vai trò của quyết định hành chính trong quản lý hành chính nhà nước

LỜI MỞ ĐẦU
Xã hội ngày càng phát triển, vai trò của các cơ quan hành chính trong lĩnh vực
quản lý hành chính nhà nước ngày càng trở nên quan trọng. Để thực hiện tốt chức
năng của mình, trong quá trình hoạt động, cơ quan hành chính ban hành rất nhiều các
quyết định hành chính. Đó chính là một trong những yếu tố giúp cơ quan hành chính
có thể làm tốt vai trò cuả mình. Tuy nhiên, hiện nay, vẫn chưa có cách hiểu thống nhất
về quyết định hành chính và vai trò của nó đối với hoạt động quản lý hành chính nhà
nước.
Vì vậy, trong phạm vi bài viết này, ta sẽ tìm hiểu bản chất, khái niệm quyết
định hành chính và các yếu tố liên quan đến quyết định hành chính để rút ra vai trò
của quyết định hành chính trong quản lý hành chính nhà nước.
NỘI DUNG
I, Phân tích khái niệm quyết định hành chính.
Thuật ngữ quyết định hành chính không chỉ xuất hiện trong khoa học mà còn cả
trong những quy định của luật thực định như: Luật khiếu nại, tố cáo; Pháp lệnh thủ tục
giải quyết các vụ án hành chính. Chính vì vậy, việc làm rõ khái niệm quyết định hành
chính cũng như việc giới hạn nội hàm của khái niệm là điều rất cần thiết cho việc
nghiên cứu và thực tiến hoạt động quản lí hành chính Nhà nước.
Có quan điểm cho rằng, quyết định hành chính bao gồm cả hành vi vật chất của
chủ thể ra quyết định và văn bản thể hiện hành vi đó. Về chủ thể ban hành quyết định,
theo học có nhiều chủ thể có những chức năng khác nhau được trao quyền ban hành ra
những quyết định này.
Theo từ điển Tiếng việt “quyết định” là: định một cách chắc chắn với ý nhất
định phải thực hiện.
Theo giáo trình Luật hành chính Khoa Luật trường Đại Học Quốc Gia Hà Nội
thì quyết định bắt nguồn từ thuật ngữ La tinh “actus” có nghĩa là hành động, hành vi.
Bởi vậy, sách báo tập chí nước ngoài thường gọi quyết định là hành động, một hành
động dẫn đến một hậu quả pháp lí được gọi là quyết định pháp luật.
1
Người ta còn gọi quyết định pháp lý là mệnh lệnh, là sự thể hiện ý chí quyền
lực, là văn bản, là kết quả và hình thức thể hiện của hoạt động Nhà nước.

Trong sách báo pháp lí nước ta người ta thường đồng nhất khái niệm văn bản và
quyết định pháp luật với văn bản. Cách hiểu này chưa thực sự đúng đắn bởi vì thực
chất văn bản chỉ là một trong những hình thức thể hiện, hình thức bên ngoài của quyết
định pháp luật, ngoai ra nó còn có cả ký hiệu, tín hiệu hoặc hình thức nói. Văn bản thể
hiện tính ưu việt hơn so với các hình thức khác bởi nó phản ánh tính khuôn mẫu, có
căn cứ chắc chắn tạo nên sự ổn định của hoạt động quản lý hành chính. Có thể do tính
ưu việt đó nên nhiều người đã mắc sai lầm khi đồng ý với khẳng định trên.
Mục đích của những văn bản này chính là nhằm chuyển tải những nội dung về
chủ trương, chính sách lớn, xây dựng quy tắc xử sự hoặc áp dụng pháp luật cho một
công việc cụ thể.
Mặt khác, quyết định hành chính do nhiều chủ thể khác nhau ban hành với
những nội dung phong phú và đa dạng tác động đến các lĩnh vực khác nhau của quản
lý hành chính. Như cơ quan quyền lực, cơ quan xét xử cơ quan kiểm sát. Tuy nhiên
những quyết định đó chỉ nhằm xây dựng ổn định chế độ công tác nội bộ cơ quan và
khả năng trực tiếp tác động đến xã hội rất hạn chế. Vì vậy, trong hoạt động quản lý
hành chính nhà nước, chủ thể có thẩm quyền ban hành các quyết định hành chính là
các chủ thể trong hệ thống các cơ quan hành chính thực hiện quyền lực nhà nước để
quản lý các lĩnh vực của đời sống xã hội.
Từ đó ta có định nghĩa như sau:
“ Quyết định hành chính là một dạng của quyết định pháp luật nó là kết quả sự
thể hiện ý chí quyền lực của Nhà nước thông qua hành vi của các chủ thể được thực
hiện quyền hành pháp trong hệ thống các cơ quan hành chính Nhà nước tiến hành theo
một trình tự, dưới những hình thức nhất định theo quy định của pháp luật nhằm đưa ra
các chủ trương, biện pháp, đặt ra các quy tắc xử sự hoặc áp dụng các nguyên tắc đó
giải quyết một công việc cụ thể trong đời sống xã hội nhằm thực hiện chức năng quản
lý hành chính Nhà nước”.
Từ khái niệm trên ta có thể phân tích thành những phần sau :
2
1, Quyết định hành chính là một dạng của quyết định pháp luật.
Quyết định pháp luật bao gồm những quyết định của cơ quan lập pháp, cơ quan

tư pháp và cơ quan hành pháp. Quyết định hành chính là quyết định của cơ quan hành
pháp.
Quyết định hành chính là một dạng của quyết định pháp luật thể hiện ở tính
quyền lực, tính pháp lý.
Trước tiên là tính quyền lực, việc thực hiện quyền lực nhà nước thường thể hiện
dưới hình thức là những quyết định bằng văn bản, trong số những quyết định thành
văn đó thì những quyết định do các chủ thể quản lí hành chính ban hành rất nhiều.
Tính quyền lực nhà nước trước hết thể hiện ở ngay hình thức của những quyết định,
bởi lẽ theo quy định của pháp luật thì chỉ cơ quan nhà nước mới được đơn phương ra
quyết định pháp luật xuất phát từ những lợi ích chung (theo quy định của Luật ban
hành văn bản quy phạm pháp luật thì các tổ chức xã hội chỉ được phép kết hợp với cơ
quan nhà nước để ra một số quyết định cần thiết). Tính quyền lực, đơn phương của
quyết định hành chính còn thể hiện rõ ở nội dung và mục đích của quyết định. Để thực
thi quyền hành pháp trên cơ sở luật và để thi hành luật, quyết định hành chính luôn thể
hiện tính mệnh lệnh rất cao, chính vì vậy tính quyền lực nhà nước còn thể hiện ở tính
đảm bảo thi hành của quyết định. Về nguyên tắc, mọi quyết định đều phải được thi
hành, kể cả những quyết định có sự phản kháng từ phía đối tượng quản lí, có nghĩa là
quyết định sẽ được đảm bảo thi hành bằng những biện pháp cưỡng chế của Nhà nước
khi cần thiết.
Thứ hai, tính pháp lí của quyết định. Quyết định hành chính như trên đã trình
bày là kết quả của sự thể hiện ý chí Nhà nước. Do vậy, các quyết định do nhà nước
ban hành đều có những giá trị về mặt pháp lí. Trước tiên, quyết định hành chính xuất
hiện đã tác động ngay đến cơ chế điều chỉnh pháp luật, quyết định hành chính có thể
đưa ra những biện pháp hoặc những chủ trương lớn trong lĩnh vực quản lí hành chính.
Mặt khác, tính pháp lí của quyết định hành chính còn thể hiện ở việc làm xuất hiện
quy phạm pháp luật, thay thế hoặc hủy bỏ quy phạm pháp luật hoặc làm phát sinh,
thay đổi hoặc chấm dứt một quan hệ pháp luật cụ thể (quyết định áp dụng pháp luật).
3
2, Chủ thể ban hành quyết định hành chính.
Chủ thể được thực hiện quyền hành pháp trong hệ thống các cơ quan hành

chính nhà nước, ban hành các quyết định hành chính bao gồm Chính phủ, bộ và cơ
quan ngang bộ, ủy ban nhân dân các cấp.
+ Chính phủ.
Quyết định hành chính của Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ.
Căn cứ vào hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội ; pháp lệnh, nghị quyết của
Ủy ban thường vụ Quốc hội ; lệnh, quyết định của Chủ tịch nước, Chính phủ ra quyết
định hành chính dưới hình thức nghị định.
Căn cứ vào hiến pháp, luật, nghị quyết của Quốc hội ; pháp lệnh, nghị quyết của
Ủy ban thường vụ Quốc hội ; lệnh, quyết định của Chủ tịch nước ; nghị định của
Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ ra quyết định hành chính dưới hình thức là các quyết
định.
Ví dụ : Nghị định của Chính phủ số 34/2010/NĐ-CP ngày 2/04/2010 quy định
xử phạt vi phạm hành chính trong lĩnh vực giao thông đường bộ.
Quyết định số 138/ 2001/ QĐ- TTg ngày 19/9/2001 của Thủ tướng Chính phủ
về việc thành lập Hội đồng Chức danh giáo sư Nhà nước.
+ Các bộ, cơ quan ngang bộ.
Theo quy định của pháp luật thì bộ và cơ quan ngang bộ là cơ quan quản lí nhà
nước có thẩm quyền chuyên môn, được sử dụng quyền hành pháp trong lĩnh vực
chuyên môn do mình quản lí. Để thực hiện quyền lực đó, người đứng đầu mỗi bộ, cơ
quan ngang bộ đều có quyền ra quyết định hành chính dưới hình thức là những thông
tư.
Ví dụ : Thông tư của Bộ tài chính số 186/2010/TT-BTC ngày 18/11/2010 hướng
dẫn thực hiện việc chuyển lợi nhuận ra nước ngoài của các tổ chức, cá nhân nước
ngoài có lợi nhuận từ việc đầu tư trực tiếp tại Việt Nam theo quy định của Luật đầu tư.
Quyết định số 885/ 1998/ QĐ- BTC ngày 16/7/1998 của Bộ tài chính về việc
ban hành chế độ phát hành, quản lý hoá đơn bán hàng.
+ Ủy ban nhân dân các cấp.
4
Ủy ban nhân dân các cấp trong phạm vi nhiệm vụ, quyền hạn do pháp luật quy
định được quyền ra văn bản quy phạm pháp luật thi hành những văn bản đó.

Chủ tịch ủy ban nhân dân cũng có quyền ban hành quyết định hành chính dưới
hình thức quyết định, chỉ thị.
Ví dụ : Quyết định số 46/ 2002/ QĐ- UB ngày 01/4/2002 của UBND Thành phố
Hà Nội về việc phê duyệt quy hoạch khu nhà ở tại xã Mễ Trì - huyện Từ Liêm – Hà
Nội.
Chỉ thị của UBND TPHCM số 24/2010/CT-UBND ngày 15/11/2010 về tăng
cường công tác hòa giải ở cơ sở trên địa bàn Thành phố Hồ Chí Minh.
Ngoài ra, còn có quyết định hành chính của các cơ quan chuyên môn thuộc ủy
ban nhân dân gồm các sở, phòng, ban, ngành với tư cách là cơ quan giúp việc về
chuyên môn cho ủy ban nhân dân được quyền ra quyết định hành chính dưới hình
thức quyết định và chỉ thị.
Ví dụ : Quyết định 18671/QĐ-CT-THNVDT của Cục thuế Thành phố Hà Nội
về việc ban hành bảng giá tối thiểu tính lệ phí trước bạ một số loại tài sản như : tàu,
thuyền, ôtô, xe máy, súng săn, súng thể thao.
Quyết định hành chính liên tịch, đây là loại quyết định khác với những loại
quyết định trên về chủ thể ra quyết định. Các loại quyết định trên chỉ do một chủ thể
duy nhất ban hành để thực hiện quyền lực nhà nước còn quyết định hành chính liên
tịch được ban hành bởi nhiều cơ quan nhà nước khác nhau, thậm chí còn có cả sự phối
hợp của tổ chức xã hội. Quyết định hành chính liên tịch có hình thức là những thông
tư liên tịch, nghị quyết liên tịch.
Ví dụ : Thông tư liên tịch giữa Bộ tài chính – Bộ nông nghiệp và phát triển nông
thôn số 183/2010/TTLT-BTC-BNN ngày 15/11/2010 hướng dẫn chế độ quản lí, sử
dụng kinh phí ngân sách nhà nước cấp đối với hoạt động khuyến nông.
3, Trình tự ban hành quyết định hành chính.
Quyết định hành chính được tiến hành theo một trình tự dưới những hình thức
nhất định theo quy định của pháp luật. Việc xây dựng và ban hành một quyết định
hành chính quy phạm thông thường phải qua các bước sau đây :
5