Vấn đề đình chỉ giải quyết vụ án dân sự ở tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm và kiến nghị hoàn thiện pháp luật về vấn đề này

A. LỜI MỞ ĐẦU
Đình chỉ giải quyết vụ án dân sự ( ĐCGQVADS ) là việc Tòa án quyết định chấm dứt
giải quyết vụ án dân sự (VADS) nếu sau khi thụ lý vụ án mà phát hiện ra một trong số các
căn cứ pháp luật quy định. Việc đình chỉ giải quyết một VADS đúng đắn sẽ sớm chấm dứt
được việc giải quyết vụ án, tiết kiệm được thời gian, tiền bạc của các đương sự và Nhà nước.
Tuy nhiên, nếu giải quyết không đúng sẽ không đảm bảo được quyền và lợi ích hợp pháp của
các đương sự. Vì vậy, việc xác định rõ được các căn cứ và hậu quả của ĐCGQVADS có tầm
quan trọng đặc biệt.
Trong thực tiễn xây dựng các quy định của pháp luật về tố tụng dân sự (TTDS) của nước
ta, vấn đề ĐCGQVADS đã được đề cập song các quy định này vẫn còn tạo ra nhiều cách
hiểu khác nhau, dẫn đến việc áp dụng không thống nhất giữa các Tòa án. Trong giới hạn của
bài viết này, người viết xin được đi sâu tìm hiểu vấn đề : “Vấn đề ĐCGQVADS ở tòa án cấp
sơ thẩm, phúc thẩm và kiến nghị hoàn thiện pháp luật về vấn đề này”.
B. GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
I. Những vấn đề chung về ĐCGQVADS
1.1. Khái niệm:
Có rất nhiều quan điểm xoay quanh khái niệm ĐCGQVADS. Theo từ điển tiếng Việt,
“đình chỉ” là việc ngừng hẳn việc thực hiện một hoạt động, một công việc đã làm trước đó.
Trong TTDS thì ĐCGQVADS là việc Tòa án ngừng việc giải quyết vụ án đã thụ lý. Theo tác
giả Nguyễn Công Bình, ĐCGQVADS là việc:“ (Tòa án)ngừng việc giải quyết VADS đã thụ
lý… Việc ĐCGQVA có thể được tiến hành ở Tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm, giám đốc thẩm,
tái thẩm”. Còn Tiến sỹ Hoàng Ngọc Thỉnh cho rằng: “ ĐCGQVADS là việc Tòa án quyết
định ngừng việc giải quyết VADS khi có những căn cứ do pháp luật quy định”…. Từ những
quan điểm trên, có thể đưa ra khái niệm về ĐCGQVADS như sau: “ ĐCGQVADS là việc
Tòa án quyết định ngừng hẳn việc giải quyết VADS hoặc việc dân sự đã thụ lý khi có
những căn cứ do pháp luật quy định và sau khi quyết định ĐCGQVADS có hiệu lực pháp
luật thì đương sự không có quyền khởi kiện hoặc yêu cầu Tòa án giải quyết vụ việc đó nữ,
trừ những trường hợp đặc biệt mà pháp luật có quy định khác”.
1.2. Đặc điểm:
Thứ nhất, việc ĐCGQVADS phải dựa trên những căn cứ mà pháp luật đã quy định
trươc chứ không được tiến hành tùy tiện theo ý chí chủ quan của Tòa án.

Thứ hai, việc ĐCGQVADS làm cho hoạt động tố tụng giải quyết vụ việc dân sự đã thụ
lý của Tòa án được ngừng lại và tòa án không giải quyết nó nữa.
Thứ ba, quyết định ĐCGQVADS tuy cũng làm chấm dứt việc giải quyết VADS ở một
giai đoạn tố tụng nào đó nhưng nó không phải là một quyết định giải quyết về nội dung của
VADS mà chỉ đơn thuần là một quyết định về tố tụng làm chấm dứt việc giải quyết VADS
mà Tòa đã thụ lý.
1
Thứ tư, việc ĐCGQVADS có thể được tiến hành ở tòa án cấp sơ thẩm, phúc thẩm, giám
đốc thẩm, tái thẩm.
1. 3. Ý nghĩa:
Trước hết, quyết định ĐCGQVADS nhằm giảm bớt chi phí tố tụng (thời gian, tiền bạc)
cho đương sự khi việc tiếp tục tiến hành tồ tụng không còn cần thiết nữa.
Tiếp đến, hoạt động này cũng tiết kiệm thời gian, công sức, chi phí cho cả nhà nước; giúp
quá trình giải quyết vụ án trở nên nhanh gọn. Ngoài ra, nó có tác dụng răn đe đặc biệt trong
trường hợp nguyên đơn vi phạm thời hạn Tòa án triệu tập. Bởi, nếu bên khởi kiện không
tuân thủ các quy định này sẽ bị mất đi quyền lợi của mình dù có lý do chính đáng hay
không. Nó gián tiếp bảo đảm giải quyết vụ án đúng thời hạn, giáo dục ý thức tôn trọng pháp
luật
II. Căn cứ ĐCGQVADS của Tòa án ở cấp sơ thẩm và phúc thẩm :
2.1. Căn cứ ĐCGQVADS của Tòa án ở cấp sơ thẩm
Điều 192 BLTTDS quy định khá cụ thể, chi tiết các căn cứ của việc ĐCGQVADS cấp sơ
thẩm. Cụ thể như sau:
2.1.1. Nguyên đơn hoặc bị đơn là cá nhân đã chết mà quyền và nghĩa vụ của họ không
được thừa kế ( điểm a khoản 1 điều 192 BLTTDS)
Căn cứ này khác so với quy định trong pháp lệnh thủ tục giải quyết các VADS năm
1989: “ đương sự chết mà quyền và nghĩa vụ của họ không được thừa kế”. Về phương diện
lý luận thì quy định trên phù hợp với các vụ việc có một hoặc nhiều quan hệ nhân thân cần
giải quyết ( ly hôn, giải quyết vấn đề nuôi con …). Tuy nhiên, đối với vụ việc có nhiều quan
hệ pháp luật (QHPL) vừa có quan hệ nhân thân, vừa có quan hệ tài sản cần giải quyết ( ly
hôn, chia tài sản của vợ chồng …) thì việc một trong các đương sự chết cũng không làm

chấm dứt việc giải quyết vụ việc. Trong những trường hợp này Tòa án chỉ đình chỉ giải
quyết yêu cầu đối với quan hệ nhân thân chứ không đình chỉ việc giải quyết vụ án.
2.1.2. Cơ quan, tổ chức đã bị giải thể hoặc bị tuyên bố phá sản mà không có cá nhân, cơ
quan, tổ chức nào kế thừa quyền, nghĩa vụ tố tụng của các cơ quan, tổ chức đó ( điểm b
khoản 1 điều 192 ).
Khác với trường hợp tạm ĐCGQVA tại khoản 1 điều 189 thường là các trường hợp
chuyển đổi hình thức tổ chức ( sáp nhập, chia tách). Trong trường hợp này, các cơ quan, tổ
chức đang tham gia tố tụng (TGTT) với tư cách là nguyên đơn, bị đơn chấm dứt hoạt động
trên thực tế. Tuy nhiên, điểm khác biệt cơ bản vẫn nằm ở hai thuật ngữ là “chưa có” cá
nhân, cơ quan, tổ chức kế thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng và “không có” cơ quan, tổ chức kế
thừa quyền và nghĩa vụ tố tụng. Sự khác biệt ở căn cứ này quyết định việc Tòa án sẽ tạm
đình chỉ hay ĐCGQVA. Có nghĩa là cơ quan, tổ chức đã và đang tham gia vào quá trình giải
quyết VADS thì bị giải thể hoặc bị tuyên bố phá sản. Mặt khác, theo pháp luật quy định khi
đã giải thể hoặc bị tuyên bố phá sản thì hoạt động cũng như các quyền và nghĩa vụ tố tụng
của chủ thể này đều chấm dứt theo. Nếu không có cơ quan, tổ chức nào kế thừa quyền và
2
nghĩa vụ tố tụng của cơ quan, tổ chức đang TGTT bị giải thể, bị tuyên bố phá sản thì Tòa án
sẽ ra quyết định đình chỉ việc giải quyết VADS, không xem xét quyền và nghĩa vụ của chủ
thể này nữa.
2.1.3. Người khởi kiện rút đơn khởi kiện và được Tòa án chấp nhận hoặc người khởi kiện
không có quyền khởi kiện
- Về việc người rút đơn khởi kiện ở tòa án cấp sơ thẩm được hướng dẫn thực hiện tại Phần
II mục 10 và Phần II mục 7 của Nghị quyết 02/2006.
- Đối với trường hợp người khởi kiện rút đơn khởi kiện ở Tòa án cấp phúc thẩm được quy
định tại khoản 1 điều 269, trường hợp này cần phải có sự đồng ý của bị đơn mới có thể đình
chỉ giải quyết vụ án.
2.1.4. Cơ quan, tổ chức rút văn bản khởi kiện trong trường hợp không có nguyên đơn hoặc
nguyên đơn yêu cầu không tiếp tục giải quyết vụ án
Quy định này được áp dụng trong trường hợp cơ quan, tổ chức đã khởi kiện vì quyền và
lợi ích hợp pháp của người khác. Do đó đây chỉ là những người đại diện đương nhiên của

đương sự. Sau khi Tòa đã thụ lý vụ án thì cơ quan, tổ chức đó rút lại văn bản khởi kiện, do
vậy Tòa án phải ra quyết định ĐCGQVADS đó.
2.1.5. Các đương sự đã tự thỏa thuận và không yêu cầu Tòa án tiếp tục giải quyết vụ án.
Đây là trường hợp các đương sự chủ động thỏa thuận về việc giải quyết vụ án trên cơ sở tự
nguyện mà không cần sự hòa giải từ Tòa án. Khi đó đối tượng xét xử đã không còn nên Tòa
án sẽ ra quyết định ĐCGQVADS đó.
2.1.6. Nguyên đơn đã được triệu tập hợp lệ đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt
Đây là quy định mới, theo đó “triệu tập hợp lệ” được hiểu là Tòa án tống đạt, thông báo
các văn bản tố tụng yêu cầu đương sự tham gia tố tụng theo đúng các thủ tụng luật định. Như
vậy, nếu nguyên đơn đã được triệu tập đến lần thứ hai mà vẫn vắng mặt sẽ bị coi là từ bỏ
việc khởi kiện và Tòa sẽ ra quyết định ĐCGQVADS.
2.1.7. Đã có quyết định của Tòa án mở thủ tục phá sản đối với doanh nghiệp, hợp tác xã là
một bên đương sự trọng vụ án mà việc giải quyết vụ án có liên quan đến nghĩa vụ, tài sản
của doanh nghiệp, hợp tác xã đó.
Quyền và nghĩa vụ của đương sự trong trường hợp này được giả quyết theo thủ tục phá
sản. Do đó, Tòa án đang giải quyết vụ án đó sẽ ĐCGQVA kể từ ngày có quyết định mở thủ
tục phá sản để giải quyết. ( Khoản 2 điều 57 Luật phá sản).
2.1.8 Thời hiệu khởi kiện đã hết (BLTTDS sửa đổi, bổ sung năm 2011)
Đây là thời hạn mà chủ thể được quyền yêu cầu tòa án giải quyết việc dân sự để bảo vệ
quyền và lợi ích hợp pháp của họ bị xâm hại. Nếu kết thức thời hạn khởi kiện thì Tòa án sẽ
đình chỉ giải quyết vụ án dân sự.
2.1.9 Các trường hợp quy định tại khoản 1 Điều 168 của Bộ luật này mà Tòa án đã thụ lý
(BLTTDS sửa đổi bổ sung năm 2011)
3
Nếu sau khi thụ lý vụ án mà phát sinh những căn cứ quy định tại Khoản 1 Điều 168
BLTTDS thì Tòa án phải ra quyết định đình chỉ vụ án.
2.1.10. Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
Các trường hợp này được quy định tại Nghị quyết số 02/2006. Đây là các quy định có tính
chất dự phòng giúp Tòa có cơ sở pháp lý để giải quyết những tình huống mới phát sinh.
2.2. Căn cứ ĐCGQVADS của Tòa án ở cấp phúc thẩm.

Điều 260 quy định các căn cứ sau để Tòa cấp phúc thẩm ra quyết định ĐCGQVA:
- Trong các trường hợp quy định tạo điểm a và b k1- đ192 của Bộ luật này.
- Người kháng cáo rút toàn bộ kháng cáo hoặc VKS rút toàn bộ kháng nghị.
- Người kháng cáo rút một phần kháng cáo hoặc VKS rút một phần kháng nghị
- Các trường hợp khác theo quy định của pháp luật.
III. Thẩm quyền ra quyết định ĐCVADS và hậu quả của việc đình chỉ giải quyết VADS
Thẩm quyền ra quyết định ĐCVADS được quy định tại điều 194; theo đó, Thẩm quyền
này thuộc về Thẩm phán và trong thời hạn 5 ngày kể từ ngày ra quyết định ĐCGQVADS,
Tòa án phải gửi quyết định đó cho đương sự và VKS cùng cấp.
Hậu quả của việc ĐCGQVADS được quy định tại điều 193 BLTTDS sửa đổi, bổ sung
năm 2011. Theo đó, khi có quyết định ĐCGQVADS, đương sự không có quyền khởi kiện
yêu cầu tòa giải quyết lại VADS đó nếu việc khởi kiện vụ án sau không có gì khác với vụ án
trước về nguyên đơn, bị đơn và quan hệ pháp luật tranh chấp, trừ các trường hợp quy định tại
khoản 3 điều 168; các điểm c, e và g khoản 1 điều 192 và các trường hợp pháp luật có quy
định khác.
Khoản 2 và 3 được sửa đổi theo hướng quy định hẹp hơn các trường hợp sung quỹ
nhà nước và trả lại cho đương sự tiền tạm ứng án phí trong trường hợp Toà án ra quyết định
đình chỉ việc giải quyết vụ án dân sự. Cụ thể, theo quy định trước đây thì trong trường hợp
Tòa án ra quyết định đình chỉ giải quyết vụ án dân sự theo quy định tại khoản 1 Điều 192,
tiền tạm ứng phí mà đương sự đã nộp được sung vào công quỹ nhà nước thì nay giới hạn chỉ
ở các điểm a, b, d, đ, e và k khoản 1 Điều 192; trong trường hợp Tòa án ra quyết định đình
chỉ giải quyết vụ án dân sự theo quy định tại khoản 2 Điều 192, tiền tạm ứng án phí mà
đương sự đã nộp được trả lại cho họ thì nay giới hạn chỉ các điểm c, g, h và i khoản 1 Điều
192. Quyết định ĐCGQVADS của tòa án cấp sơ thẩm có thể bị kháng cáo, kháng nghị theo
thủ tục phúc thẩm.
IV. Thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về ĐCGQVADS - Một số kiến nghị
nhằm nâng cao hiệu quả của việc thực hiện các quy định của BLTTDS về ĐCGQVADS
4.1. Thực tiễn áp dụng các quy định của pháp luật về ĐCGQVADS
Số liệu thống kê của Tòa án dân sự - Tòa án nhân dân tối cao năm 2008 về tình hình giải
quyết các vụ việc dân sự cho thấy trong số các VADS mà Tòa án thụ lý thì số các vụ án mà

Tòa án phải ra quyết định đình chỉ cũng chiếm một tỷ lệ không nhỏ. Mặc dù các quy định
của BLTTDS là cơ sở pháp lý quan trọng cho việc vận dụng đình chỉ giải quyết các vụ việc
4
dân sự trên thực tiễn nhưng quá trình áp dụng các quy định này cũng nảy sinh nhiều bất cập,
cụ thể như sau:
- Thứ nhất, về vận dụng căn cứ tại điểm a khoản 1 điều 192 dễ dẫn tới cách hiểu và vận
dụng để ra quyết định ĐCGQVA trong trường hợp nguyên đơn có tài sản đang tranh chấp
chết nhưng không có người thừa kế về tài sản. Việc vận dụng như trên là không đúng với
tinh thần quy định của điều luật.
- Thứ hai, về căn cứ ĐCGQVA do thụ lý không đúng ( điểm i, khoản 1 điều 192 BLTTDS
sửa đổi, bổ sung). Sau khi đã thụ lý đơn của người khởi kiện mới xác định được các yếu tố
thuộc trường hợp Tòa án phải trả lại đơn khởi kiện được quy định tại khoản 1 điều 168 thì
Tòa có thể áp dụng khoản 2 điều 192 để giải quyết. Theo điều 193 thì hậu quả pháp lý của
việc đình chỉ trong trường hợp này là các đương sự không có quyền khởi kiện yêu cầu Tòa
án giải quyết lại VADS.
- Thứ ba, theo điểm c – khoản 1 – điều 192, Tòa án ra quyết định DCGQVADS khi: “Người
khởi kiện rút đơn yêu cầu và được Tòa án chấp nhận”. Hiện nay, chưa có văn bản hướng dẫn
trong trường hợp nào người khởi kiện rút đơn thì được Tòa án chấp nhận, trường hợp nào thì
không. Tất nhiên, các Thẩm phán vẫn dựa trên nguyên tắc chung là: “ Việc rút đơn phải hoàn
toàn tự nguyện, không trái pháp luật và đạo đức xã hội”. Tuy nhiên, vì chưa có sự hướng dẫn
cụ thể nên các Thẩm phán, HĐXX thường có nhiều cách hiểu khác nhau, dẫn đến việc áp
dụng không thống nhất.
Do đó, để khắc phục những hạn chế, bất cập còn tồn tại trong quá trình áp dụng các quy
định về ĐCGQVADS, yêu cầu đặt ra trong thời gian tới là hoàn thiện pháp luật cho phù hợp
với trình độ phát triển kinh tế xã hội, đồng thời, chú trọng việc thực hiện đúng các quy định
này.
4.2. Kiến nghị hoàn thiện pháp luật về vấn đề này
4.2.1 Đối với ĐCGQVADS ở Tòa án cấp sơ thẩm:
* Một là, với những căn cứ quy định tại điểm a khoản 1 điều 192 BLTTDS “ Nguyên
đơn hoặc bị đơn là cá nhân đã chết mà quyền và nghĩa vụ của họ không được thừa kế” nên

hướng dẫn thêm như sau:“ Trong trường hợp không có người thừa kế theo di chúc, theo
pháp luật hoặc có nhưng không được hưởng quyền di sản, từ chối nhận di sản thì đại diện
của cơ quan nhà nước nhận tài sản của bị đơn sẽ phải tiếp tục TGTT thay bị đơn để giải
quyết tranh chấp với nguyên đơn”. Việc này đại diện của cơ quan nhà nước có thể thuê luật
sư hoặc sử dụng luật sư công thay mặt nhà nước TGTT. Khi trả xong món nợ của bị đơn đối
với nguyên đơn, thì nhà nước mới nhận được tài sản của bị đơn. Đó cũng là cách tốt nhất để
bảo đảm quyền lợi của nguyên đơn, của Nhà nước, đồng thời thống nhất với quy định tại
điều 644 BLDS.
* Hai là, đối với trường hợp ĐCGQVADS do người khởi kiện rút đơn và được Tòa án chấp
nhận hoặc người khởi kiện không có quyền khởi kiện theo điểm c khoản 1 điều 192 cũng cần
có hướng dẫn của cơ quan có thẩm quyền để việc áp dụng được chính xác. Khi người khởi
5