phân tích vai trò của khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với việc đảm bảo pháp chế trong quản lí hành chính nhà nước

I/ LỜI MỞ ĐẦU
Bảo đảm pháp chế trong quản lí hành chính nhà nước có nghĩa là
bằng những cơ chế và hoạt động pháp lí làm cho pháp luật được thực
hiện có hiệu quả trong thực tê và hoạt động của bộ máy nhà nước mà
trước hết là hoạt động của bộ máy hành chính nhà nước phải thực sự vì
dân, khơi dậy trí tuệ và tinh thần, ý chí tự lực tự cường của nhân dân,
đem lại những tiện ích và thủ tục thực hiện thực sự dễ hiểu, dễ làm và
việc thực hiện quyền và nghĩa vụ của công dân theo một trật tự nhất định.
Có nhiều biện pháp pháp lí để đảm bảo đảm pháp chế trong quản lí hành
chính nhà nứoc trong đó có hoạt động khiếu nại, tố cáo và giải quyết
khiếu nại, tố cáo.
Trong bài tiểu luận dưới đây, dưới góc nhìn của một sinh viên và
bằng một số tài liệu tham khảo, em xin trình bày vấn đề phân tích vai
trò của khiếu nại, tố cáo và giải quyết khiếu nại, tố cáo đối với việc
đảm bảo pháp chế trong quản lí hành chính nhà nước.
II/ NỘI DUNG
1. Tìm hiểu những vấn đề cơ bản về khiếu nại, tố cáo
Điều 74 - Hiến pháp năm 1992 quy định : “ Công dân có quyền
khiếu nại, quyền tố cáo với cơ quan nhà nước có thẩm quyền về những
việc làm trái pháp luật của cơ quan nhà nước, tổ chức kinh tế, tổ chức xã
hội, đơn vị vũ trang nhân dân hoặc bất cứ cá nhân nào…”. Như vậy,
khiếu nại, tố cáo là một trong những quyền cơ bản của công dân. Nó là
phương tiện pháp lí để công dân sử dụng để bảo vệ lợi ích chính đáng của
mình, của Nhà nước và xã hội.
Do vai trò, vị trí quan trọng của khiếu nại, tố cáo của công dân trong
đời sống chính trị - xã hội nên ngay khi ra đời Nhà nước ta đã đặc biệt
chú ý tới công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo của công dân.
Hiến pháp năm 1946 đã quy định các quyền tự do của công dân trong
các lĩnh vực hành chính - chính trị, đặt nền móng cho sự hình thành chế
1
định về quyền khiếu nại, tố cáo của công dân sau này. Các bản Hiến pháp

1959, 1980 và 1992 đã dành riêng điều luật quy định quyền khiếu nại, tố
cáo của công dân ( Điều 29 Hiến pháp 1959; Điều 73 Hiến pháp 1980 và
Điều 71 Hiến pháp 1992.
Trên cơ sở quy định của Hiến pháp năm 1992, Quốc hội khóa X đã
thông qua Luật khiếu nại, tố cáo ngày 02/12/1998, có hiệu lực từ
01/01/1999 và được sửa đổi, bổ sung năm 2004 và năm 2005 quy định :
- “ Khiếu nại ” là việc công dân, cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công
chức theo thủ tục do Luật này quy định đề nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân
có thẩm quyền xem xét lại quyết định hành chính, hành vi hành chính
hoặc quyết định kỉ luật cán bộ, công chức khi có căn cứ cho rằng quyết
định hoặc hành vi đó trái pháp luật, xâm phạm quyền, lợi ích hợp pháp
của mình.
- “ Tố cáo ” là việc công dân theo thủ tục do Luật này quy định báo
cho cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền biết về hành vi vi phạm
pháp luật của bất cứ cơ quan, tổ chức, cá nhân nào gây thiệt hại hoặc đe
dọa gây thiệt hại lợi ích của Nhà nước, quyền, lợi ích hợp pháp của công
dân, cơ quan, tổ chức.
- “ Giải quyết khiếu nại ” là việc xác minh, kết luận và ra quyết định
giải quyết của người giải quyết khiếu nại.
- “ Giải quyết tố cáo ” là việc xác minh, kết luận về nội dung và việc
quyết định xử lí của người giải quyết tố cáo.
2. Khiếu nại, tố cáo, nhìn từ thực tế những năm gần đây
2.1 Tình hình khiếu nại, tố cáo
Theo báo cáo của các tỉnh, thành phố, Bộ ngành Trung ương trong 9
tháng đầu năm 2007, các cơ quan hành chính nhà nước tiếp 240.584 lượt
công dân đến khiếu nại, tố cáo với 61.929 vụ việc thuộc thẩm quyền, so
với cùng kì năm 2006, tổng số lượt người đến khiếu nại, tố cáo tại các cơ
quan hành chính nhà nước trên toàn quốc tăng 56%, số đơn thư khiếu nại,
2
tố cáo tăng 41% ; số vụ việc khiếu nại, tố cáo tăng 36%. Khiếu nại đông

người năm 2007 tăng so với năm 2006, năm 2008 giảm không đáng kể so
với năm 2007 và số đoàn khiếu kiện đông người vẫn rất nhiều ( năm
2006 là 145 đoàn, năm 2007 là 171 đoàn, năm 2008 là 142 đoàn )
(1)
Người dân đi khiếu kiện với nhiều nội dung nhưng chủ yếu vẫn là :
(i) khi thu hồi đất, đền bù chưa thỏa đáng; (ii) đòi lại đất cũ; (iii) đòi lại
nhà, (iv) đòi tài sản cải tạo công thương nghiệp; (v) kiến nghị sửa đổi
chính sách của Nhà nước; (vi) tòa án xét xử chưa khách quan; (vii) tố cáo
cán bộ, đảng viên tham nhũng, tiêu cực, thủ tục hành chính rườm rà, gây
khó khăn cho người dân.
Đáng chú ý nhất trong những năm qua là tình hình khiếu nại, tố cáo
với tính chất phức tạp, gay gắt hơn so với các năm trước. Xuất hiện nhiều
đoàn đông người có tổ chức chặt chẽ, có người chỉ huy, có người cung
cấp hậu cần, có sự liên kết giữa các đoàn, tập trung số lượng lớn người về
các cơ quan của Đảng và Nhà nước, gây phức tạp về an ninh, trật tự ở
một số địa bàn. Thái độ của nhiều trường hợp đi khiếu nại rất bức xúc,
gay gắt và cực đoan như : mang theo băng rôn, khẩu hiệu, có nội dung đả
đảo chính quyền, cán bộ, lãnh đạo, có trường hợp dọa tự tử, tự thiêu, đưa
ra nhiều yêu sách. Trong một số vụ việc xuất hiện của thế lực thù địch và
một số phần tử cơ hội chính trị, chúng công khai kich động, xúi giục lên
tiếng ủng hộ, lôi kéo, giúp đỡ về vật chất, phát tiền tài trợ và thúc ép công
dân có những hành vi biểu tình, chửi bới chính quyền, gây rối an ninh,
trật tự công cộng.
Một số vụ việc, việc khiếu kiện đã vượt quá giới hạn cho phép bởi
những người khiếu kiện đã tập trung thành đoàn, biểu tình đi qua các
đường phố với khẩu hiệu quá khích như “ Việt Nam không có nhân
1()
Trần Văn Huy, “ Tình hình giải quyết khiếu nại tố cáo năm 2007 và một số giải pháp”, Tạp chí
Nghiên cứu pháp luật, Viên nhà và pháp luật, số 3/ năm 2008, trang 29.
3

quyền”, “ Chính quyền cướp đất của dân, đả đảo chủ tịch tỉnh A, B…”.
Điển hình như vụ nhiều công dân tập trung tại Nhà thờ Đức Bà để biểu
dương lực lượng, nếu yêu sách.
2.2.. Kết quả thực hiện công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo những
năm gần đây
Theo báo cáo của Thanh tra các Bộ, ngành, tỉnh thành phố trong 9
tháng đầu năm 2007, các cơ quan hành chính nhà nước đã giải quyết
49.330 vụ việc thuộc thẩm quyền, đạt tỉ lê 79.7%, tăng 6,4% so với cùng
kì năm 2006. Trong đó đã giải quyết 35.022 vụ việc khiếu nại trong số
44.137 vụ việc thuộc thẩm quyền, đạt tỉ lệ 79,4%, giải quyết 6.126 vụ
việc tố cáo trong số 7.644 vụ việc tố cáo thuộc thẩm quyền, đạt tỉ lệ 80%.
Qua giải quyết khiếu nại, tố cáo đã kiến nghị xử lí hành chính 490
người, chuyển cơ quan điều tra xem xét trách nhiệm hình sự 30 vụ việc,
58 người; kiến nghị thu hồi cho Nhà nước 24,708 triệu đồng; 256,27 ha
đất; trả lại cho tập thể công dân 12,392 triệu đồng,; 173,43 ha đất; minh
oan cho 299 người.
Thanh tra Chính phủ trong 9 tháng đầu năm 2007 đã thành lập nhiều
Đoàn thanh tra, Tổ công tác phối hợp với UBND các tỉnh trong cả nước
để kiểm tra, rà soát, đề xuất phương án giải quyết đối với một số vụ việc
khiếu nại, tố cáo đông người, phức tạp, kéo dài, tiến hành thanh tra, kiểm
tra, xác minh, kết luận, kiến nghị giải quyết 43 vụ việc khiếu nại, 8 vụ
việc tố cáo phức tạp của công dân tại 24 tỉnh, thành phố.
(2)
3. Vai trò của khiếu nại, tố cáo đối với đảm bảo pháp chế trong quản
lí hành chính nhà nước
2()
Trần Văn Huy, “ Tình hình giải quyết khiếu nại tố cáo năm 2007 và một số giải pháp ”, Tạp chí
Nghiên cứu pháp luật, Viện nhà và pháp luật, số 3 năm 2008, trang 32.
4
- Thứ nhất, khi quyền và lợi ích hợp pháp của công dân bi xâm

phạm từ phía cơ quan nhà nước và những người có thẩm quyền thì quyền
khiếu nại, tố cáo là “ vũ khí sắc bén ” , là “ công cụ pháp lí ” để công dân,
cơ quan, tổ chức hoặc cán bộ, công chức đấu tranh đòi công lí, khôi phục
quyền và lợi ích hợp pháp của mình, lợi ích hợp pháp của Nhà nước, của
xã hội và của người bị xâm phạm.
Đảng và Nhà nước ta có nhiều chủ trương, chính sách mở cửa phát
triển kinh tế - xã hội để hòa nhập với thế giới làm cơ sở xây dựng Nhà
nước pháp quyền Việt Nam - một Nhà nước của nhân dân, do nhân dân,
vì nhân dân. Chiến lược phát triển kinh tế - xã hội đặt con người vào vị
trí trọng tâm với mục đích giải phóng và phát huy mọi tiềm năng của mỗi
cá nhân, tập thể và cả dân tộc. Đó chính là tiền đề để mọi công dân thực
hiện tốt các quyền tự do và nghĩa vụ của mình, trong đó có quyền khiếu
nại, tố cáo.
- Thứ hai, khiếu nại, tố cáo là hình thức đặc biệt quan trọng để nhân
dân lao động trực tiếp tham gia vào quản lí nhà nước và quản lí xã hội.
Việc thực hiện quyền khiếu nại, tố cáo của công dân có vai trò to lớn
trong việc mở rộng dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền làm chủ
của nhân dân, góp phần tích cực vào việc tăng cường và đảm bảo pháp
chế trong quản lí hành chính Nhà nước.
Quyền và nghĩa vụ của công dân nói chung, quyền khiếu nại, tố cáo
nói riêng được đảm bảo bằng các yêu tố của hệ thống chính trị, nền dân
chủ xã hội chủ nghĩa. Sự phát triển toàn diện của nền dân chủ, sự tham
gia đông đảo của quần chúng vào quản lí các công việc của Nhà nước,
hoạt động kiểm tra, giám sát của các tổ chức xã hội và công dân đối với
hoạt động của cơ quan nhà nước, đại biểu dân cử và cán bộ, công chức
nhà nước cũng là điều kiện đảm bảo về mặt chính trị cho việc thực hiện
5