Thời kỳ quá độ lên chủ nghĩa xã hội

1

I HC QUC GIA H NI
TRNG I HC KHOA HC T NHIấN
KHOA TON - C - TIN HC






TIU LUN
MễN : CH NGHA X HI KHOA HC
ti:

Thi k quỏ lờn ch ngha xó hi






Sinh viờn thc hin :
Lp :


H Ni, 04 - 2006

M U

Cn phi cú mt thi k quỏ khỏ lõu di t CNTB lờn CNXH_Lenin_

Vy thi k quỏ lờn CNXH l g v ti sao cn phi cú thi k quỏ
lờn CNXH?
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
2
Thời kỳ quá độ lên CNXH là thời kỳ cải biến cách mạng sâu sắc trên
tất cả các lĩnh vực đời sống xă hội tạo ra tiền đề vật chất, tinh thần để hnh
thành một xă hội mà trong đó những nguyên tắc căn bản của CNXH sẽ được
thực hiện. Nói như C.Mac gọi thời kỳ quá độ bằng hnh tượng: “những cơn
đau đẻ kéo dài” để cho CNXH lọt lng từ xă hội cũ mà ra.

NỘI DUNG

I. Tính tất yếu của thời kỳ quá độ lên CNXH:
Các nhà sáng lập ra CNXH KH đều đă khẳng định rằng cần phải có
một thời kỳ quá độ từ CNTB lên CNXH. Sở dĩ như vậy v: CNTB và CNXH
là hai xă hội khác nhau một cách căn bản. Nếu XHTB dựa trên chế độ tư hữu
về tư liệu sản xuất, dựa trên sự phân chia giai cấp và đối kháng giai cấp, là
một chế độ áp bức, bóc lột, bất công th xă hội XHCN là xă hội dựa trên chế
độ công hữu về tư liệu sản xuất, không có sự phân chia xă hội thành những
giai cấp đối kháng, ở đó không có áp bức, bóc lột và bất công. V vậy cần phải
có một thời kỳ để chuyển từ xă hội TBCN sang xă hội XHCN. CNXH không
tự phát ra đời trong lng XHTB, CNTB chỉ tạo ra những tiền đề vật chất cho sự
ra đời của nó mà thôi. CNXH cũng không nảy sinh ngay lập tức sau cách
mạng XHCN. CNXH chỉ có thể là kết quả của một quá tŕnh đấu tranh, cải tạo
và xây dựng lâu dài của nhân dân lao động dưới sự lănh đạo của giai cấp công
nhân.
Việc xây dựng CNXH là một công việc mới mẻ, khó khăn, phức tạp,
chưa từng có trong lịch sử. Do vậy, cần phải có một thời kỳ quá độ khá lâu
dài từ CNTB lên CNXH, v cải tổ sản xuất là việc khó khăn v cần phải có thời
gian mới được những thay đổi căn bản trong mọi lĩnh vực của cuộc sống, và v

THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
3
phi tri qua mt cuc u tranh quyt lit, lõu di mi cú th thng c sc
mnh to ln ca thúi quen qun l theo kiu t sn.
CNXH ch l mt giai on thp ca CNCS t CNTB phỏt trin lờn. V
vy trờn mi phng din ( k c o c v tinh thn ) vn cn mang nhng
ca x hi c m nú c sinh ra. Do ú, cn phi cú mt thi gian di mi
cú th khc phc c nhng t tng, quan im, tõm l, thúi quen, tp
quỏn, li sng c lc hu. Thc tin xõy dng CNXH hin thc hn 70 nm
qua cng chng minh rng phi cú mt lớch s di mi cú th hon thnh
c trit nhng mc tiờu ca CNXH. Cú th núi, thi k quỏ l thi k
bt buc i vi tt c cỏc nc phỏt trin lờn CNXH, ch khỏc nhau v
di,v mc khú khn, phc tp nhiu hoc ớt m thụi. c biờt, i vi
nhng nc quỏ lờn CNXH b qua ch TBCN nh nc ta th chc chn
thi k quỏ s di hn, gay go, phc tp hn.
Thc tin lch s cng nh v lý lun khng nh: cho n nay
chng minh cú hai kiu quỏ ú l: quỏ trc tip t CNTB lờn CNXH v
quỏ giỏn tip t x hi tin TBCN lờn CNXH. Nhng dự trc tip hay giỏn
tip th thi k quỏ lờn CNXH cng l mt quỏ tnh y khú khn, phc
tp, tựy thuc vo c im v hon cnh lch s c th.
Trờn õy l nhng l do c bn khng nh tớnh tt yu ca thi k
quỏ lờn CNXH.

II. c im v tớnh cht ca thi k quỏ lờn CNXH:
Mi thi k lch s u mang nhng c im khỏc bit phõn bit
vi cỏc thi k khỏc. V thi k quỏ lờn CNXH cng mang nhng c
im khỏ c trng. c im ch yu ca thi k quỏ lờn CNXH l
nhng nhõn t ca x hi c tc TBCN v x hi mi (CNXH) tn ti an
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
4

xen ln nhau, u tranh vi nhau trờn mi lnh vc ca i sng x hi nh:
kinh t, chớnh tr, vn húa-t tng. Thi k ú khụng th khụng bao gm
nhng c im hoc c trng ca c hai kt cu kinh t x hi y. Thi k
quỏ y, khụng th no li khụng phi l mt thi k u tranh gia CNTB
ang giy cht v CNCS ang phỏt sinh, hay núi cỏch khỏc: gia CNTB b
ỏnh bi nhng cha b tiờu dit hn v CNCS phỏt sinh nhng cn rt non
yu_Lenin.
- V mt kinh t:
Trong thi k quỏ cú nhng thnh phn, b phn, nhng mnh ca
CNTB ln CNXH. C s kinh t quỏ cn nhiu thnh phn vn hnh theo
c ch sn xut hng húa, quan h th trng, vn tn ti nhng quan h kinh
t c th nh thuờ mn lao ng,cỏ nhõn ny vn cn cú th búc lt cỏ
nhõn khỏc. Nn kinh t bao gm nhiu thnh phn kinh t y tn ti bờn cnh
nhau, u tranh vi nhau. Tuy nhiờn, s lng cỏc thnh phn kinh t trong
thi k quỏ cỏc nc khỏc nhau khụng hon ton ging nhau. Vớ nh
Liờn Xụ (c) khi bc vo thi k quỏ th nn kinh t bao gm 5 thnh
phn:
1.Nn kinh t nụng dõn kiu gia trng.
2.Nn sn xut hng húa nh.
3.Ch ngha t bn t nhõn.
4.Ch ngha t bn Nh nc.
5.Ch ngha x hi.
Bn thõn nc ta, hin nay ang trong thi k quỏ , c cu thnh
phn kinh t cng bao gm 5 thnh phn c bn:
1.Kinh t Nh nc.
2.Kinh t Hp tỏc x.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
5
3.Kinh tế cá thể, tiểu thủ.
4.Kinh tế tư bản tư nhân.

5.Kinh tế tư bản Nhà nước.
Trong thời kỳ quá độ sẽ tồn tại nhiều loại hnh sở hữu, nhiều kiểu quan
hệ sản xuất khác nhau, đan xen nhau.
- Về xă hội:
Tời kỳ quá độ lên CNXH, kết cấu xă hội đan xen nhiều giai cấp, tầng
lớp xă hội khác nhau như: giai cấp tư sản, giai cấp công nhân, tầng lớp trí
thức, những người sản xuất nhỏ…Giữa các giai cấp ấy vừa có đấu tranh, vừa
có liên minh với nhau. Thời kỳ quá độ là thời kỳ mà những nhân tố của xă hội
mới và tàn tích của xă hội cũ tồn tại đan xen nhau, cạnh tranh lẫn nhau. V thế,
cơ cấu xă hội - giai cấp luôn biến đổi trong mọi xă hội và phát triển trong mối
quan hệ vừa có mâu thuẫn, vừa có liên minh với nhau, tiến tới xóa bỏ hiện
tượng bất bnh đẳng trong xă hội, đưa đến sự xích lại gần nhau giữa các giai
cấp, tầng lớp cơ bản trong xă hội, đặc biệt là giữa công nhân, nông dân và trí
thức. Mức độ và quá tŕnh biến đổi này phụ thuộc vào điều kiện kinh tế-xă hội
của đất nước ở mỗi giai đoạn cụ thể. Sự liên minh giữa giai cấp công nhân,
nông dân và trí thức trong thời kỳ quá độ lên CNXH là một tất yếu khách
quan. Chủ nghĩa Mac-Lênin xác định trong thời kỳ quá độ không chỉ liên
minh giữa các giai cấp mà bỏ qua các tầng lớp khác mà ngược lại, rất cần phải
liên minh với họ để thực hiện mục tiêu chung do giai cấp công nhân lănh đạo.
- Về văn hóa - tư tưởng:
Trong thời kỳ quá độ, bên cạnh nền văn hóa mới hệ tư tưởng của giai
cấp công nhân th vẫn cn tồn tại những tư tưởng, quan điểm, thói quen, tập
quán, lối sống… cũ lạc hậu.
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
6
Thi k quỏ lờn CNXH suy cho cựng l thi k u tranh gay go,
phc tp gia mt bờn l giai cp cụng nhõn liờn minh vi cỏc giai cp v
tng lp lao ng khỏc (ch yu l nụng dõn v tng lp trớ thc) vi mt bờn
l cỏc giai cp búc lt v th lc phn ng ỏnh nhng cha b tiờu
dit hn.

T nhng c im v nhng tớnh cht gay go, phc tp, ca cuc u
tranh giai cp trong thi k quỏ s phi tri qua nhiu giai on, nhiu
bc quỏ nh. Thi k quỏ bt u t khi giai cp cụng nhõn ginh
c chớnh quyn, thit lp Nh nc chuyờn chớnh vụ sn cho n khi xõy
dng c nhng c s thc s ca CNXH, xúa b hon ton c s ca
CNTB v kh nng phc hi ca nú. Tt nhiờn, di ca thi k quỏ i
vi mi nc do nhng hon cnh lch s c th quy nh (tnh kinh t-x
hi ca im xut phỏt, truyn thng dõn tc, vai tr lnh o ca ng Cng
Sn, tnh hnh quc t).

III. C s lý lun, thc tin Vit Nam la chn con ng lờn CNXH.
T sau thng li ca cuc khỏng chin chng Thc dõn Phỏp, Vit
Nam tm thi chia lm 2 min Nam - Bc th ng ta xỏc nh r: c im
ln nht ca min Bc, xột v kinh t l t nn sn xut nh, nụng nghip lc
hu, quỏ lờn CNXH, b qua giai on phỏt trin TBCN. Thi k quỏ
lờn CNXH nc ta l mt quỏ tnh ci bin cỏch mng, u tranh gia
nhng nhõn t c v nhõn t mi, gia con ng TBCN v con ng
XHCN, u tranh quyt lit chng õm mu din bin ha bnh ca CNQ v
cỏc th lc phn ngV vy, chỳng ta khụng c buụng lng hai nhim v
chin lc ca c nc trong giai on hin nay l xõy dng CNXH v bo v
t quc XHCN.
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
7
Vic la chn con ng i lờn CNXH c khng nh ngay trong
lun cng chớnh tr u tiờn ca ng ta, trờn nhng c s l lun v thc
tin sau:
* V l lun:
Hc thuyt v hnh thỏi kinh t-x hi v l lun v kh nng quỏ lờn
CNXH khụng qua giai on TBCN ca ch ngha Mac-Lờnin. L lun x hi
nh l mt quỏ tnh lch s - t nhiờn, cỏc hnh thỏi kinh t-x hi thay th ln

nhau t thp n cao. Tuy nhiờn, s phỏt trin thay th nhau ca cỏc hnh thỏi
kinh t-x hi cỏc quc gia,dõn tc khụng bao gi din ra ng u. Trong
cựngm t thi gian cú nc t ti hnh thỏi kinh t-x hi cao, nhng cú
nc vn cn hnh thỏi kinh t-x hi thp. V vy, nờn s phỏt trin mt
nc khụng nht thit phi tri qua tt c cỏc hnh thỏi, m cú th b qua
nhng giai on phỏt trin lch s nht nh tin lờn mt hnh thỏi kinh t-
x hi cao hn. S b qua ú vn l quỏ tnh t nhiờn ca s phỏt trin lch s
v Vit Nam l mt minh chng r rng. Quỏ lờn CNXH nc ta chớnh
l ỏp dng sỏng to l lun v cỏch mng khụng ngng ca ch ngha Mac
vo hon cnh lch s c th nc ta: c lp dõn tc gn lin vi CNXH.
K n, cỏch mng XHCN thỏng Mi Nga 1917 m ra mt thi i mi -
thi i quỏ t CNTB lờn CNXH. iu ú ỏnh du s li thi v mt
lch s ca CNTB.
* V thc tin:
Thc tin cỏch mng nc ta t khi Thc dõn Phỏp xõm lc cho n
nhng nm u th k XX cho thy tt c phong tro cu nc ca nhõn dõn
ta t nhng phong tro Cn Vng, phong tro ca ngha quõn Yờn Th, ti
cỏc phong tro ci cỏch, duy tõn, ụng Du, VN quc dõn ng v bao cuc
u tranh khỏc na u tht bi. Ch t khi Nguyn i Quc n vi ch
THệ VIEN ẹIEN Tệ TRệẽC TUYEN
8
nghĩa Mac-Lênin và dưới sự lănh đạo của Đảng Cộng Sản Việt Nam th cách
mạng Việt Nam mới đi đến thắng lợi. Điều này chứng tỏ sự lựa chọn con
đường đi lên CNXH là sự lựa chọn mang tính lịch sử. Đă thế, nhân dân lao
động Việt Nam sau bao nhiêu năm sống dưới ách thống trị của Thực dân Pháp
đă có kinh nghiệm và hiểu biết về bản chất của CNTB do vậy nhân dân ta tự
nguyện từ chối con đường TBCN đi theo sự lănh đạo của Đảng Cộng Sản
Việt Nam, đúng như nhận định của đồng chí Nguyễn Ái Quốc: “Sự tàn bạo
của CNTB đă chuẩn bị đất rồi. CNXH chỉ cn phải làm việc gieo hạt giống của
cơng cuộc giải phóng nữa thơi”.

Thực tiễn trên thế giới cũng chỉ ra rằng, khơng phải cứ đi theo con
đường TBCN là có thể cứu các dân tộc thốt khỏi đói nghèo, vấn đề là ở
đường lối của mỗi nước trong sự phát triển như thế nào? Bằng chứng là hàng
loạt các nước Châu Phi, Châu Á, Châu Mỹ Latinh đang đi theo con đường
TBCN nhưng vẫn đang rơi vào tnh trạng đói nghèo, bệnh tật, nợ nần chồng
chất. Trong khi đó, Trung Quốc, Việt Nam đang đi theo con đường XHCN đă
và đang thu được những thắng lợi nhất định trong phát triển kinh tế, ổn định
xă hội. Hiện nay, Việt Nam đă có những nhân tố để đảm bảo cho sự thành
cơng của q tŕnh đi lên CNXH. Chúng ta có Đảng Cộng Sản Việt Nam-lực
lượng lănh đạo trong cách mạng Việt Nam, dày dạn kinh nghiệm trong q
tŕnh đấu tranh cách mạng, có kinh nghiệm bước đầu trong xây dựng CNXH.
Chúng ta đă xây dựng được một Nhà Nước XHCN, Nhà nước của dân, do dân
và v dân. Chúng ta có nhân dân lao động giàu lng u nước, u CNXH, cần
cù lao động, thơng minh, sáng tạo, năng động trong cuộc sống.
Tất cả những lư do trên, ta thấy rằng bước q độ lên CNXH ở nước ta
hồn tồn đúng đắn, hợp quy luật. Điều đó được khẳng định lại trong suốt q
tŕnh xây dựng CNXH và đặc biệt trong văn kiện Đại hội Đảng lần thứ VII,
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
9
trong nghị quyết 09-NQ-TW của Bộ chính trị: “Độc lập dân tộc gắn liền với
CNXH là sự lựa chọn duy nhất đúng đắn”.
Nhưng sau khi Liên Xơ và hệ thống các nước XHCN ở Đơng Âu tan ră,
phong trào cách mạng thế giới đi vào thối trào, CNTB cn khả năng tự điều
chỉnh để thích nghi với thời đại, nhiều người tỏ ra hoang mang, dao động
(thậm chí ngay trong hàng ngũ của Đảng Cộng Sản).
Có ý kiến cho rằng chúng ta đă sai lầm trong việc lựa chọn con đường
phát triển. Điều này hồn tồn khơng đúng. Bởi một lẽ sự khủng hoảng của
CNXH hiện nay khơng thể phủ nhận những thành tựu mà CNXH đă đạt được
trong hơn 70 năm qua. Sự khủng hoảng, sụp đổ xuất phát từ những ngun
nhân chủ quan của các nước chứ khơng phải xuất phát từ bản chất của CNXH,

khơng xuất phát từ ngun lư của chủ nghĩa Mac-Lênin. Chỉ có CNXH mới
có khả năng xóa bỏ tận gốc tnh trạng người bóc lột người-ước mơ lâu đời của
nhân dân lao động.
Hiện nay, CNTB vẫn cn khả năng phát triển về kinh tế do tận dụng
được những thành tựu mới của cách mạng khoa học và cơng nghệ để thích
nghi, để điều ha mâu thuẫn, nhưng CNTB khơng thể tự giải quyết được mâu
thuẫn giữa tŕnh độ xă hội hóa ngày càng cao của lực lượng sản xuất với quan
hệ chiếm hữu tư nhân về tư liệu sản xuất. CNTB hiện đại khơng thể giải quyết
được những vấn đề xă hội như thất nghiệp, phân hóa giàu nghèo, tệ nạn xă
hội… và CNTB ngày nay vẫn là chế độ xă hội dựa trên cơ sở bóc lột. Do vậy
CNTB khơng thể là tương lai, là xă hội tốt đẹp đối với các dân tộc.
Dựa vào cơ sở lư luận và thực tiễn trên mà nước ta đă lựa chọn con
đường lên CNXH. Hiện nay, nước ta đang trong giai đoạn q độ thực hiện
từng bước nhỏ để đi lên CNXH mà đặc biệt là việc tiến hành CNH-HĐH ở
nước ta. Để thực hiện thành cơng và có hiệu quả việc đi lên CNXH, Đảng và
THƯ VIỆN ĐIỆN TỬ TRỰC TUYẾN
10
Nhà nước ta đă đưa ra những mục tiêu và phương hướng cơ bản. Đó là “xây
dựng xong về cơ sở kinh tế của CNXH, với kiến trúc thượng tầng về chính trị
và tư tưởng-văn hóa phù hợp làm cho nước ta trở thành một nước XHCN
phồn vinh…”

KẾT LUẬN

Nhn chung, thời kỳ quá độ lên CNXH có vị trí quan trọng trong việc đi
lên CNCS. Nó đóng vai tr là thời kỳ chuẩn bị tất cả những tiền đề vật chất để
đưa các nước trên con đường phát triển CNXH. Thời kỳ quá độ là giai đoạn
thấp của CNCS, là giai đoạn “đau đẻ kéo dài” như C.Mac đă từng khẳng định.

MỤC LỤC

MỞ ĐẦU
NỘI DUNG
I. Tính tất yếu của thời kỳ quá độ lên CNXH:
II. Đặc điểm và tính chất của thời kỳ quá độ lên CNXH:
- Về mặt kinh tế:
- Về xă hội:
- Về văn hóa - tư tưởng:
III. Cơ sở lý luận, thực tiễn để Việt Nam lựa chọn con đường lên CNXH.
* Về lư luận:
* Về thực tiễn:
KẾT LUẬN
THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN
11


THÖ VIEÄN ÑIEÄN TÖÛ TRÖÏC TUYEÁN