Khủng hoảng tài chính Mỹ và bài học kinh nghiệm cho phát triển thị trường tài chính Việt Nam.doc

LỜI MỞ ĐẦU
Sự kiện khủng hoảng tài chính Mỹ diễn ra từ giữa năm 2007 kéo dài cho đến nay
đã tác động nghiêm trọng tới nền kinh tế của hàng loạt quốc gia trên thế giới. Phạm vi
ảnh hưởng và mức độ thiệt hại về kinh tế của cuộc khủng hoảng này là rất lớn, đặc biệt
trong bối cảnh hội nhập kinh tế quốc tế ngày một sâu rộng như hiện nay. Nền kinh tế
Việt Nam nói chung cũng không thể tránh khỏi những ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp
của nó. Tại sao một cuộc khủng hoảng tại Mỹ lại có thể tạo ra làn sóng ảnh hưởng lớn
như vậy và các quốc gia trên thế giới cần phải đối phó như thế nào nếu một sự kiện
tương tự lại xảy ra trong thời gian tới? Đây chính là nguyên nhân khiến nhóm tác giả lựa
chọn đề tài: “Khủng hoảng tài chính Mỹ và bài học kinh nghiệm cho phát triển thị
trường tài chính Việt Nam” dể nghiên cứu trong quá trình học tập môn Tài chính quốc
tế. Trong khuôn khổ của tiểu luận, nhóm tác giả chú trọng tìm hiểu nguồn gốc dẫn đến
cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ và phân tích những giải pháp ứng phó của Chính phủ
Mỹ nhằm ngăn chặn khủng hoảng ngày càng trầm trọng để từ đó rút ra những bài học
kinh nghiệm cho quá trình phát triển thị trường tài chính Việt Nam.
Tiểu luận được kết cấu với 3 chương:
Chương I: Tổng quan chung về khủng hoảng tài chính Mỹ 2008
Chương II: Ảnh hưởng của cuộc khủng hoàng tài chính Mỹ 2008 và một số tác động
tới thị trường tài chính Việt Nam
Chương III: Bài học kinh nghiệm và một số kiến nghị nhằm phát triển thị trường tài
chính Việt Nam.
Do đề tài nghiên cứu trên đây là một lĩnh vực rộng lớn và phức tạp nhưng thời gian
nghiên cứu và kinh nghiệm thực tiễn còn nhiều hạn chế nên không thể tránh khỏi những
thiếu sót. Vì vậy, nhóm tác giả rất mong nhận đuợc sự góp ý của các thầy cô giáo, và bất
cứ ai quan tâm đến vấn đề này để đề tài được hoàn thiện hơn.
Trân trọng cảm ơn./
Chương I: Tổng quan về khủng hoảng tài chính Mỹ năm 2008
Năm 2001, nền kinh tế Mỹ rơi vào suy thoái sau cuộc khủng hoảng dotcom, thêm
vào đó là việc nước Mỹ lao vào cuộc chiến chống Afghanistan và Irak sau khủng bố
ngày 11 tháng 9. Để khuyến khích dân chúng tiêu thụ, ngân hàng trung ương đã hạ lãi
suất. Từ năm 2003 đến năm 2005, ngân hàng trung ương giảm lãi suất chỉ đạo từ 6%

xuống còn 1%. Kết quả là với lãi suất quá thấp, đầu tư và tiêu thụ trở nên quá dễ dàng,
thị trường tài chính của Mỹ tăng nhanh trở lại và tạo nên “bong bóng bất động sản”.
Đến giữa năm 2006, ngân hàng trung ương đã tăng lãi suất để đề phòng lạm phát, khiến
cho bong bóng đầu tư, đầu cơ địa ốc bị vỡ vì nhiều người vay tiền quá khả năng thanh
toán, trả tiền nhà không nổi, nhà bị tịch biên. Bắt đầu từ thị trường nhà đất, cuộc khủng
hoảng đã nhanh chóng lan ra toàn bộ hệ thống tài chính ngân hàng của Mỹ.
1.1. Diễn biến của cuộc khủng hoảng và ứng phó của nước Mỹ
Hệ thống tài chính ngân hàng của Mỹ cuối năm 2007 lâm vào một trong những
cuộc khủng hoảng chưa từng có. Hàng trăm tỷ USD đã tiêu tan. Sự lây lan vẫn chưa
chấm dứt, hậu quả vẫn chưa thể ước tính chính xác.
Tháng 8 năm 2007, một số tổ chức tín dụng của Mỹ như New Century Financial
Corporation phải làm thủ tục xin phá sản. Một số khác thì rơi vào tình trạng cổ phiếu
của mình mất giá mạnh. Nhiều người gửi tiền ở các tổ chức tín dụng này đã lo sợ và đến
rút tiền, gây ra hiện tượng đột biến rút tiền gửi khiến cho các tổ chức đó càng thêm khó
khăn. Cuộc khủng hoảng tài chính thực thụ chính thức nổ ra với hàng loạt các tổ chức
tài chính bị phá sản hoặc sáp nhập.
Đứng trước những tổn thất nghiêm trọng xảy ra trên toàn hệ thống tài chính,
chính phủ Mỹ đã đưa ra một số biện pháp với mong muốn cải thiện tình hình nguy cấp
và cứu vãn nền kinh tế. Ngay khi khủng hoảng tín dụng nhà ở thứ cấp nổ ra, Cục Dự
trữ Liên bang Hoa Kỳ (Fed) bắt đầu can thiệp bằng cách hạ lãi suất. Đến khi tình hình
phát triển thành khủng hoảng tài chính từ tháng 8 năm 2007, Cục Dự trữ Liên bang Hoa
Kỳ (Fed) đã tiếp tục tiến hành các biện pháp nới lỏng tiền tệ để tăng thanh khoản cho
các tổ chức tài chính. Cụ thể là lãi suất cho vay qua đêm liên ngân hàng đã được giảm từ
5,25% qua 6 đợt xuống còn 2% chỉ trong vòng chưa đầy 8 tháng (18/9/2007-
30/4/2008).
1
Lãi suất này sau đó còn tiếp tục giảm và đến ngày 16/12/2008 chỉ còn
1
Federal Reserve Board: "Press Release-FOMC Statement-18 September 2007”
2

0,25%, mức lãi suất gần 0 hiếm thấy.
2
Fed còn thực hiện nghiệp vụ thị trường mở mua
lại các trái phiếu chính phủ Hoa Kỳ mà các tổ chức tài chính nước này có và hạ lãi suất
tái chiết khấu.
3
Giữa tháng 12 năm 2008, Fed tuyên bố có kế hoạch thực hiện chính sách
nới lỏng tiền tệ mặt lượng.
Danh sách các tổ chức lớn bị phá sản hoặc sáp nhập trong cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ năm 2008
STT Tên Quy mô Thiệt hại Giải pháp
1 Lehman
Brothers
Tổng tài sản: 639 tỷ USD.
Tổng vốn góp cổ phần: $22490 tỷ
USD.
Số lượng nhân viên: 26200 người.
Là một trong 4 ngân hàng đầu tư lớn
nhất của Hoa Kỳ.
Nợ ngân hàng: 613 tỷ USD.
Nợ trái phiếu: 155 tỷ USD.
Cổ phiếu mất giá trên 90%
vào ngày 15/09/2008
15/09/2008: nộp đơn phá sản
theo chương 1 Luật Phá sản
Mỹ.
Là vụ phá sản lớn nhất trong
lịch sử Hoa Kỳ
2 Merrill
Lynch
Tổng tài sản: 1,02 nghìn tỷ USD.

Số lượng nhân viên: 60.000 người
Xếp thứ 32 trong danh sách Global
2000 (các công ty lớn nhất thế giới)
Thua lỗ quý IV/2007: 9,83 tỷ
USD.
Thua lỗ ròng quý I/2008:
1,97 tỷ USD.
mất giá tài sản (2007): 16,7
tỷ USD.
Bán cho ngân hàng Mỹ (BoA)
với giá 50 tỷ USD.
3 Bear
Stearns
Tổng tài sản: 350,4 tỷ USD.
Tổng vốn góp cổ phần: 66,7 tỷ USD.
Số lượng nhân viên: 15.500 người
Là công ty chứng khoán lớn thứ 7 thế
giới
Thiệt hại quý IV/2007: 859
triệu USD.
Mất giá tài sản (2007): 1,9 tỷ
USD.
30/05/2008: Bán cho JP
Morgan Chase với giá 1,1 tỷ
USD.
4 Freddie
Mac
Tổng tài sản: 794,4 tỷ USD
Tổng vốn góp cổ phần: 26,7 tỷ USD
Số lượng nhân viên: 5.281 người

Là công ty công lớn thứ 20 trên thế
giới và là công ty tài chính lớn thứ 2
về thế chấp tại Mỹ
Thua lỗ (2007): 4,6 tỷ USD
Thua lỗ quý II/2008: 821
triệu USD
07/09/2008: FED kí hợp đồng
bỏ ra 1 tỷ USD hỗ trợ cho
Freddie Mac, đổi lại giành
quyền kiểm soát các cổ phiếu
ưu đãi đặc biệt của công ty
này.
5 Fannie
Mae
Tổng tài sản: 882,5 tỷ USD
Tổng vốn góp cổ phần: 44 tỷ USD
Là tổ chức hàng đầu trong thị trường
thế chấp dưới chuẩn của Mỹ
Thua lỗ (2007): 2 tỷ USD
Thua lỗ quý II/2008: 2,3 tỷ
USD
07/09/2008: cùng với Freddie
Mac bị FED tiếp quản
2
Financial Times: "Fed slashes rates to near zero”
3
"FRB: Speech—Bernanke, The Recent Financial Turmoil and its Economic and Policy Consequences—15 October 2007”
3
Tháng 12 năm 2007, Chính phủ Hoa Kỳ đã lập ra và giao cho Fed chủ trì chương
trình Term Auction Facility để cấp các khoản vay ngắn hạn có kỳ hạn từ 28 đến 84 ngày

theo lãi suất cao nhất mà các tổ chức tài chính trả qua đấu giá. Tính đến tháng 11 năm
2008, đã có 300 tỷ dollar được FED đem cho vay theo chương trình này. FED còn tiến
hành cho vay thế chấp đối với các tổ chức tài chính với số tiền tổng cộng tới 1,6 nghìn
tỷ tính đến tháng 11 năm 2008.
Về phía Chính phủ, trước tình hình khủng hoảng tài chính nghiêm trọng, chính
quyền Bush đã trình quốc hội thông qua gói tài chính 700 tỷ nhằm vực dậy nền kinh
tế. Ngày 3 tháng 10 năm 2008, Tổng thống Bush đã ký Emergency Economic
Stabilization Act of 2008 cho phép thực hiện gói kích thích 700 tỷ dollar này. Tiếp đó,
ngày 17 tháng 2 năm 2009, Barack Obama đã ký American Recovery and Reinvestment
Act. Đạo luật này cho phép Chính phủ thực hiện gói kích thích thứ hai kể từ khi khủng
hoảng nổ ra. Gói kích thích này trị giá 787 tỷ dollar,
4
1.2. Nguyên nhân của cuộc khủng hoảng tài chính Mỹ
1.2.1. Chứng khoán hóa
Chứng khoán hóa và việc ra đời các sản phẩm của quá trình này như chứng
khoán đảm bảo bằng tài sản thế chấp (MBS)
5
, giấy nợ đảm bảo bằng tài sản (CDO)
6
và
các loại tương tự là một phát minh lớn về công cụ tài chính tồn tại không ít rủi ro. Một
khi sự cố đối với bong bóng thị trường tài sản xảy ra thì những rủi ro này sẽ làm mất
lòng tin ghê gớm của các bên liên quan. Thêm vào đó, việc thực hành cho vay liên ngân
hàng sẽ làm cho những tổn thất tín dụng lây lan ra toàn hệ thống ngân hàng; một ngân
hàng phá sản sẽ kéo theo nhiều ngân hàng khác phá sản. Mất lòng tin ở người gửi tiền
gây ra đột biến rút tiền gửi còn làm cho tình hình thêm nghiêm trọng và diễn ra nhanh
chóng hơn.
1.2.2. Sự buông lỏng quản lý hệ thống tài chính của Mỹ
4
The New York Times: "Signing Stimulus, Obama Doesn’t Rule Out More”

5
MBS - Mortgage backed security
6
CDO - Collateralized debt obligation
4
Một nguyên nhân cơ bản dẫn đến khủng hoảng là những yêu cầu của pháp luật
về sự minh bạch hóa và năng lực kiểm tra, giám sát của các cơ quan nhà nước đã không
bắt kịp với những biến đổi sâu rộng của thị trường trong hơn 20 năm qua.
Trong giai đoạn 2004-2006, cho vay cầm cố dưới tiêu chuẩn chiếm khoảng 21%
tổng các khoản vay cầm cố, tăng so với mức 9% giai đoạn 1996-2004, trong đó chỉ tính
riêng năm 2006 tổng giá trị các khoản vay cầm cố dưới tiêu chuẩn lên đến 600 tỷ USD,
bằng 1/5 giá trị thị trường cho vay mua nhà của Mỹ. Sự phát triển mạnh của hình thức
cho vay cầm cố dưới tiêu chuẩn đi kèm với sự bùng nổ thị trường nhà đất của Mỹ là hệ
quả của việc lãi suất giảm xuống mức thấp kỉ lục, cộng thêm các tiểu chuẩn cho vay nới
lỏng và hội chứng “thích mua nhà” của dân Mỹ.
1.2.3. Bong bóng thị trường bất động sản.
Cùng với việc điều chỉnh giảm lãi suất qua đêm liên ngân hàng để cứu nền kinh
tế khỏi suy thoái, tín dụng thứ cấp cũng giảm lãi suất theo. Điều này kích thích sự phát
triển của khu vực bất động sản và ngành xây dựng làm động lực cho tăng trưởng kinh
tế. Trong môi trường tín dụng dễ dãi, những tổ chức tài chính đã có xu hướng cho vay
mạo hiểm, kể cả cho những người nhập cư bất hợp pháp vay. Năm 2005, có tới 28% số
nhà được mua là để nhằm mục đích đầu cơ và 12% mua chỉ để không. Năm này, bong
bóng nhà ở này phát triển đến mức cực đại và vỡ. Từ quý IV năm 2005 đến quý I năm
2006, giá trị trung vị của giá nhà giảm 3,3%.Thời điểm đó, tổng giá trị lũy tích các
khoản tín dụng nhà ở thứ cấp lên đến 600 tỷ dollar. Nhiều tổ chức tín dụng cho vay mua
nhà gặp khó khăn vì không thu hồi được nợ. Giá nhà ở giảm nhanh khiến cho các
loại giấy nợ đảm bảo bằng tài sản (CDO) và chứng khoán đảm bảo bằng tài sản thế
chấp (MBS) do các tổ chức tài chính phát hành bị giảm giá nghiêm trọng. Kết quả là
bảng cân đối tài sản của các tổ chức này xấu đi và xếp hạng tín dụng của họ bị các tổ
chức đánh giá đánh tụt.

1.2.4. Khủng hoảng niềm tin trầm trọng
Gần tám mươi năm sau những cải cách của chính phủ Franklin D.Roosevelt,
nước Mỹ lại đang đứng trước nguy cơ của một cuộc khủng hoảng niềm tin trầm trọng.
Các nhà đầu tư không chỉ lo ngại về môi trường đầu tư mà còn mất niềm tin vào khả
năng giám sát thị trường của chính phủ. Thực tế, chính những nhà quản lý và chính
khách gia hàng đầu của nước Mỹ cũng bị bất ngờ bởi quy mô và sự nghiêm trọng của
cuộc khủng hoảng tài chính. Việc một loạt các tổ chức tài chính uy tín lâu năm sụp đổ
5