Vai trò của hội đồng bảo an

Công pháp quốc tế Trần Hồng Minh_341209
Lời mở đầu :
Việc ra đời của liên hợp quốc được coi là thành tựu lớn lao và có ý
nghĩa chính trị quan trọng trong lĩnh vực quan hệ quốc tế liên quốc gia và
hợp tác quốc tế. Liên hợp quốc là tổ chức quốc tế phổ cập được lập ra với
nhiệm vụ chính là duy trì hòa bình và an ninh quốc tế. Trong số các cơ quan
được thành lập theo qui định của hiến chương, Hội đồng bảo an liên hợp
quốc có vai một vị trí và cai trò đặc biệt quan trọng xuất phát từ chính chức
năng, thẩm quyền của mình. Theo điều 24 của hiến chương liên hợp quốc,
Hội đồng bảo an chịu trách nhiệm chính trong việc duy trì hòa bình và an
ninh quốc tế.
Nội dung :
I . Vai trò của hội đồng bảo an theo qui định của hiến chương liên
hợp quốc :
Hội đồng Bảo an (HĐBA) Liên Hiệp Quốc là cơ quan chính trị quan
trọng nhất và họat động thường xuyên của Liên Hiệp Quốc(LHQ), chịu trách
nhiệm chính về việc duy trì hoà bình và an ninh quốc tế. HĐBA có những
chức năng và quyền hạn : Gìn giữ hòa bình và an ninh thế giới phù hợp với
các nguyên tắc và mục đích củaLHQ, đề ra các kế hoạch xây dựng hệ thống
sử dụng các lực lượng vũ trang, kêu gọi các bên tham gia tranh chấp giải
quyết tranh chấp bằng các biện pháp hòa bình, điều tra mọi tranh chấp hoặc
mọi tình thế có thể dẫn đến sự bất hòa quốc tế, và khuyến nghị các biện pháp
điều chỉnh hoặc giải quyết các tranh chấp, xác định việc có một mối đe doạ
đến hòa bình hay có một hành động xâm lược và khuyến nghị hành động cần
tiến hành, kêu gọi các bên liên quan thi hành các biện pháp tạm thời cần
hoặc nên làm để ngăn chặn tình thế trở nên trầm trọng hơn, kêu gọi các
thành viên LHQ áp dụng các biện pháp không liên quan tới sử dụng vũ lực -
1
Công pháp quốc tế Trần Hồng Minh_341209
chẳng hạn như các biện pháp trừng phạt - nhằm làm cho các quyết định của
HĐBA có hiệu lực, sử dụng hoặc cho phép sử dụng vũ lực nhằm gìn giữ và

khôi phục hòa bình và an ninh quốc tế, khuyến khích giải quyết hòa bình các
xung đột khu vực thông qua các cơ chế khu vực và sử dụng các cơ chế khu
vực đó để hành động cưỡng chế theo thẩm quyền của mình, khuyến nghị Đại
hội đồng việc bổ nhiệm Tổng Thư ký LHQ và cùng với Đại hội đồng, bầu
các Thẩm phán Tòa án Quốc tế, yêu cầu Tòa án Quốc tế cho ý kiến tư vấn về
bất kỳ vấn đề pháp lý nào, khuyến nghị Đại hội đồng việc chấp thuận thành
viên mới của LHQ
(1)
. Quyền hạn của hội đồng bảo an được ghi nhận trong
Chương VI, VII và chương XII của hiến chương liên hợp quốc và tập trung
chính vào 2 lĩnh vực, đó là giải quyết tranh chấp quốc tế và hành động khi
hòa bình bị de dọa và có hành vi xâm lược.
Để duy trì hòa bình và an ninh quốc tế Hội đồng bảo an có nghĩa vụ
yêu cầu giải quyết các tranh chấp quốc tế bằng phương pháp hòa bình. Nếu
các bên tham gia vào tranh chấp quốc tế có thể đe dọa hòa bình và an ninh
quốc tế, không thể tự giải quyết bằng phương pháp hòa bình, vụ tranh chấp
đã phát sinh thì Hội đồng bảo an khi xét thấy cần thiết : Yêu cầu các bên
đương sự giải quyết việc tranh chấp của họ bằng phương pháp hòa bình theo
sự lựa chọn của họ. ( Đ 33 khoản 2 ). Trước hết Hội đồng bảo an dành quyền
chủ động, tích cực cho chính các bên tranh chấp bằng các phương pháp hòa
bình như đàm phán, trung gian, hòa giải, trọng tài hoặc các biện pháp hòa
bình khác theo sự lựa chọn của các bên liên quan. Vai trò ở đây của Hội
đồng bảo an là dừng lại ở mức độ xác định mức độ ảnh hưởng của tranh
chấp đối với hòa bình an ninh quốc tế, và kêu gọi giải quyết tranh chấp bằng
biện pháp hòa bình. Tuy nhiên khi mà các bên không thể giải quyết được
1
Bài viết :Hội đồng Bảo an Liên Hiệp Quốc tại trang web : baomoi.com.vn
2
Công pháp quốc tế Trần Hồng Minh_341209
được bằng biện pháp hòa bình thì Hội đồng bảo an có quyền áp dụng bất kì

thủ tục hoặc phương thức giải quyết tranh chấp nào mà Hội đồng bảo an cho
là hợp lý ( điều 37 ). Do đó mà vai trò của Hội đồng bảo an trở lên rất quan
trọng, các tranh chấp mà Hội đồng bảo an xem xét, giải quyết là các tranh
chấp có khả năng đe dọa đến hòa bình, an ninh quốc tế thường là tranh chấp
về chủ quyền quốc gia, lãnh thổ
(2)
….
Theo hiến chương liên hợp quốc - hội đồng bảo an là một cơ quan duy
nhất của LHQ có quyền hạn trong việc dùng hành động để giữ gìn nền hòa
bình và an ninh quốc tế. Việc xác định tình hình thực tế là của Hội đồng bảo
an là cơ sở quan trọng để liên hợp quốc triển khai các hoạt động tiếp theo về
gìn giữ hòa bình. Do đó hội đồng bảo an có quyền :
+ Yêu cầu các nước phải thực hiện những biện pháp tạm thời ( như
đình chiến, rút quân về vị trí ban đầu ), nhăm ngăn chặn không làm cho tình
hình xấu đi. ( Điều 40 hiến chương ). Những biện pháp tạm thời này không
được làm ảnh hưởng đến quyền lợi của các bên liên quan.
+ Khi tình hình trở lên xấu đi Hội đồng bảo an có quyền áp dụng
những biện pháp phi vũ trang như cắt đứt toàn phần hay toàn bộ quan hệ
kinh tế, đường sắt, đường biển, kể cả việc cắt đứt quan hệ ngoại giao đối với
quốc gia thực hiện hành vi đe dọa, phá hoại hòa bình hoặc hành vi xâm lược
( Điều 41 ) .
+ Nếu như hội đồng bảo an xem xét thấy những biện pháp phi vũ lực
như trên là không thích hợp hoặc tỏ ra là không thích hợp thì Hội đồng bảo
an có quyền áp dụng mọi hành động của hải, lục, không quân mà Hội đồng
bảo an xét thấy cần thiết cho việc duy trì hoặc khôi phục hoà bình và an ninh
quốc tế. Những hành động này có thể là những cuộc biểu dương lực lượng,
phong toả và những cuộc hành quân khác, do các lực lượng hải, lục, không
quân của các quốc gia thành viên Liên hợp quốc thực hiện. Hiến chương còn
2
Hội đồng bảo an Liên hợp quốc và vấn đề duy trì hoà bình và an ninh quốc tế _ tạp chí luật học năm 2005/ Đặc san 60

năm Liên hợp quốc.
3
Công pháp quốc tế Trần Hồng Minh_341209
qui định khi hội đồng bảo an quyết định dùng hành động cưỡng chế các
nước thành viên phải cung cấp một số quân đội cần thiết, viện trợ và giúp đỡ
phương tiện phục vụ… để góp phần bảo vệ hòa bình và an ninh thế giới
( điều 43 ). Các kế hoạch sử dụng lực lượng vũ trang đều do hội đồng bảo an
lập ra với sự giúp đỡ của ban tham mưu quân sự.( Điều 46 hiến chương ).
Các biện pháp vũ trang hoặc phi vũ trang được hội đồng bảo an áp
dụng với mục đích trừng phạt và hạn chế các hành vi vi phạm của các quốc
gia đã thực hiện hành vi đe dọa, phá hoại hòa bình hoặc hành vi xâm lược.
Các biện pháp này là các biện pháp cưỡng chế của hội đồng bảo an và nhân
danh liên hợp quốc đối với các quốc gia thành viên và không cần sự chấp
thuận của các bên tranh chấp. (khi làm những nghĩa vụ do trách nhiệm ấy đặt
ra, thì Hội đồng bảo an hành động với tư cách thay mặt cho các thành viên
của Liên hợp quốc”. ( khoản 1 điều 24 ) ). Các biện pháp mang tính cưỡng
chế này chỉ được sử dụng trong những trường hợp đặc biệt, không ngoài
mục đích chung và lợi ích của cả cộng đồng và các biện pháp khác đã không
có tác dụng.
(3)
II . Thực tiễn hoạt động của Liên hiệp quốc
Ngày 24/10/1945, hiến chương liên hợp quốc có hiệu lực và liên hợp
quốc được thành lập. Những mục đích được nêu ra của Liên Hiệp Quốc là
ngăn chặn chiến tranh, bảo vệ nhân quyền, cung cấp một cơ cấu cho luật
pháp quốc tế, và để tăng cường tiến bộ kinh tế, xã hội, cải thiện các điều
kiện sống và chống lại bệnh tật. Trong hơn 60 năm hoạt động của mình thì
liên hợp quốc đã đạt được có những đóng góp tích cực trên nhiều phương
diện, để đánh giá về hoạt động của liên hợp quốc chúng ta sẽ tập trung chủ
yếu ở một số lĩnh vực sau :
+ Hoạt động gìn giữ hòa bình và an ninh thế giới : Trong thời gian

chiến tranh lạnh, mâu thuẫn giữa hai phe đông tây thì hoạt động gìn giữ hòa
bình ra đời như là biện pháp giúp các bên tránh xung đột vũ trang. Lính gìn
giữ hòa bình Liên Hiệp Quốc được gửi tới nhiều vùng nơi các cuộc xung đột
3
Hội đồng bảo an Liên hợp quốc và vấn đề duy trì hoà bình và an ninh quốc tế _ tạp chí luật học năm 2005
4
Công pháp quốc tế Trần Hồng Minh_341209
quân sự mới chấm dứt, nhằm buộc các bên tôn trọng các thỏa thuận hòa bình
và ngăn chặn tình trạng thù địch tái diễn, ví dụ tại Đông Timor cho tới khi
nước này giành độc lập năm 2001. Bên cạnh chức năng quân sự truyền
thống thì binh lính gìn giữ hòa bình cũng tham gia giải quyết nhiều công
việc dân sự khác nhau với mục đích là giải quyết cuộc xung đột lâu dài. Để
gìn giữ hòa bình Liên hợp quốc không thể chỉ ra đưa ra các biện pháp
khuyến nghị mà phải áp dùng cả các biện pháp cưỡng chế nhằm trừng phạt
và buộc các quốc gia có hành vi vi phạm phải ngừng hành vi đó lại. Ví dụ
như như các lệnh trừng phạt của liên hợp quốc đối với Iracq, Libi, … đã góp
phần vào việc chấm dứt các cuộc xung đột vũ trang. Sau sự kiện 11/9/2009
vụ tấn công khủng bố nhằm vào Mĩ thì đã làm cả cộng đồng quốc tế phải
quan tâm hơn đến chủ nghĩa khủng bố vì nó có thể đe dọa đến an ninh quốc
tế. Liên hợp quốc đã ra nhiều nghị quyết lên án hành động khủng bố và đóng
góp một vai trò quan trọng thúc đẩy các quốc gia trong hợp tác chống khủng
bố. Tuy nhiên vẫn còn một số vấn đề còn tồn tại đó là khi thực hiện hoạt
động gìn giữ hòa bình thì có một số trường hợp lợi dụng để phục vụ lợi ích
riêng cho mình hay khi áp dụng lệnh trừng phạt của liên hợp quốc làm cho
người ta nghi ngờ về tính công minh của lệnh này.
(4)
+ Kiểm soát và giải giáp vũ khí : Liên Hiệp Quốc đã lập ra nhiều diễn
đàn nhằm giải quyết các vấn đề giải giáp vũ khí đa biên. Các diễn đàn chính
là Ủy ban Thứ nhất của Đại hội đồng và Cao ủy về Giải giáp vũ khí Liên
Hiệp Quốc. Những vấn đề được đưa vào chương trình nghị sự gồm việc ước

tính những giá trị có được sau những hiệp ước cấm thử hạt nhân, kiểm soát
vũ khí không gian, những nỗ lực nhằm ngăn chặn các loại vũ khí hóa học,
giải giáp vũ khí hạt nhân và vũ khí thông thường, những khu vực không vũ
4
Nâng cao hiệu quả hoạt động của Hội đồng bảo an Liên hợp quốc - yêu cầu cấp bách trong giai đoạn hiện nay_ tạp chí
luật học năm 2005/ Đặc san 60 năm Liên hợp quốc.
5