cao năng suất lao động từ ngành
dịch vụ nông nghiệp thì người nông dân có khả năng tiếp cận đầy đủ thông tin từ thị
trường phục vụ cho quá trình đầu vào đầu ra của quá trình sản xuất trong việc ra
quyết định. Thu nhập tăng nhu cầu của người tiêu dùng tăng kích thích người sản
xuất mở rộng quy mô, chuyển đổi cơ cấu mặt hàng, nâng cao chất lượng. Sự thay
đổi về nhu cầu của thị trường trong và ngoài nước tạo động lực thúc đẩy dẫn tới
thay đổi trong cơ cấu sản xuất trong nông nghiệp.

Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp làm tăng trưởng nông nghiệp cao liên
tục , tạo sự bình ổn về mặt chính trị xã hội đảm bảo an ninh lương thực cho tòan xã
hội, tòan tỉnh. Trong giai đoạn khủng hoảng kinh tế trong và ngoài nước sự tăng
trưởng của nông nghiệp như một tấm đệm che đỡ những biến động tạo thăng bằng
cho nền kinh tế. Chuyển dịch tạo ra sự bình ổn về mặt chính trị xã hội đảm bảo an
ninh lương thực cho toàn xã hội từ tự cung, tự cấp và trong nhiều giai đoạn còn
thiếu về mặt số lượng đã ít nhiều gây ra sự mất ổn về mặt chính trị nhờ chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp mà vấn đề đó được giải quyết kịp thời và tạo bước
chuyển căn bản trong kinh tế nông nghiệp. Khi có tiềm lực mạnh về kinh tế chúng
ta có điều kiện phát triển kinh tế xã hội ở những vùng sâu vùng xa. Chính trị ổn
định là điều kiện quan trọng tạo môi trường kinh doanh thuận lợi cho các thành
phần kinh tế thu hút lượng vốn đầu tư nước ngoài và những kinh nghiệm quản lí
tiên tiến vào phát triển nông nghiệp. Chuyển dịch vừa là động lực vừa là mục tiêu
của sự phát triển, tạo sự bình ổn về chính trị theo tư tưởng hoà nhập nhưng không
hoà tan.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tạo một nền sản xuất chuyên môn
hóa, thâm canh tiên tiến. Bởi vì trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông
nghiệp các địa phương đã chú ý khai thác các lợi thế so sánh của địa phương mình
để phát triển sản xuất hàng hoá cho nên mỗi vùng mỗi địa phương đã tạo ra các
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
16
Chuyên đề tốt nghiệp
vùng sản xuất cây trồng vật nuôi đặc thù phù hợp với điều kiện đất đai khí hậu và
điều kiện sản xuất ở những nơi đó theo hướng tập trung chuyên môn hoá và sản
xuất hàng hoá cho sản phẩm nông nghiệp đa dạng và phong phú. Kết quả của việc
tập trung chuyên môn hoá trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
đã dẫn đến sự liên kết ngày càng chặt chẽ hơn nữa giữa các ngành nghề sản xuất ở
nông thôn. Do đó đã tạo ra một dây truyền sản xuất chặt chẽ không thể tách rời
nhau. Nhờ chuyển dịch cơ cấu sản xuất giá trị sản phẩm tạo ra trên 1 đơn vị diện
tích tăng nhanh, chuyển dịch cơ cấu thành công khi hàng hóa có khả năng cạnh

tranh chiếm được thị trường.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp tạo cơ sở cho việc thay đổi bộ mặt
nông thôn nói chung và nông nghiệp nói riêng. Để giúp quá trình chuyển dịch cơ
cấu kinh tế nông nghiệp thu được kết quả trong thời gian qua Đảng và Nhà nước đã
ban hành chính sách vốn vào đầu tư cho nông nghiệp nhằm tạo điều kiện huy động
nguồn vốn trong nước và ngoài nước đáp ứng yêu cầu sản xuất kinh doanh của các
ngành nông nghiệp, hỗ trợ xây dựng cơ sở hạ tầng phục vụ sản xuất và đời sống ở
nông thôn. Trong quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp không chỉ sản
xuất trồng trọt và chăn nuôi được phát triển theo hướng sản xuất hàng hoá trên cơ
sở khai thác lợi thế của địa phương mà cơ sở hạ tầng nông thôn được tăng cường
đầu tư xây dựng, vấn đề y tế giáo dục cũng được cải thiện trình độ dân chí cũng
được nâng cao một bước. Do đó việc chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp đã và
đang từng bước góp phần tích cực tới quá trình công nghiệp hoá, đô thị hoá nông
nghiệp nông thôn và quá trình xây dựng nông thôn mới.
Chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp là yêu cầu xây dựng một nền nông
nghiệp theo hướng công nghiệp hóa, hiện đại hóa nông nghiệp tạo điều kiện giải
quyết vấn đề xoá đói giảm nghèo ở nhiều vùng nông thôn, tạo điều kiện phát triển
năng lực sản xuất, khuyến khích mọi lực lượng lao động trong các thành phần kinh
tế hướng vào việc sản xuất nông sản hàng hóa, giải quyết tốt mối quan hệ giữa sản
xuất và tiêu thụ sản phẩm.
Kinh Môn là huyện có tiềm năng thế mạnh về vị trí địa lí, lao động, đất đai,
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
17
Chuyên đề tốt nghiệp
nguồn nước…mà trong nông nghiệp trồng trọt là chủ yếu và trong trồng trọt thì cây
lúa là chính, chăn nuôi phát triển chậm. Vì thế cần chuyển dịch để tương xứng với
tiềm năng thế mạnh của vùng.
II.2 Định hướng chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp
Đổi mới cơ cấu giữa các ngành trong toàn ngành và đổi mới trong nội bộ
ngành

+ Tăng tỷ trọng ngành chăn nuôi tương ứng với ngành trồng trọt. Phát triển đa
dạng các ngành trồng trọt theo hướng giảm tỷ trọng cây lương thực nhưng vẫn đảm
bảo an ninh lương thực cho tỉnh và đất nước bằng nhiều biện pháp tăng năng suất
sản lượng như thâm canh, khai hoang tăng vụ đưa tiến bộ khoa học công nghệ mới
vào sản xuất. Tăng tỷ trọng cây trồng khác có giá trị kinh tế cao, khả năng cạnh
tranh và xuất khẩu mở rộng sản xuất cây trồng thay thế nhập khẩu. Trong ngành
chăn nuôi phải đa dạng hoá coi trọng phát triển đàn gia súc nhằm cung cấp thịt sữa
cho toàn nền kinh tế.
+ Phát triển nhanh ngành thủy sản bao gồm nuôi trồng, khai thác, chế biến
nâng cao tỷ trọng giá trị sản xuất ngành thủy sản, khai thác lợi thế của từng vùng .
Khai thác sử dụng hiệu quả mặt nước, kể cả chuyển một phần diện tích đất sản xuất
nông nghiệp hiệu quả thấp sang nuôi trồng thủy sản, phát triển mạnh nuôi ở biển ,
nuôi nước lợ, nước ngọt tăng sản lượng nuôi trồng tương đương sản lượng khai
thác.
+ Đẩy mạnh phát triển lâm nghiệp bao gồm trồng rừng, khai thác, chế biến.
Đặc biệt phục vụ nhu cầu sản xuất giấy và chế biến gỗ góp phần giữ vững cân bằng
sinh thái và phát triển nền nông nghiệp bền vững.
III. Những nhân tố ảnh hưởng đến quá trình chuyển dịch cơ cấu kinh tế
nông nghiệp
III.1Nhóm nhân tố về tự nhiên (vị trí địa lí, điều kiện đất đai, nguồn
nước, nguồn khoáng sản…)
Các nguồn lực tự nhiên có tác động quan trọng tới sự hình thành, vận động và
sự biến đổi của cơ cấu kinh tế nông nghiệp không giống nhau. Trong các nội dung
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
18
Chuyên đề tốt nghiệp
của cơ cấu kinh tế nông nghiệp thì cơ cấu ngành, vùng chịu ảnh hưởng nhiều nhất
của các nguồn lực tự nhiên còn cơ cấu các thành phần kinh tế và cơ cấu kĩ thuật ảnh
hưởng ít hơn. Các nhân tố đất đai, thời tiết khí hậu, vị trí địa lí, có ảnh hưởng trực
tiếp đến sự phát triển của nông nghiệp, qua đó ảnh hưởng tới sự phát triển của các

ngành khác. Sự khác nhau về điều kiện tự nhiên dẫn tới sự khác nhau về số lượng,
quy mô các ngành kinh tế trong đó nông-lâm-ngư nghiệp là ngành chịu ảnh hưởng
trực tiếp của điều kiện tự nhiên.
Các vùng khác nhau, một mặt do vị trí địa lí khác nhau, mặt khác do tính đa
dạng phong phú của tự nhiên mà có các nguồn lực tự nhiên khác nhau. Do vậy một
số vùng có những điều kiện đặc biệt thuận lợi để phát triển một số ngành sản xuất
tạo ra những lợi thế so với những vùng khác của đất nước. Đây chính là cơ sở tự
nhiên để hình thành vùng kinh tế nói chung và vùng kinh tế nông nghiệp nói riêng.
Các vùng này được hình thành do phân công lao động xã hội theo lãnh thổ thông
qua việc bố trí ngành sản xuất trên các vùng lãnh thổ hợp lí để khai thác tiềm năng
và lợi thế của vùng. Vị trí địa lí thuận lợi, tiềm năng tài nguyên phong phú của mỗi
vùng là điều kiện thuận lợi cho các thành phần kinh tế phát triển. Sự phát triển của
ngành kinh tế, thành phần kinh tế nhờ điều kiện tự nhiên thuận lợi đến lượt nó lại
tạo điều kiện nảy sinh nhu cầu ứng dụng rộng rãi các thành tựu khoa học công nghệ
và ngày càng đựơc nâng cao trong cơ cấu kĩ thuật của ngành kinh tế.
Cơ cấu sản xuất nông nghiệp chịu ảnh hưởng trực tiếp của điều kiện tự nhiên,
xong với sự phát triển của lực lượng sản xuất, khoa học công nghệ ở trình độ ngày
càng cao thì có thể từng bước cải tạo được điều kiện tự nhiên cho phù hợp với mục
đích của mình trong sản xuất, khoa học công nghệ ở trình độ ngày càng cao thì con
người có thể từng bước cải tạo được điều kiện tự nhiên, con người càng hạn chế
được những tác động tiêu cực của điều kiện tự nhiên đối với sản xuất nông nghiệp.
III.2Nhóm nhân tố về kinh tế - xã hội
a. Nhóm nhân tố về kinh tế
Vốn đầu tư: Cơ cấu kinh tế nông nghiệp được hình thành có thể chưa phù hợp
với nhu cầu của thị trường, chưa phù hợp với ngùôn lực của mỗi vùng. Do vậy cần
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
19
Chuyên đề tốt nghiệp
chuyển đổi cho phù hợp, việc chuyển đổi này đòi hỏi phải có những điều kiện vật
chất nhất định, tương ứng với các yêu cầu hình thành và chuyển đổi của nó. Muốn

đáp ứng sự đòi hỏi về điều kiện vật chất này nhất thiết phải đầu tư và phải có vốn
đầu tư. Nguồn vốn đầu tư để hình thành và chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp
bao gồm: nguồn vốn tự có của các chủ thể kinh tế trong nông nghiệp, nguồn vốn
ngân sách, nguồn vốn đi vay, nguồn vốn đầu tư trực tiếp hay gián tiếp của nước
ngòai. Các nguồn vốn này có ảnh hưởng trực tiếp to lớn tới sự hình thành và phát
triển các ngành kinh tế, các vùng kinh tế, các thành phần kinh tế, ảnh hưởng tới việc
nâng cao trình độ kĩ thuật công nghệ trong nông nghiệp. Do đó ảnh hưởng tới sự
hình thành và chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp hợp lí, phù hợp để khai thác
tốt các nguồn lực của khu vực kinh tế nông nghiệp.
Cơ sở hạ tầng nông thôn. Đây là điều kiện để phát triển kinh tế nông nghiệp,
cơ sở hạ tầng phát triển đảm bảo cho kinh tế hàng hóa phát triển, nâng cao đời sống
vật chất tinh thần cho dân cư.Cơ sở hạ tầng nông thôn ảnh hưởng trực tiếp tới sự
hình thành và phát triển các ngành kinh tế, vùng kinh tế, là một trong những nhân tố
ảnh hưởng có vai trò quyết định tới sự hình thành, vận động biến đổi của cơ cấu
kinh tế nông nghiệp.
Yếu tố khoa học kĩ thuật đã và đang trở thành lực lượng sản xuất trực tiếp,
ngày càng có vai trò to lớn đối với sự phát triển của nền kinh tế nói chung và cơ cấu
kinh tế nông nghiệp nói riêng. Vai trò của khoa học kĩ thuật thể hiện ở việc góp
phần quyết định để hình thành các phương thức sản xuất nhằm khai thác và sử dụng
hợp lí, hiệu quả hơn các nguồn lực của xã hội. Đồng thời sự tiến bộ của khoa học kĩ
thuật cũng làm tăng năng lực sản xuất, thúc đẩy sự phát triển của ngành sản xuất.
Việc ứng dụng khoa học kĩ thuật vào sản xuất cũng góp phần quan trọng vào việc
nâng cao trình độ kĩ thuật, công nghệ của các ngành sản xuất, làm cho tỷ trọng của
kĩ thuật và công nghệ tiên tiến trong cơ cấu kĩ thuật của nông nghiệp ngày càng cao.
b. Nhóm nhân tố về xã hội
Quan trọng là nguồn lực lao động, nhân tố con người có ý nghĩa quan trọng và
quyết định trong việc hình thành và chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
20
Chuyên đề tốt nghiệp

Cấu cấu kinh tế nông nghiệp mang tính khách quan nhưng sự hình thành nó
nhanh hay chậm hợp lí hay không lại do sự tác động của con người. Chính con
người đã tạo ra những điều kiện cần thiết để thúc đẩy sự hoàn thiện và chuyển dịch
cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Do vậy cơ cấu kinh tế nông nghiệp hoàn thiện ở trình
độ nào, sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp nhanh hay chậm lại phụ thuộc
vào trình độ văn hóa, trình độ khoa học kĩ thuật của con người.
Ở những vùng mà người lao động có trình độ tay nghề cao, trình độ canh tác
cao hơn sẽ có điều kiện thuận lợi hơn để chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp
theo hướng sản xuất hàng hóa. Không những thế mật độ dân số và số lượng lao
động của từng vùng nhiều hay ít cũng ảnh hửơng tới cơ cấu kinh tế nông nghiệp.
Nếu mật độ dân số lao động quá cao là nguyên nhân thúc đẩy và đòi hỏi cơ cấu kinh
tế nông nghiệp phải chuyển đổi nhằm giải quyết việc làm cho người lao động và
khai thác sử dụng có hiệu quả hơn.
Tập quán, kinh nghiệm sản xuất kinh doanh cũng là yếu tố xã hội có ảnh
hưởng quyết định đến cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Với những vùng người lao động
có trình độ kĩ thuật, trình độ tay nghề cao sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho quá trình
chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Vì nó tạo ra năng suất lao động cao hơn so
với các vùng khác.
III.3Nhóm nhân tố thị trường
Do sự phát triển của xã hội, nhu cầu đa dạng của con người cũng không ngừng
biến đổi và cao hơn đòi hỏi thị trường phải đáp ứng ngày càng tốt hơn. Vì thế cần
thiết phải chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp theo hướng phù hợp với xu thế
biến động và phát triển của nhu cầu thị trường.
Trong nền kinh tế hàng hóa, nhân tố thị trường có ảnh hưởng quyết định tới sự
phát triển kinh tế nói chung và sự hình thành biến đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp
nói riêng. Vì suy cho cùng cơ cấu kinh tế nói chung và cơ cấu kinh tế nông nghiệp
nói riêng chỉ tồn tại và vận động thông qua hoạt động của con người, phục vụ nhu
cầu của chính họ và xã hội thông qua thị trường. Những người sản xuấthàng hóa chỉ
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
21

Chuyên đề tốt nghiệp
sản xuất và đem ra thị trường trao đổi những sản phẩm mà họ cảm thấy chúng đem
lại lợi nhuận thỏa đáng. Như vậy thị trường thông qua quan hệ cung cầu mà giá cả
hàng hóa sẽ là nhân tố thúc đẩy hoặc hạn chế sản xuất.
Nhu cầu thị trường đòi hỏi ngày càng cao và đa dạng thì cơ cấu kinh tế nông
nghiệp càng đa dạng và phong phú hơn. Nền kinh tế thị trường chỉ chấp nhận những
cơ cấu phù hợp với nhu cầu thị trường, đồng thời khai thác tốt tiềm năng của vùng
địa phương. Mặt khác các quan hệ thị trường ngày càng mở rộng thì người sản xuất
càng đi vào chuyên môn hóa và tự lựa chọn thị trường có lợi nhất để tham gia. Do
vậy các quan hệ thị trường góp phần hết sức quan trọng vào việc thúc đẩy sự phân
công lao động trong nông nghiệp, một cơ sở để hình thành cơ cấu kinh tế nông
nghiệp mới. Bằng cách đó cơ cấu kinh tế nông nghiệp được hình thành khách quan
theo tiếng gọi của thị trường. Chính vì vậy trong nền kinh tế thị trường thì nhu cầu thị
trường là nhân tố quyết định sự hình thành và biến đổi của cơ cấu kinh tế nông
nghiệp.
III.4Nhân tố khách quan (sự tác động của khu công nghiệp đô thị, sự tác động
của nhân tố quốc tế)
+ Sự phát triển của khu công nghiệ và đô thị là nhân tố quan trọng ảnh hướng
tới cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Sau khi phát triển các khu công nghiệp đô thị sẽ làm
tăng nhu cầu và làm nảy sinh những nhu cầu mới về các loại sản phẩm kéo theo sự
phân bố lại sản xuất để đáp ứng nhu cầu cung cấp sản phẩm. Sự phát triển của khu
công nghiệp và đô thị tạo ra khả năng cung cấp kĩ thuật công nghệ ngày càng tiên
tiến, tạo ra các nguồn vốn đầu tư ngày càng dồi dào cho khu vực kinh tế nông
nghiệp, góp phần thúc đẩy quá trình hình thành và biến đổi cơ cấu kinh tế nông
nghiệp nhanh hơn, hòan thiện hơn.
+ Sự tác động của nhân tố ngoài nước có ý nghĩa quan trọng đối với sự hình
thành và chuyển dịch cơ cấu kinh tế nông nghiệp của mỗi nước vì hầu hết các quốc
gia đều thực hiện chiến lược kinh tế mở. Khi các quốc gia thực hiện chiến lược kinh
tế mở thì việc mở rộng quan hệ kinh tế mở đối ngoại với các nước có ý nghĩa quan
trọng không chỉ với việc phát triển kinh tế mà cả với sự chuyển đổi cơ cấu kinh tế

SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
22
Chuyên đề tốt nghiệp
nói chung và chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp nói riêng. Thông qua việc mở
rộng quan hệ kinh tế thương mại với các nước khác mà một quốc gia ngày càng tham
gia sâu hơn vào sự hợp tác quốc tế và quá trình phân công lao động quốc tế. Đây là
nhân tố quan trọng ảnh hưởng tới quá trình biến đổi cơ cấu kinh tế va cơ cấu kinh tế
nông nghiệp mỗi quốc gia. Việc tham gia ngày càng sâu rộng vào quá trình hợp tác
và phân công lao động quốc tế sẽ tạo điều kiện cho mỗi quốc gia khai thác và sử dụng
nguồn lực của mình có lợi nhất trên cơ sở phát huy tối đa các lợi thế so sánh.
III.5 Nhân tố chủ quan (sự lựa chọn mục tiêu phát triển kinh tế, các chính
sách kinh tế của Nhà nước, các hình thức tổ chức sản xuất trong nông nghiệp)
Việc lựa chọn mục tiêu chung cùng với việc đánh giá đặc điểm, thực trạng vai
trò của từng ngành trong quá trình phát triển kinh tế là căn cứ xác định mục tiêu của
quá trình chuyển đổi cơ cấu kinh tế nông nghiệp. Sự lựa chọn mục tiêu là tham số
quan trọng trong hoạch định chiến lược phát triển nền kinh têư xã hội, trong đó
chiến lược chuyển đổi cơ cấu kinh tế. Những mục tiêu lựa chọn phải không thoạt ly
thực trạng kinh tế xã hội của đất nước và bối cảnh quốc tế vừa dự báo được tình
hình phát triển nền kinh tế ở tầm trung hạn và dài hạn. Đồng thời căn cứ vào những
yêu cầu kinh tế chính trị xã hội đặt ra cần giải quyết. Mục tiêu xác định mà thiếu
căn cứ thực tế thì việc dự báo trở nên không có ý nghĩa, nếu thiếu cân nhắc các yêu
cầu thì việc giải quyết các vấn đề kinh tế xã hội càng trở nên phiến diện, lệch lạc.
Chính sách kinh tế của nhà nước là công cụ quản lí vĩ mô quan trọng nhất
được sử dụng trong nền kinh tế thị trường. Chính sách kinh tế là hệ thống các biện
pháp kinh tế được thể hiện bằng các văn bản pháp quy tác dụng vào nền kinh tế
nhằm thực hiện các mục tiêu đã định . Chức năng chủ yếu của kinh tế vĩ mô là tạo
động lực kinh tế mà cốt lỗi là lợi ích kinh tế của người sản xuất, nhằm tạo điều kiện
sản xuất vì quỳên lợi kinh tế của mình mà tiến hành các hoạt động kinh tế phù hợp
với định hướng của Nhà nước.
Các chính sách kinh tế vĩ mô thể hiện sự can thiệp của Nhà nước vào nền kinh

tế trên cơ sở đảm bảo những yêu cầu về các quy luật của thị trường. Phát huy những
tác động tích cực hạn chế những ảnh hưởng tiêu cực nhằm tạo cho nền kinh tế tăng
trưởng và phát triển với tốc độ cao. Để đạt đựơc mục tiêu trên, một trong những
SV: Đào Thị Phương MSV: CQ502102
23