vai trò của khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo

A. LỜI MỞ ĐẦU
Nhà nước ta luôn coi trọng công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của
công dân là một trong những biện pháp quan trọng góp phần xây dựng nhà
nước, nâng cao hiệu lực, hiệu quả quản lí, tăng cường mỗi quan hệ đoàn kết
nhất trí giữa đảng nhà nước và nhân dân. Trong điều kiện phát huy dân chủ
xã hội chủ nghĩa quyền khiếu nại tố, tố cáo của công dân không ngừng được
phát huy và việc thực hiện quyền cơ bản này của công dân đang trở thành
một trong những mặt sinh hoạt chính trị- xã hội sôi động. Và đối với việc
đảm bảo pháp chế trong quản lí hành chính nhà nước thì vai trò của khiếu
nại, tố cáo và gải quyết khiếu nại tố cáo càng trở nên quan trọng.
B. NỘI DUNG
I. Khái niệm khiếu nại, tố cáo.
a. Khiếu nại
Khiếu nại là một hiện tượng xã hội được quan niệm và hiểu theo nhiều
góc độ khác nhau. Theo từ điển tiếng Việt thì khiếu nại là “Đề nghị cơ quan
có thẩm quyền xét về một việc làm mà mình không đồng ý, cho là trái phép
hay không hợp lý”.
Về góc độ chính trị - pháp lí thì khiếu nại là một quyền dân chủ cơ bản
của công dân được pháp luật quy định và bảo đảm thực hiện trong bộ máy
nhà nước. Vì vậy quyền khiếu nại được coi là: “ Quyền để bảo vệ quyền”.
Khiếu nại phát sinh khi quyền và lợi ích bị xâm phạm bởi hoạt động
thực thi quyền lực của bộ máy nhà nước, là hình thức phản kháng của cá
nhân, tổ chức đối với quyết định, hành vi của cơ quan nhà nước, của người
1
có thẩm quyền trong cơ quan nhà nước. Khiếu nại hành chính là việc công
dân, cơ quan, tổ chức yêu cầu cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền xem
xét lại các quyết định, hành vi của cơ quan nhà nước, cán bộ, công chức phát
sinh trong lĩnh vực quản lí hàn chính nhà nước, mà người khiếu nại cho rằng
quyết định, hành vi đó trái pháp luật xâm phạm đến quyền, lợi ích hợp pháp
của mình.
Khiếu nại tố cáo là việc công dân yêu cầu cơ quan tư pháp ( cơ quan

điều tra, viện kiểm sát, tòa án, cơ quan thi hành án…) cán bộ công chức có
thẩm quyền trong cơ quan tư pháp xem xét lại những quy định, hành vi phát
sinh trong lĩnh vực tư pháp mà người khiếu nại cho rằng quyêt định hành vi
đó đã vi phạm đến quyền và lợi ích hợp pháp của mình.
b. Tố cáo
Tố cáo là khái niệm được sử dụng rộng rãi trong đời sống xã hội, tố
cáo được quan niệm khác nhau tùy theo mức độ, phạm vi, đối tượng tố cáo.
Trong pháp luật nước ta, lần đầu tiên luật khiếu nại, tố cáo năm 1998
đã quy định khái niệm tố cáo:
“
Tố cáo là việc công dân theo thủ tục do luật
này quy định báo cáo cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về
hành vi vi phạm pháp luật của bất kì cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt
hại hoặc đe dọa gây thiệt hại lợi ích của nhừ nước, quyền lợi ích hợp pháp
của công dân, cơ quan, tổ chức” (khoản 2 điều 2).
Tố cáo là một trong những quyền cơ bản của công dân được quy định
trong hiến pháp. Pháp luật quy định công dân có quyền tố cáo với cơ quan
nhà nước, tố chức, cá nhân có thẩm quyền về hành vi trái pháp luật của bất
kì cơ quan tổ chức các nhân nào gây thiệt hại hoặc đe dọa gậy thiệt hại lợi
ích của nhà nước, quyền và lợi ích hợp pháp của công dân. Bản chất của tố
cáo việc công dân phát hiện và báo cáo cho cơ quan nhà nước biết về hành vi
vi phạm nào đó diễn ra trong đời sống xã hội. Chủ thể thực hiện quyền tố
2
cáo là mọi công dân. Đối tượng của quyền tố cáo rất rộng bao gồm tất cả
những hành vi vi phạm pháp luật do bất kì người nào thực hiện. Thông qua
việc tố cáo vi phạm pháp luật, nhà nước có được một nguồn thông tin về
những hành vi vi phạm pháp luật diễn ra trong tất cả các lĩnh vực của đời
sống xã hội. Qua đó cơ quan nhà nước, người có thẩm quyền kiểm tra xem
xét có biện pháp xử lí.
II. Vai trò của khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại tố cáo đối

với việc đảm bảo pháp chế trong quản lí hành chính nhà nước.
Pháp chế là một phạm trù rộng lớn không chỉ chứa đựng nôi dung pháp
luật mà còn chứa đựng những nội dung chính trị xã hội và con người. Vì
vậy, bảo đảm cho pháp chế được củng cố, tăng cường và hoàn thiện là yêu
cầu khách quan của quá trình xây dựng nhà nước cảu dân, do dân và vì dân
và cũng là yêu cầu của quá trình hoàn thiện con người và các quyền của họ
trong xã hội, đặc biệt trong quản lí hành chính nhà nước.
Khiếu nại, tố cáo là hình thức đặc biệt quan trong để nhân dân lao
động trực tiếp tham gia vào quản lý nhà nước và quản lý xã hội. Nhà nước ta
quy định quyền và nghĩa vụ khiếu nại và tố cáo của công dân không chỉ ở
hiến pháp (điều 74) mà còn quy định cụ thể quyền và nghĩa vụ này trong luật
khiếu nại, tố cáo (ban hành ngày 2/12/1998).
Theo quy định của pháp luật hiện hành thì “ Công dân có quyền khiếu
nại, tố cáo với co quan nhà nước có thẩm quyền về những việc làm trái pháp
luật của cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã hội, đơn vị vữ trang
nhân dân hoặc bất cứ cá nhân nào trên các mặt của đời sống xã hội như kinh
tế, chính trị, tư tưởng và pháp lí. Nhà nước bảo đảm những điều kiện thuận
lợi nhất khẳng định địa vị pháp lí của công dân- chủ thể quan trọng nhất của
xã hội. Vì vậy việc khiếu nại, tố cáo phải được cơ quan nhà nước xem xét và
giải quyết trong thời hạn pháp luật quy định…”.
3
1. Vai trò trong quản lí nhà nước.
Giải quyết khiếu nại, tố cáo là hoạt động của quản lí hành chính nhà
nước. Trong quản lí hành chính nhà nước giữa hoạt động chấp hành và điều
hành và hoạt động giải quyết khiếu nại, tố cáo có quan hệ hữu cơ gắn bó với
nhau. Thông qua giải quyết khiếu nại, tố cáo nhà nước kiểm tra tính đúng
đắn, sự phù hợp và khả thi của chính sách pháp luật và các quyết định quản
lí do mình ban hành. Sự phản ứng của xã hội qua tình hình khiếu nại, tố cáo
là một trong những thước đo quan trọng để đánh giá hiệu quả của quản lí nhà
nước đối với xã hội. Mặt khác việc tăng cường củng cố pháp chế trong giải

quyết khiếu nại, tố cáo tác động tích cực trở lại đối với hoạt động chấp hành
và điều hành của cơ quan hành chính nhà nước.
Như vậy giải quyết khiếu nại, tố cáo có vai trò quan trọng trong quá
trình quản lí nhà nước: Từ việc xây dựng và hoàn thiện pháp luật, đến việc
thi hành và xử lí vi phạm pháp luật. Thực tiễn cho thấy ở một số địa phương
do phát sinh khiếu nại, tố cáo mà cơ quan hành chính nhà nước có thẩm
quyền làm không tốt công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo đã dẫn đến ách tắc,
trì trệ ảnh hưởng đến hoạt động thông suốt của hoạt động hành chính.
Xuất phát từ vai trò quan trọng của công tác giải quyết khiếu nại, tố
cáo cho nên trong chỉ thị số 36/2004/CT-TTG ngày 27/10/2004 về việc chấn
chỉnh và tăng cường trách nhiệm của thủ trưởng các cơ quan hành chính nhà
nước trong công tác giải quyết khiếu nại tố cáo thủ tường chính phủ đã nhấn
mạnh “ Đặc biệt coi trong công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo coi công tác
này là nhiệm vụ chính trị vừa cấp bách vừa lâu dài, phải gắn công tác này
với công tác quản lí hành chính nhà nước. Coi kết quả giải quyết khiếu nại,
tố cáo là một tiêu chuẩn quan trọng để đánh giá năng lực, hiệu quả công tác
của thủ trưởng cơ quan, đơn vị và những cán bộ công chức có trách nhiệm”.
4
Trong quản lí hành chính nhà nước, quyền khiếu nại, tố cáo đã được
tập hợp và lần đầu tiên được thống nhất quy định một cách cụ thể trong một
đạo luật: luật khiếu nại, tố cáo. Theo luật này công dân có quyền khiếu nại
quyết định hành chính, hành vi hành chính của cơ quan hành chình nhà nước
và của cán bộ nhà nước có thẩm quyền khi có căn cứ cho rằng quyết định
hành chính hoặc hành vi hành chính đó là trái pháp luật, xâm phạm quyền,
lợi ích hợp pháp của mình. Như vậy trên thực tế, luật pháp không chỉ tạo cơ
sở pháp lí để công dân thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo mà còn quy định cơ
quan nhà nước và cán bộ nhà nước có thẩm quyền phải tự kiểm tra xem xét
lại các quyết định hành chình và hành vi hành chính. Nếu thấy trái pháp luật
phải kịp thời sửa chữa, khắc phục để tránh phát sinh khiếu nại.
Quy định như vậy có vai trò hết sức quan trong trong hoạt động quản lí

của cơ quan hành chính nhà nước nhằm giải quyết ngay từ đầu các mâu
thuẫn, tranh chấp trong quan hệ hành chính, chính qua quá trình tự kiểm tra
đánh giá mà các cơ quan hành chính nhà nước hoặc cán bộ nhà nước phát
hiện ra những hành vi trái pháp luật của mình, từ đó kịp thời có những biện
pháp thích hợp để điều chỉnh sửa chữa các quyết định hành chính hoặc hành
vi hành chính cho đúng pháp luật.
2. Vai trò trong việc đảm bảo quyền khiếu nại, tố cáo của công
dân.
Ở nước ta quyền khiếu nại quyền tố cáo là một trong những quyền cơ
bản, quyền tự do dân chủ quan trọng của công dân và được hiến pháp ghi
nhận và bảo đảm thực hiện. Thực hiện và bảo đảm quyền khiếu nại, tố cáo
thể hiện mỗi quan hệ giữa nhà nước và công dân, thể hiện sự phát triển của
chế độ dân chủ xã hội chủ nghĩa và biểu hiện của chế độ chính trị của mỗi
nhà nước. Khiếu nại tố cáo không những là công cụ phương tiện pháp lí hữu
hiệu để công dân, cơ quan bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của mình, lợi
5