bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra

Bài tập lớn học kì
Chu Thuy Linh̀
A - ĐẶT VẤN ĐỀ
Tài sản đáp ứng các nhu cầu, lợi ích của con người nhưng bên cạnh đó
nó cũng tiềm ẩn nguy cơ, rủi ro nhất định mà con người không thể luôn luôn
kiểm soát được. Trong thực tế mặc dù con người đã có ý thức phòng ngừa
cũng như nhờ vào các thành tựu khoa học công nghệ hiện đại, nhưng bất cứ
lúc nào con người cũng có thể bị thiệt hại do chính tài sản mang lại. Do đó
mà pháp luật đã đưa ra khái niệm nguồn nguy hiểm cao độ cũng như đặt ra
vấn đề trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra
để bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của chủ thể bị thiệt hại.
Trong bài viết này em xin đi vào phân tích các vấn đề liên quan đến
trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra đó là:
các điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm
cao độ gây ra và xác định trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra, đồng thời nêu ra các điểm bất cập và đưa ra các ý kiến
đóng góp nhằm hoàn thiện qui định của pháp luật về bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra.
Lu
ậ
t Dân
Sự
Vi
ệ
t Nam
1
Bài tập lớn học kì
Chu Thuy Linh̀
B - GIẢI QUYẾT VẤN ĐỀ
1. VẤN ĐỀ CHUNG VỀ TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT
HẠI NGOÀI HỢP ĐỒNG

1.1 Khái niệm Trách nhiệm bồi thường thiệt hại (BTTH) ngoài
hợp đồng
Trách nhiệm bồi thường thiệt hại được đề cập rất sớm trong hệ thống
pháp luật nước ta, cụ thể tại BLDS năm 1995 đã đưa ra các qui định chi tiết
về trách nhiệm bồi thường thiệt hại, tiếp đó BLDS 2005 đã hoàn thiện hơn
nữa các qui định về trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng.
Từ qui định tại Điều 604 BLDS 2005:
"1. Người nào do lỗi cố ý hoặc vô ý xâm phạm tính mạng, sức khỏe,
danh dự, nhân phẩm, uy tín, tài sản, quyền, lợi ích hợp pháp khác của các
nhân, xâm phạm danh dự, uy tín, tài sản của pháp nhân hoặc chủ thể khác mà
gây thiệt hại thì phải bồi thường.
2. Trong trường hợp pháp luật qui định người gây thiệt hại phải bồi
thường cả trong trường hợp không có lỗi thì áp dụng qui định đó."
Có thể hiểu trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng là một
loại trách nhiệm pháp lý được phát sinh dựa trên các điều kiện do pháp luật
qui định khi một chủ thể có hành vi gây thiệt hại cho các lợi ích được pháp
luật bảo vệ.
1.2 Điều kiện phát sinh trách nhiệm BTTH ngoài hợp đồng
Lu
ậ
t Dân
Sự
Vi
ệ
t Nam
2
Bài tập lớn học kì
Chu Thuy Linh̀
Theo khái niệm đã đưa ra trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp
đồng là một loại trách nhiệm pháp lý chỉ phát sinh khi thỏa mãn các điều

kiện do pháp luật qui định. Trên cơ sở Điều 604 BLDS 2005 thì trách nhiệm
bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng phát sinh khi thỏa mãn các điều kiện
sau:
- Phải có thiệt hại xảy ra: thiệt hại này bao gồm những thiệt hại về vất
chất và những tổn thất về tinh thần.
- Phải có hành vi trái pháp luật: là những hành vi pháp luật cấm,
không cho phép thực hiện, được thể hiện dưới dạng hành động hoặc không
hành động.
- Phải có mối quan hệ nhân quả giữa thiệt hại xảy ra và hành vi trái
pháp luật: trách nhiệm bối thường thiệt hại ngoài hợp đồng chỉ phát sinh khi
thiệt hại là hậu quả, hành vi trái pháp luật là nguyên nhân.
- Phải có lỗi cố ý hoặc lỗi vô ý của người gây thiệt hại, trừ một số
trường hợp đặc biệt pháp luật qui định trách nhiệm bồi thường thiệt hại
ngoài hợp đồng phát sinh ngay cả khi người gây thiệt hại không có lỗi.
1.3 Nguyên tắc bồi thường thiệt hại
Theo Điều 605 BLDS 2005 thì việc bồi thường thiệt hại phải tuân
theo 3 nguyên tắc sau:
- Thiệt hại phải được bồi thường toàn bộ và kịp thời. Các bên có thể
thỏa thuận về mức bồi thường, hình thức bồi thường bằng tiền, bằng hiện vật
hoặc thực hiện một công việc, phương thức bồi thường nhiều lần hoặc một
lần, trừ trường hợp pháp luật có qui định khác.
Lu
ậ
t Dân
Sự
Vi
ệ
t Nam
3
Bài tập lớn học kì

Chu Thuy Linh̀
- Người gây thiệt hại có thể được giảm mức bồi thường, nếu do lỗi vô
ý mà gây thiệt hại quá lớn so với khả năng kinh tế trước mắt và lâu dài của
mình.
- Khi mức bồi thường không còn phù hợp với thực tế thì người bị thiệt
hại hoặc người gây thiệt hại có quyền yêu cầu tòa án hoặc cơ quan nhà nước
có thẩm quyền khác thay đổi mức bồi thường.
1.4 Năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt hại
Bất cứ chủ thể nào cũng có thể thực hiện hành vi gây thiệt hại, tuy
nhiên không phải bất cứ chủ thể nào khi gây thiệt hại cũng có khả năng thực
hiện việc bồi thường thiệt hại.
BLDS 2005 qui định về năng lực chịu trách nhiệm bồi thường thiệt
hại của cá nhân tại Điều 606 như sau:
- Người từ đủ 18 tuổi trở lên gây thiệt hại thì phải tự bồi thường,
người từ đủ 18 tuổi là những cá nhân có năng lực hành vi dân sự đầy đủ.
- Người dưới 18 tuổi là người chưa thành niên, khi gây thiệt hại cần
chú ý:
+ Người chưa thành niên dưới 15 tuổi gây thiệt hại mà còn cha mẹ thì
cha mẹ phải bồi thường thiệt hại bằng toàn bộ tài sản của mình, nếu tài sản
của cha mẹ không đủ để bồi thường mà con chưa thành niên gây thiệt hại có
tài sản riêng thì lấy tài sản đó để bồi thường phần còn thiếu.
+ Người chưa thành niên dưới 15 tuổi mất năng lực hành vi dân sự
gây thiệt hại trong thời gian trường học, bệnh viện, tổ chức khác trực tiếp
quản lý thì các tổ chức này phải bồi thường thiệt hại nếu không chứng minh
được là mình không có lỗi
Lu
ậ
t Dân
Sự
Vi

ệ
t Nam
4
Bài tập lớn học kì
Chu Thuy Linh̀
+ Người từ đủ 15 đến chưa đủ 18 tuổi gây thiệt hại thì phải bồi thường
bằng tài sản của mình, nếu không đủ tài sản để bồi thường thì cha mẹ phải
bồi thường phần tài sản còn thiếu đó.
2. TRÁCH NHIỆM BỒI THƯỜNG THIỆT HẠI DO NGUỒN
NGUY HIỂM CAO ĐỘ GÂY RA
2.1 Khái niệm nguồn nguy hiểm cao độ, trách nhiệm bối thường
thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra và các loại nguồn nguy hiểm
cao độ
Trong cuộc sống, sản xuất, sinh hoạt có rất nhiều sự vật như máy móc,
phương tiện, hệ thống điện, dây chuyền sản xuất trong nhà máy… mà bản
thân hoạt động của nó luôn tiềm ẩn khả năng gây thiệt hại cho con người và
môi trường xung quanh. Mặc dù con người luôn tìm mọi cách kiểm soát, vận
hành nó một cách an toàn nhưng vẫn có những thiệt hại khách quan bất ngờ
có thể xảy ra nằm ngoài sự kiểm soát đó. Trong khoa học pháp lý xuất hiện
thuật ngữ “nguồn nguy hiểm cao độ” để chỉ những sự vật tiềm ẩn nguy cơ
gây ra thiệt hại.
Vậy nguồn nguy hiểm cao độ chính là: những vật chất nhất định do
pháp luật qui định luôn tiềm ẩn nguy cơ gây thiệt hại cho con người mà con
người không thể kiểm soát nó một cách tuyệt đối để đảm bảo an toàn cho
chính mình và các chủ thể khác.
Bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là loại trách
nhiệm đặc biệt bởi lẽ thiệt hại xảy ra không phải do hành vi và do lỗi của
con người mà do hoạt động của những sự vật mà hoạt động của chúng luôn
tiềm ẩn khả năng gây thiệt hại. Mặc dù chủ sở hữu hoặc người chiếm hữu
nguồn nguy hiểm cao độ có thể không có lỗi đối với thiệt hại nhưng để bảo

Lu
ậ
t Dân
Sự
Vi
ệ
t Nam
5
Bài tập lớn học kì
Chu Thuy Linh̀
đảm quyền lợi hợp pháp cho người bị thiệt hại, pháp luật vẫn buộc họ có
trách nhiệm bồi thường. Pháp luật dân sự thế giới cũng như Việt Nam không
có bất kỳ một khái niệm đầy đủ nào về trách nhiệm bồi thường thiệt hại do
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra nhưng có thể hiểu một cách khái quát, trách
nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là: loại
trách nhiệm bồi thường thiệt hại ngoài hợp đồng, phát sinh đối với người sở
hữu, chiếm hữu nguồn nguy hiểm cao độ khi hoạt động của nguồn nguy hiểm
cao độ gây thiệt hại cho môi trường và những người xung quanh.
Theo qui định tại Điều 623 BLDS 2005 thì có các loại nguồn nguy
hiểm cao độ sau:
- Phương tiện giao thông vận tải cơ giới, hệ thống tải điện, nhà máy
công nghiệp đang hoạt động có nghĩa là có sự vận hành của các loại tài sản
này, nếu các tài sản đó đang trong trạng thái tĩnh thì không thể gây nguy
hiểm cho những người xung quanh.
- Vũ khí là tất cả các vật dụng có thể dùng vào việc chiến đấu, bao
gồm vũ khí quân dụng, vũ khí thể thao, súng săn, công cụ hỗ trợ ...
- Chất cháy, chất nổ ở các dạng rắn, lỏng, khí dễ gây ra cháy nổ
- Chất độc là những chất có độc tính cao gây nguy hiểm cho sức khỏe,
tính mạng của con người, động vật cũng như với môi trường xung quanh.
- Chất phóng xạ ở thể rắn, lỏng hoặc khí có hoạt động phóng xạ riêng

lớn hơn 70k Bq/kg gây bệnh hoặc gây nhiễm xạ với con người, động vật và
môi trường.
- Thú dữ là những động vật bậc cao có lông mao, có tuyến vú, nuôi
con bằng sữa, to lớn, hung dữ có khả năng làm hại con người. Thú dữ gây
Lu
ậ
t Dân
Sự
Vi
ệ
t Nam
6
Bài tập lớn học kì
Chu Thuy Linh̀
thiệt hại để làm phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy
hiểm cao độ gây ra phải đang chịu sự quản lý của một chủ thể nhất định, nếu
không có sự quản lý (ở môi trường tự nhiên, thiên nhiên hoang dã) thì không
phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại mặc dù tài sản này thuộc sở hữu
nhà nước.
- Các nguồn nguy hiểm cao độ khác do pháp luật qui định.
2.2 Điều kiện phát sinh trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn
nguy hiểm cao độ gây ra
a. Có hoạt động gây thiệt hại trái pháp luật do nguồn nguy hiểm cao
độ gây ra
Thiệt hại liên quan đến các loại nguồn nguy hiểm rất phong phú, đa
dạng và bắt nguồn từ những nguyên nhân khác nhau. Tuy nhiên, trách nhiệm
bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra chỉ áp dụng khi thỏa
mãn hai dấu hiệu sau:
- Dấu hiệu thứ nhất: Những sự vật được coi là nguồn nguy hiểm cao
độ phải đang trong tình trạng vận hành, hoạt động như: phương tiện giao

thông vận tải cơ giới đang tham gia giao thông trên đường; cháy, chập hệ
thống tải điện; nhà máy công nghiệp đang hoạt động… Trường hợp thiệt hại
xảy ra khi nguồn nguy hiểm cao độ đang ở trạng thái “tĩnh” – không hoạt
động thì không thể coi là thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra, ví dụ:
cột điện bị đổ trong lúc đang thi công, chưa có điện; thú dữ chết thối rữa gây
dịch bệnh…
- Dấu hiệu thứ hai: thiệt hại phải do chính sự tác động của bản thân
nguồn nguy hiểm cao độ hoặc do hoạt động nội tại của nguồn nguy hiểm gây
Lu
ậ
t Dân
Sự
Vi
ệ
t Nam
7
Bài tập lớn học kì
Chu Thuy Linh̀
ra, ví dụ: xe ô tô đang chạy với tốc độ cao đột nhiên mất phanh, mất lái hoặc
nổ lốp gây ra thiệt hại; cháy nổ trong nhà máy do trục trặc kỹ thuật; thú dữ
đang biểu diễn xiếc thì nhảy ra lao vào gây thiệt hại cho khán giả ... Nếu
thiệt hại liên quan đến nguồn nguy hiểm cao độ mà không phải do tự thân
nguồn nguy hiểm cao độ gây ra thì trách nhiệm bồi thường thiệt hại phát
sinh thông thường.
Có hai điểm cần lưu ý đó là:
- Hoạt động gây thiệt hại của nguồn nguy hiểm cao độ phải có tính
trái pháp luật. Hoạt động của xe cần trục, xe ủi… khi phá dỡ các công trình
xây dựng trái phép không thể coi là trái pháp luật. Có nhiều trường hợp do
đặc tính của nguồn nguy hiểm cao độ mà việc gây thiệt hại của những
phương tiện này không bị coi là trái pháp luật. Ví dụ, để bảo đảm an toàn

giao thông đường sắt, những thiệt hại trên đường sắt do tàu hỏa gây ra cho
các chủ thể khác không bị coi là trái pháp luật và ngành đường sắt không có
trách nhiệm bồi thường.
- Loại trừ trách nhiệm bồi thường thiệt hại do nguồn nguy hiểm cao
độ gây ra nếu xuất hiện một trong hai lý do đó là thiệt hại xảy ra do lỗi cố ý
của người bị thiệt hại hoặc do sự kiện bất khả kháng, tình thế cấp thiết (Theo
Điều 623 Bộ luật dân sự).
Tóm lại, có thể khẳng định như sau: trách nhiệm bồi thường thiệt hại
do nguồn nguy hiểm cao độ gây ra là trách nhiệm đối với sự kiện gây thiệt
hại trái pháp luật của nguồn nguy hiểm cao độ chứ không phải thiệt hại do
hành vi của con người.
b. Nguồn nguy hiểm cao độ gây thiệt hại cho “người xung quanh”.
Lu
ậ
t Dân
Sự
Vi
ệ
t Nam
8