Phân tích và bình luận các biện pháp xử lí văn bản pháp luật khiếm khuyết

Phân tích và bình luận các biện pháp xử lí văn bản pháp luật khiếm khuyết
MỞ ĐẦU
Xã hội ngày càng phát triển, nhu cầu quản lí xã hội bằng pháp luật ngày càng
cao thì yêu cầu với các VBPL được ban hành phải hoàn thiện là điều tất yếu. Vì vậy
việc xử lí các VBPL khiếm khuyết càng trở nên quan trọng và cần thiết. Trong bài viết
dưới đây tôi xin phân tích các biện pháp xử lí VBPL khiếm khuyết và đưa ra
nhữngbình luận về từng biện pháp :
NỘI DUNG
1) Một số khái niệm:
1.1 khái niệm VBPL
VBPL là những văn bản được ban hành bởi các chủ thể có thẩm quyền do pháp
luật quy định, chứa đựng ý chí của nhà nước nhằm đạt được mục tiêu quản lí và được
nhà nước đảm bảo thực hiện.
1.2 Khái niệm VBPL khiếm khuyết:
VBPL khiếm khuyết được hiểu là văn bản pháp luật “còn thiếu sót, chưa hoàn
chỉnh” không đảm bảo về chất lượng mà nhà nước yêu cầu.(giáo trình XDVBPL-
trường Đại học Luật Hà Nội, trang 265 ).
1.3 Khái niệm Xử lí VBPL khiếm khuyết:
Xử lí VBPL khiếm khuyết là hoạt động chủa cơ quan nhà nước và cá nhân có
thẩm quyền trong việc ra phán quyết đối với những văn bản pháp luật khiếm khuyết.
Các hình thức xử lí VBPL khiếm khuyết bao gồm: biện pháp hủy bỏ, biện pháp
bãi bỏ, đình chỉ thi hành, tạm đình chỉ thi hành, sửa đổi, bổ xung. ( điều 9 luật
BHVBQPPL năm 2008)
2) Những khiếm khuyết của VBPL:
Trên cơ sở những yêu cầu về chất lượng của VBPL (yêu cầu về tính hợp hiến, hợp
pháp, khả thi… của VBPL), có thể xác định VBPL khiếm khuyết là văn bản có một
trong những biểu hiện sau đây:
- Các VBPL không đáp ứng được yêu cầu về chính trị: đó là các VBPL ( chủ yếu là
các VBQPPL) có nội dung không phù hợp với đường lối, chính sách của đảng. Các
VBPL có nội dung không phù hợp với ý chí và lợi ích chính đáng của nhân dân cũng
bị coi là khiếm khuyết về chính trị.

- Các VBPL không đáp ứng yêu cầu về pháp lí bao gồm:
+ VBPL vi phạm thẩm quyền ban hành: VBPL vi phạm thẩm quyền bao gồm vi phạm
thẩm quyền về nội dung và vi phạm thẩm quyền về hình thức:
· VBPL vi phạm thẩm quyền về hình thức là văn bản có tên gọi không đúng theo quy
định của pháp luật hiện hành hoặc sử dụng không đúng vai trò của văn bản đối với
công việc được giải quyết.
· VBPL vi phạm thẩm quyền về nội dung là văn bản mà chủ thể ban hành sử dụng
để giải quyết công việc không thuộc thẩm quyền do pháp luật quy định với chủ thể đó.
+ VBPL có nội dung trái với quy định của pháp luật: là những văn bản có nội dung
là những quy phạm hoặc những mệnh lệnh không đúng với pháp luật hiện hành. Các
biểu hiện về sự trái pháp luật trong nội dung của VBPL:
· VBPL không viện dẫn hoặc viện dẫn sai những văn bản làm cơ sở pháp lí của văn
bản đó.
· Nội dung VBQPPL của cấp dưới trái với nội dung VBQPPL của cấp trên; văn bản
hành chính có các quy định mang tính quy phạm trái với các QPPL hiện hành.
· Các VBADPL hoặc các văn bản hành chính có nội dung trái với quy định của
VBQPPL.
· Các mệnh lệnh trong văn bản hành chính không đúng với những mệnh lệnh trong
văn bản áp dụng pháp luật mà nó tổ chức thực hiện.
+ VBPL có nội dung không phù hợp với các điều ước quốc tế mà Việt Nam kí kết
hoặc tham gia.
+Văn bản pháp luật có sự vi phạm các quy định về thể thức và thủ tục ban hành biểu
hiện:
· VBPL thiếu những đề mục cần thiết hoặc được trình bày các đề mục không đúng
quy định của pháp luật.
· VBPL có thể có sự vi phạm về thủ tục trong việc ban hành VBQPPL hoặc không
thực hiện những thủ tục là cơ sở để xác định tính hợp pháp cho VBADPL.
- VBPL không đáp ứng được yêu cầu về khoa học bao gồm:
+ VBPL có nội dung không phù hợp với thực trạng và quy luật vận động của đời
sống xã hội.

+ VBPL có sự khiếm khuyết về kĩ thuật pháp lí.
3) Các biện pháp xử lí VBPL khiếm khuyết:
Pháp luật tuy không có điều khoản nào quy định trực tiếp các biện pháp xử lí
VBPL khiếm khuyết, tuy nhiên thông qua quy định tại điều 27 nghị định 40/2010/NĐ-CP
ngày12/04/2010 về kiểm tra và xử lý văn bản quy phạm pháp luật và quy định tại điều 9
luật ban hành VBQPPL năm 2008 chúng ta có thể hiểu các biện pháp xử lí VBPL khiếm
khuyết bao gồm: biện pháp hủy bỏ, biện pháp bãi bỏ, đình chỉ thi hành, tạm đình chỉ thi
hành, sửa đổi, bổ xung.
Điều 27 nghị định 40/2010/NĐ-CP quy định: “Các hình thức xử lý văn bản trái
pháp luật gồm:
1. Đình chỉ việc thi hành một phần hoặc toàn bộ nội dung văn bản;
2. Hủy bỏ, bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ nội dung văn bản.”
Điều 9 luật ban hành VBQPPL năm 2008 quy định: “ Sửa đổi, bổ sung, thay thế,
huỷ bỏ, bãi bỏ hoặc đình chỉ việc thi hành văn bản quy phạm pháp luật” ( đọc luật ban
hành VBQPPL năm 2008)
Như vậy theo quy định của pháp luật : dựa vào tính chất, mức độ khiếm khuyết của
VBPL và bản chất của mỗi biện pháp xử lí, chủ thể có thẩm quyền lựa chọn một trong
các biện pháp dưới đây để xử lí VBPL khiếm khuyết:
3.1) Biện pháp hủy bỏ:
a) Khái niệm:
Hủy bỏ là ra quyết định làm mất hiệu lực cả về trước của một văn bản pháp lí kể từ
khi văn bản đó được ban hành.( Đọc từ điển pháp luật- Hành chính Pháp_Việt trang
32)
Hủy bỏ VBPL là hình thức xử lí nhằm phủ nhận hoàn toàn hiệu lực pháp lí của
VBPL kể từ thời điểm văn bản đó được ban hành.
b) Đối tượng áp dụng và trường hợp áp dụng:
Hủy bỏ là biện pháp xử lí được áp dụng với toàn bộ hoặc một phần VBPL bao
gồm cả VBQPPL,VBADPL và văn bản hành chính có dấu hiệu vi phạm pháp luật
nghiêm trọng như: một phần hoặc toàn bộ văn bản đó được ban hành trái thẩm quyền
về hình thức, thẩm quyền về nội dung hoặc không phù hợp với quy định của pháp luật

từ thời điểm văn bản được ban hành.(khoản 1 điều 29 nghị định 40/2010/NĐ-CP)
Áp dụng biện pháp hủy bỏ toàn bộ văn bản đối với trường hợp văn bản có thể
thức và nội dung như văn bản quy phạm pháp luật do người không có thẩm quyền ban
hành văn bản quy phạm pháp luật ban hành;
Áp dụng biện pháp hủy bỏ một phần VBPL thường là hủy bỏ các quy phạm
pháp luật trong văn bản do người có thẩm quyền ban hành văn bản quy phạm pháp luật
ban hành nhưng không đúng hình thức văn bản theo quy định của pháp luật; các quy
phạm pháp luật trong văn bản do người không có thẩm quyền ban hành văn bản quy
phạm pháp luật ban hành.
c) Hậu quả pháp lí của VBPL bị hủy bỏ:
VBPL bị hủy bỏ sẽ hết hiệu lực pháp luật kể từ khi văn bản đó được quy định là
có hiệu lực pháp lí . Điều đó có nghĩa là nhà nước hoàn toàn không thừa nhận giá trị
pháp lí của văn bản bị hủy bỏ ở mọi thời điểm, cho dù trên thực tế trước khi bị hủy bỏ
nó đã từng được coi là có hiệu lực và có thể đã được thi hành.
Nếu văn bản bị hủy bỏ là VBADPL thì pháp luật còn quy định trách nhiệm bồi
thường , bồi hoàn của chủ thể ban hành văn bản theo quy định tại bộ luật Dân sự năm
2005 nếu có thiệt hại xảy ra trên thực tế do việc thực hiện VBADPL trái pháp luật đó.
Ngoài ra tại điều 34 nghị định Chính phủ số 40/2010/NĐ-CP ngày 12/04/2010 đã quy
định cụ thể về việc Xem xét, xử lý trách nhiệm đối với người, cơ quan ban hành văn
bản trái pháp luật, trong đó chủ thể ban hành VBPL khiếm khuyết tùy vào tính chất
mức độ còn có thể bị truy cứu trách nhiệm hành chính hoặc trách nhiệm hình sự.
d) Chủ thể có thẩm quyền hủy bỏ VBPL khiếm khuyết:
Theo quy định tại hiến pháp năm 1992 sửa đổi bổ xung năm 2001, các luạt về tổ
chức bộ máy nhà nước, luật ban hành VBQPPL năm 2008 và nghị định chính phủ số
40/2010/NĐ-CP ngày 12/04/2010 về kiểm tra xử lí VBQPPL thì chủ thể có thẩm
quyền hủy bỏ VBPL khiếm khuyết bao gồm:
- Uỷ ban thường vụ quốc hội có quyền hủy bỏ VBPL của Chính Phủ, Thủ tướng
Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân dân tối cao trái pháp lệnh,
nghị quyết của UBTV Quốc hội;
- Tòa án nhân dân cấp trên có quyền hủy bỏ văn bản áp dụng pháp luật do tòa án

nhân dân cấp dưới ban hành nếu có dấu hiệu vi phạm pháp luật. Tòa án hành chính có
quyền hủy bỏ VBADPL của cơ quan hành chính nhà nước trong một số loại việc do
pháp luật quy định.
- Cơ quan nhà nước ra quyết định hủy bỏ VBPL khiếm khuyết do chính mình ban
hành, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác về chủ thể có thẩm quyền xử lí văn
bản đó.
e) Nhận xét:
Hủy bỏ VBPL là một biện pháp xử lí VBPL khiếm khuyết đã được pháp luật quy
định tại nhiều văn bản pháp luật khác nhau, nhìn chung các quy định này khá hoàn
chỉnh. Tuy nhiên trong vấn đề quy định về trách nhiệm của chủ thể ban hành VBPL bị
hủy bỏ còn có một số điểm chưa hợp lí đó là: việc quy định trách nhiệm bồi thường, bồi
hoàn của chủ thể ban hành VBPL bị hủy bỏ chỉ được xác định với VBADPL. Nếu VBPL
bị hủy bỏ là VBQPPL và văn bản hành chính thì pháp luật không quy định về trách
nhiệm bồi thường, bồi hoàn chủa chủ thể ban hành, đây là một điểm bất hợp lí. Trên
thực tế khi một văn bản QPPL sai trái được áp dụng vào cuộc sống nó sẽ gây ảnh
hưởng xấu trên diện rộng và có thể gây hậu quả nghiêm trọng hơn là một VBADPL
chính vì vậy tôi cho rằng cần quy định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại đối với cả
VBQPPL và văn bản hành chính.
3.2 Biện pháp bãi bỏ:
a) Khái niệm:
Bãi bỏ là “ bỏ đi, không thi hành nữa” (Đọc từ điển từ điển tiếng việt thông dụng
năm 1995 trang 41)
Bãi bỏ VBPL là hình thức xử lí nhằm chấm dứt hiệu lực pháp lí của một VBPL
đang được thi hành trên thực tế kể từ thời điểm văn bản đó bị bãi bỏ.
b) Đối tượng áp dụng và trường hợp áp dụng:
Đối tượng áp dụng biện pháp bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ nội dung văn bản là
các VBQPPL có một trong các dấu hiệu khiếm khuyết đã nêu tại phần 2) ở trên.
Hình thức bãi bỏ một phần hoặc toàn bộ nội dung văn bản áp dụng trong trường
hợp một phần hoặc toàn bộ văn bản làm căn cứ ban hành văn bản được kiểm tra đã
được thay thế bằng văn bản khác của cơ quan nhà nước có thẩm quyền, dẫn đến nội

dung của văn bản không còn phù hợp với pháp luật hiện hành hoặc tình hình kinh tế -
xã hội thay đổi.( khoản 2 điều 29 nghị định Chính phủ 40/2010/NĐ-CP)
c) Hậu quả pháp lí của VBPL bị bãi bỏ:
Văn bản pháp luật bị bãi bỏ chỉ mất hiệu lực pháp luật kể từ thời điểm văn bản
xử lí nó có hiệu lực pháp luật. Như vậy pháp luật vẫn thừa nhận giá trị pháp lí của văn
bản pháp luật bị bãi bỏ trước khi văn bản xử lí văn bản đó có hiệu lực pháp lí. Do vậy
VBPL bị bãi bỏ không làm phát sinh trách nhiệm bồi thường, bồi hoàn của chủ thể ban
hành VBPL sai trái đó.
d) Chủ thể có thẩm quyền bãi bỏ VBPL:
Theo quy định tại hiến pháp năm 1992 sửa đổi bổ xung năm 2001, các luật về tổ
chức bộ máy nhà nước, luật ban hành VBQPPL năm 2008 và nghị định chính phủ số
40/2010/NĐ-CP ngày 12/04/2010 về kiểm tra xử lí VBQPPL thì chủ thể có thẩm
quyền bãi bỏ VBPL khiếm khuyết bao gồm:
- Quốc hội có quyền bãi bỏ VBPL của Chủ tịch nước, Ủy ban thường vụ Quốc
hội, Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ, Tòa án nhân dân tối cao, Viện kiểm sát nhân
dân tối cao trái với hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội.
- Ủy ban thường vụ Quốc hội có thẩm quyền bãi bỏ nghị quyết sai trái của
HĐND cấp tỉnh.
- Thủ tướng Chính phủ có thẩm quyền bãi bỏ hoặc đình chỉ việc thi hành quyết
định, chỉ thị, thông tư của Bộ trưởng, thủ trưởng cơ quan ngang bộ, chỉ thị của UBND
và chủ tịch UBND trái với Hiến pháp , luật và các VBQPPL của cơ quan nhà nước cấp
trên.
- HĐND cấp tỉnh có thẩm quyền bãi bỏ quyết định, chỉ thị của UBND cùng cấp
và nghị quyết của HĐND cấp huyện. Chủ tịch UBND cấp tỉnh có quyền bãi bỏ những
VBPL sai trái của các cơ quan trực thuộc UBND tỉnh và quyết định, chỉ thị của UBND
cấp huyện. Đề nghị HĐND cùng cấp xem xét bãi bỏ nghị quyết của HĐND cấp huyện.
- HĐND cấp huyện có quyền bãi bỏ quyết định, chỉ thị của UBND cùng cấp và
nghị quyết của HĐND cấp xã. Chủ tịch UBND huyện có quyền bãi bỏ những văn bản
sai trái của các cơ quan trực thuộc UBND huyện và quyết định, chỉ thị của UBND cấp
xã. Đề nghị HĐND cùng cấp xem xét bãi bỏ nghị quyết của HĐND cấp xã

- Cơ quan nhà nước ra quyết định bãi bỏ VBPL khiếm khuyết do chính mình ban
hành, trừ trường hợp pháp luật có quy định khác về chủ thể có thẩm quyền xử lí văn
bản đó.
e) Nhận xét:
Các quy định của pháp luật về bãi bỏ VBPL khiếm khuyết được quy định trong
nhiều văn bản pháp luật tuy nhiên chưa có văn bản pháp luật nào quy định một cách
đầy đủ và rõ ràng và phân biêt giữa biện pháp hủy bỏ và bãi bỏ VBPL. Chính vì tình
trạng pháp luật quy định chung chung dẫn tới các cơ quan nhà nước khi xử lí VBPL tùy
nghi lựa chọn một trong hai biện pháp này thậm chí còn sử dụng chưa nhất quán.Mặc
dù tại điều 29 nghị dịnh Chính phủ số 40/2010/NĐ-CP đã có sự tách riêng giữa biện
pháp bãi bỏ và hủy bỏ VBPL nhưng mới chỉ nêu được sự khác nhau về trường hợp áp
dụng mà thôi. Chính vì vậy tôi mong rằng sẽ sớm có những quy định cụ thể và chi tiết
hơn về biện pháp bãi bỏ VBPL để phân biệt với biện pháp hủy bỏ VBPL.
3.3 Biện pháp thay thế:
a) Khái niệm:
Thay thế là dùng một cái mới thay cho một cái cũ.
Thay thế VBPL là dùng một văn bản pháp luật mới thay thế cho một VBPL cũ
không còn phù hợp.
b) Trường hợp áp dụng và đối tượng áp dụng:
Biện pháp thay thế được áp dụng với VBPL có dấu hiệu khiếm khuyết( không
có vi phạm pháp luật). Thay thế được áp dụng trong trường hợp nội dung của VBPL
không còn phù hợp với thực tiễn, không phù hợp với đường lối của Đảng.
c) Hậu quả pháp lí của VBPL bị thay thế:
VBPL bị thay thế hết hiệu lực pháp luật kể từ thời điểm văn bản mới được ban
hành hết hiệu lực.
d) Chủ thể có thẩm quyền thay thế VBPL:
Thẩm quyền thay thế VBPL chỉ thuộc về cơ quan đã ban hành văn bản đó.
e) Nhận xét:
Thay thế là biện pháp xử lí VBPL được sử dụng khá phổ biến hiện nay tuy nhiên
pháp luật chưa có một quy định riêng nào về biện pháp này, mà chỉ được quy định cùng

các biện pháp khác tại điều 9 luật ban hành VBQPPL 2008.
3.4) Biện pháp đình chỉ thi hành:
a) Khái niệm:
Đình chỉ thi hành là dừng lại không thi hành nữa.
Đình chỉ thi hành VBPL là việc cơ quan nhà nước có thẩm quyền ra quyết định
dừng thực hiện, làm mất hiệu lực của VBPL một cách tạm thời