Đầu tư cho dân số là đầu tư cho phát triển

Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
LI M U
Dõn s l c s t nhiờn hỡnh thnh ngun nhõn lc - mt nhõn t c
bn cú vai trũ quyt nh nht i vi s phỏt trin kinh t - xó hi ca mt quc
gia. Dõn s vi cỏc yu t c bn ca mỡnh bao gm: quy mụ, c cu, cht
lng v s phõn b dõn s, khi cỏc yu t ny t n mt s phự hp nht
nh s cú vai trũ v tỏc ng rt ln i vi s phỏt trin. Ngc li, mi s
phỏt trin suy cho cựng u hng ti mc tiờu phc v con ngi, nõng cao i
sng v ỏp ng ngy mt tt hn nhng nhu cu ca con ngi.
Nh vy cú th thy rng gia dõn s v phỏt trin hỡnh thnh nờn mt mi
quan h bin chng gn bú cht ch vi nhau, trong ú dõn s c coi va l
mc tiờu, va l ng lc cho s phỏt trin. Nghiờn cu sõu sc mi quan h
ny, hu ht cỏc quc gia trờn th gii trong ú cú Vit Nam u cú chung mt
cỏch nhỡn nhn coi u t cho dõn s l u t cho s phỏt trin. Vic phõn tớch ,
ỏnh giỏ vn trờn khụng ch cú ý ngha tm lý lun m trờn thc t cú vai
trũ c bit quan trng tỏc ng vo s phỏt trin dõn s núi riờng v s phỏt
trin bn vng ca quc gia núi chung.
Trong phm vi nghiờn cu ti, chỳng em s tp trung phõn tớch mi quan
h dõn s v phỏt trin trờn hai phng din lý lun v thc tin lm rừ vn
u t cho dõn s l u t cho phỏt trin.
Mc dự ó cú nhiu c gng trong quỏ trỡnh nghiờn cu v vit bi, nhng
chc chn s khụng trỏnh khi nhng thiu sút. Vỡ vy, chỳng em rt mong nhn
c ý kin nhn xột, ỏnh giỏ ca cụ bi vit c hon thin hn.
Xin chõn thnh cm n cụ!
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
1
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
CHNG I:
QUAN Hấ GIA DN Sễ VA PHAT TRIấN
I. NHNG VN ấ C BAN Vấ DN Sễ VA PHAT TRIấN
1. Cac võn c bn ca dõn s

1.1. Dõn s: l s lng v cht lng ngi ca mt cng ng dõn c, c
trỳ trong mt vựng lónh th (hnh tinh, chõu lc, khu vc, quc gia...) ti mt
thi im nht nh.
1.2. Quy mụ dõn s: l s ngi trờn mt vựng lónh th ti thi im nht
nh. Quy mụ dõn s c xỏc nh thụng qua tng iu tra dõn s hoc thng
kờ dõn s thng xuyờn hoc d bỏo dõn s.
1.3. Phõn b dõn c: l s sp xp dõn s mt cỏch t phỏt hoc t giỏc
trờn mt lónh th nht nh, phự hp vi iu kin sng ca h v vi cỏc yờu
cu ca xó hi. ú l s phõn chia tng s dõn theo a bn hnh chớnh, khu vc
a lý, khu vc kinh t.
Ch tiờu thng c dựng o lng s phõn b dõn c l mt dõn
s.
1.4. C cu dõn s: l tng s dõn c phõn chia theo: gii tớnh, tui, dõn
tc, tụn giỏo, hc vn, ngh nghip, tỡnh trng hụn nhõn....
2. Cỏc ch tiờu ỏnh giỏ s phỏt trin
2.1. Mc sng: c tớnh theo ch tiờu thu nhp trong nc tớnh theo u
ngi, theo cụng thc:
GDP/ngi = tng GDP/tng s dõn
Nm 2008 GDP/ng ca Vit Nam theo c tớnh t 1027-1030 USD/ng. Ln
u tiờn Vit Nam ra khi danh sỏch cỏc nc nghốo trờn th gii.
2.2. Trỡnh dõn trớ: l s tng hp ca hai tiờu chớ
T l dõn s bit ch tớnh cho dõn s t 15 tui tr lờn.
S nm bỡnh quõn ó c nhn n trng hc ca nhng ngi t 25
tui tr lờn.
2.3. Tui th bỡnh quõn: l tui sng trung bỡnh ca mi ngi tớnh theo c
nc.
Vit Nam giai on 1995-2000 tui th trung bỡnh l 67,4 tui, nc
Indonexia l 65,1 tui, n l 62,6 tui v Mianma l 60,1 tui.( Ngun B y
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
2

Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
t, Xõy dng y t Vit Nam cụng bng v phỏt trin, Nh xut bn y hc, H ni
2001, trang 12).
S tng hp ba ch tiờu c bn trờn ó th hin mc tiờu phỏt trin con
ngi, v c gi l ch s phỏt trin con ngi. phỏt trin con ngi thỡ
vic nh nc u t cho dõn s gi vai trũ quan trng v cn thit. i mi
chớnh sỏch dõn s - ngun nhõn lc l ni dung hng u trong cụng cuc i
mi cỏc chớnh sỏch v cụng c iu tit v mụ ca nh nc.
II. HễI NGHI QUễC Tấ Vấ DN Sễ VA PHAT TRIấN CAIRO
AI CP NM 1994
Bc vo thp k 80, 90 ca th k 20 quy mụ dõn s th gii tng nhanh
t 4 t ngi nm 1975 lờn 5 t ngi nm 1987 v t gn 6 t ngi vo
nhng nm u ca thp k 90. Dõn s ti nhiu quc gia, khu vc, vựng min
u cú xu hng gia tng v khú kim soỏt. Nhng con s ny cũn cú th gia
tng trong nhng thp k tip theo nu cỏc quc gia v c th gii khụng cú
nhng n lc hng ti vic gim sinh tớch cc v tin ti n nh quy mụ dõn
s.
Mi quan tõm v s phỏt trin hi ho gia cỏc ngun lc t nhiờn v
ngun lc xó hi, trong ú con ngũi c coi l mc ớch v ng lc ch yu
ca quỏ trỡnh phỏt trin ó tr thnh c s cho vic hỡnh thnh v thc thi nhng
chớnh sỏch, chng trỡnh dõn s mang tớnh ton cu v ca cỏc quc gia khỏc
nhau trờn th gii.
Thi gian i n s thng nht v chia s khụng nhng trong nhn thc
v mi quan h dõn s v phỏt trin m c trong vic xỏc nh mc tiờu v cỏc
gii phỏp cho chng trỡnh dõn s ca cỏc quc gia trờn th gii ó c hn 40
nm.Cho n nay th gii ó tri qua 5 k hi ngh quc t v vn dõn s,
trong ú Hi ngh quc t v dõn s v phỏt trin Cairo nm 1994 vi s tham
gia ca 180 nc, l hi ngh quan trng liờn quan trc tip n ni dung dõn s
v phỏt trin
Ni dung ca hi ngh cp n cỏc vn ch yu trong lnh vc dõn s

v phỏt trin nh: gia tng dõn s v phỏt trin kinh t; dõn s v an ninh lng
thc; dõn s v lao ng vic lm; dõn s v úi nghốo; dõn s v giỏo dc; dõn
s v di dõn, ụ th hoỏ; dõn s v bo v mụi trng sng; cụng bng, bỡnh
ng gii, v th ngi ph n; dõn s v sc kho, quyn sinh sn, sc kho
sinh sn, k hoch hoỏ gia ỡnh.
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
3
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
Hi ngh ó a ra Chng trỡnh hnh ng Cairo 1994 cho 20 nm, trong
ú nhn mnh mi liờn h tng th gia dõn s v phỏt trin, t ra mc tiờu ỏp
ng nhu cu cỏ nhõn ph n v nam gii ch khụng gii hn bi cỏc mc tiờu
nhõn khu thun tuý nh gim mc sinh hay thỳc y quy mụ gia ỡnh ớt con.
Cỏc nguyờn tc ca Chng trỡnh hnh ng khng nh: con ngi l
trung tõm ca nhng mi quan tõm i vi phỏt trin bn vng, vỡ con ngi l
ngun lc quan trng nht, cú giỏ tr nht ca mi dõn tc. Quyn phỏt trin phi
c thc hin ỏp ng nhu cu v mụi trng v phỏt trin ca cỏc th h
hin ti v tng lai. t c phỏt trin bn vng v nõng cao cht lng
cuc sng cho mi ngi, cỏc nc cn gim bt v loi tr nhng hỡnh mu sn
xut, tiờu dựng thiu bn vng, ng thi tng cng cỏc chớnh sỏch thớch hp,
k c cỏc chớnh sỏch liờn quan n dõn s.
Theo nhng nguyờn tc ny cỏc nc cn tin hnh cỏc bin phỏp thớch hp
m bo tip cn rng rói vi cỏc dch v chm súc sc kho núi chung, sc
kho sinh sn núi riờng trong ú cú k hoch hoỏ gia ỡnh v sc kho tỡnh dc
da trờn c s bỡnh ng nam n.
Nh vy, Hi ngh quc t Cairo l mt du mc quan trng khng nh t
duy v nhn thc thng nht ca cỏc quc gia v mi quan h dõn s v phỏt
trin. Trờn c s ni dung v nguyờn tc ca Chng trỡnh hnh ng Cairo cỏc
quc gia cn c vo iu kin ca nc mỡnh a ra nhng chớnh sỏch dõn s
phự hp vi mc tiờu phỏt trin bn vng.
Tỡnh hỡnh thc hin cỏc n lc gii quyt vn dõn s cỏc quc gia hin

nay ó cho thy im trng tõm ca mi quan h dõn s v phỏt trin l gn kt
cỏc n lc phỏt trin cỏc khu vc khỏc nhau ca i sng nh kinh t, chm
súc sc kho, giỏo dc, bo v ti nguyờn mụi trng, tng cng s bỡnh ng
gii vi s phỏt trin con ngi.
Nh vy, mi quan h dõn s v phỏ trin cú th c th hin qua s
sau:
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
4
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
III. QUAN Hấ GIA DN Sễ VA PHAT TRIấN
ờ phõn tich lam ro õu t cho dõn sụ la õu t cho phat triờn thi võn ờ
trc hờt la nm vng mụi quan hờ gia dõn sụ va phat triờn, gia chung sod
quan hờ trờn nhng mt nao? , tac ụng theo nhng chiờu hng nao ờ t o
hinh thanh chinh sach dõn sụ hp ly lam ụng lc cho qua trinh phat triờn.
Quan hờ gia dõn sụ va phat triờn c thờ hiờn trờn 3 nụi dung c ban,
tng quan vi nụi ham cua quan niờm phat triờn bờn vng hiờn ai. o la: dõn
sụ va kinh tờ, dõn sụ vi xa hụi va dõn sụ vi tai nguyờn mụi trng.
1. Dõn sụ va kinh tờ
Qua hờ gia dõn sụ va kinh tờ la mụt trong nhng nụi dung quan trong
c ờ cõp trong Chng trinh hanh ụng cua Hụi nghi quục tờ vờ dõn sụ va
phat triờn tai Cairo 1994. Nghiờn cu mụi quan hờ gia dõn sụ va kinh tờ la tõp
trung xem xet nhng võn ờ c ban sau: quan hờ gia dõn sụ vi nguụn lao ụng
va viờc lam; gia dõn sụ vi tng trng kinh tờ; gia dõn sụ vi tiờu dung tiờt
kiờm va õu t.
1.1. Dõn sụ vi nguụn lao ụng va viờc lam
Cac qua trinh biờn ụng dõn sụ vờ mt t nhiờn va c hoc ờu anh hng
rõt ln ờn s phat triờn cua nguụn lao ụng ca vờ sụ lng, chõt lng va i
kem vi no la võn ờ viờc lam. Thc tờ trờn thờ gii cung nh Viờt Nam cho
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
5

Cỏc kt qu dõn s:
Quy mụ dõn s
C cu dõn s
Phõn b dõn s
Cỏc quỏ trỡnh phỏt
trin:
Tiờu th hhoỏ v dch
v:lng thc, chm súc
sc kho, giỏo dc, nh
...
Tit kim v u t.
S dng ngun nhõn lc.
S dng ngun lc khỏc;
t ai, vn cụng
ngh ....
Cỏc quỏ trỡnh
dõn s:
Sinh
Cht
Di dõn
Cỏc kt qu phỏt trin:
Thu nhp v phõn phi
thnhp
Vic lm, trỡnh hc
vn.
Sc kho v dih dng
Cht lng mtrng...
Chớnh
sỏch,
chg

trỡnh dõn
s
Chớn
h
sỏch,
ch
g
trỡnh
phỏt
trin
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
thõy mụi quan hờ gia dõn sụ vi nguụn lao ụng va viờc lam cõn c xem xet
t nhiờu phng diờn khac nhau. Mụt mt, s tai san xuõt dõn sụ la nguụn cung
cõp lc lng lao ụng duy nhõt cho xa hụi, mt khac viờc am bao viờc lam
cho lc lng lao ụng lai la võn ờ hờt sc kho khn nờu gia tng dõn sụ nhanh,
nm ngoai s kiờm soat cua nha nc, trong khi nờn kinh tờ cha phat triờn
khụng u kha nng ap ng nhu cõu viờc lam. Vi võy, õy chung ta xem xet
mụi quan hờ qua lai gia biờn ụng dõn sụ vi nguụn nhõn lc va võn ờ giai
quyờt viờc lam.
1.1.1. Dõn sụ va nguụn nhõn lc
Dõn sụ va nguụn nhõn lc co mụi quan hờ rõt cht che va mõt thiờt vờ quy
mụ, c cõu, s phõn bụ, chõt lng... S tng trng dõn sụ hiờn nay se la nguụn
nhõn lc trong tng lai. Vi võy, dõn sụ la c s t nhiờn hinh thanh nờn nguụn
nhõn lc xa hụi.
Cung vi xu hng giam sinh va tuụi tho keo dai, ti trong dõn sụ trong ụ
tuụi lao ụng so vi tụng sụ dõn ngay cang tng lờn. cac nc phat triờn ti lờ
nay thng cao hn cac nc ang phat triờn. Viờt Nam do thc hiờn kha
thanh cụng cac chinh sach vờ dõn sụ nờn trong thi gian qua, ti lờ phõn trm dõn
sụ trong ụ tuụi lao ụng di 15 tuụi ang giam va ti lờ dõn sụ trong ụ tuụi lao
ụng 15-59 ang tng. Qua trinh nay c thờ hiờn thụng qua:

Bang 1. Dõn sụ Viờt Nam trong ụ tuụi lao ụng
Nm
Chi bao
1995 1997 1999 2002
Tụng dõn sụ (nghin ngi)
Dõn sụ trong ụ tuụi lao ụng
(nghin ng)
Ti lờ dõn sụ trong ụ tuụi lao ụng
(%)
Ti sụ phu thuục
73.962,4
39.854,2
53,88
85/100
75.644,2
43.819,6
57,91
73/100
76.327,9
44.566,2
58,39
71/100
79.677,9
47.415,9
59,51
69/100
(Nguụn: - Tụng cuc thụng kờ: Niờn giam thụng kờ 1997 va 2002, NXB. Thụng kờ, 1998, 2003
- Bụ Lao ụng Thng binh xa hụi: Thc trang lao ụng va viờc lam Viờt Nam cac nm
96,97,99, nxb. Thụng kờ Ha Nụi 97, 98, 2000 va Tụng iờu tra dõn sụ va nha Viờt Nam 1999.)
Tục ụ tng trng nguụn nhõn lc trong tng lai se võn con cao: mụt

mt do chinh sach giao duc va do nhu cõu cua nờn kinh tờ thi trng oi hoi
nhõn lc co trinh ụ cao, ti lờ dõn sụ trong ụ tuụi t 15-24 tham gia vao qua
trinh ao tao se tng, vi võy s tham gia cua ho vao lc lng lao ụng giai oan
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
6
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
õu se thõp. Mt khac s tham gia cua phu n trong ụ tuụi sinh e vao lc
lng lao ụng tng nhanh do ho co gia inh muụn va it con.
Nh võy, xet trờn tụng thờ quy mụ dõn sụ cua ca nc tng thi ti lờ tham gia
lc lng lao ụng se tng. Theo d bao trong nhng nm ti Viờt Nam se bc
vao giai oan Ky nguyờn dõn sụ vang khi o sụ ngi trong ụ tuụi lao ụng
la dụi dao nhõt va la nguụn lc vụ cung quan trong cho qua trinh cụng nghiờp
hoa hiờn ai hoa õt nc.
1.1.2. Dõn sụ vi viờc lam
Mụt trong nhng muc tiờu cua phat triờn kinh tờ xa hụi la thoa man nhu cõu
viờc lam cho ngi lao ụng muụn lao ụng trong xa hụi, ụng thi phai am
bao tinh hp ly va hiờu qua cua lao ụng. Cac quục gia ờu cụ gng tim kiờm
cac giai phap ờ tao ra sụ lng viờc lam ln nhõt ap ng nhu cõu lao ụng cua
con ngi.
Lc lng lao ụng co viờc lam thng xuyờn luụn la võn ờ co y nghia
quan trong ụi vi s phat triờn cua mụi quục gia. Viờt Nam thuục nhom cac
quục gia ang phat triờn, lao ụng lam viờc trong khu vc nụng lõm ng
nghiờp chiờm ty lờ ln, gõn 70%. Song do tac ụng cua qua trinh cụng nghiờp
hoa nờn lao ụng trong khu vc nụng lõm ng nghiờp ang co xu hng
giam dõn va lao ụng trong khu vc cụng nghiờp, xõy dng va dich vu ang
tng lờn, c biờt la khu vc dich vu co mc tng manh nhõt ca vờ sụ lng
tuyờt ụi va ty lờ.
Bờn canh lao ụng co viờc lam thng xuyờn thi con mụt bụ phõn ngi
lao ụng co kha nng lao ụng va nhu cõu lam viờc nhng cha tim c viờc
lam goi la thõt nghiờp. Thõt nghiờp la biờu hiờn cua s khụng cõn bng cua thi

trng lao ụng khi nhu cõu viờc lam cao hn chụ lam viờc. Nờn kinh tờ cua mụi
quục gia muụn co s tng trng kinh tờ thi ờu phai chõp nhõn mụt ty lờ thõt
nghiờp nhõt inh ma goi la ty lờ thõt nghiờp t nhiờn. Viờc lam va thõt nghiờp la
hai pham tru co liờn quan cht che vi nhau trong s biờn ụng khụng ngng
cua thi trng lao ụng va s phat triờn kinh tờ xa hụi.
Tinh trang thõt nghiờp Viờt Nam con tng ụi cao va khụng ụn inh.
Trong thi ky nờn kinh tờ kờ hoach hoa tõp trung , bao cõp, thõt nghiờp thng
c õn di hinh thc thiờu viờc lam, ty lờ thõt nghiờp thõp. T khi nờn kinh tờ
võn hanh theo c chờ thi trng, thõt nghiờp va thi trng lao ụng c tha
nhõn, do võy chi bao va sụ liờu vờ thõt nghiờp cao hn va sat vi thc tờ hn
thi ky trc.
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
7
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
Hiờn nay, trong iờu kiờn nờn kinh tờ cac nc phai ụi mt vi mụt ty lờ
thõt nghiờp ln do hõu qua cua khung hoang kinh tờ va dõn sụ võn khụng ngng
gia tng thi giai quyờt viờc lam tr thanh võn ờ bc thiờt hn ca, nhm ụn inh
i sụng cua nhõn dõn.
1.2. Gia tng dõn sụ va tng trng kinh tờ
iờu õu tiờn co thờ khng inh rng, gia tng dõn sụ co anh hng va tac
ụng rõt ln ụi vi tng trng kinh tờ. Tng trng kinh tờ la ti lờ gia tng
tụng san phõm quục dõn (GNP) binh quõn õu ngi hang nm. Gia tng dõn sụ
va tng trng kinh tờ co mụi quan hờ qua lai cht che vi nhau thờ hiờn thụng
qua cụng thc sau:
Ti lờ gia tng GNP = ti lờ gia tng GNP - ti lờ gia tng dõn sụ
tinh theo õu ngi
Nh võy, thu nhõp binh quõn õu ngi phu thuục rõt ln vao ti lờ gia tng
dõn sụ. Bao cao vờ tinh hinh phat triờn thờ gii trong nhng nm gõn õy cho
thõy: ụi vi cac nc ang phat triờn trong khi mc binh quõn GNP/ ng thõp thi
ti lờ gia tng dõn sụ lai cao, ngc lai ụi vi cac nc phat triờn thi mc binh

quõn GNP/ ng rõt cao nhng ti lờ gia tng dõn sụ c biờt la gia tng t nhiờn lai
thõp va co xu hng giam.
Theo sụ liờu cua Ngõn hang thờ gii 1989-1992, quan hờ gia thu nhõp va
GNP binh quõn õu ngi va ti lờ gia tng dõn sụ nm 1988 cua mụt sụ quục gia
trờn thờ gii nh sau:
GNP/ng/nm
(USD)
Ti lờ gia tng dõn sụ
(%)
Nhõt Ban
My
Cac nc co GNP/ng trung
binh
Cac nc co GNP/ng thõp
21.060
19.870
1.940
320
0,3
0,9
1,8
3,4
Gia tng dõn sụ nhanh cac nc ang phat triờn a han chờ tng trng
kinh tờ, a va ang lam cho khoang cach gia cac nc phat triờn va ang phat
triờn vờ chi tiờu GNP/ng ngay cang ln. Nm 1968 mc chờnh lờch gia binh
quõn GNP/ng cac nc giau so vi nc ngheo la 30 lõn, ờn nm 1988 a
tng lờn 55 lõn.
Mụi quan hờ ngc lai gia tng trng kinh tờ vi gia tng dõn sụ thờ
hiờn iờm: trc hờt, mc thu nhõp co anh hng ờn hanh vi sinh e. Mc
thu nhõp cao, i sụng kha co anh hng thuõn chiờu ờn viờc sinh con. Trong

bụi canh hiờn nay khi cac dich vu xa hụi nh chm soc sc khoe, giao duc ao
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
8
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
tao a phai tra tiờn thi viờc mang thai va nuụi day con cai se oi hoi nhng
khoang chi tng ụi ln. Bờn canh o bc chuyờn ụi vờ nhõn thc t viờc
nhõn manh tõm quan trong cua sụ lng sang chõt lng con cai cung hụ tr
thờm anh hng ụi vi viờc sinh con.
Thc tờ nc ta cho thõy, nhom dõn c ụ thi co mc thu nhõp cao hn so
vi nụng thụn va cung la nhom co mc sinh thõp hn, mc du kha nng kinh tờ
cho phep ho co thờ co nhiờu con hn. Tuy nhiờn trong s la chon cua minh,
viờc cõn nhc cac chi phi nuụi day con cai cung vi cac chi phi c hụi cua qua
trinh mang thai a khiờn cho cac gia inh ụ thi t nguyờn han chờ sụ con cua
gia inh. Theo sụ liờu cua cuục iờu tra giau ngheo nm 1993, binh quõn sụ con
cua hụ giau la 2,5, trong khi o con sụ nay hụ ngheo la 3,3.
Nh võy, gia cac biờn ụng dõn sụ c biờt la gia tng dõn sụ va tng
trng kinh tờ co mụi quan hờ qua lai mõt thiờt, thờ hiờn ro nhõt chi tiờu
GNP/ng cung vi cac tiờn bụ vờ dõn sụ nh giam mc sinh va chõt lng cuục
sụng cua con ngi c nõng cao.
1.3. Dõn sụ vi tiờu dung, tiờt kiờm va õu t
Dõn sụ cang ụng thi nhu cõu tiờu dung hang hoa dich vu cua nờn kinh tờ
cang ln. Tiờu dung la võn ờ cụt loi cua thi trng. Tiờu dung m rụng thi
trng va thuc õy phat triờn san xuõt. Dõn sụ ụng va sc mua cao se tao ra
mụt nhu cõu vờ thi trng hang hoa ln va chinh no lai thuc õy san xuõt phat
triờn. Tuy nhiờn do phu thuục vao sc mua cua dõn c nờn hiờn nay co nhng
nc ụng dõn nhng thi trng võn cha phat triờn, va ngc lai nhng nc it
dõn nhng thi trng rõt phat triờn va hoan thiờn.
Tuy nhiờn, mụt iờu dờ nhõn thõy rng gia tng dõn sụ nhanh se co nhng
mt tac ụng tiờu cc ờn s phat triờn kinh tờ xa hụi, ma cu thờ la tiờu dung. Vi
du nh san xuõt lng thc, thc phõm khụng u phuc vu cho tiờu dung, lam

nay sinh nhiờu hờ qua khac trong xa hụi.
Tiờt kiờm va õu t la hai yờu tụ quyờt inh s tng trng kinh tờ cua mụi
quục gia, bi tiờt kiờm nhiờu se tao thờm vụn ờ õu t m rụng san xuõt, tng
san phõm xa hụi, gop phõn nõng cao i sụng võt chõt va tinh thõn cua con
ngi. Tiờt kiờm quục gia c tinh theo cụng thc:
S = GDP C .Trong o: - S la tiờt kiờm quục gia
- GDP la thu nhõp quục dõn s dung
- C la tiờu dung cuụi cung
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
9
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
Ngi ta chng minh c rng: khụi lng tich luy cua mụi quục gia
phu thuục vao quy mụ va c cõu dõn sụ, nhõt la c cõu dõn sụ theo ụ tuụi.
cac nc ang phat triờn, ty lờ tre em noi riờng va ty sụ phu thuục noi chung
thng ln nờn khụi lng tich luy nho va tng chõm. Ngc lai, cac nc
phat triờn ty lờ tre em thõp nờn co iờu kiờn nõng cao tich luy va tng õu t phat
triờn.
Bang 2. Ty lờ õu t so vi GDP mụt sụ quục gia thuục hai nhom nc
nm 1995
Cac nc ang phat triờn
(dõn sụ co ty lờ tre em cao)
Cac nc phat triờn
(dõn sụ co ty lờ tre em thõp)
Mianma 14,3 Nhõt ban 28,5
Bangladet 16,5 My 17,5
Ruanda 12,8 Phap 18,3
Dambia 13,9 c 22,4
(Nguụn: Sụ liờu kinh tờ xa hụi cac nc trờn thờ gii, nxb.thụng kờ, ha nụi,1998,tr 142-
145)
2. Dõn sụ va xa hụi

2.1. Dõn sụ va giao duc
Giao duc la hoat ụng nhm tac ụng mụt cach co hờ thụng, co muc ich
ờn s hinh thanh va phat triờn nhõn cach cua mụi ngi phu hp vi yờu cõu
phat triờn kinh tờ xa hụi. Giao duc co quan hờ mõt thiờt vi cac qua trinh dõn
sụ. Hụi nghi Cairo 1994 nhõn manh giao duc nh mụt nhõn tụ c ban trong s
phat triờn bờn vng, la mụt thanh phõn cua phuc li va la phng tiờn ờ ca
nhõn nhõn c kiờn thc. Giao duc cung gop phõn lfm giam ty lờ sinh, giam ty
lờ t vong, tng quyờn va vi thờ cua phu n, nõng cao chõt lng dõn sụ. Ca
cung va cõu giao duc se quyờt inh trinh ụ hoc võn cua dõn sụ noi riờng va chõt
lng dõn sụ noi chung.
Cõu ụi vi dich vu giao duc phu thuục khụng chi vao quy mụ va c cõu
cua dõn sụ trong ụ tuụi i hoc ma con phu thuục vao thu nhõp, vao trinh ụ
hoc võn cua cha me cung nh tinh trang sc khoe cua hoc sinh.
Cung dich vu giao duc c quyờt inh bi nng lc cua quục gia trong
tich luy va õu t cho linh vc giao duc, kờ ca cho m rụng hờ thụng va nõng
cao chõt lng giao duc.
2.1.1. Mụi quan hờ gia dõn sụ va giao duc trong s phat triờn kinh tờ
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
10
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
Dõn sụ tnh nhanh dõn ờn gia tng sụ dõn trong ụ tuụi i hoc. Nc ta
t nm 1945 ờn nay tng khoang 3 lõn, chi tinh riờng 25 nm (1955 1980) a
tng 2,3 lõn. Thi ky bung nụ (1955 1960) ty lờ tng dõn sụ ca nc la 4 %.
Quy mụ dõn sụ va ty lờ tng dõn sụ hang nm dõn ờn s gia tng ty lờ dõn sụ
trong ụ tuụi i hoc. Nm hoc 1955 1956 ty lờ dõn sụ trong ụ tuụi i hoc la
6,0 % trong tụng sụ dõn la 25 triờu ng, thi nm hoc 2000 2001 ty lờ dõn sụ
trong ụ tuụi i hoc khoang 28 % trong tụng sụ dõn trờn 77 triờu ng.
Bang 3. Sụ lng hoc sinh qua cac nm hoc
Nm hoc 1998-1999 99-2000 2000-2001 2001-2002
Sụ hoc sinh phụ thụng ca nc

Trong o:
Tiờu hoc
Trung hoc c s
Trung hoc phụ thụng
Trung hoc chuyờn nghiờp
Sinh viờn cao ng ai hoc
17.391,1
10.223,9
5.514,3
1.652,9
126.405
401.664
17.685,3
10.033,5
5.694,8
1.957,0
143.398
421.418
17.776,1
9.741,1
5.863,6
2.171,4
200.148
452.396
17.897,6
9.311,0
6.253,5
2.333,1
(Nguụn: VN 15 nm ụi mi va inh hng phat triờn ờn nm 2010, nxb.CTQG,HN,2002,tr28 va sụ
liờu tk dõn sụ va kt-xh vn 1975-2001,tr185-186)

So vi cac nc phat triờn, cac nc ang phat triờn trong o co Viờt Nam
thng co ty lờ dõn sụ tre va ty lờ dõn sụ trong ụ tuụi i hoc cao gõp ụi. iờu
nay khiờn cho cac nc ang phat triờn phai cung cõp giao duc cho sụ tre em
nhiờu gõp ụi cac nc phat triờn. Nhng con sụ vờ sụ trng hoc, phong hoc,
sụ lng giao viờn cung vi hờ thụng trang thiờt bi day hoc, nghiờn cu luụn
mc thõp hn nhu cõu thc tờ. T o tao ra ap lc rõt ln cho qua trinh thc hiờn
phat triờn kinh tờ xa hụi õt nc.
2.1.2.Tac ụng cua giao duc ụi vi dõn sụ
Trong mụi quan hờ qua lai gia dõn sụ va giao duc, s phat triờn cua nờn
giao duc quục gia co anh hng ờn sụ lng va chõt lng dõn sụ.
Trinh ụ hoc võn cao cua dõn c la mụt trong nhng yờu tụ tac ụng ờn
mc sinh, la c s vng chc cho s phat triờn dõn sụ hp ly trong qua trinh
phat triờn. Mc sinh phu thuục vao trinh ụ hoc võn cua dõn c ma trc hờt la
trinh ụ hoc võn cua phu n ang trong ụ tuụi sinh e va sp bc vao ụ
tuụi sinh e.
Kờt qua cua cuục iờu tra nhõn khõu hoc gia ky nm 1994 cho thõy,
trong sụ nhng khac biờt vờ mc sinh theo cac c trng kinh tờ xa hụi cua phu
n thi s khac biờt ln nhõt xay ra vi trinh ụ hoc võn.
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
11
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
Bang 4. Sụ con a sinh trung binh cua phu n hiờn ang co chụng chia
theo tuụi hiờn tai va trinh ụ hoc võn
Trinh ụ hoc võn
Sụ con a sinh
binh quõn
Sụ con hiờn con
sụng bq
Ty trong tre em
con sụng

Cha i hoc
Tiờu hoc
Trung hoc c s
Trung hoc phụ thụng
Cao ng tr lờn
3,45
3,00
2,39
1,95
1,67
3,16
2,86
2,31
1,91
1,65
91,6
95,3
96,8
97,7
98,6
(Nguụn: Tụng iờu tra dõn sụ va nha Vn 1999. Chuyờn khao vờ hụn nhõn, sinh e va t vong Vn:
mc ụ, xu hng va nhng khac biờt, nxb,tk,hn, 2001,tr44)

T nhng phõn tich trờn cho thõy, gia dõn sụ va giao duc co mụi quan hờ
mõt thiờt, tac ụng qua lai vi nhau. Muụn giai quyờt mụi quan hờ nay, cung mụt
luc phai giam s gia tng dõn sụ, ụng thi tng cng õu t cho giao duc.
Ngc lai, thụng qua giao duc va bng giao duc mi co thờ giam ty lờ gia tng
dõn sụ tiờn ti phat triờn bờn vng. Vi võy i ờn khng inh rng: ờ nõng cao
chõt lng giao duc, ờ tao ra nhng san phõm giao duc la con ngi co kiờn
thc, phõm chõt ao c tụt thi phai co s õu t ca vờ võt chõt va tinh thõn.

2.2. Dõn sụ vi y tờ
Sc khoe con ngi la mụt trong nhng mụi quan tõm u tiờn hang õu
cua tõt ca cac quục gia trờn thờ gii. Tuyờn ngụn cua Hụi nghi quục tờ vờ chm
soc sc khoe ban õu Alma Ata 1978 va Chng trinh hanh ụng cua Hụi nghi
quục tờ vờ dõn sụ va phat triờn Cairo 1994, a nhõn manh tõm quan trong cua
cụng tac chm soc sc khoe ụi vi s phat triờn chõt lng dõn sụ va ụn inh
quy mụ, c cõu dõn sụ. Mụi quan hờ gia dõn sụ va hoat ụng chm soc sc
khoe la mụt trong nhng chu ờ chinh cõn c quan tõm trong nghiờn cu dõn
sụ va phat triờn.
2.2.1. Cac chi bao chinh ờ anh gia anh hng cua y tờ ờn dõn sụ
Chm soc sc khoe cho cụng ụng:
- Mc ụ thuõn tiờn cua hờ thụng dich vu
- Tuụi tho trung binh
Chm soc sc khoe tre s sinh va bao vờ sc khoe tre em
- Ty lờ tre em c bao vờ rung thi ky cha sinh, di 1 va 5 tuụi
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
12
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
- Ty lờ tre em suy dinh dng
- Tinh trang nuụi con bng sa me
Tinh trang sc khoe phu n va lam me an toan
- Ty lờ phu n c chm soc sc khoe
- Ty lờ phu n lam me an toan
- Tinh trang dinh dng cho phu n khi co thai va nuụi con
Tinh trang bờnh lõy nhiờm qua ng tinh duc va HIV/AIDS
- Kha nng xa hụi quan tõm chm soc va giup cho ngi bi
HIV/AIDS
- Nhng giai phap can thiờp nhm phong chụng bờnh lõy nhiờm qua
ng tinh duc va HIV/AIDS
Sc khoe ngi cao tuụi va chm soc sc khoe cho ngi cao tuụi

2.2.2. Anh hng cua dõn sụ ti y tờ
S gia tng dõn sụ khụng kiờm soat c luụn dõn ờn nhng hờ qua tiờu
cc ụi vi sc khoe con ngi va xa hụi. o la tinh trang tre em va phu n it
c tiờp cõn vi cac dich vu chm soc sc khoe, con ngi co nguy c cao bi
mc cac bờnh lõy nhiờm. Trong bụi canh o, cụng tac y tờ va chm soc sc khoe
luụn gp phai nhng kho khn, tr ngai ln ca vờ pham vi, quy mụ hoat ụng
cung nh nhng phng hng hoat dụng c ban ờ nõng cao sc khoe con
ngi.
Trờn thc tờ nhu cõu kham cha bờnh cua ai a sụ ngi dõn cha c
ap ng. Nguyờn nhõn la do c s y tờ cha u, phõn bụ lai khụng ờu, thiờu cac
trang thiờt bi hiờn ai, thiờu thuục cha bờnh vi chõt lng tụt va thiờu nghiờm
trong ụi ngu can bụ lam y tờ. õy la nhng tụn tai ln cua nganh y tờ hõu hờt
cac nc ang phat triờn va nc ngheo, c biờt khu vc Chõu A va Chõu
Phi. Vi võy, Chinh phu cac nc cõn co chinh sach õu t cho võn ờ y tờ va
chm soc sc khoe cho ngi dõn.
2.2.3. Tac ụng cua y tờ ờn dõn sụ
S phat triờn cua hờ thụng y tờ, c biờt la mang li y tờ tao c s a
em lai nhng thanh tu ln cho viờc chm soc sc khoe ngi dõn: kha nng
cha chay cac loai bờnh thụng thng va nguy hiờm, viờc phong chụng va han
chờ cac dich bờnh lõy nhiờm a at c nhiờu tiờn bụ. Tõt ca nhng thanh cụng
o a gop phõn nõng cao sc khoe ngi dõn, giam mc chờt t nhiờn va tng
tuụi tho dõn sụ.
Trờn thờ gii cac quục gia phat triờn hõu hờt ờu co mang li y tờ hoan
thiờn va hiờn ai. nhng ni o sc khoe con ngi c am bao, ty lờ t
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
13
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
vong vi bờnh tõt giam va cac phuc li xa hụi t hoat ụng y tờ c tng cng
vi chõt lng cao.
T nhng phõn tich trờn cho thõy gia dõn sụ va y tờ co mụi quan hờ mõt

thiờt vi nhau. Mụi thanh tu cua y tờ ờu tac ụng manh me ờn cac qua trinh
dõn sụ. Chinh vi võy tng cng cụng tac y tờ ờ giai quyờt võn ờ dõn sụ, gn
dõn sụ vi phat triờn la mụt nhiờm vu quan trong cua xa hụi hiờn nay. Cac quục
gia phai thc hiờn chinh sach phat triờn nganh y tờ phu hp vi iờu kiờn kinh tờ
xa hụi, tõp quan cua tng ia phng, vung miờn, ụng thi hoc hoi kinh
nghiờm tiờn tiờn vờ y hoc cua cac nc phat triờn.
2.3. Dõn sụ vi võn ờ binh ng gii
Võn ờ binh ng nam n a va ang thu hut s quan tõm sõu sc cua cac
quục gia va cụng ụng quục tờ. Lich s phat triờn xa hụi cho thõy khụng thờ co
tiờn bụ xa hụi nờu nh mụt bụ phõn cua xa hụi con bi han chờ hay bi loai tr ra
khoi nhng hoõt ụng chinh cua xa hụi. Do o, s tiờn bụ xa hụi chi co thờ at
c khi binh ng nam n c thc hiờn va phu n tr thanh chu thờ tham gia
moi hoat ụng xa hụi vi s tiờn bụ, ụng thi la ngi hng thanh qua cua s
tiờn bụ o.
Hụi nghi quục tờ vờ dõn sụ va phat triờn tai Cairo 1994 va Hụi nghi phu
n thờ gii lõn th 4 c tụ chc tai Bc Kinh a nhõt tri cho rng, binh ng
gii vi dõn sụ va phat triờn co mụi liờn quan mõt thiờt vi nhau, giai quyờt võn
ờ gii tr thanh mụt trong nhng giai phap quan trong ờ thc hiờn chng
trinh dõn sụ va phat triờn trờn toan thờ gii hiờn nay. Hụi nghi Cairo a nhõn
manh nguyờn tc la: Tng cng binh ng va cụng bng gia cac gii va trao
quyờn lc cho phu n, xoa bo moi bao lc chụng lai phu n va am bao cho phu
n kha nng kiờm soat kha nng sinh san cua chinh ho la nhng nờn tang cua
cac chng trinh dõn sụ va cac chng trinh co liờn quan ờn phat triờn.
2.3.1. Chi sụ phat triờn gii (GDI) mụt thc o s tiờn bụ cua con
ngi
õy la chi sụ c xõy dng da trờn c s tich hp cac sụ liờu phõn
theo Nam/ N vờ tuụi tho trung binh, ti lờ biờt ch cua ngi ln, ti lờ nhõp hoc
chung va phõn chia se trong thu nhõp. Chi sụ phat triờn gii la mụt thc o
phan anh nhng thanh tu at c cua mụt quục gia trong viờc xac lõp binh
ng gii trờn thc tờ. Nờu chi sụ HDI cho chung ta biờt c nhng thanh tu

chung cua quục gia c phan anh nh thờ nao trờn s phat triờn cua con ngi
thi chi sụ GDI cho biờt mụi tng quan gia nam va n trong viờc thu hng
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
14
Đầu t cho dân số là đầu t cho phát triển
cac thanh tu phat triờn o. Tri sụ cao tuyờt ụi cua chi sụ GDI la 1, la chi s
ờn s binh ng gii hoan toan va thõp tuyờt ụi la 0 chi s ờn s bõt binh
ng gii hoan toan.
Bang 5. Chi sụ phat triờn gii (GDI) cua Viờt Nam va mụt sụ nc
Nm 1999
( 175 nc)
Nm 2003
(175 nc)
STT Quục gia Chi sụ GDI STT Quục gia Chi sụ GDI
1
2
65
91
115
174
175
Canada
Nauy
Philippin
Viờt nam
Lao
Nigiờria
Xiờra lờụn
0,928
0,927

0,736
0,662
0,483
0,196
0,165
1
2
66
89
109
174
175
Nauy
Aixlen
Philippin
Viờt nam
Lao
Nigiờria
Xiờra lờụn
0,94
0,927
0,736
0,687
0,519
0,279
0,165
(Nguụn: UNDP Human Development Report 1995, 1999,2003.)
Chi sụ GDI cao nhõt võn cha at ờn 1, iờu nay co nghia la cha co mụt
quục gia nao am bao c s binh ng hoan toan gia nam va n. Trong khi
ngi phu n cac nc phat triờn a co nhng c hụi rõt ln ờ ong gop sc

lc cua minh cho s phat triờn chung va c thu hng thanh qua cua s phat
triờn o thi nhiờu quục gia khac nhõt la khu vc Nam Xahara va Nam A,
ngi phu n bi t vao vi tri th yờu trong moi hoat ụng cua xa hụi.
2.3.2. Phu n va nam gii vi võn ờ dõn sụ va sc khoe sinh san
Viờt nam cung nh nhiờu nc trờn thờ gii a coi cụng tac dõn sụ kờ
hoach hoa gia inh la mụt bụ phõn quan trong trong chiờn lc phat triờn õt
nc, la mụt trong nhng võn ờ kinh tờ xa hụi hang õu cõn c s quan tõm
ung hụ va hp tac cua tng ngi, tng gia inh va toan xa hụi. Trong o chu
thờ quan trong nhõt va co tinh quyờt inh thuục vờ mụi mụt ngi nam va n
trong xa hụi.
Cac chng trinh dõn sụ co thờ hiờu la quyờn cua nam gii va phu n
c thụng tin va co thờ tiờp cõn vi nhng biờn phap tranh thai an toan, hiờu
qua va phu hp vi kha nng kinh tờ; quyờn c chm soc y tờ ờ am bao cho
ngi phu n c an toan trong qua trinh mang thai va sinh n.
Nguyễn Thị Xiêm - Bùi Thị Hằng KH7D
15