một số vai trò của pháp luật đối với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam hiện nay

LỜI NÓI ĐẦU
Từ khi nhà nước ra đời thì pháp luật đã trở thành một công cụ, một
phương tiện hữu hiệu để nhà nước xây dựng bộ máy chính quyền, cũng như
quản lí mọi lĩnh vực của đời sống xã hội từ chính trị - kinh tế, văn hóa – xã
hội… Trong đó có thể nói, vai trò của pháp luật trong lĩnh vực kinh tế là vô
cùng cần thiết.
Ở Việt Nam, trong thời kì đi lên xã hội chủ nghĩa thì việc Nhà nước định
hướng phát triển kinh tế theo hướng kinh tế thị trường, tích cực hội nhập và mở
rộng thị trường. Để làm được điều đó, Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa
Việt Nam đã xây dựng một hệ thống pháp luật xã hội chủ nghĩa với nhiều nội
dung tác động tích cực đến sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam hiện nay.
Việc nghiên cứu, tìm hiểu vai trò của pháp luật đối với sự phát triển của nền
kinh tế Việt Nam sẽ giúp chúng ta nhìn nhận đánh giá những thành tựu, những
hạn chế còn tồn tại trong vai trò của pháp luật đối với nền kinh tế Việt Nam. Từ
đó, Nhà nước sẽ tiếp tục phát huy sự quản lí, điều tiết kinh tế có hiệu quả nhất.
Trong phạm vi bài tiểu luận cá nhân này, em xin được chỉ ra một số vai
trò của pháp luật đối với sự phát triển của nền kinh tế Việt Nam hiện nay. Vì
đây là bài tiểu luận cá nhân đầu tiên nên chắc chắn em không tránh khỏi những
thiếu sót trong kiến thức và cách trình bày. Em rất mong nhận được sự đóng
góp ý kiến của thầy cô.
Em xin chân thành cảm ơn!
1
PHẦN NỘI DUNG
I. Cơ sở lý luận.
1. Pháp luật, bản chất và đặc điểm của pháp luật.
1.1. Pháp luật là gì?
Nhắc đến pháp luật, chúng ta có nhiều định nghĩa khái niệm khác nhau.
Nhưng nhìn chung, pháp luật được hiểu là hệ thống các quy tắc xử sự do nhà
nước ban hành và bảo đảm thực hiện, thể hiện ý chí của giai cấp thống trị trong
xã hội, là nhân tố điều chỉnh các mối quan hệ xã hội.
Trong bài tiểu luận này, ta tìm hiểu về vai trò của pháp luật đối với sự

phát triển của nền kinh tế nước ta. Vì vậy, ta cần hiểu, pháp luật ở đây chính là
pháp luật xã hội chủ nghĩa. Là hệ thống các quy tắc xử sự, thể hiện ý chí của
giai cấp công nhân và nhân dân lao động, dưới sự lãnh đạo của Đảng, do Nhà
nước xã hội chủ nghĩa ban hành và bảo đảm thực hiện bằng sức mạnh cưỡng
chế của nhà nước trên cơ sở giáo dục và thuyết phục mọi người tôn trọng và
thực hiện. Đây là kiểu pháp luật mới có bản chất khác với các kiểu pháp luật
trước nó và có vai trò quan trọng trong đời sống xã hội chủ nghĩa.
1.2. Bản chất của pháp luật.
Bản chất của pháp luật luôn phụ thuộc vào bản chất của giai cấp thống trị
(giai cấp lãnh đạo). Đối với bản chất của pháp luật xã hội chủ nghĩa, cũng
giống với các kiểu pháp luật khác, nó vừa thể hiện tính giai cấp vừa thể hiện
tính xã hội và cũng có những đặc trưng cơ bản của pháp luật nói riêng. Tuy
nhiên, vì xuất phát từ cơ sở kinh tế, chính trị, xã hội, văn hóa và hệ tư tưởng
trong chủ xã hội chủ nghĩa nên pháp luật xa hội chủ nghĩa cũng có những đặc
điểm riêng. Bản chất đó được thể hiện ở những điểm cơ bản sau:
- Pháp luật xã hội chủ nghĩa là một hệ thống quy tắc xử sự có tính thống nhất
nội tại cao.
- Pháp luật xã hội chủ nghĩa thể hiện ý chí của giai cấp công nhân và đông đảo
nhân dân lao động.
- Pháp luật xã hội chủ nghĩa là do nhà nước xã hội chủ nghĩa, nhà nước dân
chủ, thể hiện quyền lực của đông đảo nhân dân lao động ban hành và bảo đảm
thực hiện.
- Pháp luật xã hội chủ nghĩa có quan hệ chặt chẽ với chế độ kinh tế xã hội chủ
nghĩa.
- Pháp luật có quan hệ mật thiết với đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng
cộng sản.
- Pháp luật xã hội chủ nghĩa có quan hệ chặt chẽ quy phạm xã hội khác trong
chủ nghĩa xã hội.
2. Vai trò của pháp luật.
Pháp luật là một công cụ quản lý giúp nhà nước thực hiện ý chí của giai cấp

lãnh đạo. Vì thế pháp luật chiếm một vị trí và vai trò vô cùng quan trọng trong
mọi lĩnh vực. Xét trên bình diện chung nhất, pháp luật là phương tiện để thể chế
2
hóa đường lối chính sách của Đảng, bảo đảm sự lãnh đạo của Đảng được thực
hiện có hiệu quả trên quy mô toàn xã hội; là phương tiện để nhà nước quản lý
mọi mặt đời sống xã hội; là phương tiện để nhân dân phát huy dân chủ và
quyền làm chủ, thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình. Có thể nhận thấy vai trò
của pháp luật được thể hiện ở những mặt sau đây:
- Pháp luật là cơ sở xây dựng và hoàn thiện bộ máy nhà nước xã hội chủ nghĩa.
- Pháp luật bảo đảm cho việc thực hiện có hiệu qủa chức năng tổ chức và quản
lý kinh tế, xây dựng cơ sở vật chất của chủ nghĩa xã hội.
- Pháp luật bảo đảm thực hiện nền dân chủ xã hội chủ nghĩa, phát huy quyền
lực nhân dân, bảo đảm công bằng xã hội.
- Pháp luật là cơ sở để giữ vững an ninh chính trị, trật tự an toàn xã hội.
- Pháp luật có vai trò giáo dục mạnh mẽ.
- Pháp luật xã hội chủ nghĩa góp phần tạo dựng những mối quan hệ mới.
- Pháp luật tạo ra môi trường ổn định chi việc thiết lập các mối quan hệ hợp tác
và phát triển.
II. Vai trò của pháp luật đối với việc phát triển kinh tế ở Việt Nam hiện
nay.
1.Vì sao pháp luật có vai trò quan trọng trong việc phát triển nền kinh
tế VIệt Nam.
- Đầu tiên, ta có thể khẳng định vai trò của pháp luật đối với sự phát triển
của nền kinh tế là xuất phát từ chính bản chất và những đặc điểm vai trò của
pháp luật xã hội chủ nghĩa, cũng như bản chất của Nhà nước xã hội chủ nghĩa.
- Thứ hai, có thể thấy sự tác động ngược lại của nền kinh tế đối với chính trị
là vô cùng lớn. Bên cạnh đó, thị trường - kinh tế thị trường là một kiểu quan hệ
giữa người với người trong sản xuất, trao đổi và tiêu dùng, nên mang đậm dấu
ấn của quan hệ xã hội, của thể chế chính trị mà nền kinh tế đó tồn tại. Với mức
độ đáng kể, sự phát triển kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay bị chi phối và

nhằm phục vụ cho định hướng xã hội chủ nghĩa. Đương nhiên, nhân tố sâu xa
bảo đảm định hướng chính trị đối với kinh tế là đường lối, quan điểm, tư tưởng
chỉ đạo của Đảng Cộng sản cầm quyền. Song, để đường lối, quan điểm, tư
tưởng chỉ đạo của Đảng biến thành hiện thực vận động của nền kinh tế, chúng
phải được thể chế hóa thành hệ thống pháp luật, chương trình, kế hoạch phát
triển kinh tế - xã hội dưới sự quản lý của Nhà nước do Đảng lãnh đạo. Xét từ
góc độ đó, Nhà nước có tác động trực tiếp nhất tới việc định hướng sự vận động
của kinh tế thị trường. Pháp luật, chương trình, kế hoạch phát triển kinh tế - xã
hội của Nhà nước chỉ đúng, khi chúng phản ánh chính xác yêu cầu phát triển
khách quan của thị trường, lấy quy luật thị trường làm cơ sở. Xét ở mặt này,
chúng mang tính khách quan. Nhưng chúng lại là sự thể chế hóa, cụ thể hóa
mục tiêu chính trị của Đảng, nên cũng có mặt chủ quan. Trong quá trình phát
triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội chủ nghĩa, định hướng chủ quan
(ý chí của Đảng, của Nhà nước và nhân dân ta) là ở chỗ, cùng với việc bảo đảm
lợi ích hợp lý của doanh nhân, thì việc ưu tiên bảo vệ lợi ích hợp pháp, chính
đáng của người lao động là một vấn đề có tính nguyên tắc Đối với giai cấp lãnh
3
đạo của một Nhà nước thì yếu tố quản lý và tổ chức kinh tế sẽ góp phần quyết
định đến sự tồn tại của giai cấp đó.
- Thứ ba, trên thực tế, phát triển nền kinh tế thị trường định hướng xã hội
chủ nghĩa là một trong những vấn đề căn bản của triết lý phát triển ở Việt Nam
hiện nay. Từ rất sớm chúng ta đã khẳng định, nền kinh tế mà chúng ta đang xây
dựng phải có sự quản lý của Nhà nước. Kiên trì tư tưởng đó, tại Đại hội X,
Đảng ta nhấn mạnh sự cần thiết phải “bảo đảm vai trò quản lý, điều tiết nền
kinh tế của Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa”.
=> Có thể nói pháp luật chính là một trong những công cụ, phương tiện giúp
nhà nước ta phát huy những vai trò đó.
2. Đánh giá thực tiễn về vai trò của pháp luật đối với sự phát triển kinh
tế VN hiện nay.
2.1. Thành tựu.

• Đối với nền kinh tế vĩ mô.
Trên lĩnh vực sở hữu: Sự tồn tại của ba chế độ sở hữu (sở hữu toàn dân, sở
hữu tập thể, sở hữu tư nhân), ba hình thức sở hữu (hình thức sở hữu nhà nước,
hình thức sở hữu tập thể, hình thức sở hữu tư nhân) là một đòi hỏi khách quan
của nền kinh tế thị trường ở Việt Nam hiện nay. Nhà nước thông qua hệ thống
chính sách, nhiều điều luật (chương II, Hiến pháp 1992; Luật kinh doanh, Luật
ngân hàng và các tổ chức tín dụng,…) làm đòn bẩy kinh tế để định hướng đã
góp phần làm cho kinh tế nhà nước từng bước vươn lên nắm vai trò chủ đạo,
kinh tế nhà nước cùng kinh tế tập thể tạo thành nền tảng của nền kinh tế quốc
dân (Luật đầu tư nước ngoài trực tiếp, Luật khiến khích đầu tư trong nước).
Trên lĩnh vực quản lý: Bằng những nội dung của pháp luật mà Nhà nước xây
dựng các cơ chế, chính sách... tạo điều kiện thuận lợi cho người lao động trực
tiếp hay thông qua các khâu trung gian nhất định tham gia quá trình hoạch định,
tổ chức, giám sát, kiểm tra việc thực hiện các kế hoạch phát triển của doanh
nghiệp ( Luật Doanh nghiệp, Luật sở hữu, Luật kinh doanh bảo hiểm…).
Trên lĩnh vực phân phối và điều tiết: Pháp luật cụ thể hóa hệ thống chính
sách kinh tế do nhà nước hoạch định, nhằm sử dụng các nguồn lực - trực tiếp là
bộ phận kinh tế nhà nước - để định hướng, can thiệp vào lĩnh vực phân phối và
phân phối lại theo hướng ưu tiên phân phối theo lao động và qua phúc lợi xã
hội; kết hợp tăng trưởng kinh tế với thực hiện công bằng xã hội; hoạch định các
chính sách xóa đói, giảm nghèo, đền ơn đáp nghĩa (Luật kinh doanh bảo hiểm...
=> Bằng việc quản lý nền kinh tế vĩ mô qua những lĩnh vực trên, pháp luật
đã thể hiện được vai trò của mình trong thời gian qua. Cụ thể qua nhiều luật,
văn bản pháp luật: Luật tài chính, Luật doanh nghiệp, Luật thương mại, Luật
đầu tư, Luật chứng khoán… đã tạo nên những kết quả như:
- Ổn định vĩ mô cho phát triển và tăng trưởng kinh tế.
- Tạo lập khung khổ pháp lý cho hoạt động sản xuất kinh doanh diễn ra hiệu
quả. Hệ chuẩn pháp luật kinh tế của nhà nước càng được xây dựng đồng bộ,
đúng đắn, nhất quán và kịp thời bao nhiêu, càng có tác động tích cực tới sự vận
hành của nền kinh tế bấy nhiêu.

4
- Góp phần đắc lực vào việc tạo môi trường cho thị trường phát triển.
- Cùng với tác động của hệ thống luật kinh tế và sự đầu tư trực tiếp vào kinh tế,
Nhà nước còn định hướng nền kinh tế qua các công cụ gián tiếp là chính sách
kinh tế, như chính sách tài chính - tiền tệ, chính sách đầu tư, chính sách thu
nhập và việc làm...
• Kinh tế vi mô.
- Thực tiễn phát triển nền kinh tế thị trường hơn 20 năm đổi mới cho
thấy, pháp luật nhà nước ta đã có nhiều tác động tích cực trong việc bảo đảm
định hướng xã hội chủ nghĩa trong quá trình phát triển nền kinh tế này. Việc
từng bước hoàn thiện hệ thống chính sách bằng nhiều văn bản luật, các pháp
lệnh, quy định về chế độ sở hữu và cơ cấu thành phần kinh tế đã góp phần thúc
đẩy chuyển dịch theo hướng tạo động lực và điều kiện thuận lợi hơn cho khai
thác các tiềm năng trong và ngoài nước để phát triển kinh tế- xã hội. Nhờ đó,
tốc độ tăng trưởng kinh tế, nhìn chung, không ngừng được nâng cao: thời kỳ
1986 - 1990, tăng trưởng GDP bình quân đạt 4,5%/năm; 1996 - 2000: 7%/năm;
2001 - 2005: 7,5%/năm; năm 2007 đạt 8,48%. Năm 2008, dù phải đối mặt với
không ít khó khăn, nhưng Việt Nam vẫn đạt mức tăng trưởng GDP là 6,23%.
- Để góp phần giữ vững độc lập tự chủ trong phát triển kinh tế, từ đó có
độc lập tự chủ trên con đường phát triển đất nước nói chung, Nhà nước đã có
nhiều chính sách được cụi thể hóa bằng văn bản luật nhằm phát huy vai trò các
nhân tố nội lực, coi trọng tích lũy từ nội bộ nền kinh tế. Trong năng lực nội
sinh, chúng ta coi trọng trước hết nhân tố con người. Do vậy, Nhà nước đã có
nhiều chính sách về giáo dục - đào tạo để nâng cao chất lượng nguồn nhân lực.
Số lao động tốt nghiệp phổ thông trung học từ 13,5% năm 1996 tăng lên 19,7%
năm 2005. Năm 1996 mới có 12,31% lực lượng lao động được đào tạo, đến
nay, tỷ lệ này đạt 31%. Về nỗ lực nâng cao tích lũy từ nội bộ nền kinh tế: năm
1990, tỷ lệ tích lũy so với GDP mới đạt 2,9%, năm 2004 là 35,15% và những
năm gần đây đều có xu hướng tăng lên...
- Bằng pháp luật Nhà nước cũng có nhiều chính sách khai thác ngoại lực,

biến ngoại lực thành nội lực cho sự phát triển. Biểu hiện rõ nhất là Nhà nước đã
hoàn thiện Luật Đầu tư, thu hút được nhiều vốn ODA, FDI,... Từ năm 1988 đến
hết năm 2006, có hơn 8.000 dự án đầu tư FDI với tổng vốn đăng ký 74 tỉ USD.
Năm 2007, nguồn vốn ODA từ các nước, các tổ chức tài chính quốc tế cấp cho
Việt Nam đạt hơn 40 tỉ USD, trong đó, 80% là nguồn vốn vay ưu đãi. Năm
2008, dù kinh tế thế giới suy thoái, nhưng nguồn đầu tư nước ngoài vào Việt
Nam lại tăng kỷ lục: vốn đăng ký 64 tỉ USD, trong đó các dự án mới chiếm
60,2 tỉ USD.
- Vai trò của pháp luật đối với sự phát triển kinh tế càng bộc lộ rõ nét
trong ban hành, thực thi các chính sách, văn bản luật khắc phục tình trạng suy
giảm kinh tế gần đây. Bằng hệ thống pháp luật nhà nước đã góp phần tích cực
vào việc kiềm chế lạm phát. Kinh tế vĩ mô ổn định: thu chi ngân sách được cân
đối; tổng thu ngân sách nhà nước vượt mức dự toán cả năm, tăng 26,3% so với
năm 2007. Kim ngạch xuất khẩu đạt 62,9 tỉ USD, vượt kế hoạch đề ra; kim
5